Пайдаланылған əдебиеттер мен сілтемелер

66 

 

 

 

Баймаганбетова К.Т. 

ҚМПИ аға оқытушысы 

Ахметова Э.Б. 

ҚМПИ аға оқытушысы, география магистрі 

Қостанай қ. 

 

ГЕОГРАФИЯ САБАҚТАРЫНДА ПРОБЛЕМАЛЫҚ  

ОҚЫТУ ƏДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ 

 

АННОТАЦИЯ 

География  сабағында  жаңа  технологияларды  дұрыс  əрі  тиімді  пайдалану  үшін  оның  оқыту 

əдістемесі міндетті түрде қажет. Сондықтан, осындай қажеттілікті ескере отырып, мақаланың 

өзектілігі  география  сабағы  бойынша  проблемалық  оқыту  технологиясының  əдістемесін  дайындау 

мен оны сабақта тиімді пайдалану жолдарына арналды. Мақаланың мақсаты проблемалық оқыту 

технологиясының  əдістемесін  құрастыру  жəне  оны  география  сабағында  пайдалану  жолдарын 

ұсыну болды.Зерттеу əдістері: топтау, жүйелеу, сараптау, талдау. Мақалада қазіргі уақыттағы 

жаңа  технологиялық  əдістердің  бірі  проблемалық  оқыту  əдісінің  сипаты,  артықшылықтары  мен 

кемшіліктері қарастырылған.  

Түйінді сөздер: проблемалық оқыту,тренинг,case-study əдісі, жағдаят, пікірталас. 

АННОТАЦИЯ 

Эффективное  применение  новых  технологий  на  уроках  географии  требует  знания  методики 

обучения. Понимая данную необходимость, актуальность статьи посвящена вопросам применения 

проблемного обучения на уроках географии. Цель статьи – рекомендации по формированию методик 

технологии  проблемного  обучения  и  путей  их  применения  на  уроках  географии.  Методы 

исследования:  систематизация,  анализ  материала.  В  статье  рассмотрены  характеристика, 

положительные  и  отрицательные  моменты  одной  из  методик  современных  новых  технологий – 

проблемного обучения.  

Ключевые слова: проблемное обучение, тренинг, метод case-study, проблема, дискуссия.  

ABSTRACT 

It is very important to have a teaching method in order to utilize new technologies correctly and 

efficiently. Therefore, taking into account this necessities, topicality of the article was dedicated to 

preparation and efficient implication of methodology of technology of problematic teaching in geography 

lessons. The aim of the article is to construct the methodology of technology of problematic teaching and 

presenting the ways of its implication in geography classes. Methods of the research: grouping, systemizing 

and analyzing. This article argues one of the methods of contemporary technologies, problematic 

teaching,its description, advantages and disadvantages. In addition, the article illustrates technics of 

implication of problematic teaching in geography lessons.  

Keywords: problematic teaching,training , method case-study,problem, discussion. 

 

Қазіргі  заманғы  білім  берудің  басты  мақсаты – мамандарды  əлемді  шығармашылық 

тұрғыдан өзгертудің əдістемесімен қаруландыру. Осы тұрғыдан алғанда ғылыми міндеттерді 

дəстүрлі  емес  əдістермен  шешудің  жолы  ретінде  проблемалық  оқыту  жүйесі  ұсынылуы 

заңды  құбылыс.Проблемалық  оқытудың  жаңа  əдістері  мен  түрлеріне  төмендегілерді 

жатқызуға  болады:  іскерлік  ойындар,  оқушылардың  баяндамалары  мен  ақпараттық 

хабарлары, кері байланысты дəрістер, дəріс–диалог, тренинг, дөңгелек үстелдер, пікірталас, 

ұжымдық–танымдық оқу жəне тағы басқалар. 

Проблемалық  оқытудың  күшті  жақтары:оқушылардың  логикалық  ойлау  қабілетін 

арттырады;оқу  еңбегіне  қызығушылығын  арттырады;берік  білімге,  оқытудың  жоғары 

нəтижесіне жеткізеді; оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді. 

Проблемалық  оқытудың  артықшылығы:  зейіннің  дамуына  мүмкіншілік  жасайды, 

байқампаздықты  танытады,  оқушының  танымдық  іскерлігін  белсенді  дамытады, 

жауаптылық,  сыншылдық,  өзін  сынау,  бастамашылдық  жəне  өзіне  баға  беру  əрекетін 

дамытады. Бұдан басқа проблемалық оқыту білімнің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.  

67 

 

Проблемалық  оқытудың  кемшілігі  оның  оқу  үрдісінде  оқушыға  қиындық 

туғызатындығы,  соның  арқасында  шешу  жолын  ізденуге  көп  уақыттың  кетуін  жатқызуға 

болады.  Сонымен  қатар  бағдарламаланған  оқытуға  қарағанда  проблемалық  оқытудың 

технологиясын құрастыру оқытушының шеберлігі мен көп уақытын талап етеді.  

Тап осы жағдайлар проблемалық оқытуды кең қолдануға кедергі келтіреді. Бірақ, оған 

талпыну  керек  жəне  əрбір  шебер  педагаг  оны  қолданады,  өйткені  проблемалық  оқыту 

зерттеумен  байланысты  жəне  осыған  сəйкес  дəстүрлі  оқытудан  ерекшеленеді.  Себебі  кез 

келген  зерттеу–жаңа  білім  алу  үрдісі,  ал  оқыту–белгілі  білімдерді  тарату  үрдісі  болып 

табылады.ал проблемалық оқыту зерттей отырып оқытуға, оқыта отырып зерттеуге үйретеді. 

Міне, тек осылай ғана шығармашылық тұлғаны қалыптастыруға болады. 

Қарама-қайшылық  ой-дамуының  қозғаушы  күші.  Проблемалық  оқыту  оқытушы  үшін 

əр  түрлі  деңгейдегі  қиындықтар  тудыруы  мүмкін,  қандай  жəне  қанша  іс-əрекеттерді  қою 

жəне  проблеманы  шешуді  ол  өзі  жүзеге  асыруына  тəуелді.  Сонымен  проблемалық  оқыту 

оқушының  танымдық  көкжиегін  кеңейтеді,  шығармашылық  белсенділігін  арттырады,  білім 

игеру  қарқынын  тездетеді,  қасиет  сапасын  жақсартады,  жаңа  тапсырмаларды  орындау 

кезінде 

өз 

бетінше 

жұмыс 

істеуге 

үйретеді, 

оқуға 

деген 

ынта–ықыласын 

оятады.Проблемалық  оқыту  оқушыларды  дербес  ізденіске,  зерттеу  жұмыстарына  баулуда, 

бейтаныс, белгілі емес проблемаларды өз беттерінше шешуде өте ұтымды болып келеді. 

Қазіргі уақытта белсенді оқу əдістері, соның ішінде case study əдісі еліміздің білім беру 

жүйесінде  кең  етек  алуда.Case studies – оқу  сабақтарында  талқылау  мақсатында  фактілі 

материалдар  негізінде  арнайы  дайындалған  нақты  оқу  жағдаяттары.  Мəселені  шешу 

барысында  оқушылар  «топпен»  жұмыс  жасауға  үйренеді,  талдау  жасау  жəне  соңғы 

шешімдерді қабылдауға үйренеді. 

Сase study əдісі – теориялық  білімді  практикалық  тапсырмаларда  қолдануды  рұқсат 

ететін  аспап.  Əдіс  оқушыларға  өздігінен  ойлауды  дамытады,  тындау  қабілеті  жəне  балама 

көзқарасты  қарау,  аргументті  өз  көзқарасын  айтуға  мүмкіндік  береді.  Бұл  əдіс  арқылы 

оқушылар талдаушы жəне бағалаушы дағдыларын жетілдіруді, топпен жұмыс істеуді үйрену, 

қойылған мəселеге дұрыс шешім табуға үйренеді. 

Шетелдік  тəжірибеден  белгілі  болғандай, case-study əдісінің  эффективтілігі  артып 

келеді. Егер бұл əдіс кезеңдік сатымен қолданылса, яғни, жағдаяттың күрделілігінің бірінші 

деңгейініен  күрделіліктің  үшінші  деңгейіне  дейін  біртіндеп  қолданылса,  онда case-study 

əдісінің  тиімділігі  артады.  Жағдаятты  қолдану  арқылы  проблемалық  оқыту  оқушылардың 

белсенділігін оятады, өз шешімі үшін өзіне жауапкершілік алу мінезін қалыптастырады. Бұл 

əдістің  құндылығының  бірі  өтілген  тақырыптарды  талқылау  үрдісіне  оқушыларды 

ынталандыра  қатысуға  мүмкіндік  береді.  Сонымен  қатар,  құрастырылған  жағдаяттар 

шынайы  өмір  деректеріне  негізделген  зерттеу  барысында  алынған  білім мен біліктіліктерді 

қамту үшін пайдалы. 

Case-study  шынайы  өмірден  алынған,  өз  алдынан  шынайы  оқиғаны  сипаттап  қоймай, 

сонымен қатар бірегей ақпараттық кешенді, жағдайды түсінуге көмектесетін мысал. Жақсы 

кейс келесі талаптарға сай болу керек: 

-  нақты қойылған мақсатқа сəйкес болу; 

-  сəйкесінше күрделілік деңгейінің болуы; 

-  экономикалық өмірдің бірнеше аспектілерін көрнекілендіру; 

-  тез ескірмеу; 

-  бүгінгі күні өзекті болу; 

-  əр түрлі жағдайларды суреттеу; 

-  талдау, ойлауды дамыту; 

-  дисскусияны туындату; 

-  бірнеше шешім болу. 

Сase-study əдісінің артықшылықтарына төмендегілерді жатқызуға болады:проблемалық 

оқыту принциптерін қолдану – шынайы мəселелерді шешу дағдыларына ие болу, топтардың 

бір  проблемалық  жолда  жұмыс  жасау  мүмкіндігі,  сонымен  қатар  проблемалық  оқу  үрдісі 

68 

 

негізінен  терминдерді  жаттап,  мазмұнын  айтып  беруге  қарағанда  шынайы  өмір 

жағдаяттарына  бейімделген,  терминдерді  білу  жəне  түсінуді  ғана  талап  етпейді,  сондай−ақ 

оларды  алдын  ала  тұжырымдап,  мəселені  шешудің  ойша  сызбасын  құрып,  өз  пікірін 

жинақтап  тиянақтайды;топта  жұмыс  жасау  дағдысына  ие  болу;қарапайым  жалпылау 

дағдыларын  өңдеу;  презентациялау  дағдысына  ие  болу;пікірталас  дағдысына  ие  болу,  сұақ 

құрастыра білу, жауаптарын нақты жинақтау.  

Пікірталас  сase-study  əдісінде  маңызды  орын  алады.  Оны  оқушылар  айтарлықтай 

деңгейде есейіп, өз бетінше ой түйіндеп, пікірін тиянақтай алатын, өз көзқарасын жүйелеп, 

дəлелдей  алатын  жағдайда  қолданған  дұрыс.  Пікірталас  үрдісінде  шағын  топтардың 

əрқайсысы  жағдаятты  шешудің  өз  нұсқасын  ұсынады,  басқа  топтың  оқушылары  қойған 

сұрақтарға  жауап  береді  жəне  өз  ойларын  нақтылайды,  баяндауларын  аяқтағаннан  кейін 

бағасын береді немесе басқа топтар ұсынған шешім нұсқаларына пікірлерін білдіреді. 

Географияны  оқытуда  оқу  жұмысының  өзгерісі,  уақыттың  азаюы  оқу  үрдісін 

ұйымдастыруда жаңа зерттеулер жүргізуді талап етеді. Сондықтан мектептің оқу процесінде 

жаңа педагогикалық технологияларды пайдаланудың маңызы зор. 

6  сыныпта  оқушылардың  географиялық  білімін  қалыптастыру  құбылыстар  мен 

нысандарды  зерттеумен  басталады.  Сондықтан 6 сынып  оқушыларының  терең  білімін 

картина-суреттер,  бейнефильмдер,  слайдтар  арқылы  құбылыстар  мен  нысандарды  көрсету 

арқылы  қалыптастыру  қажет.  Жалпы  білім  бірінші  жəне  екінші  деңгейлік  жағдайда 

қалыптасады. Оған қоса оқушылардың шығармашылық, соның ішінде проблемалық жағдаят 

тапсырмаларды орындау нəтижесінде қалыптасады. 

Оқушылардың танымдық жəне проблемалық тапсырмалар барысында жаңа материалды 

меңгеруде, оны өзіндігінше талдап, қорытынды шығарып, сонымен бірге достарымен немесе 

мұғаліммен  бірге  талқылап,  өткен  білімдерін  пайдалана  отырып,  жаңа  білімді 

қалыптастырады.  Бұнын  барлығы  көрнекілік  құралдардың  бар  болуымен  де  байланысты 

болады. 

Мысалға, 8 сыныптағы «Алаптар бойынша ірі өзендерге сипаттама» тақырыбын өткен 

кезде  Ертіс  өзенінің  шатқалында  Бұқтырма  сағасынан  төменіректе  салынған  биіктігі 96м 

орасан зор Бұқтырма бөгеті туралы айта келіп, оқушыларға: «Осындай құрылысты салу неге 

керек болды? Бөгетті жеңіл, арзан тəсілмен салуға болатын жол табуға болмады ма?» деген 

проблемалық сұрақ қою арқылы оқушылардың осы бөгеттің құрылысын салуға деген жалпы 

қызығушылығын  оятуға  болады.  Осы  арқылы  оқушыларды  топ - топ  болып  бірігіп,  карта 

арқылы  жұмыс  жасап  жол  табуға  бағыттау  қажет.  Оқушылар  жер  бедері,  өзен  ерекшелігі, 

соған  сəйкес  құрылыс  материалдарын  таситын  жағдайларды  ескерген  барлық  мүмкін 

нұсқаның сызбасын салып, оны əр топ бір - бірімен салыстырып, одан кейін оны Бұқтырма 

бөгетінің сипаттамасымен салыстырып өздерінше қорытынды - түйін жасауға ынталанады.  

Практикалық  жұмыс  кезінде  көбіне  карталармен  жұмыс  жасаған  тиімді.  Мысалы, 7 

сыныпта «Африка материгінің климаты» тақырыбында климаттық белдеулердің ерекшелігін 

анықтау барысында мынадай проблемалық тапсырмалар құрастыруға болады. Оқушыларды 

3-топқа  бөліп,  əр  топқа  тапсырмалар  беріледі.  Əрбір  топ  берілген  тапсырмаларын  оқулық 

пен климаттық карта арқылы анықтайды.  

1топ- неге шығысында экваторлық белдеу Үнді мұхитына жағалауына дейін жетпейді?  

2-топ –неге Сомали түбегі Африканың ең құрғақ территориясы болып табылады?  

3-топ- неге Намиб шөлі Атлант мұхитының жағалауында орналасқанмен ең құрғақ шөл 

Сахараға қарағанда жауын-шашын мөлшері аз?  

Сыныптағы  ең  мықты  деген  оқушыларға  қосымша  сұрақтар  беруге  болады.  Мысалы, 

неге  экваторда  əрқашан  ыстық  жəне  жауын  мол?  Неге  субэкваторлы  белдеу  құрғақ  жəне 

ылғалды  маусым  болып  ажыратылады?  Неге  Африканың  солтүстік  бөлігінде  климаты 

оңтүстікке  қарағанда  құрғақ?  Осындай  проблемалық  сұрақтарды  топтарда  талқылап, 

шешімін іздейді.  

69 

 

10  сыныптағы  «Қала  мен  ауыл  халқы.  Урбандалу.  Əлемдегі  урбандалу  проблемасы» 

тақырыбында мындай проблемалық тапсырмаларды шешуге болады: картаны қарай отырып, 

жоғары урбандалған Чад мемлекетінің экономикалық дамуы артта қалып келеді? 

Оқушылар  өздігінен  істейтін  жұмыстарды  мұғалімнің  бақылау-басшылығымен 

орындайды.  Білім  көзі  мен  жұмыстың  дидактикалық  мақсатын  тек  мұғалім  ғана  анықтап, 

жұмыстың  орындауына  қажетті  уақытты  белгілейді,  оқушылардың  қажетті  оқу  тəсілдерін 

жұмылдыруына  көмектеседі  жəне  т.с.с.  Мұғалім  барлық  жұмыстарды  бағалауға 

тиіс.Оқушылардың өздігінен істейтін жұмыстарының алуан түрлі кешенінде жаңа білімге ие 

болуға,  икемділіктер  мен  дағдыларды  бекітуге,  білімді  нақтылай  түсуге  бағытталған 

тапсырмалар орын алады. Оқушылардың өздігінен істейтін жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру 

үшін  мұғалім  ең  алдымен  жұмыстың  мазмұнымен,  сондай-ақ  оларға  берілген  əдістемелік 

ұсынымдармен де танысып алуы қажет. 

Проблемалық  оқытудың  ерекшелігі - мұнда  мұғалім  білімді  дайын  түрде  баяндап 

бермейді,  оқушылардың  алдына  проблемалық  міндет  қояды.  Шешімді  жəне  шешу 

құралдарын оқушы өзі іздестіруі тиіс. Бұл технологиялық əдістегі ең маңызды мəселе - жаңа 

білім  жаттау  немесе  есте  сақтау  үшін  емес,  проблеманы  немесе  бірнеше  проблемаларды 

шешу үшін беріледі. 

 

Пайдаланылған əдебиеттер: 

1. 

Ксензова Г.Ю. Перспективные школьные технологии. – М.,2001. 

2. 

Антипова  М.В.  Метод  кейсов (case study). Мариинско-Посадский  филиал 

ФГБУ ВПО «МарГТУ», Сентябрь, 2011 

3. 

З.Ю.Юлдашев, 

Ш.И.Бобохужаев. 

Инновационные 

методы 

обучения: 

Особености кейс-стади метода обученияи пути его практичемкого использования. Ташкент, 

2006. 

4. 

Понурова Г.А. Проблемный подход в обучении географии в средней школе. – 

Москва. «Просвещение»1991. 

5. 

Панчешникова  Л.М.  и  др.  Проблемные  задания  по  географии – География  в 

школе, 1979, №1 

 

 

 Байменова Карлыгаш Сериковна 

 Магистр русского языка и литературы,  

 преподаватель  

 Пушкарева Анастасия 

 Студентка 3 курса специальности  

 «Основы права и экономики» КГПИ, г.Костанай  

 

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ ЭФФЕКТИВНОГО ФОРМИРОВАНИЯ 

КОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ 

 

АННОТАЦИЯ 

Мақалада  коммуникативтік  құзыреттілігін  қалыптастырудың  тиімді  педагогикалық 

шарттарын  айналысады.  Болашақ  мұғалімнің  коммуникативтік  құзыреттілігін  қалыптастыру 

үдеріс  жағдайлары  коммуникативтік  мəнерін  өзгертіп,  білім  жəне  коммуникативтік  дағдылар 

қудалау  байланысу  үшін  негізгі  қажеттігін  өзгерту  туғызады  коммуникативтік  ұстанымын 

дəйекті кеңейту қамтамасыз ету болып табылады. 

Түйінді  сөздер:  қалыптастыру,  коммуникативтік  құзыреттілік,  педагогикалық  шарттары, 

оқу процесі

 

АННОТАЦИЯ 

В  статье  рассматриваются  педагогические  условия  эффективного  формирования 

коммуникативной  компетентности.  Процесс  формирования  коммуникативной  компетентности 

будущего  педагога  представляет  собой  последовательное  обеспечение  условий  расширения 

70 

 

коммуникативной  позиции,  что  вызывает  смену  основной  потребности  в  общении,  стремление  к 

получению коммуникативных знаний и умений, изменение коммуникативного стиля. 

Ключевые слова: формирование, коммуникативная компетентность, педагогические условия, 

образовательный процесс 

ABSTRACT 

The article deals with effective pedagogical conditions of formation of communicative competence. 

The process of formation of communicative competence of the future teacher is providing conditions 

consistent expansion of communicative position that causes change the basic need to communicate, pursuit 

of knowledge and communication skills, changing communicative style. 

Keywords: formation, communicative competence, pedagogical conditions, educational process 

 

 

На  современном  этапе  развития  общества  характерны  глубокие  экономические  и 

социальные  преобразования.  Поэтому  необходимо  ориентировать  процесс  обучения  на 

формирование  готовности  личности  к  постоянно  меняющимся  запросам  социума,  к 

сотрудничеству с другими людьми на сегодняшний момент. Однако, несмотря на постоянно 

растущую  в  обществе  потребность  в  коммуникабельных  людях,  обладающих 

разносторонними  знаниями,  современная  школа  не  в  должной  степени  способствует 

формированию коммуникативных умений школьников. В учебных заведениях специально не 

обучают  навыкам  общения,  и  самостоятельно  приобрести  коммуникативную  культуру 

удается далеко не каждому человеку. Именно из-за этого возникают проблемы, конфликты 

на межличностном, групповом и социальном уровнях. В результате образования у человека 

формируется  целостное  качество,  позволяющее  ему  взаимодействовать  с  другими  людьми. 

Под  этим  качеством  понимается  коммуникативная  культура  человека,  которая  является 

одной  из  важных  составляющих  общей  культуры  человека.  Важнейшая  качественная 

характеристика,  позволяющая  развивающейся  личности  реализовать  свои  потребности  в 

социальном  принятии,  признании,  уважении  и  определяющей  успешность  процесса 

социализации  выступает  коммуникативная  компетентность.  Задача  школы – создать  такую 

обстановку,  в  которой  возможно  максимальное  развитие  личности,  способной  к 

самостоятельной 

творческой 

деятельности. 

Задачей 

педагога, 

формирующего 

коммуникативную  культуру,  является  установление  дружеских  связей  у  детей,  развитие  у 

них интереса ко всему происходящему, создание атмосферы доброжелательности, взаимного 

уважения и доверия, уступчивости и вместе с тем инициативности. 

 

Государственный  общеобязательный  стандарт образования  Республики  Казахстан 

регламентирует обязательность 

формирования 

коммуникативной 

компетентности 

выпусrника, что выражается не только в «готовности и способности осознанно, уважительно 

и доброжелательно относиться к другому человеку…, но и в готовности и способности вести 

диалог с другими людьми и достигать в нём взаимопонимании». 

 Проблема  создания  педагогических  условий  для  формирования  коммуникативных 

способностей  у  детей  школьного  возраста  явилась  предметом  изучения  современных 

отечественных  и  зарубежных  ученых:  М.И.  Лисиной , В.А  Кан-Калика,  Н.Д.  Никандрова, 

А.Б. Добрович и др.  

Под  педагогическими  условиями  можно  понимать  совокупность  необходимых  и 

достаточных  мер,  которые  создают  наиболее  благоприятную  обстановку  (или  среду)  для 

успешного  функционирования  модели  формирования  коммуникативной  компетенции 

учащихся  на  занятиях  в  общеобразовательных  учреждений.Эти  показатели  позволяют 

оценивать результаты образования выпускника, его сформированных качеств, которые могут 

пригодиться на рынке труда.  

Особенностью 

коммуникативной 

компетентности 

является 

её 

способность 

формирования  успешной  деятельности  личности  в  меняющихся  условиях  социального 

окружения. Для различных сфер профессионального взаимодействия специалистов наличие 

коммуникативной  компетентности  является  важным  качеством.  Поэтому  её  изучение 

является  одним  из  главных  направлений  в  современном  образовании,  так  как  общество 

требует наличия высокого уровня коммуникативной культуры у человека. В ряде психолого-

71 

 

педагогических  исследований  отмечается  тот  факт,  что  в  образовательном  процессе 

основной  общеобразовательной  школы  отсутствует  система  методов  и  форм  работы, 

обеспечивающая достижение учащимися коммуникативной компетентности (Д.И. Архарова, 

Н.Ш.  Галлямова,  Т.А.  Долинина,  Т.А.  Ладыженская,  А.Ю.  Маслова,  М.А.  Мосина,  О.С. 

Саламатова, Т.Б. Черепанова и др.).  

Несмотря  на  широкий  научный  интерес  к  проблеме  формирования  коммуникативной 

компетентности нет и однозначного определения данного феномена социальной психологии. 

Так  Л.А.  Петровская  определяет  коммуникативную  компетентность  как  «умение  ставить  и 

решать  определенные  типы  коммуникативных  задач:  определять  цели  коммуникации, 

оценивать ситуацию, учитывать намерения и способы коммуникации партнера (партнеров), 

выбирать  адекватные  стратегии  коммуникации,  быть  готовым  к  осмысленному  изменению 

собственного речевого поведения» .  

М.К.  Кабардов  связывает  этот  феномен  с  удовлетворительным  владением  нормами 

общения,  усвоением  этно-  и  социальнопсихологических  эталонов,  стандартов,  стереотипов 

поведения,  овладение  «техникой»  общения,  формированием  способности  устанавливать  и 

поддерживать необходимые контакты с другими людьми.  

По  мнению  К.И.  Фальковской,  коммуникативная  компетентность  заключается  в 

достижении  коммуникативного,  интерактивного  и  перцептивного  уровней  адекватности 

партнеров  «онаскладывается  из  способностей:  давать  социально-психологический  прогноз 

коммуникативной  ситуации,  социально-психологически  программировать  процесс  общения 

и осуществлять социально-психологическое управление коммуникативной ситуацией».  

Учитывая 

представленные 

авторами 

трактовки 

коммуникативной 

компетентности, можно  сделать  вывод:  коммуникативная  компетентность  студента – это 

многокомпонентное  образование,  интегрирующее  в  себе  когнитивный  компонент  (связан  с 

познанием другого человека, включает владение нормами общения, способность предвидеть 

поведение другого человека и адекватно оценивать ситуацию общения, эффективно решать 

различные  коммуникативные  задачи);  эмоциональный  (включает  эмоциональную 

отзывчивость,  эмпатию,  чувствительность  к  другому,  способность  к  сопереживанию  и 

состраданию,  внимание  к  действиям  партнеров);  поведенческий  (отражает  способность 

подростка  к  сотрудничеству,  совместной  деятельности,  инициативность,  организаторские 

способности  и  т.  п.,  характеризуется  сформированными  коммуникативными  умениями  и 

навыками).  

Коммуникативная  компетентность  в  учебно-воспитательном  процессе  имеет 

определенное  влияние  на  целостное  развитие  личности.  Поэтому  можно  выделить 

следующие  задачи,  которые  она  выполняет  в  ходе  различных  образовательных  ситуаций. 

Коммуникативная компетентность: 

⎯ 

имеет непосредственное влияние на учебные успехи ребенка; 

⎯ 

формирует основу для благополучного профессионального обучения в высших 

учебных заведениях; 

⎯ 

помогает  адаптироваться  ребенку  к  школе,  тем  самым  обеспечивая 

эмоциональное благополучие в учебном коллективе. 

 Эффективность  общения  достигается  в  условиях  компетентности  всех  сторон, 

участвующих  в  коммуникативном  контакте,  поэтому  для  успешной  адаптации  человека  в 

социуме  необходимо  развитие  коммуникативных  умений  с  раннего  возраста. 

Благоприятнымпериодом для формирования коммуникативной компетентности, по мнению 

большинства  исследователей  (Б.Г.  Ананьев,  Л.С.  Выготский, K.M. Гуревич,  С.  Никифоров, 

Е.Ф.  Рыбалко, A.A. Смирнов  и  др.),  выступает  подростковый  возраст,  когда  общение 

подростков  превращается  в  особый  вид  деятельности,  который  обеспечивает  усвоение 

жизненных целей и ценностей, нравственных идеалов, норм и форм поведения, повышает их 

уровень  коммуникативной  компетентности. Но,  на  мой  взгляд,  еще  требуют  осмысления 

вопросы,  связанные  с  определением  условий,  механизмов  и  средств  формирования 

коммуникативной  компетентности  подростков  в  образовательном  процессе  школы, 

72 

 

поскольку  исследователи  проблемы  в  последние  годы,  хотя  и  сходятся  во  мнении,  что 

формирование коммуникативной компетентности возможно лишь при активной, осознанной 

и  целенаправленной  деятельности  самого  обучаемого  как  субъекта  коммуникации,  чаще 

всего  решают  проблему  формирования  коммуникативной  компетентности  учащихся  в 

рамках конкретного предмета при определяющей роли внешнего воздействия педагога. 

Исследуя  материалы  по  данной  проблеме,  необходимо  отметить,  что  у  подростков  в 

общеобразовательной школе существует ряд следующих противоречий:  

⎯ между  высокой  значимостью  коммуникативных  контактов  подростков  и 

ограниченным  форматом  использования  межличностных  коммуникаций  в  дисциплинарной 

модели обучения;  

⎯ между активным стремлением подростков к самоутверждению в референтной среде 

сверстников  в  классе  и  односторонне-монологической,  субъект-объектной  парадигмой 

традиционного обучения; 

⎯ между стремлениями педагогoв к создaнию пространства, способствующего  

⎯ развитию коммуникативной компетентности у учащихся, и недoстаточной  

⎯ теoретической и метoдической разрабoтанностью даннoй прoблемы;  

⎯ между  современными  требованиями  к  определенному  набору  коммуникативных 

умений подростков и существующими методами их развития. 

Исходя  из  этого,  можно  выявить  проблему:  каковы педагогические  условия  развития 

коммуникативной компетентности подростков?  

Решение  этой  проблемы  включает  в  себя  развитие  коммуникативной  компетентности 

подростков,  если  организация  образовательного  процесса  школы  предусматривает 

соединение  знаний  о  нормах  общения,  этно-  и  социально-психологических  эталонах  и 

стандартах коммуникации с собственным опытом коммуникативной деятельности учащихся 

и постановку их в субъектную позицию в обучении.  

 Систематизация результатов позволила сформулировать следующие взаимосвязанные 

психолого-педагогические  условия,  способствующие  формированию  коммуникативной 

компетентности подростков в образовательном процессе школы:  

⎯ 

погружение учеников в социо-культурное пространство коммуникации; 

⎯ 

обеспечение учебно-педагогического сотрудничества в процессе обучения;  

⎯ 

культивирование различных форм и способов учебного диалога, направленного 

на взаимопознание и самопознание подростков; 

⎯ 

построение  обучения  на  основе  активных,  игровых,  интерактивных, 

ситуационно-моделирующих методов. 

Анализ  научной  литературы,  опыт  собственной  деятельности  позволили  выявить 

педагогические  условия,  с  помощью  которых  будет  возможно  формирование 

коммуникативной  компетентности.  Безусловно,  все  указанные  условия  должны  быть 

реализованы комплексно, поскольку они являются взаимодополняющими.  

жүктеу/скачать 8,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: