Педагогтың ҥздіксіз білім беру жҥйесіндегі кәсіптік қалыптасуы мен дамуы

23 
 
Формативное  оценивание  используется  мною  в  повседневной  практике  (поурочно, 
ежедневно)  и  применяется  в  такой  форме,  которая  приемлема  как  для  обучающихся,  так  и 
для меня. 
Формативное оценивание – это оценивание прогресса обучающихся с целью внесения 
изменений в процесс учения и, соответственно, обучения на ранних этапах. Кроме того, фор-
мативное  оценивание  позволяет  обучающимся  осознавать  и  отслеживать  собственный 
прогресс  и  планировать  дальнейшие  шаги  с  моей  помощью.  Формативно  оценивать  –  это 
значит  находиться  рядом  со  студентом  и  вести  его  к  успеху.  Очень  важным  является 
наладить процесс обратной связи: «педагог-студент», «студент-студент», «студент-педагог». 
Условия для формативного оценивания:  
1.
 
знание  и  понимание  обучающимися  целей  обучения  (на  начальном  этапе 
преподаватель разрабатывает, доводит до сведения обучающихся цель занятия);  
2.
 
эффективная обратная связь с обучаемыми;  
3.
 
активное участие обучаемых в процессе собственного познания;  
4.
 
знание  и  понимание  обучающимися  критериев  оценивания  (разработка  критериев 
делает процесс оценивания прозрачным и понятным для всех);  
5.
 
возможность  и  умение  обучающимися  анализировать  собственную  работу 
(рефлексия);  
6.
 
корректировка подходов к преподаванию с учетом результатов оценивания. 
Для студента оценивание имеет большое значение. Его всегда интересует,  как оценен 
его  труд.  Если  студент  будет  знать    критерии  оценивания,  то  он  сможет  проводит 
самооценивание, принимать активное участие во взаимной оценке  отслеживать собственное 
продвижение  в  познавательной  деятельности,  видеть  свои  слабые  и  сильные  стороны  и 
корректировать собственный процесс познания.  
«Критерий  -  признак,  на  основании  которого  производится  оценка,  опре-деление  или 
классификация  чего-  либо.  Мерило  оценки».И.  Низовская.  Словарь  программы  «Развитие 
критического мышления через чтение и письмо». - Бишкек, 2003. 
Совместно со студентами мы разрабатывали следующие критерии: 
1.
 
 Каждый  обучающийся  должен  написать  один-два  критерия,  по  которым  будут 
оцениваться работы. 
2.
 
 Запись на доске критериев, предложенных обучающимися. 
3.
 
 Расположить критерии по степени важности. 
4.
 
 В процессе обсуждения выбрать приоритетные критерии. 
На  некоторых  занятиях  была  необходимость  выставления  оценок,  поэтому  была 
произведена  разбивка  на  уровни  выполнения  задания.  В  дальнейшем  работы  обучающихся 
оценивались только в соответствии с разработанными критериями. 
Эффективно  разработанные  критерии  оценки  и  их  градация  ясно  демонстрируют 
обучающимся,  что  и  как  будет  оцениваться,  а  также  служат  хорошим  руководством  для 
обучающихся в процессе выполнения работы.  
Вот примеры критериев оценки: 

 
использованы шифры по МКБ-10; 

 
последовательно составлена классификация детей с РДА; 

 
в презентацию включены таблицы, диаграммы; 

 
в презентацию включены ссылки на ученых-исследователей; 

 
в презентации представлены рисунки и схемы; 

 
в конце презентации сделаны выводы и представлен список литературы. 
В качестве наиболее приемлемых критериев формативного оценивания мы предлагаем 
решение задач урока через применение метода кейсов. 
При  использовании  групповой  формы  обучения  важен  не  только  продукт,  который 
получится у группы, но и то, как он создавался (Приложение 4, рис.2). А это означает, что 
оцениванию подлежит как результат работы, так и сам процесс, потому что умение работать 

24 
 
в  группе  –  важная  компетенция,  которую  нужно  формировать  у  обучающихся,  и, 
следовательно, создавать условия для ее формирования. Формативное оценивание в данном 
случае  становится  частью  процесса  обучения/учения,  потому  что  групповая  работа 
предполагает обсуждение, постановку вопросов, предоставление обратной связи. Мне важно 
помнить,  что  оценивание  групповой  работы  не  может  и  не  должно  сводиться  к 
обязательному выставлению отметки. 
Все баллы, полученные в ходе выполнения заданий, суммируются и дают возможность 
студентам  прослеживать  уровень  их  учебных  достижений.  У  студентов  возникает 
необходимость  постоянного  вовлечения  в  учебный  процесс.  Формируется  среда, 
поощряющая  вопросы  обучающихся,  поддерживается  уверенность  студентов  в  том,  что 
каждый из них способен улучшить свои результаты. Все это создает необходимые условия и 
возможности  для  самореализации  и  саморазвития  студентов.  «Мы  оцениваем  себя  по  тем 
способностям  к  делу,  которые  чувствуем  в  себе,  в  то  время  как  окружающие  оценивают 
нас  по  тому,  что  мы  уже  сделали»  -  так  сказал  Г.  Лонгфелло  и  именно    так  все  в 
совокупности и дает то оценивание, которое будет наиболее объективным. 
Оценивание работы групп имеет несколько направлений: 
-   оценка деятельности каждой группы педагогом; 
-   оценка деятельности некоторых обучающихся педагогом; 
-  самооценивание/взаимооценивание,  совместное  оценивание  групповой  работы 
педагогом и обучающимися (Приложение 4, рис.3). 
Для  организации  групповой  работы  требуется  выполнение  ряда  условий,  которые 
педагог должен с самого начала объяснить обучающимся: 

 
Сообщение цели групповой работы и ее соответствие обучающим целям изучаемой 
темы. 

