Педагогикалық жоғары оқу орны мен білім беру ұйымдары

60 

 

2.  Мотивы внешнего самоутверждения учителя (самоутверждение через внешнюю 

положительную оценку окружающих), иначе – мотив престижа. 

3.  Профессиональный мотив: в наиболее общем виде он выступает как желание учить 

и воспитывать детей. 

4.  Мотивы  личностной  самореализации.  Потребность  в  самосовершенствовании 

является основным мотивом и стержневым качеством учителя-инноватора. 

Инновационная деятельность педагога – система взаимосвязанных видов работ:  

– научно-исследовательская деятельность, направленная на получение нового знания 

о том, как нечто может быть («открытие»), и о том, как нечто можно сделать(«изобретение»);  

–  проектная  деятельность,  направленная  на  разработку  особого,  инструментально-

технологического  знания  о  том,  как  на  основе  научного  знания  в  заданных  условиях 

необходимо  действовать,  чтобы  получилось  то,  что  может  или  должно  быть 

(«инновационный проект»);  

–  образовательная  деятельность,  направленная  на  профессиональное  развитие 

субъектов  определённой  практики,  на  формирование  у  каждого  личного  знания  (опыта)  о 

том,  что  и  как  они  должны  делать,  чтобы  инновационный  проект  воплотился  в  практике 

(«реализация»). 

Критерии готовности педагога к инновационной деятельности: 

– осознание необходимости инновационной деятельности; 

– готовность к творчеству; 

–  уверенность  в  том,  что  принятое  к  внедрению  новшество  принесет  позитивный 

результат; 

–согласованность личных целей с инновационной деятельностью; 

– готовность к преодолению творческих неудач; 

– технологическая готовность; 

– позитивная оценка своего предыдущего опыта в свете инновационной деятельности; 

способность к профессиональной рефлексии. 

Исследование в действии. 

Исследование  в  действии  на  базе  школы  является  процессом,  позволяющим 

специалистам-практикам анализировать, размышлять и разрешать школьные проблемы.  

Исследование  в  действии  школьного  учителя  представляет  собой  его  вовлечение  в 

процесс саморефлексивного исследования собственной практики в целях более углубленного 

ее  понимания  и  дальнейшего  совершенствования.  Усилия  участников  Исследования  в 

действии  направлены  на  модернизацию  учебной  программы,  переосмысление 

существующей  школьной  практики,  посредством  непрерывного  выявления  проблем,  сбора 

данных, их анализа и на его основе – практических действий. 

Исследование в действии изменяет практику людей, их понимание сущности практики 

и  условий  ее  реализации;  формирует  инновационные  модели,  согласованные  с  новыми 

направлениями  жизни,  представляя  собой,  в  итоге,  мета-практику,меняющую  другие 

практики.  Иными  словами:  изменение  практики  означает  изменение  действий,  понимания, 

мыслей, условий действия и, в конечном итоге – взаимоотношения друг с другом. 

В зависимости от типов Исследования в действии, разнятся и их общие цели.  

Классификации трех типов Исследования в действии: 

–  техническое  Исследование  в  действии,  управляемое  стремлением  к  повышению 

контроля над результатами; 

–  практическое  Исследование  в  действии,  основанное  на  заинтересованности 

практиков в обучении с целью принятия мудрых и разумных действий; 

–  критическое  Исследование  в  действии,  побуждаемое  интересом  в  предостережении 

отдельных субъектов и групп людей от нерациональных, некорректных действий. 

61 

 

  Исследование  в  действии  выполняется  практиком  в  реальной  ситуации  его 

функционирования,  в  целях  совершенствования  практики  преподавания  и  обучения  и 

основывается на этически направленных действиях. 

  Исследования 

в 

сфере 

образования 

осуществляются 

профессиональными 

исследователями по приоритетным направлениям.  

  Исследование в действии направлено на реализацию иной, но не менее важной цели, 

которая  не  предполагает  разработку  какой-либо  универсальной  педагогической  теории,  а 

обеспечивает  формирование  новых  знаний  о взаимоотношениях  и  динамике  происходящих 

изменений  в  условиях  реальных  классов,  в  школьных  ситуациях.  Данная  форма 

исследования  имеет  непосредственное  отношение  к  учителю-практику  и  школе  и 

воздействует на класс, возможно, в большей степени, хотя - в локальных масштабах. 

  Типы исследования в действии. 

Индивидуальное  исследование  в  действии  учителя,  в  рамках  которого  изучается 

одна проблема, касающаяся ситуации конкретного класса. Учитель может искать ответы на 

поставленные  проблемы  в  контексте  стратегий  обучения,  управления  классом, 

использования  ресурсов  или  проблемы  обучения  учащихся.  В  этом,  учителям  могут 

оказывать помощь методист, директор или родители. Один из недостатков индивидуального 

исследования  в  действии  заключается  в  том,  что  результаты  его  не  могут  быть  обсуждены 

публично  до  тех  пор,  пока  учитель  не  решит  официально  ознакомить  с  ними  коллег, 

подготовить  презентацию  к  конференции  или  предоставить  письменный  материал  в  какой-

либо журнал или информационный бюллетень. 

Совместное исследование в действии предполагает участие двух и более учителей и 

других лиц, заинтересованных в решении актуальных проблем класса, членов методического 

объединения и др. Поставленная проблема может быть актуальна только для одного класса 

или  быть  характерной  для  многих  классов.  Учителям,  осуществляющим  данное 

исследование,  может  быть  оказана  внешняя  поддержка  в  лице  представителей  вузовской 

педагогической общественности и др. партнеров. 

Расширенное  школьное  исследование  в  действии  концентрируется  на  проблемах 

общего порядка, а именно: 

-  проблема родительского участия в деятельности школы и определение, в этой связи, 

способов  привлечения  наибольшего  количества  родителей  к  участию  в  рассмотрении 

принципиально важных моментов; 

-  проблема  разработки  организационно-управленческой  структуры  школы  и  т.  д. 

Группа  сотрудников  школы  работают  совместно  для  разработки  планаисследования 

проблемы,  сбора  и  анализа  данных  и  принятия  решения  в  соответствии  с  утвержденным 

планом действий. Примером исследования в действии для школы может служить экспертиза 

результатов  внешнего  итогового  контроля  знаний  для  определения  аспектов  обучения, 

негативно  влияющих  на  итоговый  результат  и  последующая  разработка  плана 

корректирующих действий с целью повышения успеваемости учащихся. Далее, заслуживает 

внимания  проблема  отсутствия  консенсуса  в  работе  команды,  объединенной  для 

совершенствования  процесса  в  условия  взаимозависимости  друг  от  друга.  Эффективное 

сотрудничество  в  условиях  групповой  работы  и  индивидуальный  вклад  каждого  в  общий 

результат  очень  важны.  Когда  названные  проблемы  будут  решены,  появится  чувство 

соучастия и удовлетворения от результатов проведенной работы. 

Пять шагов в исследовании в действии: 

1.  Принятие обязательств по проведению исследованию. 

2.  Разработка исследования: конкретизация проблемы 

Качество  формулировки  проблемы  исследования  и  определения  ее  цели  является 

гарантом адекватного установления перечня данных, выбора наиболее эффективных методов 

их  сбора  для  успешного  ее  решения.  Более  того,  четкость  постановки  цели  исследования 

62 

 

способна оградить учителя от накопления излишней информацией, которая может не иметь 

непосредственного отношения к предмету исследования.  

Возможные проблемные аспекты практики учителя:  

− результаты учащихся(достижения, успехи); 

− образовательная  программа(эффективность  ресурсного  обеспечения,  принципы 

структурирования  программы  и  их  согласование  с  государственными  требованиями, 

предъявляемыми к необходимому объему знаний по предметам и т. д.); 

− процесс  обучения(стратегии  преподавания,  используемые  методы,  технологии  и 

подходы); 

− школьная 

среда, 

культура(морально-нравственные 

ценности 

учителей, 

взаимоотношения между учителями и учебно-вспомогательным персоналом и т. д.); 

− участие родителей в жизни школы(посещение собраний, школьных мероприятий и 

т. д.). 

3.Осмысление опыта: сбор, систематизация и анализ данных.  

4. Формулировка новых, более совершенных вопросов, требующих решения. 

5. Совершенствование практики. 

Итак,  технология  управления  научно-исследовательской  деятельностью-это  научно 

обоснованное, 

целенаправленное 

взаимодействие 

руководителя 

с 

педагогами, 

ориентированное  на  разрешение  конкретных  проблем  обучения  и  воспитания  путем 

исследования объективных закономерностей учебно-воспитательного процесса.  

 

Список литературы: 

1.  1.Володарская  Е.,  Лебедев  С. Управление  научной  деятельностью // Высшее 

образование в России: 2001. № 1. С. 85 – 94. 

2.  Дмитриев  В.А.  Технология  инновационного  проектирования / В.А.  Дмитриев,  Л.С. 

Рюмина,  С.А.  Привалихин // Школьные.  технологии:  науч.-практ.  журн.  школ.  технолога 

(завуча). – М., 2006. – № 1. – C. 84-87. 

3.  Коллективное творчество / сост.: А. Р. Борисевич, В. Н. Пунчик. – Минск :Красико-

Принт, 2009.  

4.  Омарова  В.К.  Инновационные  подходы  в  образовании.  Пособие.  Павлодар,  ПГПИ, 

2012. 248с. 

 

 

Ахметбекова Асылтас Жаксылыковна 

Қазақ тілі жəне əдебиет пəнінің оқытушысы 

«Қостанай гуманитарлық колледжі» мекемесі 

Қостанай қ. 

 

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУДІҢ  

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МƏСЕЛЕЛЕРІ 

 

АННОТАЦИЯ 

Мақалада білім жүйесіндегі болып жатқан инновациялық процесстер жөнінде көрсетілген. 

Автор білім берудің педагогикалық дамуына кəсіби стандарттың əсер етуін көздейді, білім берудегі 

инновацияның өзекті мəселелері талқыланады. 

Түйін сөздер: инновациялық стратегиялар, білімнің дамуы, жаңа технологиялар 

АННОТАЦИЯ 

В  статье  представлен  анализ  происходящих  в  системе  образования  инновационных 

процессов.  Автор  рефлексирует  влияние  профессионального  стандарта,  идей  концепции  развития 

педагогического  образования  на  развитие  колледжа.  Обсуждаются  возможные  проблемы  и  риски 

стремительных инноваций в образовании. 

Ключевые слова: инновационные стратегии,  развитие образования, новые технологии 

 

63 

 

ABSTRACT 

The article presents the analysis of the events in the system of education innovation processes. The 

author reflects the influence of professional standards, ideas of the concept of development of pedagogical 

education in the development of the collega. Discusses the possible problems and risks of rapid innovation in 

education. 

Keywords: innovative strategies, development of education, new technologies 

 

Елбасымыз  Н.Ə.Назарбаевтың  "Қазақстан - 2030" стратегиялық  жолдауында, 1999 

жылдың  маусымында  қабылданған  Қазақстан  Республикасы  "Білім  туралы"  Заңында, 2000 

жылдың 30 қыркүйегінде қабылданған "Білім" мемлекеттік бағдарламасында көрсетілгендей 

қоғамның  экономикалық  жəне  əлеуметтік  жағынан  ілгерілеуінің  маңызды  факторы  ретінде 

білім берудің ұлттық моделін дамыту, шығармашыл тұлға қалыптастыруға дағды алу, ақыл-

ой қорын жинау сияқты мақсаттарды көздейді. Ол Қазақстан Республикасы жариялаған білім 

беру  басымдығына, "жалпыға  білім  беру"  моделін  "əр  адамға  таңдау  бойынша  білім  беру" 

моделіне көшуге негізделген [1, 9 б.]. 

Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен əр түрлі деңгей 

мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды əртүрлі ұйымдастыру 

құқықтық  формадағы,  типтегі  жəне  түрдегі  білім  беру  мекемелерінде  іске  асырушы 

тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны. 

Бiлiм  беру  жүйесi  қоғамның  əлеуметтiк – экономикалық  дамуында  жетекшi  роль 

атқарады,  сондай – ақ  оны  əрi  қарай  айқындай  түседi.  Ал  бiлiмнiң  қалыптасып,  дамуының 

жалпы  шарттары  философияның  негiзгi  мəселесi – рухтың  материяға,  сананың  болмысқа 

қатынасы  тұрғысынан  зерттелетiн  iлiм  таным  теориясы  деп  аталады.  Таным  теориясының 

басқа  ғылыми  теориялардан  түбiрлi  айырмашылығы – ол  бiлiмнiң  қалыптасуы  мен 

негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын, объективтiк қатынастарды қалыптастырады. 

Орыс  педагогі  К.Д.Ушинский  айтқандай,  қазіргі  заман  талабына  сай,  əр  оқытушы,  өз 

білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық техно-

логияларды  өз  сабақтарында  күнделікті  пайдаланса,  сабақ  тартымды  да,  мəнді,  қонымды, 

тиімді  болары  сөзсіз.  Бұл  жөнінде  Қазақстан  Республикасы  «Білім  туралы»  Заңының 8-ба-

бында  «Білім  беру  жүйесінің  басты  міндеттерінің  бірі – оқытудың  жаңа  технологияларын 

енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық  коммуникациялық  желілерге 

шығу»  деп  атап  көрсеткен.  Елбасымыз  Н.Ə.  Назарбаев  жолдауында  айқандай: «Болашақта 

өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстан-

ды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім». Сондықтан, қазіргі 

даму  кезеңі  білім  беру  жүйесінің  алдында  оқыту  үрдісінің  технологияландыру  мəселесін 

қойып  отыр.  Оқытудың  əртүрлі  технологиялары  сарапталып,  жаңашыл  педагогтардың  іс – 

тəжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. 

Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бəсекеге қабілетті маман дайындау. Оқу орны – 

үйрететін  орта,  оның  жүрегі - оқытушы.  Ізденімпаз  оқытушының  шығармашылығындағы 

ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, 

оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - əр оқытушының борышы. Ол өз кəсібін, өз 

пəнін, барлық шəкіртін, оқу орнын шексіз сүйетін адам. Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация 

оқытушысы – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге 

талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. 

Біліктілік  арттыру  жүйесінде  педагогтардың  оқу  қажеттіліктері  нақты  білімнің  мəнін 

түсінуге,  соның  нəтижесінде  өзіндік  іс-əрекетке  енуге  жəне  жеке  өміріндегі тəжірибені же-

тілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы оқытушы оқуға үлкен потен-

циалдық  мүмкіндіктермен  келеді.  Сондықтан  бүгінгі  күні  еліміздің  білім  жүйесінде  оқыту 

үдерісін  тың  идеяларға  негізделген  жаңа  мазмұнын  қамтамасыз  ету  міндеті  тұр.  Француз 

қайраткері «Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет» дегендей оқыту про-

цесін технологияландыру, осыған сəйкес оқу бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл 

педагогтардың  еңбектерімен  танысу  жұмыстары  мұғалімдердің  үздіксіз  ізденісін  айқын-

дайды.  Жаңа  педагогикалық  технологиялардың  негізгі  мəні  пассивті  оқыту  түрінен  активті 

64 

 

оқытуға  көшу  оқу  танымын  ұйымдастырудағы  бастамашылдығына  жағдай  туғызу,  субьек-

тивтік позицияны қалыптастыру. 

Білім  сапасын  арттыру  жəне  нəтижеге  бағытталған  үлгіге  беталуы  барысында  оқыту-

шылар  мемлекеттік  стандарт  берілген  нəтижелерге  жетуде  кəсіби  шеберлікпен  меңгерген 

зерттеу  біліктері  мен  дағдылары  нəтижесінде  проблеманың  шешімін  таба  алатын,  ақпарат-

тық – коммуникативті мəдениеті жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қа-

зіргі  заман  адамның  осы  құзыреттілікті  меңгере  отырып  тек  «кəсіби  икемділігін  оңтайлан-

дыруды  қамтамасыз  ету  ғана  емес,  іске  асырылу  мүмкіндігін»  үнемі  оқып – үйрену  жəне 

өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады. 

Қазақ оқу ордасының бүгінгі жайы мен ертеңі, оқушылардың білімділік жəне тəрбиелік 

деңгейі  шешуші  дəрежеде  оқытушыға,  ата-анаға  жəне  қоғам  қауымдастығына  жүргізілген 

жұмыстарға, ізденісіне байланысты. Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тəрбиелеудің 

мақсаты – жан-жақты дамыған жеке тұлға қалыптастыру болса, оқытудағы негізгі мақсат – 

өздігінен дамуға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастыру. Жеке тұлғаның дамуында маңыз-

ды  роль  атқаратын  оқушының  өз  бетінше  жұмысын  тиімді  ұйымдастыра  білу;  сол  арқылы 

материалды саналы меңгертудің жүйесін жасау; оқушының түрлі дара қабілеттерін арттыру. 

Өз бетінше жұмыс қазіргі жеке тұлғаны қалыптастыру жəне тəрбиелеуде, білім берудің 

приоритетін түбегейлі өзгертуде, яғни бұрынғыша оқушыны пəндік білім, біліктердің белгілі 

бір жиынтығымен қаруландыруды түбегейлі өзгертуде[2, 112 б.]. 

Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты оқушылардың танымдық міндеттерін қалыптастыру, 

шығармашылық  қабілеттері  мен  қызығушылығын  жетілдіру,  білімге  қүштарлығын  ояту. 

Оқытушы  сабақта  əдіс-тəсілдерді  пайдалана  отырып,  балалардың  ұсыныс-пікірлерін  еркін 

айтқызып,  ойларын  ұштауға  жəне  өздеріне  деген  сенімін  арттыруға  мүмкіндік  туғызып 

отыру  қажет.  Əдіс–тəсілдер  арқылы  өткізген  əрбір  сабақ  оқушылардың  ойлануына  жəне 

қиялына  негізделіп  келеді,  баланың  тереңде  жатқан  ойын  дамытып  оларды  сөйлетуге 

үйретеді. Түрлі əдістемелік тəсілдер пайдалану арқылы қабілеті əртүрлі балардың ортасынан 

қабілеті  жоғары  баланы  іздеп,  онымен  жұмыс  жасау,  оны  жан-жақты  тануды  ойлап, 

оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру əрбір оқытушының міндеті. 

Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан–жақты, білімі қажет. Қазіргі оқытушы: 

• Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын; 

• Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін; 

• Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын; 

• Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын; 

• Білімді, іскер, шебер болу керек; 

Жаңа  педагогикалық  технологияның  ерекшеліктері – өсіп  келе  жатқан  жеке  тұлғаны 

жан–жақты  дамыту.  Инновациялық  білімді  дамыту,  өзгеріс  енгізу,  жаңа  педагогикалық 

идеялар мен жаңалықтарды өмірге əкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы, орындаушы болса, 

ал қазіргі оқушы – өздігінен білім іздейтін жеке тұрға екендігіне ерекше мəн беруіміз керек. 

Қазіргі оқушы: 

• Дүниетаным қабілеті жоғары; 

• Дарынды, өнерпаз; 

• Іздемпаз, талапты: 

• Өз алдына мақсат қоя білу керек; 

Отбасының  жетекшілік  маңызы  онда  тəрбиеленіп  жатқан  адамның  тəн-дене  жəне 

рухани дамуына əсер етуші ықпалдар мəні мен мағынасының тереңдігіне тəуелді келеді. 

Ата-ананың  ұйымдастыру  жəне  бағыттаушы  ролін,  ата-анамен  бала  арасындағы  өзара 

қатынастың сипатын, бала тəрбиесіне əсер ететін жанұяның мақсатты адамгершілік бағытта-

рын, баланың жанұядағы араласатын іс-əрекетінің алуан түрлілігін, ата-ананың тəрбие құрал-

дарын,  тəсілдерін,  əдістерін  пайдалана  алу  қабілеттерін,  баланың  белсенділігінің  дəрежесін 

көруге болады. 

Ата-ана  арасындағы,  ата-ана  мен  бала  арасындағы,  балалардың  арасындағы  өзара 

қатынас педагогикалық процестің тəрбиелік механизмдері болып табылады. 

65 

 

Тəуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дəуірдің күн тəртібінде тұрған мəселе – 

білім беру, ғылымды дамыту. Өркениет біткеннің өзегі, ғылым, тəрбие екендігіне ешкімнің 

таласы жоқ.  

Бəрімізге белгілі, біздің қоғам аса күрделі жағдайларды бастан кешірді. Өтпелі кезеңге 

тəн өмірдің ауыртпалықтарын ешкім жоққа шығара алмайды. Бірақ адам қандай жағдайда да 

өзінің  биік адамгершілік  сипаттарын,  кісілік қасиеттерін  сақтап  қалуға  тиіс.  Тəрбиенің  осы 

жақтарын  қазақ  жастарының  санасына  кішкентайынан  терең  енгізу  қажет.  Қазақстан 

Республикасының  «Білім  туралы»  Заңында  да  мектеп  оқушылары  бойында  адамгершілік 

жəне  тұрмыс  негіздерін  қалыптастыру,  азаматтыққа  тəрбиелеу  жəне  олардың  ақыл – ойын 

айқындау  басты  міндет  екендігі  айтылған.  Олай  болса,  қоғам  болашағы-  жас  ұрпақтың 

бойына адамгершілік, ізгілік, мейірімділік, ақыл-ой, сана-сезім қалыптастыратын салауатты 

тəрбие  беру  мазмұнын  жаңаша  құру  қажет.  Осы  орайда, «Сабақ  беру – үйреншікті  жай 

шеберлік емес,  ол – үнемі  жаңадан  жаңаны  табатын  өнер»  деген, Жүсіпбек Аймауытовтың 

сөзін айта кету артық болмас. 

Егеменді  еліміздің  ең  басты  мақсаты  өркениетті  елдер  қатарына  көтерілу  болса,  ал 

өркениетке жетуде жан-жақты дамыған, рухани бай тұлғаның алатын орны ерекше. Қазіргі 

білім  берудің  басты  мақсаты  да  сол  жан-жақты  дамыған,  рухани  бай  жеке  тұлға 

қалыптастыру болып табылады. 

Рухани  бай,  жан-жақты  дамыған  жеке  тұлғадағы  ең  басты  қасиеттердің  бірі - тіл 

байлығы, өз ойын нақты, терең мағыналы əрі көркем жеткізе білетін, шешен де ойлы сөйлей 

білетін,  Абайша  сөйлегенде  сөзі  жүрекке  жылы  тиетін,  сөз  құдіретін  игерген  адамдарда  да 

тұлғалық қасиет болады. Рухани адамгершілікке тəрбиелеудің басты мақсаты оқушылардың 

белсенді  өмірлік  жолын,  қоғамдық  борышқа  саналы  көзқарасын,  сөз  бен  істің  бірлігін 

қамтамасыз  етіп,  адамгершілік  нормаларынан  ауытқушыларға  жол  бермеуді  қалыптастыру 

болып табылады. 

К.Д.Ушинский  айтқандай, «Мұғалім  тек  өз  пəнінен  сабақ  беріп  қана  қоймауы  керек, 

сонымен қатар тəрбиеші адал, əділетті, шыншыл адам болуы керек». Олай болса, əр мұғалім 

сабаққа қойған үш мақсатының үшеуіне де жетіп, білім мен тəрбиені ұштастыруымыз қажет. 

•  Оқу  орнында  оқу  жылының  басында  негізгі  пəндер  бойынша  əр  баланың  білім  деңгейі 

анықталады. 

• Сынып жетекшісі ата-ана, оқушы, пəн оқытушыларын байланыстырушы ғана емес, қарым-

қатынастарын басқарушы, бақылаушы, кеңесші. 

Педагогика ғылымы еш нəрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайды деп дəлелдейді. 

Сол себебті, балалардың қабілетін кеңінен өрістете дамытуға тек мектеп қана мақсатты түрде 

ықпал ете алады. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда əр түрлі əдіс – тəсіл-

дерді қолдануға болады. Оқушылардың өзіндік жұмыстарының мəн - мағынасын ұйымдасты-

рудың  тəсіл - амалдарын  бір  ғана  белгімен  сипаттауға  болмайды.  Өзіндік  жұмыстың 

ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар: 

• Оқытушының нақты тапсырмалар беруі; 

• Жұмысты орындаудың уақытын белгілеу; 

•  Оқытушының  басқаруымен  оқушылардың  дербестігінің  өзара  байланысы  олардың 

жұмысты өз еркімен орындау. 

Оқушылардың  өзіндік  жұмысы - оқытушының  қажетті  нұсқаулары  бойынша  оқушы-

ның оқу жұмысының жеке дара жəне ұжымдық түрі. Өзіндік тапсырмаларды орындау бары-

сында  оқушылардан  белсенді  ойлау  талап  етілді.  Осының  нəтижесінде  оқушылар  өздігінен 

бақылауды үйренеді, олар да тапсырылған істі орындаудағы жауапкершілік сезім, еңбексүй-

гіштік,  табандылық,  ұйымшылдық,  бір - бірімен  деген  жолдастық  көмек  қалыптасады. 

Өзіндік  жұмыстың  негізгі  мақсаты  оқушылардың  танымдық  міндеттерін  қалыптастыру, 

шығармашылық  қабілеттері  мен  қызығушылығын  жетілдіру,  білімге  қүштарлығын  ояту. 

Оқытушы сабақта əдіс - тісілдерді пайдалана отырып, балалардың ұсыныс - пікірлерін еркін 

айтқызып,  ойларын  ұштауға  жəне  өздеріне  деген  сенімін  арттыруға  мүмкіндік  туғызып 

отыру  қажет.  Əдіс – тəсілдер  арқылы  өткізген  əрбір  сабақ  оқушылардың  ойлануына  жəне 

66 

 

қиялына  негізделіп  келеді,  баланың  тереңде  жатқан  ойын  дамытып  оларды  сөйлетуге 

үйретеді. Түрлі əдістемелік тəсілдер пайдалану арқылы қабілеті əртүрлі балардың ортасынан 

қабілеті  жоғары  баланы  іздеп,  онымен  жұмыс  жасау,  оны  жан - жақты  тануды  ойлап, 

оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру əрбір мұғалімнің міндеті[4, 37 б.]. 

Дарынды балалармен жұмыс істеудің төмендегідей кезеңдерін анықтауға болады: 

• Баланың жеке ерекшелігін, дарынын зерттеу; 

• Балалар шығармашылық өнімдерін жариялау; 

• Игерілген нəтижелерді бақылау. 

Яғни осындай жұмыс істеу бағыттары арқылы бала белгілі бір шеберлікке жеткен соң, 

оның  шығармашылық  қабілеті  дамиды,  өзіндік  идеясы  туып,  үлкен  ізденіс  пайда  болады. 

Дарынды  баланың  бойындағы  дамыған  сана  белсенділігі  мен  таным  белсенділігі,  тума 

қабілеті.  Ол  қабілет  мектепте  сан  алуан  ғылыми  салалардан  білім  алу  арқылы  жəне 

ұстаздардың көмегі арқылы ашылады жəне дамиды. 

Осындай  жұмыстарды  үнемі  жүргізу  шығармашылыққа  баулуға,  шəкірт  бойындағы 

талант көзін ашып, тілін байытуға, қиялын ұштауға өз əсерін тигізеді. 

Болашақтың бəсекесіне қабілетті XXI ғасыр шəкіртін тəрбиелеу білім беру саласының 

еш  назарынан  тыс  қалған  емес.  Соған  сай  ұстаз - ізденімпаз  ғалым,  нəзік  психолог, 

тынымсыз  еңбеккер,  ортаның  ұйтқысы,  жан-жақты  шебер,  терең  қазыналы  білімпаз, 

гуманист, белсенді патриот болғанда ғана қоғамның мықты да білікті, жоғарғы мəдениетті, 

жан-жақты  дамыған,  шығармашылығы  жоғары  жеке  тұлғаны  қалыптастырып,  тəрбиелей-

тінімізге нық сенімдімін. 

Əр  ұстаз – ХХІ  ғасыр  мұғаліміне  сай  болу  үшін – ізденімпаз  ғалым,  нəзік  психолог, 

жан-жақты  шебер,  тынымсыз  еңбекөор,  терең  қазыналы  білімпаз,  кез-келген  ортаның 

ұйытқысы болу керек. 

Ежелгі грек материалисі, философ Демокрит айтқандай, «Еңбек үздіксіз үйренгендіктің 

арқасында  жеңілдей  түседі».  Олай  болса,  жас  ұрпаққа  үйретері  мол  аға  ұрпақтың  ісі  өрге 

жүзіп, еңбектері үстем болсын. 

Мұғалім. Бұл адамның ардақты аты, 

Білімдік бар биікке шығар саты. 

Ең алғаш басталады осы адамнан, 

Сүйеді сондықтан да жақын, жаты... 

Бар ғалым, барлық қоғам мұғалімді, 

Сыйлайды  мəңгі  бақи  беріп  төрін, - деп,  Сəбит  Мұқанов  айтқандай,  үнемі  сыйлы, 

қадірлі, сүйікті  болып,  шəкірттерімізді  білім нəрімен сусындатып,  белестерге жете  берейік. 

Сондықтан  баланы  жеке  тұлға  ретінде  өздігінен  дамуға  итермелеуіміз  керек.  Себебі  жаңа 

білім  парадигмасы  бірінші  орынға  баланың  білім  алу  арқылы  өз  бетінше  дамуын  қойып 

отыр. Бұл мақсатқа жетуде өз бетінше жұмыстардың алар орны ерекше. 

 

 Əдебиеттер тізімі: 

1.  Еліміздің  президенті  Н.Ə.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  жолдауын  жəне  білім 

беруді  дамытудың 2011-2020 жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру 

жөніндегі міндеттер туралы. 

2.  Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика 

нововедений  в  системе  образования:  научный  фонд  и  перспективы  развития  (Книга 1). – 

Алматы: Научно-издательский центр “Ғылым”,-2001. 

3.  Ангеловски К. Учителя и инновации: Книга для учителя: Пер. с македон. – М., 1991 

4.  Еньшина Н. А. Инновационные процессы в образовании // г. Барнаул, Барнаульский 

государственный педуниверситет [электронный ресурс] – Режим доступа. 

5.  Н.Бағзыбекова  «Білім  сапасын  арттырудың  алғы  шарттары» «Қазақстан  мектебі» 

№10, 2013 жыл.  

 

 

67 

 

жүктеу/скачать 10,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: