ASPAN I Kazakhstan I февраль 2015
арасы 110 шақырым, өзі үш бірдей
таулы алқаптың түйіскен жерінде,
арқырап жатқан Агстев өзенінің
жағасында орналасқан. Осы тұста ар-
мян мәтелін айта кетудің орайы келіп
тұр: «Егер жаннатта таулар, орман-
дар мен бұлақтар болғанда, жаннат
Дилижанға ұқсар еді». Қаланың өзі
және айнала төңірегінің бәрі ұлттық
қорықтың аумағына кіреді және
Кіші Кавказдың қылқан жапырақты
ормандарымен қоршалған. Таудың
саф ауасы қарағайдың емдік хош
иісіне бай. Дилижанда қасиеті
жағынан Грузиядағы Боржоми мен
Францияның Виши курорттарының
суларына көп ұқсайтын мине-
ралды
қайнарлар
жеткілікті.
Курорттың биігінде сыртқы орта-
дан жасырынғандай Празлич көлі
созылып жатыр, өзі армян тілінен
аударғанда «таза көл» дегенді
білдіреді. Дилижанның маңында ар-
мян архитектурасының дара нысан-
дары бой көтерген, олар – Агарцин
мен Гошаванк шіркеулері.
X-XIII ғасырларда салынған Агар-
цин монастыры мен Дилижан
арасындағы қашықтық 18 шақырым,
шіркеу
Иджеван
жотасында
орналасқан. Күміс ғасыр аталған
кезеңде шіркеу армян шіркеулік
архитектурасының
даңқты
орталығы болып, орта ғасырдағы
Арменияның ең үздік мәдени
ошақтарының қатарына кірді. Үш
жүз жыл бойы бір-бірінің орнын
басқан тас ұсталары бұл нысандарда
өз қолтаңбаларын қалдырып отыр-
ды. Олардың мұра етіп қалдырған
нысандары осы елдің жауһарларына
айналды. Әулие Аствацациннің
негізгі
монастырьлық
шіркеуі
1281 жылы салынды. Кешеннің бір
ерекшелігі – екі залдан құралған ас
үй бөлмесі болатын. Сыртқы орта-
дан оқшауланған, бізге үйреншіксіз
болған идиллиялық тыныштықты
сезіну үшін де Агарцин монастырына
бару керек.
Дилижаннан 20 минуттық қашы-
қтықта, Гош елді мекенінде көне
монастырьлық кешендердің бірі
Гошаванк орын тепкен. Армянның
көрнекті ғалымы, құқықтанушы
және мысалшы Мхитар Гош
1188 жылы Гетик өзенінің оң
жағалауында, зілзаланың салда-
рынан қираған шіркеудің орнын-
да осы кешеннің негізін қалады.
Гошаванкта әулие Аствацациннің,
әулие Григор мен әулие Григор
Лусаворичтің шіркеулері, кітапхана
мен мектеп ғимараты орналасқан.
Тарихи деректерде монастырьда
университеттің, көптеген жазба-
лар сақталған семинариялардың
болғаны айтылады.
«Мимино» фильміндегі Фрунзик
Мкртчянның кейіпкері Рубен Вар-
танович Хачикян (Рубик) Дили-
жанда тұратын. Рубиктің сөзінше,
Дилижан тазалық пен құбырдан
келетін су сапасы бойынша әлемде
екінші орында екен (бірінші орын-
да – Сан-Франциско). Дәл осы себеп-
тен 2011 жылы қалада «Мимино»
фильмінің кейіпкерлері Рубен Ха-
чикян (Фрунзик Мкртчян), Валико
Мизандари (Вахтанг Кикабидзе) мен
Иван Волоховқа (Евгений Леонов)
арналған ескерткіш орнатылды.
Ереваннан 20 шақырым әріде Эч-
миадзин орын тепкен, бұл көне
қала армян апостол шіркеуінің діни
және әкімшілік орталығы, Католи-
кос резиденциясы, армянның жаңа
туған нәрестелерін шоқындыруға
арналған хош иісті сабындар та-
зартылатын орын. Эчмиадзиннің
мағынасы – «Тәңірдің бірден-бір
ұлының дүниеге келетін орны».
Қаланың негізі II ғасырдың бірінші
жартысында қаланды (ол кезде
шіркеу Вагаршапат деп аталатын)
және 163 жылдан бастап, римдіктер
Арташатты құлатқаннан кейін,
оны көне Арменияның жаңа аста-
насы деп жариялады да, бірнеше
ғасыр бойы ол мәдени, саяси және
діни орталық болды. Эчмиад-
зин кафедралды соборының та-
стары – Рим мен Византияның
құлдырауының, Арменияның хри-
стиан дінін қабылдағанының, бірі
кетіп, бірі жаңадан сайланған ар-
мян патшаларының таққа отыру
салтанаттарының куәгерлері.
52
аумак территория domain
O
ne hour flight from Aktau – and
you land in a sunny Yerevan,
the ancient capital of Armenia,
where life is fully blooming
throughout the country, as peace and
tranquility settled in the other noble
cities and historic places. Everything is
delicious in Armenia, even the air that
be consumed with a spoon, and its water
drunk by gallons. This country has a lot of
beautiful places, a rich historical heritage
and Christian significance, since it is the
Armenians who adopted Christianity as the
first primary state religion in 301 AD. The
proclamation of Christianity is connected
with the name of King Tiridates III, getting
healed, according to the legend, from a
serious illness in exchange for acceptance
of the Christian faith. The monastery of
Khor Virap is one of the shrine places of
the Armenian Apostolic Church and is a
place of pilgrimage.
Yerevan is a clean and incredibly
hospitable city that combines the ancient
and modern buildings that do not stand
out of the picture. The capital of Armenia
was planned by the greatest architect
Alexander Tamanyan. The city streets
as the rays of sunlight diverge from the
central Republic Square, one of a kind
due to its shape, its mosaic ornaments
and, of course, the singing fountains.
When they begin to sing, it seems like an
overwhelming concert of classical music,
plunging the entire city in a festive mood
of intoxicated evening. The main square
of Yerevan housed the main buildings of
the country: the Government House, the
building of the Ministries of Economy,
Communications, and Foreign Affairs,
House of Union, Museum of the History
of Armenia and National Art Gallery, and
another building on the square is the most
expensive hotel in the city – "Marriott
Armenia".
The most famous landmark of the city is a
complex "Cascade", the system of stepped
paths, fountains and flower beds, which
connect the center of Yerevan Victory
Park. The majestic structures created by
the world renowned sculptor are located
at each of the five levels of the Yerevan
"Cascade", but in the top tier there is the
house-museum of Charles Aznavour –
National Hero of Armenia and the
legend in the world of chanson. At the top
of the city (at a height of 54 meters) in the
park there is a monument Hakhtanak –
"Mother Armenia" (22 meters tall),
erected in honor of the Soviet victory in
the Great World War II.
And in the end one cannot talk about the
town without mentioning the domain
Armenia – brandy production, which is
represented by two factories: "Ararat" and
the wine & vodka factory "Ararat Noah". If
you wish to taste a great Armenian brandy
«following you, Ararat, oh my Armenia…» – these words of the song express joy,
excessive enthusiasm and pride for Armenia, thus, travelling in my country and
enjoying the open spaces, views of mountain ranges, lakes, ancient monaster-
ies and rich greenery, I want to sing these lines. Indeed, in Armenia people talk
about Ararat: «So close and yet so far…» – because the mountain is now on the
territory of modern Turkey, which does not recognize the Armenian genocide
of 1915 and the border which to this very day is closed. Therefore, for political
statutes it is possible to drive up to the foot of the mountain, but no chance to
touch it. However, despite the fact that the Turkish territory possesses the majes-
tic Ararat (5165 m), covered with snow and glaciers, the Armenians consider it
their pride and a symbol of their country, and the sacred land to which, according
to the Bible, Noah's Ark landed – their historical territory. There is also the small
Ararat (3950 m), which is affectionately called Armenians as «Sis», while large
Ararat is «Masis».
THE PLACE WHERE
THE ARK LANDED
53
аумак территория domain
ASPAN I Kazakhstan I февраль 2015
then you can go down to their cellar, and at
the same time to get acquainted with the
history of production and storage of the
drink that warms up the soul.
Continuing the journey in the country,
one must visit Garni and Geghard areas
whose history stretches back to the
base in Armenia. Like many other cities,
Garni is the custodian of antiquity. In its
base there is a IV–III century fortress that
served as the residence of the kings of
Armenia. Present to this day among most
of the ancient structure sites, Armenia
has a temple of the Sun, which occupies
the highest point of existing fortress.
This temple, built in the I century BC with
basalt, was dedicated to one of the gods of
the Armenian pagan pantheon, the god of
the sun – Mitra.
At 7 kilometers north-east of Garni, above
the gorge of the Azat river, there is the
famous Geghard, famous for its rocky
architecture and church, dug into the rock.
Today the name of Ayrivank (ie the Cave
Monastery), comes from a legend which
tells that there was stored the spear that
pierced Christ on the cross, one of the
Roman legionaries guarding him.
Geghard Monastery is very impressive in i
ts severe simplicity and splendor seemingly
borrowed from surrounding scenery –
equally severe and beautiful. Inside
Geghard temple just as majestic inside
as the outside: dim halls of stone, lit only
by low flame candles and scattered rays
of sunlight coming through the arched
window in a carved ceiling, and the gentle
murmur of water flowing through the
walls give it a very mysterious appearance.
One of the walls of the sanctuary from the
outside is covered with small hollows in
which visitors monastery trying to throw
stones "for luck."
The center of Armenia, of course, is
the Sevan Lake, which, as they say, is
superior in the area of "Moscow itself".
Beautiful water surface, merging with the
horizon goes to infinity, and the silent
stillness is broken only play local elder
domra and the cries of seagulls hovering in
the air in search of "trout" – the well-
known Sevan trout.
Then as you go to the north-east of the
Sevan lake – you will find yourself in
the town of Dilijan, which is located
110 kilometers from Yerevan – at
the junction of three picturesque
mountain valleys, on the banks of the
fast-running river Aghstev. Incidentally,
the Armenian proverb says: "If heavens
were in the mountains, forests and
springs, the paradise would look like
Dilijan". The territory of the city, with
all the surrounding areas, is a national
park that borders on all its sides with
the chains of the Lesser Caucasus,
covered with deciduous and coniferous
forests. The clean mountain air is filled
with the healing scent of pine trees.
Dilijan is also rich in mineral springs
which properties are close to the
waters of Borjomi in Georgia and Vichy
France. At the top of the resort as if
hiding from prying eyes there is
Parzlich lake, which is translated from
Armenian as "clear lake". In the vicinity
of Dilijan there are the masterpieces of
Armenian architecture – Haghartsin and
Goshavank.
Haghartsin Monastery, built in the X–XIII
centuries, is located 18 km away from the
town of Dilijan, in a wooded valley Idjevan
ridge. In the days of the Silver Age, the
monastery was a great center of Armenian
church architecture and one of the leading
cultural centers of medieval Armenia. For
three centuries, successive generations
of stone craftsmen had been adding to
the total ensemble of his works. The main
Collegiate Church of St. Astvatsatsin
built in 1281. In the monastery one is
experiencing the unusual feeling of idyllic
peace that reigns in this cut off from the
outside world location.
A 20-minute drive from Dilijan, in
the village of Gosh, there is another
ancient monastery complex – Goshavank.
Founded in 1188, Goshavank has the
church of St. Astvatsatsin, St. Gregory,
St. Gregory the Illuminator, library, school
building. Historical sources mention
the existence of a monastery university,
seminary, where he kept and created
numerous manuscripts.
At 20 kilometers from Yerevan there is
Echmiadzin – the ancient city, which is
the spiritual and administrative center
of the Armenian Apostolic Church, the
seat of the Catholicos of all Armenians.
Echmiadzin means "place of the descent
of the only begotten son of God." The city
was founded in the first half of II century
(then called Vagharshapat) and 163 years
after the Roman destruction of Artashat,
was declared as the new capital of ancient
Armenia, and for several centuries it
had been its cultural, political, and later
religious center. The stones of Echmiadzin
Cathedral are the contemporary decline
of Rome and Byzantium, witnessing of the
events associated with the adoption of
Christianity and the coronation of many
Armenian kings.
54
аны
қ-қанық детали details
ИНТ
ЕРЕ
СНЫ
Е
ФАК
ТЫ
О КА
МИН
АХ
В Британии дети бросают письма Отцу
Рождества в горящий камин. Они пишут
свои желания на листках бумаги, но вместо
того, чтобы отправить по почте, бросают в
горящий камин, надеясь, что дым поднимет
их по трубе и донесет до Северного полюса.
Если письмо не успеет подняться и загорится,
ребенку придется написать другое.
Камин Gold Iron Dog 05 Huraxdax –
это самый дорогой камин с функциями
любого другого, но за 4 млн. долларов.
Создатели утверждают, что они работа-
ют с драгоценными металлами и с пре-
данностью клиентам. Название камина
означает «польза от счастья», а как
может быть иначе, если печка изготов-
лена из золота и может отопить около
сотни квадратных метров жилья.
55
аны
қ-қанық детали details
ASPAN I Kazakhstan I февраль 2015
56
аны
қ-қанық детали details
56
ТЕМА
НОМЕРА
ЛАУЛАҒАН
ЖАЛЫН ЖЫЛУЫ
АЛАУ... ОНЫҢ СҰЛУЛЫҒЫНАН КӨЗ АЛМАЙ ҚАРАЙ
БЕРГІҢ КЕЛЕДІ. ЖАЛЫННЫҢ ЖЫЛУЫНСЫЗ ӨМІР
СҮРУ МҮМКІН ЕМЕС. ЕСКІ ЗАМАНДА АЛАУДЫҢ КҮШІН
ЕРЕКШЕ ҚАСИЕТТІ САНАП, ЖАҺАНДАҒЫ ҚҰДІРЕТТІҢ ЕҢ
ҰЛЫСЫНА БАЛАДЫ. ОҒАН ҚҰДАЙДАЙ СЫЙЫНДЫ. БАСЫН
ИДІ. КЕЙІННЕН АДАМЗАТ ОНЫ ЫРҚЫНА КӨНДІРДІ ДЕ,
ОШАҒЫНДА ЛАУЛАТТЫ.
57
аны
қ-қанық детали details
ASPAN I Kazakhstan I февраль 2015
57
ASPAN I Kazakhstan I февраль 2015
ПРИТЯЖЕНИЕ
ОГНЯ
ОГОНЬ... ОТ ЕГО КРАСОТЫ НЕВОЗМОЖНО
ОТВЕСТИ ВЗГЛЯД. БЕЗ ЕГО ТЕПЛА
НЕВОЗМОЖНО ЖИТЬ. В ДАЛЕКИЕ ВРЕМЕНА
СИЛА ОГНЯ ПОСТАВИЛА ЕГО ВО ГЛАВУ
ВСЕЛЕНСКИХ ОТНОШЕНИЙ И СДЕЛАЛА
ПРАРОДИТЕЛЕМ ВСЕХ СТИХИЙ. ОН
ВОСПРИНИМАЛСЯ КАК БОГ. И ТРЕБОВАЛ
ПОКЛОНЕНИЯ. ЧЕЛОВЕК ПРИРУЧИЛ ОГОНЬ
И ПОСЕЛИЛ ЕГО В ОЧАГЕ, КОТОРОМУ
МОЛИЛСЯ.
58
аны
қ-қанық детали details
О
чаг, разведенный на камнях, дал многое: возмож-
ность готовить пищу, обогревать жилище, обра-
батывать металлы. Он помог построить цивили-
зацию и стал основой культуры людей.
Первые упоминания о приготовлении пищи на горячих
камнях, сложенных кругом, относятся к эпохе неолита.
Время вносило изменения в быт человека, однако очаг
долгие века оставался в виде костра. Но все-таки спосо-
бы сохранения и поддержания пламени совершенство-
вались. Как утверждают археологи, около 4 тысяч лет
назад человек догадался поместить огонь под глиня-
ный свод. Настенные рисунки в египетских гробницах
рассказывают о том, что при Рамзесе появились первые
предшественницы известных сводчатых печей. Благо-
даря предприимчивым финикийцам они распространи-
лись по всему Средиземноморью и попали в Европу.
Термин «камин» появился в Древнем Риме (от латинско-
го слова caminus – открытый очаг). Дома и виллы древ-
них римлян отапливались с помощью комнатных печей
с открытой топкой и прямым дымоходом (каминами).
Зодчий эпохи Возрождения Андрео Палладио в своем
знаменитом трактате об архитектуре так описывал рим-
ские камины: «Древние имели обыкновение нагревать
свои комнаты следующим образом: строились на сере-
дине камины с колоннами, поддерживающими архи-
травы, над которыми высилась пирамида, куда уходил
дым...». То есть в Древнем Риме камин представлял со-
бой самостоятельную конструкцию с балками, поддер-
живающими трубу, но не связанными со стенами дома.
Намного позднее камин переместился к одной из стен.
Қ
аланған тастың үстіне жағылған оттың пайдасы
көп еді: оның үстінде ас пісті, үй жылынды, ме-
талл қорытылды. Ол өркениетті қалыптастыруға
көмектесті де, адамдар мәдениетінің негізіне айналды.
Шеңбер етіп қаланған ыстық тасқа пісірілген тамақ ту-
ралы алғашқы деректер неолит дәуіріне тиесілі. Уақыт
адамзат тұрмысына өзгерістер алып келді, дей тұрғанмен
адамдар ағаш қалап от жағудан ары аса алмады. Сонда
да, от жағудың әдістері біршама жетілдіріле бастады.
Археологтар төрт мың жыл алдын адамдар балшықты
біріктіріп, одан күмбез жасауды үйренгенін алға тартады.
Мысырлық бейіттердегі қабырға суреттерінен Рамзес за-
манында балшықты пештердің алғашқы үлгілері пайда
болғанын білеміз. Алғыр финикийліктердің арқасында
мұндай пештер бүкіл Жерорта теңізіне тарап, әрі қарай
Еуропаға да жетті.
«Алауошақ» термині көне Римде (латын тілінен
аударғанда caminus – ашық ошақ) пайда болды. Ондағы
үйлер мен виллалар алды ашық, мұржасы тік бөлме
пештерімен (алауошақ) жылытылды. Қайта өрлеу
дәуірінің сәулетшісі Андрео Палладио архитектура жай-
лы өзінің әйгілі трактатында рим алауошақтарына си-
паттама берді: «Ілгеріректе адамдар бөлмелерін былай
жылытты: көлденең ағашты тіреп тұратын бағаналары
бар алауошақтардың үстінде түтінді тартатын пи-
рамида тұрды... ». Яғни ежелгі Римде алауошақты үй
қабырғасына жанастырып емес, мұржаны ұстап тұратын
бөренелермен өз алдына бөлек соққан. Уақыт өте келе ол
біз айтып отырғандай, қабырғалардың біріне жанамалап
соғылатын болды.
58
Черепичный камин внутри одного из домов Геркуланума, уничтоженного Везувием. Помпеи
Фото: Изабелла Пфеннингер
59
аны
қ-қанық детали details
ASPAN I Kazakhstan I февраль 2015
Камин в Дольмене Su Nuraxu di Buramini, 1500 год до н. э., Сардиния
Фото: apriestlife.blogspot.com
60
аны
қ-қанық детали details
«ИЗЮМИНКА»
В ДОМАХ СРЕДНЕВЕКОВЬЯ
Следующим шагом в усовершенствовании камина стало
слияние топки и дымохода со стеной и окончательное
превращение камина в законченный предмет архитек-
туры и интерьера. В дальнейшем именно камин стал
доминантой домашнего интерьера, вокруг него выстра-
ивается общая композиция, определяя национальные
черты, достаток и пристрастия хозяина дома.
В средневековье главным назначением камина все
еще оставалась функция очага (приготовление пищи
и обогрев помещения) независимо от размеров дома и
достатка хозяев. В качестве материала в основном ис-
пользовался тесаный камень, позже – кирпич. В домах
бедняков камины были просты и функциональны. В
рыцарских замках, во дворцах сильных мира сего топ-
ки и порталы каминов отличались богатством отделки
и огромными размерами, они позволяли целиком из-
жарить быка и обогреть большой зал. Камин размером
с комнату можно увидеть в старинном аббатстве Мон-
Сен-Мишель или в знаменитом доме купца и финанси-
ста Жака Керра в Бурже во Франции.
ОРТАҒАСЫРЛЫҚ
ҮЙЛЕРДІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
Ендігі бір өзгеріс – алауошақтың оттығы мен мұржасы
қабырғамен біріктіріліп, оның архитектура мен
интерьердің толығымен жетілдірілген бір бөлігіне айна-
луы болды. Әрі қарай дәл сол алауошақ үй интерьерінің
ең маңызды мүлігіне айналды да, ұлттық ерекшелік,
бақуатты тірлік пен үй егесінің әуестігін айшықтап
тұратын өзге дүниелердің бәрі сол пештің айналасына
жайғастырылды.
Орта ғасырларда үйдің үлкен-кішілігіне немесе тұрмыстың
тәуірлігіне қарамастан, алауошақ бұрынғысынша пеш
(тамақ пісіру мен үйді жылыту) қызметін атқара берді.
Сол заманның пештерін соғу үшін негізінен жонылған
тастар пайдаланылып, кейіннен оның орнын кірпіш ал-
мастырды. Кедей-кепшіктердің үйіндегі алауошақтар өте
қарапайым еді әрі олар мақсатты түрде ғана пайдаланы-
латын. Жаһанның бақуатты елдеріндегі сарайлар мен
қамалдарда алауошақтың сырты мен оттығы айшықты
да аса бай нақышымен және үлкендігімен ерекшеленді,
оның үстінде бұқаны бүтіндей қуыруға болатын және
өте кең деген залдың өзін жылыту қиындық тудырған
жоқ. Бөлменің үлкендігіндей алауошақты көне Мон-
Сен-Мишель аббаттығында немесе Францияның Бур-
жа қаласындағы саудагер және қаржыгер Жак Керрдің
атақты үйінен көруге болады.
61
Достарыңызбен бөлісу: |