 
Определение  критериев  оценки  задания  (для  оценки  процесса  работы  в  группе  и 
оценки результата работы группы). 

 
Сообщение  о  том,  кто  будет  осуществлять  оценивание  (сам  педагог;  педагог 
совместно с обучающимися; только учащиеся; специальное жюри). 

 
Определение  сроков  и  формы  предоставления  работы  группы  (если  группа 
формируется на выполнение долгосрочного, более одного урока, задания). 

 
Сообщение о принципах оценивания: 
-   обязательное  оценивание  индивидуального  вклада  в  работу  группы  (если  таковой 
будет оцениваться); 
-   оценивание работы группы в целом (один за всех - все за одного, если таковая будет 
оцениваться). 
Что же касается нашей групповой работы, то еѐ я оценивала по следующим критериям: 

 
Сотрудничество в группе (распределение и выполнение обязанностей) 

 
Поведение (не мешать работе других групп, не отвлекаться от выполнения задания, 
не кричать...)  

 
Раскрытие материала задания, темы. 
 

 
Умение слушать презентации других групп, вопросы, дополнения 
Техники формативного оценивания можно подразделить на несколько условных групп 
или видов. 
Один  вид  техник  использовалась  мною  в  процессе  объяснения  темы,  выполнения 
задания обучающимся: 
1.  Техника  «Сигналы  рукой».  Прошу  обучающихся  показывать  сигналы  рукой, 
свидетельствующие о понимании или непонимании материала.: 
Я понимаю и могу 
объяснить (большой палец руки направлен вверх) 
Я все еще не понимаю (большой палец руки направлен в сторону) 
Я не совсем уверен (помахать рукой)(Приложение 4, рис. 4). 
Посмотрев на сигналы, предлагаю некоторым обучающимся высказаться: 

25 
 
(1)  тем, кто не понял, задает вопрос: «Что именно вам непонятно?»; 
(2)  слово предоставляется тем, кто не очень уверен в правильности ответа; 
(3) слово  предоставляется  тем,  кто  все  понял,  уточняющие  вопросы:  «Что  именно  вы 
поняли?» Обязательно предлагается выслушать несколько ответов. 
Другие  техники  связаны  с  задаванием  уточняющих  вопросов:  когда  по  итогам 
выступления,  ответа  учащегося  я  задаю  следующие  вопросы:  «Почему?  Каким  образом? 
Как?...». 

 
Почему  при  подозрении  на  дизартрию  необходимо  обследование  сенсорных  и 
моторных функций? 

 
Каким  образом  проводится  обследование  артикуляционного  аппарата  при 
дизартрии? 

 
Как проводится обследование звукопроизношения? 
Следующая  группа  техник  формативного  оценивания  связана  с  проведением 
небольших  промежуточных  работ:  тестов,  заданий,  одноминутных/трехминутных  эссе, 
индивидуальных  заданий.  Целью  проведения  данного  вида  промежуточных  работ  является 
отслеживание  уровня  освоения  материала  в  определенном  месте  конкретной  темы,  при  не-
обходимости предоставление обратной связи обучающимся, а также внесение корректировок 
в свою деятельность. 
«Две звезды, 1 желание». Эта стратегия  способствовала отмечать  «минусы» и делать 
не  только  критические  замечания,  но  и  главное,  что  важно,  в  первую  очередь,  говорить  о 
«плюсах» в работе. Проводила в устной, письменной формах, проводить как коллективно и 
индивидуально. 
«Взаимооценивание в парах». Эту стратегию проводила  в парах в парах, где студенты 
проверяли друг  друга и отмечали недостатки работы в устной форме «Взаимооценивание в 
группе»  проводила  с  помощью  «Оценочного  листа».  Студенты    сами  разрабатывали 
критерии  оценивания,  они  очень  хорошо  справились  с    заданием.  И  хочется  отметить,  что  
студенты давали объективную оценку. 
 «3, 2, 1». Option. Выбор 1. Студенты показывали свой уровень понимания поднятием 
пальцев по 3-2-1 счетной  шкале. Этот метод помог студентам провести самооценку своего 
понимания цели занятия  или письменного задания.  Option. Выбор 2.  Студенты  думали  о 
том, чему они научились, отвечали на следующие  реплики в конце занятия.  Напишите о 3 
вещах, которым вы научились сегодня, о  2 вещах, о которых вы хотите узнать больше и 1 
вопрос,  который  хотели  бы  задать.    Это  оценивание  помогло  студентам   студентам 
рефлексировать  и  понимать ход занятия. 
 «Даем, Получаем».  Совместная   деятельность,  где  студенты  писали  ответы  на 
проблему, делились с идеями с другими студентами и  после добавляли новую информацию 
или  вопрос  в  свой  лист. Эта  деятельность,  в  которую  могут  быть  вовлечены  все  студенты, 
которые  соблюдая  очередь,  посещают  другие  группы  или  они  могут  быть  направлены  к 
определенному числу студентов, чтобы поделиться со своими идеями. 
«Подумать и обменяться в парах». Студентам дала несколько минут для обдумывания 
вопроса  или  проблемы.  Потом,  они  садились  в  парах,  чтобы  сравнить  свои  мысли  перед 
обменом информации со всей группой. 
Педагог должен использовать разнообразные методы и средства для оценивания того, 
как  учащиеся  формулируют,  анализируют,  обобщают  информацию,  и  на  основании 
полученных результатов оценивания соответственно корректировать свое преподавание. 
В заключение я хочу отметить, что: 
1.
 
Применение  формативного  оценивания  может  стать  мощным  инструментом  для 
улучшения  качества  обучения  студентов    и    позволит  внести  необходимые  коррективы  в 
учебный процесс. 
2.
 
 От  правильной  организации  оценивания  во  многом  зависит  эффективность 
управления  учебным  процессом.  В  своей  деятельности  преподаватель  должен  уметь 

26 
 
использовать разнообразные техники оценивания.  
Применение методов формативного оценивания при проведении занятий   показало, что у 
студентов повышается интерес к занятиям и вырабатываются навыки самостоятельной 
 
 
ЖОО-ДА ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ БІЛІМ  БЕРУ 
 
Тілеуова  Ақмоншақ Зархомқызы, 
филол.  ғыл.  канд., 
Қ.Жҧбанов атындағы АӚМУ-нің доценті, Ақтӛбе қ. 
tleuovaaz@mail.ru
 
 
ТҤЙІНДЕМЕ 
Мақалада  Кембридж  бағдарламасының  тҥйінді  идеяларына  негізделген  бірлескен 
топтық жҧмыстың нәтижесі баяндалады. 
 
                                                     АННОТАЦИЯ 
В  статье  описываются  результаты  совместной  работы  в  группе,  основанные  на 
первостепенных идеях Кембриджской программы. 
 
         Қазіргі   таңда  мҧғалімдер  алдында  білім  жҥйесін  заман  талабына  сай  ҥйлестіру,  жаңа 
ҥлгіде  жҥргізу  міндеті  туындап,  білімге,  бҥкіл  оқу-әдістемелік  жҥйеге  жаңа  талаптар 
қойылуда.  Қойылған талаптарды орындау ҥшін педагогтардың біліктілігін арттырудың жаңа 
жҥйесі  де  осыған   сай  ҧдайы  жетілдіріліп  отыр.  «Ӛнерлі  елдерден  ӛнеге  алмақ  керек-
ті»[1,69]-деп   Шәкәрім  ақын  айтқандай,  Кембридж  бағдарламасының  тҥйінді  идеяларына 
негізделген  дҥние  жҥзінің  тәжірибесінен  жинақталған  жаңа  технологиялық  әдіс-тәсілдерді 
білім  саласына  енгізу  мақсатында  әрекет  жасаудамыз.  Ҧстаз  ең  алдымен  оқушының, 
студентінің  бойындағы  ӛзін-ӛзі  дамыту  қабілетін  қалыптастыруы   қажет.  Ӛйткені,  бҧл  –
тҧлғаны  ҧлттық  және  әлемдік  мәдениетке  ҥйлестіруге  апаратын  сара  жол.  Бҥкіл  дҥние 
жҥзіндегі болып жатқан осындай қҧндылықтардың ӛзгеруі жаңа ғасырда жас ҧрпақты заман 
талабына сай дайындау міндетімен байланысты.  
        Сондықтан  да  ҧстаздың  басты  міндеті–ХХІ  ғасырдың  есігінен  еркін  енетін, 
дҥниежҥзілік  мәдениетті  танитын,  тӛл  мәдениетін  қҧрметтей  білетін,  рухани  дҥниесі  бай, 
интеллектуалдық  ӛресі  кең,  жоғары  білімді,  қҧқықтық  мәдениетті,  білімді,  жан-жақты 
ақпараттандырылған  заман  талабына  сай  белсенді  ҧрпақ  тәрбиелеу.  ҚР  педагог 
қызметкерлерінің  біліктілігін  арттырудың    деңгейлі  бағдарламасын  ЖОО-да  қолдану 
барысында  «бірлескен  топтық  жҧмыс»  жҥргізудегі    тәжірибеммен  бӛліскім  келеді.  Менің 
ӛткізген сабағымның тақырыбы: «Ҧжымдық оқыту». 
Сабақтың мақсаты:  
1.Ҧжымдық оқыту әдісінің мақсат, міндеттері 
2.Ҧжымдық оқыту әдісі мен дәстҥрлі оқыту жҥйесінің айырмашылықтары. 
3. Топтық жҧмыс тапсырмаларын орындау ерекшеліктері. 
Топпен  жҧмыс  істеу  ҥшін  студенттермен  бірлесе  отырып,  топ  ережесін  қҧрдық.  Топ 
ережесінің талаптары мынадай: 
1.Бір-бірімізді тыңдай білейік! 
2. Бірлескен жҧмыста бәрі де қатысушылар. 
3. Біреу сӛйлегенде, оның сӛзін бӛлмейік. 
4. Әр қатысушы ӛз пікірін келтіруі керек. 
5. Жеке бастың қасиеттері сыналмай, тек пікірлер ғана сыналады. 
6. Мәселе жеңіске жетуде емес, басқалардың  пікірін біліп, шешімнің ең тиімді жолын 
табуда. 

27 
 
7.Басқалардың пікірін сыйлайық. 
8. Бірлесе жҧмыс жасауға ҧмтылайық. 
9. Бір мәмілеге келуге атсалысайық. 
10. Жанжалдарды болдырмауға ҧмтылайық. 
Тақырып  бойынша  студенттерге  дәріс  мәтіні  таратылды.  Студенттер  берілген  мәтінді 
бӛліп(1,2,3,4) оқыды.  Ӛз топтарында тҥсіндіреді, пікірлеседі, ойларымен бӛліседі. Содан соң 
әр топтың студенттері ӛз топтарында бір студентті ӛз жҧмыстарын қорғауға шығарды. 2 топ 
әрқайсысы  5  минутта  ӛзара  тҥсіндіріп  шығады.  Содан  соң  топтар  арасында  талқылау 
басталды.  Мен  топтар  арасындағы  талқылауды  тыңдап  жҥрдім.  Шағын  топтардағы 
талқылауға  берілген  тапсырмаларды  топ  мҥшелері  қызыға  орындады,  әрқайсысы  ӛзіне 
бӛлінген  тапсырманы  жауапкершілікпен  орындауға  тырысқаны  айқын  аңғарылды.  15 
минуттан соң барлық топтың қатысуымен талқылау жҥргіздім. Талқылау әр топтың ӛздерінің 
ой-пікірін тҧжырымдаған постері арқылы баяндалды. Топтық жҧмысты орындау барысында 
студенттерді  кӛшбасшы,  спикер,  безендіруші,  сыншы,  сҧрақ  дайындаушы,  қорытынды  ой-
пікір жазушы деп, бірнеше тапсырма орындаушыға бӛлдім.  
 
 
 
Суретте  студенттер бірлесіп  топтық жұмыс жасауда. (Постер дайындауда) 
Топ жҧмысын ӛзіндік, ӛзара және оқытушы бағалауы кезінде табыс критерийін басшылыққа 
алдым. 
Тақырып бойынша табыс критерийі 
1.Ҧжымдық оқыту әдісі мен дәстҥрлі оқыту жҥйесінің айырмашылықтары. 
      2.  Ҧжымдық оқытуда бірлескен жҧмыстың нәтижесі мен кемшін тҧстары 
      Студенттер ӛздерін және ӛзара бағалау кезінде  табыс критерийін пайдалана білді. Табыс 
критерийі  арқылы  студенттер  постермен  жҧмыс  жасауда,  ой-пікірін  қорғауда  нақты 
дәлелдеме келтіруді ҥйренді.  
 
Топпен  жҧмыс  жасаудың  артықшылықтары  мынада:  студенттер  бірін-бірі 
сыйлауға,  жҧмыстың  нәтижелілігі  әрқайсысына  байланысты  екендігін  тҥсінді,  тапсырма 
барлық  студенттердің  мҥдделеріне  сәйкес  келіп,  оларда  бірлескен  жҧмысқа  деген  ынта 
туындады,  топаралық  бәсеке  жеңіске  жетуде  емес,  басқалардың  пікірін  біліп,  шешімнің  ең 
тиімді  жолын  табуда  екенін  ҧқты,  біреуі  сӛйлегенде,  оның  сӛзін  бӛлмеу  керектігін  білді, 
жҧмыс барысында жеке бастың қасиеті  сыналмай, тек пікірлер ғана сыналатынын ҧқты, әр 
студент пікір айтуға мҥмкіндігі бар екенін сезінді.  
Бірлескен  топтық  жҧмыстың  кемшіліктері:  топтық  жҧмыста  студенттердің  ынтасы 
болмаса,  тиімсіз  болады,  топтық  жҧмыс  студенттердің  уақыт  ресурстарын  пайдалануда 
тиімсіз,    барлық  сабақ  тҥрлеріне  пайдалануға  келмейді.Топ  арасында  бағалау  әділ  бола 

28 
 
бермейтін секілді. «Екі жҧлдыз, бір тілек» тәсілін пайдаланғанда, студенттер артық бағалап, 
артық сынайтындығы кездеседі.   
 
 
 
 
Суретте  студенттер бірлесіп  топтық жұмыс жасауда ӛзара  пікірлесуде 
Студенттер топтық жҧмыс барысында мынадай дағдыларды  меңгерді: 
-ӛзін-ӛзі басқара білу; 
-шешім қабылдау; 
-сенімге негізделген қарым-қатынас қҧру; 
-жанжалдардың алдын алу, оларға жол бермеу; 
-бірін-бірі демеу, бір-біріне жәрдемдесу; 
-бірін-бірі ҥйрету арқылы ӛз білімін жетілдіру; 
-студенттер ӛз арасында жҧмысты бӛлісуі; 
-студенттердің бірін-бірі марапаттауы, ризашылығын білдіруі. 
 
 Топтық жҧмыс арқылы студенттерде ҧжымдық сезім қалыптасады және ӛмірде  «Мен» 
қағидасынан  гӛрі  «Біз»  деген  тҧжырым  анағҧрлым  жағымды,    позитивті  кӛзқарасқа 
жетелейтінін  тҥсінеді.  Менің  байқағаным,  топтық,  сын  тҧрғысынан  ойлау  модуліне  қҧрған 
сабақтарым  аз  уақыт  ішінде  студенттердің  сыни  ойлануына,  қарсыласын  тыңдай  білуге, 
естігендерін  ой  елегінен  ӛткізуге,  басқалардың  ойлануына  мҥмкіндік  берді,  білім  
жинақтауларына  кӛмектесті.  Студенттер  сабақ  соңында  ӛздерінің  оқып  ҥйренген 
тақырыптары  бойынша  рефлексия  жасауды  ҥйренді.  Дәріс  оқу  барысында  «Мҧғалімге  
арналған  –  нҧсқаулық».  Ҥшінші  (базалық)  деңгей. 
www.cp.kz
.  [2]«Студенттерге  арналған- 
нҧсқаулық».  Ҥшінші  (базалық)  деңгей. 
www.cp.kz
.[3]К.Ж.  Бҧзаубақованың  «Білім  берудегі 
инновациялық технологиялар» [4]еңбектерін пайдаландым. 
 
 Студенттердің шынайы қызығушылықтары мен сезімдері кӛздерінен, іс-әрекеттерінен 
айқын  байқалып  тҧрды.  ЖОО  студентеріне  кәсіби  білім  беру  бағдарламасы  модульдері 
студенттердің  білім  деңгейінің  ӛсуіне,  ӛзін-ӛзі  бағалауға,  ӛзіне  сенімді  болуға 
дағдыландырады  деген  ойдамын.  Менің  осы  тәжірибеден  ҥйренген  қҧнды  дҥнием–
студенттердің  бір-бірімен  ынтымақтаса  жҧптасып  жҧмыс  жасай  алуы,  білімге  деген 
қҧштарлықтары,  зерттеушілік  қабілеттерінің  артуы.    Бҧл  менің  студенттеріме  басқаша 
қарауыма, олармен дос, әріптес ретінде жҧмыс жасауыма кӛмектесті. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.Шәкәрім.Шығармалар.-Алматы;1986ж 

29 
 
2.Мҧғалімге  арналған – нҧсқаулық. Ҥшінші (базалық) деңгей. 
www.cp.kz
 
3.Студенттерге арналған- нҧсқаулық. Ҥшінші (базалық) деңгей. 
www.cp.kz
 
4. Бҧзаубақова К.Ж. Білім берудегі инновациялық технологиялар.Тараз, 2014 
 
 
ФИЛОЛОГИЯЛЫҚ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУДА ТОПТЫҚ ЖҦМЫСТЫ ҚОЛДАНУДЫҢ 
ТИІМДІЛІГІ 
 
Тәңірбергенова Г.К.  
Қ.Жҧбанов атындағы АӚМУ, 
Ақтӛбе қаласы 
 
ТҤЙІНДЕМЕ 
Мақалада  филологиялық  пәндерді  оқытуда  топтық  жҧмыстың  тиімділі  мен  оның 
нәтиже туралы баяндалған. 
Тҥйінді сӛздер: топтық жҧмыс, ҧжымдық оқыту, топ мҥдесі, жетістіктер 
 
АННОТАЦИЯ 
Статья  рассматривается  эффективность  и  результативность  групповой  работы  в 
изучении филологических дисциплин. 
Ключевые слова: групповая работа,коллективное обучение, интересы группы, достижения. 
 
Жаңа   заман   ағымына    сай   білім   саласында   жаңа   технологияларды   қолданудың  
маңызы зор. Қазіргі таңда білім берудің негізгі талаптарының бірі- білімді ҥздіксіз жетілдіру 
және оқыту ҥрдісін интенсивтендіру болып табылады. 
Қазіргі  білім  беру  жҥйесі  жаңашылдық  пен  ізденісті  қажет  етеді.  Оны  уақыттың  ӛзі 
дәлелдеп  отыр.  Қазіргі  жеделдету,  демократияландыру  жағдайында  Қазақстан 
Республикасында басты міндеттердің бірі – ҧлттық ерекшеліктерді еске алып, жастарға терең 
білім  мен  тәрбие  беру  ісін  одан  әрі  дамыту  және  жетілдіру.  Еліміздің  еркіндік  алуы,  тіл 
аясының  кеңеюі,  қазақ  әдебиет  пәнінің  мҧғалімін  бҥгінгі  талапқа  сай  әзірлеу,  жас 
педагогтарға  ӛзіндік  бағыт,  бағдары  бар,  тҥйінді  ойларды  жинақтап  жеткізу  қажеттігін 
туындатып  отыр.  Сол  себептен  де,  қазіргі  заман  мектебі  жоғары  деңгейде  маманданған 
кәсіпқой  мҧғалімді  кҥтуде.  Бҥкіл  әлем  бҧл  кҥнде  тәлім-тәрбие  қызметіне  ең  білгір,  ең 
талантты,  ӛте  жауапкершіл  педагог-мамандардың  кажеттігін  мойындатуда.  Себебі,  адам 
тағдырында  мектептік  кезеңі  аса  маңызды.  Сондықтан  да,  педагог  білікті  маман,  ӛз  ісінің 
шебері болуы керек. Яғни, педагог шебер болу ҥшін: ӛзінің мҥмкіндіктерін жаңа формация 
мҧғалімі  ретінде  объективті  бағалап,  кәсіби  мамандығына  қажетті  қабілеттер  мен  жалпы 
мәдениетті,  интеллектуалды  іс-әрекетті,  мінез-қҧлық,  қарым-қатынас  мәдениетін  меңгеруі 
тиіс,  ӛтіп  жатқан  интеграциялық  процестерге,  әлемдік  білім  беру  кеңістігі  қарқынына 
бағыттала алуы қажет.  
Жоғарыда  аталған  дағды  мен  білік  әдебиетті  оқыту  әдістемесіне  қатысты  пәндер 
арқылы жҥзеге асады. Әдебиетті жаңаша оқыту дегеніміз – оқу процесінің жҧмысына белгілі 
бір    ӛзгерістер    ала    келетін    жаңалықты    енгізу  болып  табылады.    Дәстҥрлі    және  
инновациялық  аспектілердің айырым жігін ашып кӛрсете отырып,  бҥгінгі  заманның  талап-
тілектеріне  сәйкес  оқытудың  жаңа  жҥйесін  ҧғыну,  практика  тҥрінде  оны  қолдану 
дағдысының қалыптасуы – білім сапасын арттырудағы бірден-бір тиімді жол болмақ [1]. 
Жоғарғы мектепте қазақ әдебиетін оқытуда әр оқытушы ӛз алдына әр тҥрлі мақсаттар 
қояды.  Негізінен  ӛз  тәжірибемізден  аңғарғанымыз,  дҧрыс  қоя  білген  мақсат  әр  сабақтың 
нәтижелілігіне,  оның  маңызына  және  қызықты  ӛтуіне  бір  ме,  бір  әсер  етеді.  Ол  туралы 
әдіскер ғалымдарымыздың айтқан пікірлері де жеткілікті [2]. Дегенмен, білім алушылардың 
жас ерекшелігін, олардың заманға сай талабы мен мҥмкіндіктерін еске отырып, қазіргі таңда 
сабақ  мақсатын  сан  алуан  етіп,  тҥрлендіріп  отыруға  болады.  Мәселен,  «қазақ  әдебиетін 

30 
 
оқыту  әдістемесі»  пәнінен  ӛткізген  сабақтарды  талқылай  отырып,  аталған  пәнді  оқытуда 
топтық жҧмыстың тиімділігі анағҧрлымнәтижелі екендігі байқалды. Сол мақсатта ӛткізілген 
сабақтың  біріне  талдау  жасап  ӛтсек.  Сабақтың  тақырыбы  «Ҧжымдық  оқыту».  Алдын  ала 
бірнеше жҧмыс тҥрлері  жоспарланып, ойластырылғанымен, топтық жҧмысты жҥзеге асыру 
ҥшін,студенттің  іс-әрекеті  алдыңғы  орында  болуы  шарт.  Ӛйткені,  олар  бір  ғана  сабақтың 
ӛзінде  дербес,  жҧпта,  топта  жҧмыс  жасап,  ӛз  білім  мен  дағдысының  қаншалықты  деңгейде 
екендігін байқап, бағалай алады. Ол ҥшін ауызша және жазбаша тапсырмалдардың маңызы 
зор. Әрбір студент жҧмыс дәптеріне «Топ мҥддесі» атты белгілі сӛз мӛлшерінде тҧратын эссе 
жазып, оны ӛзге курстастарының алдында қорғап, пікірін дәледей алады. Аталған жҧмысты 
тексеруде оқытушы әрине ӛз алдына басқа да әдістерді қолдануына болады. Мәселен, топта 
отырған студенттер бір-бірінен сҧрау арқылы ҥй тапсырмасын кім қалай орындағанын, қалай 
тҥсінгендігін тексеріп, пікір айтып, бағалайды.  
«Ҧжымдық оқыту» деп аталатын сабақ барысында осы әдіс туралы білімдерін тексеру 
ҥшін  барлық  топқа  ортақ  сауалдар  қоюға  болады:  «Ҧжымдық  оқыту  дегенміз  не?»,  «Оның 
мақсаты неде?», «Ҧжымдық оқытуды жҥзеге асырған ғалымдарды ата?» және т.б. Студенттің 
қамтымай  кеткен  тҧстарын  оқытушы  слайд  арқылы  кӛрсетіп,  толықтырып  отырады.  Яғни, 
студент  ӛздігінен  білім  алуда  нендей  мағлҧматтарды  қамтымағандығын  кӛріп,  келесі 
сабақтарда  жан-жақтылық  пен ізденіс  жҧмыстарын  әлі  де  арттыру  қажеттігін  оқытушының 
ескертуінсіз-ақ тҥсінеді. 
Қазіргі  жоғарғы  мектептегі  сабаққа  берілген  уақытты  (50  минут)  ескерсек,  семинар 
сағаттарында  оқытушы  баяндау,  тҥсіндіру,  әңгімелеуден  гӛрі,  практикалық  тапсырмаларға 
кӛбірек  мән  берген  жӛн.  Сонымен,  «ҧжымдық  әдісті»  практика  жҥзінде  оқытушы  ӛзі 
тәжірибесінде қолданып келе жатқандығын арнайы слайд немесе активстудио бағдарламасы 
арқылы кӛрсетіп, оның қаншалықты маңызы бар екендігіне айтып ӛтеді.  
Оқытушы  «Ҧжымдық  оқытудың»  ерекшелігі  деп  аталатын  слайд  парақшасына 
тоқталып, негізгі мәселеге тоқталып, сәл ғана пікірталас ҧйымдастырады. Оның сауалдарын 
келесідей қарастыруға болады: 
1.Шәкірттердің жас шамасы әр тҥрлі; 
2.Шәкірттер оқуға кез келген мерзімде қабылдана береді; 
3.Оқу барысы шәкірттің жеке қабілеттеріне қарай әр тҥрлі мерзімде аяқталады; 
4.Ҧстаз берген білімді тез игерген шәкірт екінші шәкіртке ҥйрете алады; 
5.Білім алу пікірталас, әңгімелесу және ӛзін-ӛзі басқарумен ҧйымдастырылады; 
Ӛз  ойларын  білдірген  студенттерге  «Аталған  әдісті  әдебиетпен  қалай 
байланыстырамыз?»  деген  проблемалық  сҧрақ  қойған  оқытушы  студенттердің  пікірін 
тыңдап болған соң:  «Бҧл әдісті Шәкәрім де қарастырып, кеңінен тоқталғандығын, сонымен 
қатар,  болашақта  мҧғалім  ретінде  мектеп  оқушысына  кӛркем  туындының  тек  мазмҧнын 
білгізіп  қою  негізгі  талап  емес,  бастысы  шығарманың  тәрбиелік  мәнінде,  оның  ӛмірмен 
байланысты  екендігін  тҥсіндіру.  Яғни,  кітап  оқу  –  ол  ӛмірлік  тәжірибе  жинақтауда 
тапсырмас қҧрал! Мәселен, жергілікті жазушымыз Т.Ахтановтың жасаған кӛркем бейнелері 
Нәзира  мен  қойшы  Қҧспанның  образы  қазіргі  таңда  да  ӛз  ӛміршеңдігін  жойған  емес»  деп 
нақты дәлелдермен толықтырып кетеді. 
Топ  жҧмысты  жҥзеге  асыруда  алдымен  топты  қҧрудың  әдісін  білген  жӛн.  Сонің  бір 
мысалы  ретінде  келесі  жҧмыс  тҥрін  ҧсына  аламыз.  Ол  ҥшін  арнайы  3,4,7  40  цифрлары 
жазылған асықтар ағаш ҥй формасындағы қорапқа салынып, жасырылады. Оқытушы қҧпия 
қорапта  «Не  болуы  мҥмкін?»,  «Мҧндағы  жасырулы  зат  біздің  қазақы  дәстҥр,  салтымызбен 
байланысты» деп ықтимал сҧрақтарды қоя отырып, жасырылған асықты табуды міндеттейді. 
Кейін  студенттер  ағаш  ҥй  формасындағы  қораптан  асықтарды  алып,  сандардың  ретінде 
қарай тӛрт болып бӛлінеді. Оқытушы осы сандардың «Қандай қасиетті немесе киелі мәні?» 
бар  деп  сҧрақ  қойып,  топтың  аталу  мағынасында  да  мән  барын  ҧғындырады.  Яғни,  топты 
жасақтаудың қаншалықты маңызы болса, оның атауының да ерекшелігіне зер салған дҧрыс. 
Одан  кейін  оқытушы  студенттерге  «Топ  ережесін»  қҧруды  тапсырады.  Бҧл  бағалаумен  де 
байланысты  екендігі  ескеріледі.  Осылайша  студенттер  оқытушының  бағыттауымен 

