Қос нүкте, оның қойылатын орындары

89 
ҚОС НҮКТЕ 
Қойылатын орындары 
Бірыңғай мүшелердің алдынан келген 
жалпылауыш не жалпылауыш мәнді 
сөзден кейін 
Осындай сырт ажарында дағдылы тірлік белгісі 
жоқ, суық қабақ жабырқау ауылға үш салт атты 
келді. Бұлар: Абай, Ербол, Дәрмен. (М.Ә.) 
Жалғаулықсыз 
салаласқан 
жай 
сөйлемдердің алдыңғысының мағынасы 
соңғы жай сөйлемдер арқылы айқындалса 
Өзге қостар да тұрса керек: далада шүлдірлескен 
сөздер молайып, жақындай
бастады. (Ж.А.) 
Төл сөздің алдынан келген автор сөзінен 
кейін
Ақбала бір кітапты қолына ұстап тұрып:
– Ей, мынада Каутский де бар ғой, – деді. (Ж.А.) 
Әрі қарай санамалап кететін бірыңғай 
сөздердің, сөйлемдердің алдынан келетін 
жалпылауыш мәнді сөйлемнен кейін 
Тәуелді қалыпта екі рет бар: 1) Анайылық рет. 2) 
Сыпайылық рет. (А.Б.) 
Бірыңғай мүшелерден бұрын келген 
мысалы, атап айтқанда деген қыстырма 
сөздерден кейін 
Шартты рай дейміз – істің істелуіне шарт 
көрсететін сөздің түрін. Мәселен: Берсең – 
аларсың, ексең – орарсың. (А.Б.) 
183-жаттығу. Сөйлемдердегі қос нүктенің қойылу мәнін түсіндіріңіздер. 
Бұған жалғыз-ақ құрал бар: ол – жаңа жоспар жасау. (С.М.) Күллі адам 
баласын қор қылатын үш нәрсе бар: бірі – надандық, екіншісі – еріншектік, 
үшіншісі – зұлымдық. (А.Қ.) Бір ғана өзгеріс: осыдан он шақты күн бұрын 
Елтай Кәрімовичтің қызметі жоғарылап, осындағы трестердің біріне бастық боп 
кеткен. (Қ.Жұм.) Одан кейін менің білгенім: оянып кетсем, үйдің іші ала 
көлеңке. (С.М.) Кино көргелі жиналғандар ала-құла: бірі астына шелек қойып, 
енді бірі машинаның ескі баллонының үстінде отыр. (М.Сүнд.) Жалғыз ғана 
емексіген келісім сөздері: Күнту қалаға барады да, өзі тіленіп болыстықтан 
түседі. (М.Ә.) Пәуеске айқын көрінгесін-ақ ауылдан көріп тұрғандар таласа 
бастады: біреуі Қажының үйінің күйеуі деді, бірі Түбектегі құдасы деді. 
(Ғ.Мүс.) Енді байқады: қала сыртынан ат қарғып өте алмайтын қыл аяғы 
құрдым ор қазылыпты, ордың сырты жалпақ даланың етегін кеміріп жеп, ішкі 
ернеуі білезіктей безер қорғанға сұғынып жатыр. 

жүктеу/скачать 1,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: