Педагогикалық жоғары оқу орны мен білім беру ұйымдары

34 

 

Əдістемелік ұғымдар сөздігінде «Құзыреттілік қандай да бір оқу пəнін оқыту үрдісінде 

қалыптасатын  білім,  білік,  дағдылар  жиынтығы,  сонымен  қатар,  қандай  да  бір  қызметті 

орындай алу қабілеттілігі», – делінген. Латынның «competentis» деген ұғымы «білу», «жасай 

алу», «дегеніне жету» деген мағыналарды береді. Бұл жалпы алғанда құзыреттіліктің мəнін 

анықтайды.  

Ю.Г.Татурдың  пікірінше, «…құзыреттілік – бұл  тұлғаның  белгілі  бір  салада  табысты 

қызметі  үшін  өз  əлеуетін  (білімі,  біліктілігі,  тəжірибесі,  тұлғалық  сапалары  жəне  т.б.)  іске 

асыруға ұмтылысы мен қабілетін (дайындығы) сипаттайтын интегралдық қасиеті» [6,б.81]. 

Бұл жайлы Ш.Таубаева: «Құзыреттілік - ол тұлғаның оқыту мен əлеуметтену процесте-

рі барысында меңгерген білім мен тəжірибеге негізделген, оның жалпы қабілеті мен іс-əре-

кетке даярлығы ретінде айқындалатын, тұлғаның қасиеті»-дейді.  

Құзыреттілік – адамның  əрекетке,  оның  пəніне  деген  жеке  қатынасын  қамтитын 

сəйкес құрауыштарды меңгеруі. Ал, құзірет – дара тұлғаның бойындағы өзара байланысты 

сапалардың (білім, білік, дағды, іскерлік, əрекет тəсілі) жиынтығы. 

Ақпараттық  құзыреттілік  кілттік  құзыреттіліктің  бірі  болып  табылады.  Ақпараттық 

құзыреттілік – бұл тəжірибе, құндылықтар мен бейімділік білімін пайдалана отырып, нақты 

өмірлік жағдайларда пайда болатын мəселелерді шешуге қабілетті тұлғаның ажырамас сапа-

сы.  Оның  мынадай  құрамдас  бөліктері  бар:  компьютерлік  сауаттылық;  кəсіби  мақсаттарға 

қол  жеткізу  үшін  қазіргі  заманғы  ақпараттық  технологияларды  қолдана  отырып  жеке  жəне 

топтық іскерлік тəжірибесі; кəсіби жұмыста өзін жүзеге асыру, біліктілігін үздіксіз жоғары-

лату үшін қажетті ақпараттық технологиялар саласында өзін-өзі дайындау.  

Ақпараттық  құзырет – бұл  мамандардың  компьютерлік  білімділігі,  жаңа  ақпараттық 

технологияларды қолдана алу (мультимедия, электронды пошта, Интернет) мүмкіндігі.  

И.А.Зимняяның  пікірінше,  ақпараттық  құзыреттілік – бұл  түрлі  салалардағы  тиімді 

шешімдерді өңдеуге, қабылдауға, жобалауға жəне жүзеге асыруға мүмкіндік беретін, пəндік - 

нақты  білімдердің  ерекше  түріндегі  ақпаратты  іріктеу,  меңгеру,  өңдеу  жəне  түрлендіру 

процесінің нəтижесі болып табылатын тұлғаның интегративтік сапасы [3,б. 25]. 

  Ақпараттық  құзыреттілік  арқылы  нақты  объектілер  көмегімен  қажетті  ақпаратты 

іздеу, таңдап (іріктеп) алу, ұйымдастыру, түрлендіру, сақтау жəне ақпаратты беру біліктері 

қалыптасады. Бұл құзыреттілік студенттердің оқу пəндеріндегі жəне білім аймақтарындағы, 

сонымен бірге қоршаған дүниедегі ақпараттармен жұмыс істей білу дағдыларын қамтамасыз 

етеді.  Сондықтан,  қазіргі  кезде  педагогикалық  жоғары  оқу  орындарының  студенттерінің 

ақпараттық құзыреттілігін қалыптастыру жəне дамытуына ерекше назар аудару қажет. Ақпа-

ратпен жұмыс істеу, оны болашақ кəсіби қызметінде сауатты пайдалану үшін, студент тиісті 

білімдер,  іскерліктер  жəне  дағдыларды  алуы,  жеке  басына  ықпал  ететін  тұрақты  əдістерін 

жетілдіруі жəне ақпараттық құзыреттілік деңгейін арттыруы тиіс. Демек, кəсіби даярлаудың 

мазмұнын  болашақ  маманға  жалпы  білім  жəне  кəсіби  білім  беретіндей  ғана  емес,  сонымен 

қатар,  ақпараттық  құзіреттіліктің  жеткілікті  деңгейін,  ақпараттық  мəдениетін  қамтамасыз 

ететіндей  өзгерту  қажет. «Информатика»  пəні  оқытылатын  оқу  пəндерінің  белгілі  бір 

жиынтығының ішінде ерекше орынды алуы тиіс. 

Маманның ақпараттық құзыреттілігі – бұл оның жеке басының қасиеті, ол ақпаратты 

өңдеу бойынша білім, білік жəне дағдыларды, сондай-ақ қоғамды  ақпараттандыру жағдай-

ында  өзінің  тұлғалық  əлеуетін  тиімді  іске  асыруға  мүмкіндік  беретін  жеке  қасиеттерін 

сипаттайды [4,б.76]. 

Маманның  ақпараттық  құзыреттілігін  дамыту  міндеттеріне  келесілерді  жатқызуға 

болады: 

−  информатика жəне ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында білімді 

жəне іскерлікті байыту; 

−  коммуникативтік жəне интеллектуалды қабілеттерін дамыту; 

−  бірыңғай ақпараттық кеңістікте интерактивті сұхбатты жүзеге асыру.  

 

Ақпараттық құзыреттілікті қалыптастыру үшін келесілер қажет: 

35 

 

  болашақ қызметтің құндылықтық-мағыналық компоненттерін дамыту үшін жағдай-

ларды қамтамасыз ету; 

  өз мамандығының жүйелі жəне тұтас көрінісін тəжірибесінің қалыптасуына ықпал ету;  

  оқыту  үрдісінде  білім  мен  дағдыларды  алуға  мүмкіндік  беретін  технологияларды 

(жобалар əдісі, кейс–əдіс, интерактивтік оқыту технологиясы жəне т. б.) ғана емес, сонымен 

қатар,  ойлау  қабілетін  дамытуды,  алынған  ақпаратты  өз  қызметінде  қолдануды  қалыптас-

тыру [5,б.34]. 

  Болашақ  мамандардың  негізгі  құзыреттіліктерін  қалыптастыру  үрдісінде  ақпараттық 

технологияларды  қолдану,  əрбір  адамның  өмірінде  маңызды  функцияларды  орындайды: 

біріншіден, адамның үйрену жəне өзін өзі үйрету қабілетін қалыптастыру; екіншіден, түлек-

тердің, болашақ жұмыскерлердің жұмыс берушілермен өзара қарым қатынастағы икемділігін 

қалыптастыру; үшіншіден, бəсекелестік ортада табыстылығын, тұрақтылығын жоғарылату. 

Ақпараттық  қоғамға  көшу  адам  өмірінің  барлық  саласына  өзгерістер  енгізеді,  соның 

ішінде білім беру жүйесіне де. Ақпараттық ағындарда еркін бағытталу үшін, қазіргі маман: 

−  ақпараттық-коммуникациялық  технологиялар  мен  техникалық  құралдарды  кəсіби 

пайдалану есебінен түрлі ақпарат көздеріне қол жеткізе алуы керек;  

−  тиімді шешімдерді қабылдау үшін компьютерлер мен телекоммуникация құралдары 

көмегімен ақпаратты алуды, өңдеуді білуі керек; 

−  қолда бар білім негізінде жаңасын құрып, оны сол немесе өзге қызметте қолдануды 

білуі керек; 

−  кəсіби ұтқырлық, əлеуметтік белсенділік қабілетіне ие болуы керек; 

−  сабақтас салаларда құзыреттілігі болуы керек; 

−  дұрыс шешім қабылдай алуы, нəтижелі қызмет процесінде туындайтын міндеттерді 

шығармашылық жəне тиімді шеше білуі керек; 

−  ақпараттық  технологиялар  саласында  үнемі  өз  білімін  жетілдіруге,  өзін-өзі  жүзеге 

асыруға, өзін-өзі дамытуға қабілеті болуы керек. 

Студенттердің  ақпараттық  құзыреттілігін  қалыптастыру  жəне  дамыту  үшін  оның  мо-

делі əзірленді. Біздің студенттердің ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру жүйесінің моде-

лі келесі компоненттерге бөлінген: мақсатты, мазмұндық, функциялық, ұйымдастырушылық 

жəне нəтижелі-бағалау.  

Мақсатты  компонентте,  қоғамның  əлеуметтік  тапсырысы  белгіленді  (ақпараттық 

құзыреттілікті  жоғары  деңгейде  жақсы  меңгерген  маман)  жəне  мақсаты  (студенттердің 

ақпараттық құзыреттілігін қалыптастыру).  

Мазмұндық  компонентке  міндеттер  кіреді  (арнайы  білімді  игеру;  ақпараттық  білікті  қа-

лыптастыру  жəне  дамыту  (педагогикалық  қызметінің  сапалы  нəтижелеріне  қол  жеткізу  үшін 

қажетті); арнайы құзыреттіліктерді меңгеру үшін педагогикалық шарттарымен қамтамасыз ету). 

Моделдің  функционалдық  компоненті  мынадай  функцияларды  қамтиды - жоспарлау, 

ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау. Студенттердің қызметін жоспарлау жəне ұйымдасты-

ру, олардың алға қойылған міндеттерді іске асыру үшін қолайлы жағдай жасауды, практика-

лық жұмысты ұйымдастыруда студенттер арасындағы қызметті нақты бөлуды, оқу тапсыр-

маларын орындау кезінде көмек көрсетуді қамтиды. Жақсы білім беру үшін оқыту үрдісінде 

студенттердің белсенділіктерін ынталандыру керек. Ынталандыру студенттердің сабақ тақы-

рыбына назар аударуы, танымдық қызығушылығы есебінен жүзеге асырылады. Оқу материа-

лын меңгеруді бақылау студенттердің сабақтағы қызметін бақылау сұрақтары, алға қойылған 

міндеттерді  орындауды  бақылау,  студенттердің  өзін-өзі  бақылауды  жəне  өзара  бақылауды 

орындау жəне т.б. ретінде ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады. 

Ұйымдастырушылық  компонент,  оған  келесі  əдістер  (көрнекілік,  практикалық,  жоба-

лар  əдісі),  формалар  (дəрістер,  практикалық  сабақтар,  студенттердің  өзіндік  жұмысы)  жəне 

құралдар (бағдарламалық қамтамасыздандырылған дербес компьютер, интернет ресурстары) 

кіреді. 

Нəтижелі-бағалау  компоненті  оқытудың  нəтижелерін  тексеру  үшін  міндетті  болып 

табылады, онда жоғарғы оқу орнының студенттерінің ақпараттық құзіреттілігінің деңгейлері 

36 

 

көрсетілген жəне оны қалыптастыру белгілері (критерийлері) анықталған. Оқыту нəтижеле-

рін  тексеру  студенттердің  білімін  анықтау  деңгейін  меңгеруден  тұрады.  Студенттердің 

дайындық деңгейін əр түрлі тəсілдермен бағалауға болады - сауалнама жүргізу, тексеру жұ-

мыстары  жəне  жеке  тапсырмалар,  оларды    орындағанда  студенттердің  белгілі  бір  деңгейі 

туралы  айтуға  болады.  Ақпараттық  құзыреттілікті  қалыптастыру  деңгейінің  критерийлері, 

ақпараттық қызметтің ақпараттық білім, білік жəне дамытуынан қалыптасады. 

Бұл  модельдің  тиімді  орындалуы  үшін  өзіндік  педагогикалық  шарттары  бар.  Оларға:  

ақпараттық ресурстармен толықтыру жолымен арнайы ақпараттық-білім беру ортасын құру; 

арнайы  құзыреттілік  жүйесін  меңгеруде  деңгейлік  тəсілін  пайдалану;  АКТ-ны  пайдалану 

негізінде студенттердің өз бетінше оқу-танымдық іс-əрекеттерін жандандыру; студенттердің 

білім деңгейін тексеру жəне кейінгі мониторингін жатқызуға болады. 

Сонымен, жалпы білім беру нəтижесінде жетілетін ең маңызды құзыреттілік түрлерінің 

бірі ақпараттық құзыреттілік болуы тиіс. Болашақ маманның ақпараттық құзыреттілігін қа-

лыптастыру  жəне  дамыту  ақпаратты  беру  арқылы  жүзеге  асырылады,  дəлірек  айтқанда,  ол 

маманның ақпаратпен жұмыс істеу саласында білімін, біліктерін (ақпаратты өз бетінше іздеу, 

таңдау,  ұйымдастыру,  ұсыну,  объектілер  мен  процестерді  жобалау)  жəне  тəжірибесін 

қолдану қабілеттерін сипаттайды. 

 

Əдебиеттер тізімі: 

1.  Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың «Əлеуметтік-экономикалық 

жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана, 2012. 

2.  Витт  А.М. «Развитие  информационной  компетентности  у  студентов  технического 

вуза». Автореферат. Екатеринбург, 2005.  

3.  Зимняя  И.А.  Ключевые  компетентности  как  результативно-целевая  основа  компе-

тентностного  подхода  в  образовании  /И.А.Зимняя;  Исслед.  центр  проблемы  качества 

подготовки специалистов. Москва, 2004. 38с. 

4.  Шамсутдинова Т.М. Информационная компетентность как аспект информационной 

культуры студентов // Электронный научно-практический журнал «Культура и образование». 

2014. № 1 (5). С. 41. 

5.  Гудкова  Т.А.  Подготовка  учителя  информатики  в  контексте  компетентностного  

подхода  к образованию. // XVI  Международная  конференция-выставка «Информационные  

технологии  в образовании» («ИТО-2006»), г.Москва, 2006г. 

6.  Татур  Ю.Г.  Компетентностный  подход  в  описании  результатов  и  проектировании 

стандартов  высшего  профессионального  образования:  материалы  ко  второму  заседанию 

методологического  семинара.  Авторская  версия.  М.:  Исследовательский  центр  проблем 

качества подготовки специалистов, 2004. 

 

 

Айтмухамбетов Айдар Абаевич, 

доктор ист. наук, доцент кафедры 

«Отан тарихы»КГУ им.А.Байтурсынова 

Молдабаева Сауле Абаевна, 

магистрант 2-го курса специальности «История» 

 

ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ  

КАЗАХСКИХ СПЕЦИАЛИСТОВ В XIX ВЕКЕ 

 

АННОТАЦИЯ

 

Бұл  мақалада  Ресей  империясындағы  қазақ  мамандардың 19 ғасырдағы  кəсіби 

əрекеттері сипатталады. Колонизациялық жағдайдағы мамандардың негізгі əрекеттеріне 

талдау берледі. 

Түйінді сөздер:қазақ мамандары, əрекет, кəсіп, мамандық. 

37 

 

АННОТАЦИЯ 

В  данной  статье  освещена  профессиональная  деятельность  казахских  специалистов 

19  века  на  территории  Российской  империи.  Дается  анализ  основной  деятельности 

специалистов в условиях колонизации края.  

Ключевые слова:казахские специалисты, деятельность, профессия, специальность. 

АBSTRACT 

In this article professional activity of the Kazakh specialists is lighted up 19 centuries on 

territory of the Russian empire. The analysis of basic activity of specialists is given in the conditions 

of colonization of edge. 

Keywords:Kazakh specialists, activity, profession, speciality. 

 

С начала XIX века проводиться административно-территориальные реформы, которые 

в  последствии  привело  к  изменениям  в  системе  управления  казахским  обществом. 

Проведение  переселенческой  политики,  территориально-административных  реформ 

происходят  изменения  в  социальной  структуре  казахского  народа.  Таким  образом, 

необходимо  отметить,  что  именно  в  период  со  второй  половины 19 века  формируются 

профессиональные  группы  из  европейско-образованных  казахов,  ориентированных,  прежде 

всего  на  обеспечение  государственного  делопроизводства.  Проводимая  реформа  империи  в 

изучаемом  регионе,  которая  усиливала  влияния  метрополии,  способствовала  развитию 

народного образования в крае. 

В  данной  ситуации  акцентировалась  необходимость  наличия  профессионально 

подготовленных  специалистов  в  медицине,  ветеринарии,  учительском  секторе  и  в  других 

направлениях  социально-культурной  сферы.  В  исследуемый  период  в  казахском  обществе 

складываются  эти  категории  специалистов.  В  начальный  период  развития  и  внедрения 

государственной системы просвещения казахская молодежь получила возможность обучения 

в официальных учебных заведениях уровня городских школ и училищ. Впоследствии казахи 

имели  право  обучения  в  университетах,  что  обуславливалось  потребностью  подготовки 

национальных  кадров  для  обеспечения  деятельности  административных  структур  и 

социального  сектора  в  условиях  реформации  общества  и  государства.  В  конце XIX века 

подготавливается  группа  казахов,  образованных  по  университетским  стандартам.  Итак,  в 

страте  казахских  служащих  происходила  их  дифференциация  по  социальному  статусу, 

образовательном имущественному обеспечению и профессиональной специализации. 

Казахские специалисты стали принимать активное участие в работе научных обществ, 

формировавшихся  в XIX веке  на  территории  Российской  империи.  В  научных  изданиях, 

отчетах этих обществ и периодической печати того времени получили отражение их научная 

и  общественная  деятельность,  по  которым  необходимо  судить  в  какие  сферы  грамотные 

казахи  привлекались  российской  администрацией.Научные  общества  в  Оренбурге,  Казани, 

Омске,  Ташкенте,  их  филиалы,  областные  статистические  комитеты  в  городах  Казахстана 

имели  в  своем  составе  так  называемых  образованных  «инородцев».  Большинство  данных 

специалистов  учились  в  российских  университетах,  имевших  хорошую  научную  базу.  В 

частности в Санкт-Петербургском и Казанском университетах, в военных кадетских корпу-

сах  и  училищах.  По  мнению  исследователей, «территориальная  близость  университетских 

центров  к  северо-западным  областям  предопределила  доминирующее  участие  уроженцев 

Уральской,  Тургайской,  Акмолинской,  Семипалатинской  областей  и  Букеевской  Орды  в 

казахском студенчестве»  

Ценный  фактологический  материал  по  истории  и  жизнедеятельности  врача  М.Кара-

баева содержится в публикации В.С.Познанского и Калашникова А.А. [2, с.117]. Исследова-

тели  на  базе  сибирских  архивов  осветили  служебную  деятельность  казахского  врача 

М.Карабаева  в  Сибири.  Одной  из  монографических  работ  по  истории  просветителей  края 

является  труд  Гармса  И.Я. [3, с.42].  В  монографии  содержатся  сведения  относительно 11 

казахских  учителей,  осуществлявших  свою  деятельность  в  данный  момент  на  территории 

края.  Гармс  на  основе  данных  описал  систему  коммуникационных  отношений  между 

38 

 

казахскими  служащими  различной  профессиональной  направленности  на  территории 

Тургайской области. Следует отметить научно-исследовательскую литературу истории тюрк-

ского  движения  в  Российской  империи.  В  работе  А.Аршаруни  и  Х.Габидуллина  изложена 

история формирования панисламизма и пантюркизма в России [4, с.41]. Авторы актуализи-

ровали  роль  татарских  религиозных  деятелей  и  служащих  в  организации  мусульманского 

движения  на  территории  империи.  В  работе  отечественного  ученого  С.Ф.  Мажитова  рас-

сматривается  проблема  политической  деятельности  национального  просветительства  и 

интеллигенции,  которые  были  ориентированы  на  процесс  реформирования  в  условиях 

имперской колониальной политики [5]. В научной публикации С.Аккулыулы на основе до-

кументальных источников изучены малоисследованные эпизоды из жизни А.Букейханова [6, 

с.198]. Автор характеризует Букейханова как одного из общепризнанных лидеров казахского 

национально-освободительного  движении,  анализирует  факт  избрания  Букейханова  казах-

ским обществом на съезд земских и городских деятелей России как важный аспект призна-

ния его заслуг. 

Военные  учебные  заведения  выпускали  высококлассных  специалистов,  которые 

разбирались  в  топонимике,  географии,  истории,  знали  несколько  языков,  умели  вести 

наблюдения и фиксировать данные. Большинство научных работ были написаны как отчеты 

военных.  По  мнению  В.З.  Галиева  традиции  «этнографического  изучения  и  социально-

экономических  исследований  казахского  этноса»  были  заложены  выпускниками  кадетских 

корпусов Ч. Валихановым, С.Бабаджановым, братьями А. и Т. Сейдалиными, М. Таукиным и 

другими [7]. К  деятельности  в  научных  учреждениях  наиболее  профессионально  были 

подготовлены  и  выпускники  факультета  восточных  языков,  которые  имели  возможность 

изучения  нескольких  языков  одновременно.  Из  числа  именно  выпускников  факультета 

восточных  языков  Санкт-Петербургского  университета  был  выбран  претендент  на  ученую 

степень кандидата наук. В 1888 году по решению университетской комиссии им стал казах 

Кульманов [1, с. 67 ]. Научная деятельность  казахской интеллигенции получила отражение 

на  страницах  периодической  печати.  Результаты  своих  научных  изысканий  представители 

казахской национальной интеллигенции печатали в российских изданиях - «Северная пчела», 

«Санкт-Петербургские  ведомости», «Этнографический  сборник», «Известия  ИРГО», «Охо-

та», а также в периодике Астраханской, Саратовской губерний, Казанского университета. На 

страницах  «Записок»  и  «Известий»  публиковались  работы  по  истории,  этнографии,  статис-

тике,  зоологии,  ботанике,  географии,  геологии,  метеорологии  и  другим  областям  науки. 

Однако,  приоритетными  были  историко-этнографические  исследования.  В.Н.  Плотниковым 

в «Записках» отдела были напечатаны «Заметки на статью Алтынсарина “Очерк киргизских 

обычаев при сватовстве и свадьбе» [8, с. 112]. 

Казахские  фельдшеры  повышали  собственную  квалификацию  в  производственной 

деятельности.  В  личных  делах  фельдшеров  не  прослеживается  информация  об  их  дальней-

шем  обучении  или  повышении  квалификации.  В  медицинской  иерархии  по  официальной 

статистике  фельдшеры,  акушеры,  лекарские  ученики  и  повивальные  бабки  признавались 

низшим персоналом. В процентном соотношении эти группы врачей доминировали. Причем 

в  уездах  фельдшеров  в  процентном  соотношении  фиксировалось  больше,  чем  в  городах. 

Подобная  картина  наблюдалась  во  всех  областях  расселения  казахов.  Одним  из  первых 

дипломированных  врачей  края  являлся  АмреДурмановичАйтбакин.  Уже  в 1895 году  он 

известен  как  медик  Каркаралинского 3-х  классного  училища.  Айтбакин  имел  звание 

титулярного  советника [1, с.127].  В  категории  военных  медиков  числился  Санжар 

Асфендияров.  По  окончании  Санкт-Петербургской  Императорской  военно-медицинской 

академии он начинал работу по медицинской части в среднеазиатском городе Термизе [64, 

с.145].  С 1906 года  в  Семипалатинске  работал  фельдшер  Ахмеджан  Козбагаров.  Первона-

чальное  образование  он  получил  в  Семипалатинской  сельскохозяйственной  школе. 

Впоследствии Козбагаров продолжил обучение в Омской фельдшерской школе [1, с.162]. В 

Тургайской  области  широкую  популярность  получил  МухамеджанКарабаев  работавший 

39 

 

долгое  время  врачом I участка  Иргизского уезда  и  имевший  звание  статского  советника.  С 

детства  Карабаев  находился  под  влиянием  И.Алтынсарина,  который  рекомендовал  его  в 

Казанский пансионат при Троицкой мужской гимназии.  

Таким  образом,  в XIX веке  большая  часть  образованной  и  социально  активной 

казахской интеллигенции была вовлечена в научные исследования края. Казахи, получившие 

образование  в  российских  учебных  заведениях,  соответственно  знавших  хорошо  русский 

язык, использовались в качестве переводчиков при сборе этнографических материалов и для 

их  интерпретации,  пониманию  особенностей  национальной  культуры.  Знание  местности, 

маршрутов  представителей  казахского  общества  колониальная  администрация  стремилась 

использовать  для  сопровождения  военных  и  научных  экспедиций  в  целях  обеспечения  их 

безопасности и достижения заданной цели, для составления карты местности.  

 

жүктеу/скачать 10,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: