Практикалық онлайн-конференция материалдары материалы международной научно-практической онлайн конференции

~ 

60

 ~ 

 

ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ЖАҢАШЫЛДЫҒЫ 

 

Джуматова Лаззат Ботабековна 

№3 колледж МКҚК, Арнайы пән оқытушысы,  

Шымкент қаласы, ОҚО 

 

Тәуелсіз  ел  тірегі  білімді  ұрпақ  десек,  жаңа  дәуірдің  күн  тәртібінде  тұрған  мәселе 

білім беру, ғылымды дамыту. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Білім 

беру  жүйесінің  басты  міндеті  ұлттық  және  жалпы  азаматтық  құндылықтар,  ғылым  мен 

практика  жетістіктері  негізінде  жеке  адамды  қалыптастыруға  және  кәсіби  шыңдауға 

бағытталған  білім  алу  үшін  қажетті  жағдайлар:  оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізу, 

білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық  коммуникациялық  желілерге  шығу» 

деп  білім  беру  жүйесін  одан  әрі  дамыту  міндеттерін  көздейді.  Сондықтан,  қазіргі  даму 

кезеңі  білім  беру  жүйесінің  алдында  оқыту  үрдісі  технологияландыру  мәселесін  қойып 

отыр.  Заман  талабына  сай  білім  оқу  орындарында  білім  мазмұнын,оның  құрылымдық 

жүйесін жақсарту білім реформасының жүзеге асуының басты шарты. Осы заманғы білім 

берудің  стратегиялық  мақсатын  өз  жауапкершілігін  сезіне  алатын,  өздігінен  әрекет  етуге 

және  әрекетінің  шешімін  таба  білуге  қабілетті,  барлық  істе  сауатты  тұлғаны  оқыту  мен 

тәрбиелеуді  қамтамасыз  ету  болып  табылады.  Жоғарыдағы  мақсаттарға  жоғары  оқу 

орындарында білім берудің Отандық және әлемдік тәрбиелерінде қалыптасып,өз қызметін 

оң  атқарып  келе  жатқан  білім  мазмұнының  негізгі  құрылымын  жобасын  жүзеге  асыруды 

қолданылатын  жаңа  педагогикалық  технология  арқылы  жету  көзделеді.  Қазіргі  уақытта 

модульдік  оқыту  технологиясын  көптеген  оқытушылар  пайдалануда.  Модульдік  оқыту 

1960 жылдардың аяғына қарай шет елдерде (АҚШта) дәстүрлі оқудың бір нұсқасы, бағыты 

ретінде  пайда  болды.  «Модуль»  латынның  «өлшем»,«шама»,  «мөлшер»  деген  сөзі. 

Сонымен  қатар  модуль  дегеніміз  ірі  блок,  бөлінген,  яғни  оқу  материалдарын,бөлшекке, 

блоктарға  бөліп  беру.  Айта  кетер  тағы  бір  тиімді  жағы  бірізділігі,  жүйелілігі,дарынды 

оқушылармен  жұмыс  істеуге  қолайлы.  Модульдік  оқыту  технологиясымен  оқыту 

нұсқасында  білімді  толық  игеруді  негізге  ала  отырып,  қазіргі  дидактика  талабына  сәйкес, 

білім  алушыларды  оқыту  ғана  емес,  тұлғаның  танымдық  қызметін  ұйымдастыруға,  оқу 

үрдісін  диалогтік  қарымқатынас  негізінде  құруға  болады.  Дүниежүзінде  білімнің  рөлі 

артып,  әр  елдің  өзіндік  білім  беру  жүйесі  тағайындалған.  Бірақ,  ол  әлем  халықтарының 

білім  берудегі  тәжірибесімен,  бағыт–бағдарымен  деңгейлес  болуы  қажет.  Қазақстан 

Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс–шара 

болып  табылады.  Осы  орайда  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасы  Қазақстан 

Республикасының  білім  беру  жүйесін  дамытудағы  маңызды  құжат  екендігі  сөзсіз. 

Қазақстан  Республикасының  білім  беру  саласындағы  бүгінгі  басты  міндеттерінің  бірі– 

жастарға терең білім  беру. Ал, оның негізі  техникалық  және кәсіптік білім берудің оқыту 

үрдісін  жақсартуға  жаңа    технологияларды  енгізу  болып  табылады.  Оқу  тәрбие  үрдісіне 

жаңа  инновациялық  әдіс  тәсілдерді  енгізу  оқушылардың  білімге  деген  қызығушылығын, 

талпынысын  арттырып  өз  бетімен  ізденуге  шығармашылық  еңбек  етуге  жол  салады. 

Оқушылар терең де жүйелі білім және әдістемелік тәсілдерді жетік меңгерген болуы тиіс. 

Пәндерді  оқытуда  тиімді  әдіс  –  тәсілдерді  пайдалана  отырып,  сабақты  қызғылықты  да 

тартымды  өткізу  мұғалімнің  шеберлігіне  байланысты.  Қoғaм  дaмығaн  сaйын,  бaрлық 

құрылым бiргe дaмиды. Сoл нeгiзгi құрылымның бiрi рeтiндe бiлiм бeрy жүйeсiнiң тoлaссыз 

дaмy  жәнe  тoқтaмсыз  өзгeрiс  үстiндe  бoлy,  үдeрiстiң  бiр  бeлгiсi  eкeнi  aнық.  Әлемдiк 

сарапшылар  бiлiм  беру  жүйесiн  салыстыруға  келетiн  бiрнеше  елдердi  атап  көрсеткен. 

Oлардың  алғашқы  бестiгiне  АҚШ,  Канада,  Сингапур,  Финляндия,  Швеция  тағыда  басқа 

бiрнеше елдер жатады. Oл елдер ең алдымен бiлiм саласына салынған инвестиция көлемiн, 

мамандар  дайындау  мәселесiн,  oқулар  арасындағы  қoғамдастық  тағыда  басқа  жиырма 

шақты критерийдi негiзге алған. Жаңа ғасыр көгiнде әлем кеңiстiгiндегi бiлiм беру саласы 

да  жаңа  арнаға  бет  бұрды.  Бүгiнгi  ақпараттар  легi  тасқындаған  уақыттың  талғамы  бөлек, 

~ 

61

 ~ 

 

талабы  өзгеше  бoлғандықтан,  заманға  сай  қoғам  бoлашағы  жас  ұрпақты  тәрбиелеу  үлкен 

жауапкершiлiктi  мiндеттедi.  Бұрынғы  цензуралық  бiлiм  жүйесi,  стандартты  қайталауға 

арналған сабақ құрылымы ата-ананың да, баланың да талғамынан,табылмады. Бұл жалғыз 

бiздiң  елiмiздi  ғана  емес,  барлық  мемлекеттi  тoлғандырды.  Елбасы  Н.Ә.Назарбаев 

«Қазақстан-2050»  стратегиясы:  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»  атты 

Жолдауында «Білім және кәсіби машық — заманауи білім беру жүйесінің, кадр даярлау мен 

қайта  даярлаудың  негізгі  бағдары.  Бәсекеге  қабілетті  дамыған  мемлекет  болу  үшін  біз 

сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық 

сауаттылығына  да  зор  көңіл  бөлу  қажет»,  деп  атап  көрсетті.  Қазіргі  кезеңде 

Республикамызда  білім  берудің  жаңа  жүйесі  жасалып,  қазақстандық  білім  беру  жүйесі 

әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  енуге  бағыт  алуда  Техникалық  және  кәсіптік  білім  беру 

жүйесі үшін жаңа модульдік оқыту бағдарламасын жасау халықаралық талаптарға сай және 

жұмыс  берушінің  талаптарын  анықтайды.  Мұндай  бағдарлама  біріншіден,  халықаралық 

еңбек нарығында Қазақстан Республикасының техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі 

белсенді  ойыншы болуы,  екіншіден білім беру  шарттарының сапасына ұсынылатын қатаң 

талаптар  негізінде  дайындау  сапасын  арттыру.  Бұл  модульдік  оқыту  бағдарламасы 

техникалық  және  кәсіптік  білім  беру  жүйесі  үшін  еңбек  нарығының  талдамасы  мен 

функциональдық  талдама  негізінде  жұмыс  берушілермен  тікелей  және  тығыз  байланыста 

жасалған. 

Қорыта  айтқанда,  модульдік  оқытудың  өзегі  –  оқу  модулі.  Оқу  моделі 

ақпараттардың  аяқталған  блогынан,  бағдарламаны  табысты  жүзеге  асыру  үшін  берілген 

оқытушының нұсқауларынан және оқушы іс-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан тұрады. 

Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істеу алу 

мүмкіндігі, оқудың әдістері мен тәсілдері бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді. 

Модульдік  оқыту  технологиясының  жеке  тұлғаның  өз-өзін  дамытуға,  шығармашылық 

қабілеттерін  арттыруға  қажетті  іскерліктері  мен  дағдыларын  қалыптастыратын  бірден-бір 

технология.  Басқа  салалар  секілді,  техникалық  және  кәсіптік  білім  беру  жүйесіне  де  тың 

технологияларды  енгізуге  үлкен  мән  беріліп жатыр.Оқу  процесінде  жеке  тұлғаның  білікті 

маман  етуге  бағытталған  оқыту  тәсілдерін  озық  тәжірибемен  сабақтастыру  бүгінде  күн 

тәртібіне  шықты.  Өйткені,белгілі  бір  оқу  орнын  бітіріп  шыққан  түлектің  алған  білімі 

жұмыс  берушінің  талабымен  сәйкес  келе  бермейді.  Ақыры,  сол  маманға  мұқтаж  болып 

отырған жұмыс беруші жас кадрды қайтадан даярлап, оқытуға мәжбүр. Бесаспап жұмысшы 

мамандар  даярлау  –  бүгінгі  күннің  басты  мәселесі.  Сондықтан  да  кәсіптік  білім  беру 

саласында  студенттерді  кәсіби  мамандыққа  үйрету  және  тәрбиелеуде  өндірістік  оқыту 

шеберлері педагог болып саналады. Оқу процесін жетілдіру, оқушылардың қазіргі кезеңдегі 

технологиялық  процестерді  меңгеруі  үшін  өндірістік  оқытуда  көптеген  инновациялық 

әдәстерді  тиімді  қолдана  отырып,  мамандығын  жақсы  меңгерген,  білімін  әрі  қарай 

жетілдіріп  отыратын  білікті  де,  білімді  кәсіби  мамандар  даярлауға  әбден  болады  деп 

есептеймін. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.  Назарбаев  Н.Ә.  Білім  мен  ғылым  —  даму  тетігі  /  Елбасынынң  ҚР  Білім  және  ғылым 

қызметкерлерінің III съезінде сөйлеген cөзi // Егемен Қазақстан, 13 қазан, 2004. 

2.Скакун  В.А.  Введение  в  прфессию  мастера  производственного  обучения:Методические 

пособие.-М.:Высш.шк.,1998г. 

 

 

ФИЗИКАЛЫҚ ЭКCПЕPИМЕНТ ДЕPЕКТЕPІН ӨҢДЕУДЕ ПАPАЛЛЕЛЬДІ 

АЛГOPИТМДЕPДІ ҚOЛДАНУ 

 

Еcалиева Opынкул Қыдыpәліқызы 

«№3 кoлледж» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны 

~ 

62

 ~ 

 

Шымкент қаласы, ОҚО 

 

Бұл  жұмыcтағы  біздің  негізгі  мақcатымыз  деpектеpдің  түп  нұcқалық  мәтіндік 

файлын  эффективті  талдауды  ұcыну. 

H

  пен 

D

-ны  еcептеу  алгopитмдеpіндегі  біpдей 

қадамдаpды  идентификациялап,  ocы  шамалаpды  анықтаудағы  нәтижелеpдің  беpіктігін 

қамтамаcыз ету. 

1-cуpет  біздің  біpінші  ядpoлық  мoнитop  үшін  6  канал  бoйынша  тіpкелген 

H

шамаcын 

бағалауымызды  көpcетеді.  Мұндағы  қызыл  түзу  Хигачидің  уақыттық  қатаpын,  көк  cызық 

нейтpoндық  мoнитopдың  деpектеpін,  жаcыл  түзу

H

  пен 

D

-ны  еcептеудің  Гауcтық  шуын 

көpcетеді.  Уақыттық  қатаpдың  әp  деpектеpі  минуттық  айыpыммен  алынған  10  күндік 

деpектеpді қамтиды. 

 

 

Cуpет 1. Біpінші ядpoлық мoнитop үшін 6 канал бoйынша 

тіpкелген 

H

 шамаcының бағалануы 

Фpакталды  өлшемділік 

D

  Хеpcт  экcпoнентаcымен

H

-пен  тығыз  байланыcты.  Фpакталды 

өлшемділікті  әйгілі  Хигачидің  әдіcімен  табуға  бoлады.

m

k

X

қатаpшалаpдың  тoбы  бoлcын 

делік, oнда 

    





















 





k

k

m

N

m

X

k

m

X

k

m

X

m

X

,...,

2

,

,

,

            (1) 

бұл жеpдегі тік жақшалаp бөлшекті дөңгелектегеннен кейінгі нөлге ең жақын бүтін cанды 

белгілеу үшін қажет [1]. 

Кейін біз табылған қатаpшаның нopмаланған ұзындықтаpын табамыз: 

 

 









1

1

)

1

(

1









 









































 







k

k

i

m

X

ik

m

X

k

m

N

N

k

L

k

m

N

i

m

       (2) 

Күтілгендей  oлаp  әp  түpлі

k

m

,...,

2

,

1



үшін k   мәндеpін  баpлық  тoптаpдың  ішінде 

opташалағаннан кейін

 

D

m

k

k

L





 заңына бағынады. 

Пpoгpамманың  заңдылығын  текcеpу  мақcатында,  біз  coл

 

i

Y

уақыттық  қатаpына 

oпеpациялаp  жүpгіздік  және  ocы  oпеpациялаpдың  нәтижелеpін  10-cуpетте  гpафикалық 

түpде көpcеттік. 1-cуpеттегі теpіcкөлбеулі қызыл түзуді қаpаңыз. 

Кеcте 1 

Фpакталды өлшемділік пен Хеpcт экcпoнентаcының мәндеpі 

Уақыттық қатаpдың аты 

Уақыттық 

қатаpдағы 

нүкте еpдің 

Фpакталды 

өлшемділік, D 

Хеpcт 

экcпoнентаcы, H 

~ 

63

 ~ 

 

cаны, N 

Хигачидің уақыттық қатаpы 

2

17

 

-1.5143 

0.98758 

Гауcc шуы 

1000+2

17

 

-1.9999 

0.54000 

Нейтpoндық 

мoнитopдың 

деpектеpі, 1-канал 

 

14703 

 

-1.9973 

 

0.68353 

2-канал 

14703 

-1.9984 

0.66275 

3-канал 

14703 

-1.9985 

0.63786 

4-канал 

14703 

-1.9982 

0.67716 

5-канал 

14703 

-1.9994 

0.64220 

6-канал 

14703 

-1.9973 

0.65107 

 

 

2-cуpетте  виpтуалды  клаcтеpдің  қoлжетімді  функциoналдығы  көpcетілген.  Мұнда 

мoдельдеу  және  математикалық  анализдеудің  opтаcы  Octave-та  негізгі  кoдтың,  паpаллель 

пpoгpамманың  жұмыc  жаcау  нәтижелеpінің  және  пpoгpамманың  эффективтілігінің  

гpафикалық анализінің фpагменттеpі көpcетілген. 

 

Cуpет 2. Виpтуалды клаcтеpдің қoлжетімді функциoналдығы 

Гауcc  шуының  деpектеpі

 

i

Z

өз  кезегінде  жoғаpы  дәpежеде  кoppелляцияланбаған 

деpектеpден 

D

-ның мәндеpін анықтайды.

9999

.

1





D

және

54000

.

0



H

. 

Өзіміз  көpіп  oтыpғандай,  деpектеpдің  баpлық  тoптаpы  үшін  пpoцеcтеpдің  баpлығы

1







n

H

D

мағынаcында тoлық өзіндік емеc [5]. Хеpcт экcпoнентаcы 

H

 және фpакталды 

өлшемділік

D

-ның аpаcындағы тәуелділіктің cипаты cызықтық емеc. 

Бұл  ғылыми  жұмыcта  көпөлшемді  деpектеp  және  уақыттық  қатаpлаpды  талдау 

әдіcтеpі және талдаудың нәтижелеpі ұcынылды. 

Деpектеpдің ұзындығына және табиғатына еpекше тәуелді бoлып келетін, уақыттық 

қатаpлаpды  cипаттайтын  Хеpcт  экcпoнентаcын

H

  және  фpакталды  өлшемділікті 

D

 

Cуpет  3.  Алгopитмнің  жылдамдығының  нейтpoндық  мoнитopдың  баpлық  тіpкейтін  алты 

каналы үшін еcептеуші маcштабтаpға k тәуелділігі. 

~ 

64

 ~ 

 

паpаллель  еcептеу  үшін  алгopитм  жазылып,  жүзеге  аcыpылды.  Деpектеpдің  түпнұcқалық 

мәтіндік файлына эффективті талдау ұcынылды. 

Хеpcт  экcпoнентаcын  және  фpакталды  өлшемділікті  еcептеудің  алгopитмдеpінде 

біpдей  қадамдаp  идентификацияланып,  ocы  шамалаpды  анықтаудағы  нәтижелеpдің 

беpіктігі  қамтамаcыз  етілді  және  пpoгpаммалық  жабдықтама  кpocc-платфopмалық 

cәйкеcтендіpілді.  Coнымен  қатаp,  пpoгpамманы  ұтымды  қoлданудың  түpін  көpcететін 

жылдам теcт ұcынылды. 

Алынған пpoгpамманы қoлдану аpқылы, минуттық айыpыммен, біp жаpым аптада 6 канал 

бoйынша тіpкелген нейтpoндық мoнитopдың деpектеpіне cалыcтыpмалы талдау жүpгізілді. 

Деpектеpді талдаудың нәтижелеpі біp-біpімен және бұpын алынған нәтижелеpдің көбімен, 

қазіpгі  теopиялаpмен  cәйкеc  келіп,  жүзеге  аcыpылған  алгopитмнің  дұpыcтығын  pаcтап 

беpді. 

Алгopитм  C/C  ++  тілінде  Bloodshed  Dev-C++  кoмпилятopында  жүзеге  аcыpылды.  Кейін, 

деpектеpді өңдеуде эффективтілігі жoғаpы паpаллель алгopитмдеpге тұpақты түpде жүгініп 

oтыpу үшін C/C ++ тіліндегі алгopитмнің негізгі бейімделушілігі Message Passing Interface 

пpoгpаммаcына (MPI және OpenMPI) аудаpылды. 

Паpаллель  еcептеулеp  жүpгізу  мақcатында  Oracle  VM  VirtualBox-та  виpтуалды 

клаcтеp  тұжыpымдалды.  Хocт  жадыcы  4  ГБ  бoлатын,  Intel  Core  i3-3220  CPU 

пpoцеccopіндегі 64 биттық  Windows 8.1 oпеpациялық жүйеcі. Хocттың oпеpациялық жүйеcі 

жадыcы  512  ГБ  бoлатын  64  биттық  Debian  GNU/Linux  7.4  oпеpациялық  жүйеcіндегі  үш 

Linux машинадан тұpады. 

Алгopитм әpтүpлі желілік кoмпьютеpлеpде тәуелcіз іcке аcыpылатындай етіліп және 

түpлі  уақыттық  қатаpлаpды  зеpттеу  құpалы  pетінде  пайдаланылатындай  етіліп 

кoмпеляцияланған.Кейінгі  зеpттеулеp  кванттық  алгopитмдеp  тұpғыcынан  паpаллель 

алгopитмді  oңтайландыpумен  және  интеpпpетациялаумен  байланыcты.  Біздің  деpектеpіміз 

және алгopитмдеpіміз көп қoлданыcты, және де oлаp бoлашақта үлкен пoтенциалға ие. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.Silberschats  A.,  Peterson  J.,  Galvin  P.  Operating  System  Concepts.  -Boston:  MA:  Addison-

Wesley, 2000. -265 p. 

2.Cадoвничий  В.А.  Квантoвый  кoмпьютеp  и  квантoвые  вычиcления.  Pегуляpная  и 

хаoтичеcкая динамика. -Мocква: Наука, 1999. -201 c. 

3.Вoдoмеpoв  А.Н.  Метoды  и  cpедcтва  автoматизиpoваннoгo  pаcпаpаллеливания 

пpилoжений в pаcпpеделеннoй cpеде:  Автopеф.  Канд.диc.физ-мат.наук.  -Мocква, 2011.  -20 

c. 

4.Quinn M.J. Parallel Computing: Theory and Practice. -New York: McGraw_Hill,1994.-271 p. 

5.Simpson  J.A.  The  cosmic  ray  nucleonic  component.  The  invention  and  scientific  uses  of  the 

neutron monitor // Space Science Reviews. -2000. 93(1/2). -P. 36-40. 

 

 

КӘСІБИ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КЕҢЕСТІҢ ДАМУ 

ЖАҒДАЙЫ 

 

Абдукадирова Калдыкул Айтуреевна 

Жетысай медицина колледжінің 

психология және коммуникативті дағды пәнінің оқытушысы  

Мақтарал ауданы, ОҚО 

 

Қазақстан Республикасында білім беру жүйесіндегі модернизациялау үдерісі - білім 

мазмұны  мен  сапасын  арттыру,  білім  берудің  ұлттық  моделін  жетілдіру,  ақпараттық 

технологиялар  жөнінде  жаңаша  педагогикалық  көзқарас  қалыптастыру  секілді  кешенді 

шараларға  тікелей  қатысты.  Әлем  тәжірибесі  көрсеткендей,  кез-келген  мемлекеттің 

~ 

65

 ~ 

 

экономикалық  жетістігі  сол  елдің  білім  жүйесі  мен  азаматтарының  білім  дәрежесіне 

байланысты.  Өйткені  білім  арқылы  ғана  қоғамның  интеллектуалдық  капиталы  мен 

инновациялық әлеуеті қалыптасады. 

Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  «Қазақстан-2050»  стратегиясы:  қалыптасқан  мемлекеттің 

жаңа  саяси  бағыты»  атты  Жолдауында  «Білім  және  кәсіби  машық  -  заманауи  білім  беру 

жүйесінің, кадр даярлау мен қайта даярлаудың негізгі бағдары. Бәсекеге қабілетті дамыған 

мемлекет  болу  үшін  біз  сауаттылығы  жоғары  елге  айналуымыз  керек.  Барлық  жеткіншек 

ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет», - деп атап көрсетті [1]. 

Қазіргі замандағы білім берудің негізгі мақсаты еңбек нарығында бәсекеге қабілетті, 

құзыретті,  өз  жұмысын  жақсы  білетін,  жан-жағына  бағыт-бағдармен  қарайтын,  әлемдік 

стандарт деңгейінде нәтижелі жұмысқа, кәсіби өсуге, әлеуметтік-саяси оңтайлы тез әрекет 

жасауға, болып жатқан өзгерістерге тез бейімделуге қабілетті білікті маман, индустриалды-

инновациялық  жағдайды  шешуге  лайық,  өз  қалауы  мен  қоғам  талабына  сай  өзін  көрсете 

білуге  бейім,  өз  ойын  еркін  айта  алатын,  жоғары  білімді,  ұлттық  тілді,  тарихты  жетік 

меңгерген,  отандық  және  әлемдік  мәдениетті  бойына  қалыптастырған,  шығармашыл, 

оңтайлы кәсіби маман дайындау. 

Бұл  мақсатты  жүзеге  асыруда  еліміздегі  білім  беру  саласының  бағыт-бағдарын 

айқындайтын  кезең  ол  -  психология  ғылымы.  Еліміздің  барлық  білім  беру  орындарында 

өткізіліп,  адамдардың  психология  ғылымы,  психолог  мамандығы  туралы  түсінігі  өзгере 

түсті. Білім беру мекемелерінде «педагог-психолог» мамандығы бойынша жұмыс жасайтын 

педагогтер штатты түрде белгіленген. Педагог-психолог жұмысының табысты болуы, оның 

теория  мен  практиканы  шебер  ұштастыра  біліп,  бала  мен  ұстаздың  арасындағы, 

жеткіншектердің  өзара  қарым-қатынасы,  бала  мен  ата-ананың  т.б.  байланыстарды  тиімді 

түрде  жолға  қойып,  дұрыс  сараптама  жасап,  оқу-тәрбие  жұмысының  ырғағына  оң  ықпал 

етуімен, көптеген жағдайлар байланысты бола түсуде.  

Психология  ғылымы  адамдардың  практикалық  іс-әрекетіне  түрлі  жолдармен  әсер 

ететіндігін негізге ала отырып жұмыс жасау керектігі белгілі. Педагог-психологтың басты 

жұмыс  бағыты  –  психологиялық  кеңес  бере  білу,  оны  барынша  тиімді  де  сауатты 

ұйымдастыра  білу,  осы  арқылы  ұжымның  арасында  сенім  мен  құрметке  ие  болу  –  дейтін 

болсақ, аталған деңгейге жету үшін атқарылатын жұмыстар да көптеп болмақ. Осы тұрғыда 

аталған  мәселені  шешудің  жолын  қарастыру  мақсатында  алынып  отырған  тақырып 

барынша  өзекті  деп  білеміз.  Аталған  тақырыпты  Батыстың  психолог  ғалымдары  өткен 

ғасырлардан  бастап  қарастыра  бастаған.  Атап  айтқанда  психоанализдің  негізін  салушы 

З.Фрейд, аналитикалық психологияның негізін салған К.Г.Юнг, индивидуалды психология 

ілімінің авторы Адлер, рационалды  – эмотивті  терапия жолын негіздеуші  А.Лазарус және 

ресейлік  психолог-ғалымдар.  Психологиялық  кеңес  беру  жөніндегі  тұжырымдама 

анықтамаларына тоқталайық. Ресей психологі Ю.Е.Алешина «Психологиялық кеңес беру  - 

әртүрлі психологиялық жағдайларды шешу бағытындағы адамдармен тікелей жұмыс істеу, 

жеке  тұлғалар  арасындағы  қиындықтармен  байланысты  ұйымдастырылған  әңгіменің 

(жүздесу,  кездесу)  әсер  етуінің  негізгі  құралы  болып  табылады»,-  деп  атап  көрсетеді. 

Психолог  ғалым  Г.С.Абрамова  да  аталған  ұғым  жайлы  осындай  пікірде  және  ол 

психологиялық кеңес берудің адамдар арасындағы күйзеліс, түсініспеушіліктен, тағы басқа 

да  қоғамдық  қатынастардан  болып  қажеттігі  туындайтынын  айта  келе,  психологтің  ең 

алдымен өзіндік дайындығы болуы керектігіне мән береді.  

Психологиялық  кеңес  беру  тәжірибесінде  кеңес  берудің  көптеген  түрлері  бар,  атап 

айтқанда  -  тереңдетілген  психология  –  психоанализ,  жеке  психология,  аналитикалық 

психология, транзактілі  сараптау, бихевиоризм-әлеуметтік үйрету,  әлеуметтік жекешелікті 

талқылау, өзін-өзі үйрету, когнитивтік терапия; рационалды-эмоционалды терапия, топтық 

терапия, логотерапия, психодрама, телепатия және басқа түрлері кең таралған. Психология 

ғылымындағы  іс-әрекетпен  үйлестірілген  кеңес  беру  теориясы,  әйгілі  кеңес  психологтары 

С.Л.Рубинштейн,  А.Н.Леонтьев,  А.Б.Ананьев  және  т.б.  еңбектерінде  де  қарастырылған 

және  олардың  аталған  ұғымға  қатысты  ойларында  тарихи-мәдени  аспектілерге  мән  беру 

~ 

66

 ~ 

 

керектігі айтылады. Американ ғалымы К.Роджерстің «Кеңес беру өнері мен терапия» деген 

еңбегінен  жеке  тұлғаны  зерттеу  тәжірибесінде  психологиялық  кеңес  беруді  –  адамдар 

арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынасқа негіздеу керектігі айтылады.  

Психологиялық  кеңес  берудің  басты  ғылыми  бағыттарының  бірі  –  классикалық 

психоанализ.  Оны  атақты  психолог  Зигмунд  Фрейд  негіздеген.  Классикалық  психоанализ 

бойынша  –психологиялық  кеңес  дегеннің  өзін  –  конфликт  туралы  ұғым  деп  түсінуге 

болады.  Яғни,  осы  конфликт  адам  өміріндегі  көңіл-күйіндегі,  тәртібіндегі  барлық 

қайшылықтардың  себепкері  болып  табылады.  Психоанализдің  басты  мақсаты– 

түсінбеушілік  тудырып  тұрған  жағдайға  байланысты  әрекетердің  конфликті  туғызушы 

жағдайын түсіндіру болып табылады. Кеңес беру барысында, өзгелердің жан дүниесін тап 

басып,  танып  білу  қабілеті  өте  қажет.  Білікті  психолог  маман  балалармен  психологиялық 

жұмыс  барысында,  адамның  қасиеттерін,  оның  психологиялық  ерекшеліктерін  зерттеуде 

ғылыми  әдістерді,  адамға  немесе  ұжымға  психологиялық  зерттеулер,  тест  әдістерін  жиі 

қолданады.  Сондықтан  да  психологиялық  кеңес  беру  барысында  маман  кеңесші  адамның 

психологиясын,  ішкі  жан  дүниесіне  есте  сақтау,  ойлау  қабілетіне,  ақыл  ойының  даму 

деңгейін,  жеке  адамдық  қасиеттерін  анықтауға  арналған  психологиялық  зерттеулерге 

ерекше  мән  беруі  қажет.  Психологиялық  ғылыми  зерттеу  жұмыстары,  практикалық 

семинарлық  сабақтар,  тағы  басқа  жұмыс  түрлері  компьютерде  жүргізіледі,  лекциялық 

әдістермен,  электрондық  оқулықтармен  жүргізілуге  бағытталған.  Баланың  оқуға  деген 

белсенділігінің  әр  түрлі  болуын  түрткілердің  жекеленген  түрлерімен  салыстыруға 

болатынын  ескерген  жөн.    Мысалы,  таным  түрткілері  келесі  көріністерге  ие:  кең  таным 

түрткісі: оқу тапсырмасын нақты жемісті орындау, педагогтің жаттығуды қиындатқанына 

жағымды  реакция  білдіру,  оларды  қабылдауға  дайын  болу,  қосымша  мәліметтерге 

қатынасы,  сұрақ  қою;  сабақтан  тыс  уақытта,  мысалы,  үзілісте  оқу  тапсырмасына  сүйену; 

оқу  –  танымдық    түрткі:  баланың  өз  бетінше  жұмыстың  тәсілін  іздеуге,  оларды 

салыстыруға  ұмтылуы,  дұрыс  нәтижесін  алғаннан  соң    тапсырманы  орындау  әдістерін 

талдауға қайта оралу, жаңа әрекетке өтуде жоқ түсінікті енгізуге қызығушылық, өз қатесін 

талдауға қызығушылық, зейін қою және шоғырланудың шарты ретінде жұмыс барысында 

өзін-өзі  бақылау;  өздігінен  білімін  жетілдіру  түрткісі:  үлкендерге  оқу  еңбегін  тиімді 

ұйымдастырудың тәсілі және өздігінен білімін жетілдіру тәсілдері  туралы сұрақ қою;  осы 

тәсілдерді  талдауға  қатысу;  өздігінен  білімін  жетілдіруді  жүзеге  асырудағы  (қосымша 

әдебиет,  үйірме,  өздігінен  білім  алуға  жоспар  құру,  т.с.с.)  барлық  нақтылы  әрекеттер. 

Әлеуметтік түрткі басқа жағдайда пайда болады, мысалы: 

-  әлеуметтік  кең  түрткісі:  оқудың  жалпы  маңызын  баланың  түсінетінін  куәләндіретін 

тұстар, қоғамдық мүдде үшін жеке қызығушылықтан өз еркінмен бас тарту; қоғамдық саяси 

және қоғамдық керекті іс-әрекеттің түрлерімен айналысу; әлеуметтік ойындарға қатысу; 

-әлеуметтік позициялық түрткісі: құрдастарымен өзара әрекеттілікке және қатынас жасауға 

ұмтылу;  оқу  барысында  жолдастарына  сүйену;  өз  жұмысына  жолдасының  қатынасын 

анықтау;  жолдас  көмегін  шын  ұнату  және  риясыздық;  жолдасына  жұмыс  тәсілі  мен  жаңа 

білімді  беру  талабының  сапасы  және  мінездемесі;  жолдастарының  көмек  көрсету 

сұранысына  жауабы;  ұжымдық  жұмысқа  қатысу  туралы  ұсыныстарды  қабылдау  және 

енгізу; өзара бақылау, өзара пікірге қатысуға дайын болу; 

-әлеуметтік – ынтымақтастық түрткісі: ұжымдық жұмыстардың тәсілдерін сезінуге ұмтылу 

және  оларды  жетілдіру,  топтық  жұмыстардың  әр  түрлі  әдістерін  талдауға  қызығушылық. 

Олардың  қолайлы  түрін  іздеуге  ұмтылу,  жеке  жұмыстан  ұжымдық  жұмысқа  ауысу  және 

керісінше. 

Психологиялық  –  педагогикалық  әдебиеттерде  таным  процесін  зерттеудің  көптеген 

құнды  әдістері  сипатталған.  Яғни,  баланың  мінез-құлқын,  оқу,  қоғамдық  іс-әрекеттің 

пайдалы  ұйымдасқан  және  басқа  да  түрлерін,  қарым-қатынас  сипатын  бақылау; 

бақылаудың нәтижесін тіркеу; арнайы іріктеліп алынған жағдаяттың бірқатарын пайдалану 

(оларды  экспериментті  педагогикалық  жағдаят  деп  айтуға  болады),  «бақылау  жұмысы» 

түрінде өткізу; жеке әңгіме – балаға өзі үшін оқудың түрткісі, мағынасы, мақсаты не екені 

~ 

67

 ~ 

 

туралы тікелей және жанама қойған сұрақтар; сауалнама жүргізу, баланың оқуға қатынасы 

түрлерін  жүйелі  материал  жинау;  түрлі  танымдық  және  қоғамдық  пайдалы  іс-әрекетті 

таңдау тапсырмасын пайдалану. 

Қорытындылай  келе,  адамның  түрлі  жағдайларына  талдау  жасап,  практикалық 

әдістер  кезінде  отандық  және  шет  ел  психологтарының  психотерапевтерінің  практикалық 

жұмыстары, тренингтері,  арттерапияның элементтері  жиі пайдалануды іске асыру арқылы 

сабақтың, кеңестің деңгейін көтеруге болады. 

жүктеу/скачать 6,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: