Құрмалас сөйлемдерге байланысты қойылатын сызықша Құрмалас сөйлемдерге байланысты қойылатын сызықша Жалғаулықсыз
қарсылықты,
түсіндірмелі салалас
құрамындағы
жай
сөйлемдер арасына
үтір
мен
сызықшаның
қойылады
Салаласқа енген жай
сөйлемдегі іс шұғыл
түрде өткен болса, не
біріндегі
іске
екіншісіндегі
қарама-қарсы
қойылып
айтылса,
арасына
сызықша
қойылады
Түсіндірмелі салалас
құрмалас
сөйлемдердің
баяндауышы сонша, сондай, сол, мынау, себебі сөздерімен
аяқталса,
олардан
соң
сызықша
қойылады
Шартты бағыныңқылы
сабақтастың
баяндауышы
шартты
райдан
жасалып,
бағыныңқы
сөйлемге
мән бере айтылса, одан
кейін
сызықшы
қойылады
Оларда
пасықтық
бар, – адамдық жоқ;
қараңғы жауыздық
бар, – жарқын жүз
жоқ.
Ти десем – тимейді,
тиме десем – тиеді.
Оның қорыққандығы
сондай – не айтып,
не қойғанын білген
жоқ.
Қой өлсе – қозы қалады,
келер жылы өзі болады.
214-жаттығу. Құрмалас сөйлемнің тиісті тыныс белгілерін қойып, көшіріп
жазыңыздар. Қойылу себебін ережемен дәлелдеңіздер.
1) Күн ашыла беріп еді тағы бір кесапат кез келе кетті мұздақ қата бастады.
2) Кеш батса қойға соқпақ табылады. 3) Ит үреді керуен көшеді. 4) Кім еңбек
етсе сол тоқ. 5) Адал еңбек аздырмас арамдық бойды жаздырмас. 6) Тату
болсаң балдай бол ащы болсаң тұздай бол. 7) Айырылсаң азарсың қосылсаң
озарсың. 8) Гүл өссе жердің көркі қыз өссе елдің көркі. 9) Үйде шешен дауда
жоқ үйде батыр жауда жоқ. 10) Келіннің үш күйеуі болады алғашқы күйеуі
алтын елі екінші күйеуі ар-намысы соңғы күйеуі алған жары. 11) Жүзінде қайғы
да жоқ қасірет те жоқ қорқыныш қана бар. 12) Қараңғы түнде елден адасқан
адам алыстан жылт еткен от ұшқынын көзі шалғанда қандай қуанады
Қартқожаға да бүгін қараңғы елдің ішінде «оқу» деген нәрсенің жарық сәулесі
жылт еткендей болды. 13) Кейін ол әртүрлі әуенді көп естіді көңілдісін де
мұңлысын да ұзағын да келтесін де сөзі барын да сөзі жоғын да талай-талай