31 
 
бағалаудың бес критерийін жасап, оны арнайы постерге де, ӛздеріне берілген парақшаға  да 
жазып қояды. Бағалау шарттары: уақыт; ынтымақтастық; нақтылық; жҥйелілік; белсенділік. 
Бҧл талаптың орындалуын оқытушы да, ӛзара топтар да бір-бірін бақылау арқылы қадағалап 
отырады.  Ескеретін  жайт,  бағалау  шарттары  топ  мҥшелерінің  белсенділігін,    ӛзара 
ынтымақтастығын,  жауаптарының  нақтылығы  мен  жҥйелілігін,  тапсырманы  уақытында 
орындауымен байланысты. 
Сабақтың негізгі бӛлімде «Ҧжымдық оқытуды пратика жҥзінде қалай жҥзеге асыруға 
болады?»  деген  сауалды  қойған  оқытушы  ойқозғау  мақсатында  тақырыпқа  байланысты 
бейнерлоик  тамашалатып,  оны  топтар  ӛз  ішінде  талқылайды.  Ӛзара  жҧптық,  топтық 
жҧмыстар  жасайды.  Осылайша  «ҧжымда  жҧмыс  жасаудың  қаншалықты  мәні  бар?»  деген 
сауалға  студенттер  жауап  іздеп,  ортақ  келісімге  келуге  тырысады.  Бҧдан  басқа  оларға 
ауызша, жазбаша тапсырмалар беріледі. «Ҧжымдық оқыту барысында қолданылатын тиімді 
әдістер»  деп  аталатын  кезеңде  оқытушы  әр  студентке  тапсырма  жазылған  парақ  беріледі. 
Онда тӛрт топқа ыңғайлы етіп, тӛрт тҥрлі әдіс берілген. Олар: ТВ шоу, Тікелей радиоэфир, 
Ойлан-жҧптас-бӛліс,  Екі  қадамдық  сҧхбат.  Тапсырманы    әр  студент  дербес,  жҧпта,  топта 
оқып,  талдайды.  Оқытушы  тапсырманың  орындалуын  бақылап  отырады.  Кеңес  береді. 
Бағыттайды. 
Тапсырма берілмес бҧрын оқытушы студенттерден «Болашақта оқу бітірген соң, қай 
салада жҧмыс жасау мҥмкіндіктеріңіз бар?» деген проблемалық сауал қояды. Студенттер әр 
тҥрлі пікір айтады. Оқытушы аталған тапсырманың ӛз мамандықтарымен тікелей байланысы 
бар  екендігін  және  оны  әдебиет  сабақтарынды  қолдануға  болады  деген  ойланарлық  пікір 
айтады. Ол тапсырманы орындағаннан кейін мҥмкін болады. 
Жҧмыстың  келесі  кезеңінде  әр  топ  тҥсініктерін  ӛзге  топтарға  жеткізу  мақсатында 
постер дайындайды. Ол постер әдістердің және мамандықтың тҥрімен байланысты. ТВ шоу 
әдісіне  Ӛрмекші,  Тікелей  радиоэфир  әдісіне  Фишбоун,  Ойлан-жҧптас-бӛліс  әдісіне 
Тҥймедақ,  Екі  қадамдық  сҧхбат  әдісіне  Бәйтерек  бейнесі  арқылы  тапсырманы  орындау 
ҧсынылады. 
Тақырыпты  тҥсіндіру  деп  аталатын  кезеңде  әр  топ  ӛздеріне  берілген  әдістер  туралы 
жасаған  дайын  постерлерін  топбасшыларына  кӛпшілік  алдында  қорғатады.  Есте  ҧстайтын 
нәрсе, ол уақытты реттеп отыру. Ол ҥшін кӛмекші студентті тағайындап алуға болады. Олар 
уақытты қадағалап, белгілеп, бақылайды.  
Жалпы  тақырыпты  білім  алушының  қаншалықты  меңгергендігін  білу  ҥшін  «жабық, 
ашық микрофон» әдісін пайдаланамыз. Топтар ӛзара сауалдар қойып, талқылайды. Сҧрақ топ 
атынан  берілетіндіктен,  студенттерге  ойлануға  уақыт  берген  дҧрыс.  Оқытушы  микрофон 
ашылды  деген  кезде  ортаға    «Ыстық  орындық»  қойылып,  әр  топтан  бір  студент  шығып, 
басқа  топтар  ӛздерін  ойландырған  немесе  тҥсінбеген  мәселелері  жӛнінде  сҧрақ  қояды. 
Осылайша  тӛрт  топта  сҧрақтарға  жауап  беріп,  ӛздерінің  жҧмысын  қорғап,  ӛз  «ӛнімдерін 
ӛткізуге тырысады». Мҧндай жҧмыс тҥрлері студенттің шешендік қабілетін, жылдам ойлап, 
тез шешім шығару, жағдаяттан шығу деген сияқты дағдылары дамытады. 
Кез  келгеннің  жҧмыстың  нәтижесін  анықтау  ҥшін,  оны  қорытындылап,  жҥйелеп 
отырған  жӛн.  Осы  мақсатта,  «Ыстық  орындыққа»  оқытушы  ӛзі  отырып,  сабақ  барысының 
соңғы нҥктесін қойған жӛн. Алдымен ол студенттерге тапсырма жазылған слайд парақшасын 
кӛрсетіп:  «Мен  бҥгін  ӛз  сабағымда  «ҧжымдық  оқыту»  әдісін  қаншалықты  қолдана  алдым? 
Дәлелдеңіз!  Мені  бағалаңыз!»  деп  сауал  қояды.  Бҧл  бҥгінгі  сабақты  қорынтындылау, 
ҧжымдық  пен  дәстҥрлі  оқытудың  айырмашылығы,  олардың  тиімділігі  тӛңірегінде  болады. 
Осылайша  кері  байланыс  жасалады.  Аяқталмай  қалған  слайд  парақшасы  «Ҧжымдық 
оқытудың  тиімсіз  тҧстары»  деген  бӛлімді  толықтыруды  ҧсынады  және  студенттердің 
ӛздеріне  ҧнаған  «Тв  шоу»  әдісін  келесі  сабақта  қолдану  ҥшін,  сабақ  ҧйымдастыруын 
тапсырады.  Бағалау  парақшалары  жинап  алынып,  ортақ  балл  шығарылады.  Артық,  кем 
тҧстары болса,  ҧсыныс ретінде айтылады. 
Қазіргі  білім  беру  саласы  оқытушыдан  жан-жақтылықты,  ізденімпаздықты  талап 
етеді.  Ол  ҥшін  алдымен,  жаңа  педагогикалық  инновациялық  әдіс-тәсілдерді  игерген  жӛн. 

32 
 
Педагогикалық технология  – оқу-тәрбие ҥрдісінің шығармашылықпен оқыту мен тәрбиенің 
тиімділігін қамтамасыз ететін жанды қҧрамдас бӛлігі, технология – ақырғы мақсатқа жететін 
әрекеттер  жҥйесі[3].  Оқытушы  шеберлігі  –  бҧл  ӛте  жоғары  білімді  сапалар  жиынтығы,  әрі 
ҧдайы  жетіліп  отыратын  тәрбиелеу  мен  оқыту  ӛнері.  Жеке  тҧлға  мәдениеті,  білім  мен  кең 
ӛрісті  дҥниетаным,  педагогикалық  техника  мен  озат  тәжірибе,  осы  педагогикалық 
шеберліктің негізі. Қазіргі заман мҧғалімнің тҧлғалық белгісі – ой ӛрісінің кеңдігі мен оның 
ауқымды  дҥниетанымы.  Заман  ағымымен  тең  қадам  басамын  деген  әрбір  адам,  ӛте  кӛп 
ақпараттан хабардар болуы қажет. Қазіргі оқу әдістерін жеке меңгеру де, осы шеберліктің бір 
қыры.  Енді  бір  қыры  –  шәкіртпен  қарым-қатынасы,  оның  іс-әрекетін  қуаттау  немесе  тежеу 
болып  табылады.  Ҧстаз  ӛмір  бойы  бала  тәрбиесіне  ықпал  етуімен  айналысады.  Яғни, 
дәлелдеп  сендіру,  шәкірттің  қызығушылығын  дамыту,  талап  ете  білу.  Осы  ықпал  тҥрлерін 
іске асыруда ҧстаз нағыз шеберге айналады.  
  
Негізінентоптық жҧмыс мынадай жетістіктері бар деп есептейміз: 
1.     Студенттің оқу және танымдық қабілеттері дамиды. 
2.     Студентте нақты бір мақсат пайда болып оқу мен ӛздігінен білім алудығы маңызын жете 
тҥсінеді.  
3.     Сабақтағы уақытын тиімді ҥлестіріледі. 
4.     Ӛзара психологиялық ахуал жақсарады, жауапкершілік сезімі арта тҥседі. 
5.     Берілген білім берік қабылданады, алған білімдерін іс-жҥзінде іске асыра алады. 
6.     Ӛз әркеті мен ӛзгелердің білігін саралап, оған сын тҧрғынан баға беруге дағдыланады.  
7.  Ӛз  бойындағы  жеке  қабілеттері  мен  мҥмкіндіктерін  одан  әрмен  қарай  дамыту  ҥшін 
ӛзбетімен әрекете етеді. 
Жалпы  топпен  жҧмыс  жасау  дағдылары  кейін  шынайы  ӛмірде  ӛте  маңызды  рӛл 
атқарады.  Біздің  қоғам  белгілі  бір  әлеуметтік  ортада  жҧмыс  істеп,  жетістікке  жетуді  талап 
ететін орта.  
Жоғары мектепте студентке білім берудің ең ҥздік, ең тиімді деген әдістерін ҥйретуде 
оқытушы  тәжірибелік  жҧмыстарға  кӛбірек  мән  берген  дҧрыс  деп  ойлаймыз.  Ол  әсіресе, 
жоғарыда  айтып,  ӛткен  әдістемелік  пәндерді  оқытуда  нәтижелі  болады  деп  есептейміз. 
Дегенмен де, әдебиет тарихына қатысты пәндерді оқытуда да, жаңа инновациялық әдістерді 
қолданып, сабақты мазмҧнды, қызықты етіп ҧйымдастыруға болады. Бҧл қазіргі білім беру 
саласындағы  басты  талаптармен  байланысты.  Жаңалықты  енгізу,  қолдану,  тиімділігі  мен 
нәтижесін анықтау біздің де тәжірибемізде жалғаса бермек 

жүктеу/скачать 2,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: