Пәннің оқу-әдістемелік кешені «Физика және математика» ббб мәжілісінде қаралды
жүктеу/скачать 6,14 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Практикалық сабақ 11 Экспериментті жоспарлау. Эксперимент нәтижелерін өңдеу
| Бақылау сұрақтары:
1. Шығармашылық іс-әрекет дегеніміз не? 2. Шығармашылық қызығушылық дегеніміз не? 3. Г.Уэллес шығармашылық үрдісті неше сатыға бөліп көрсетті? Практикалық сабақ 11 Экспериментті жоспарлау. Эксперимент нәтижелерін өңдеу Эксперимент дәл ескерілетін және басқарылатын жағдайлары бар ғылыми тұрғыдағы тәжірибеге негізделген ғылыми зерттеулердің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ғылыми тілде және ғылыми –зерттеу жұмысында эксперименттер әдетте бір қатар конъюгативті ұғымдарға ортақ мағынада қолданылады: мақсатты бақылау, білім объектісін көбейту, тәжірибе, оның өмір сүруінің ерекше жағдайларын ұйымдастыру, болжауды тексеру. Бұл тұжырымдамада эксперименттердің ғылыми тұжырымы және зерттелетін құбылысты дәл ескерілген жағдайларда бақылау, оның даму барысын бақылауға және осы жағдайлар қайталанған сайын оны қайта жасауға мүмкіндік береді. "Эксперимент" ұғымы белгілі бір құбылысты көбейту үшін жағдай жасауға бағытталған және мүмкін болса, ең таза, яғни басқа құбылыстармен күрделенбейтін әрекетті білдіреді. Эксперименттің негізгі мақсаты – зерттелетін объектілердің қасиеттерін анықтау, гипотезалардың дұрыстығын тексеру және осы негізде ғылыми зерттеу тақырыбын кең және терең зерттеу. Экспериментті қою және ұйымдастыру оның мақсатымен анықталады. Ғылымның әр түрлі салаларында жүргізілетін эксперименттер қолданылу саласына орай салалық, физикалық, химиялық, биологиялық, әлеуметтік, психологиялық және т.б. болады. Эксперименттер әртүрлі болады: - зерттеу мақсаттары бойынша (айқындаушы, түрлендіруші, іздеуші, шешуші, бақылаушы); - жағдайды қалыптастыру тәсілі бойынша (табиғи және жасанды); - зерттелетін объектілер мен құбылыстардың құрылымы бойынша (Қарапайым, күрделі); - өткізуді ұйымдастыру бойынша (зертханалық, заттай, далалық, өндірістік және т. б.); - зерттеу объектісіне сыртқы әсер ету сипаты бойынша (заттық, энергетикалық, ақпараттық); - эксперименттік зерттеу құралдарының зерттеу объектісімен өзара әрекеттесу сипаты бойынша (әдеттегі және модельдік); - экспериментте зерттелетін модельдердің түрі бойынша (материалдық және ақыл-ой); - түрленетін факторлар саны бойынша (бір факторлы және көп факторлы); - бақыланатын шамалар бойынша (пассивті және белсенді); - зерттелетін объектілердің немесе құбылыстардың сипаты бойынша (технологиялық, социометриялық) және т. б. Эксперименттерді жіктеу үшін басқа белгілерді де қолдануға болады. Табиғи эксперимент зерттеу объектісінің табиғи жағдайында тәжірибелер жүргізуді қамтиды (көбінесе биологиялық, әлеуметтік, педагогикалық және психологиялық ғылымдарда қолданылады). Жасанды эксперимент жасанды жағдайлардың қалыптасуын қамтиды (техникалық және жаратылыстану ғылымдарында кеңінен қолданылады). Анықтау эксперименті белгілі бір болжамдарды тексеру үшін қолданылады. Бұл эксперимент барысында зерттеу объектісіне әсер ету мен нәтиже арасында белгілі бір байланыстың болуы, белгілі бір фактілердің болуы анықталады. Трансформациялық немесе шығармашылық эксперимент алға қойылған гипотезаға сәйкес зерттеу объектісінің құрылымы мен функцияларын белсенді Өзгертуді, объект компоненттері арасында немесе зерттелетін объект арасында жаңа байланыстар мен қатынастарды қалыптастыруды қамтиды және басқа да объектілер. Зерттеуші зерттеу объектісінің дамуының ашық үрдістеріне сәйкес объектінің жаңа қасиеттері мен қасиеттерін қалыптастыруға ықпал етуі тиіс жағдайларды әдейі жасайды. Егер жеткілікті алдын ала (априорлық) деректердің болмауына байланысты зерттелетін құбылысқа әсер ететін факторларды жіктеу қиын болса, іздестіру эксперименті жүргізіледі. Іздеу экспериментінің нәтижелері бойынша факторлардың маңыздылығы анықталады, елеусіз заттар жойылады. Бақылау эксперименті зерттеу объектісіне сыртқы әсерлердің нәтижелерін оның жағдайын, әсер ету сипатын және күтілетін әсерді ескере отырып бақылауға дейін азаяды. Екі немесе бірнеше гипотезалар осы құбылыстарға бірдей сәйкес келген жағдайда іргелі теориялардың негізгі ережелерінің әділдігін тексеру үшін шешуші эксперимент жасалады. Бұл эксперимент гипотезалардың біріне сәйкес келетін және екіншісіне қайшы келетін фактілерді береді, мысалы, Ньютонның Жарық теориясы мен Гюйгенстің толқын тәрізді теориясының ақиқаттығын тексеру тәжірибелері. жүктеу/скачать 6,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|