Р. К. Бекмагамбетова педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент

Бихевиористік
(құлы қ)
парадигмасы
құлықты адамның сыртқы ортаның әсеріне реак- 
циясы ретінде қарастыратын мінез-кұлықтың пси- 
хологиялық теориясы. Мұнда ішкі көңіл-күйге 
емес, сыртқы стимулға көбірек назар аударылады. 
Бұл үлгіде мектеп балалардың мінез-құлқын қа- 
лыптастыру мақсатында білім игеру жолы ретінде 
қарастырылады.
Мектеп мақсаты: оқушыларды ортаға, белгілі бір 
жағдайларға бейімделген мінез-құлық қалыптас- 
тыру жэне әлеуметтік нормаларға, мэдени талап- 
тарға сай келетін белгілі бір әрекеттер жиынтығын 
беру.
Құлық үғымымен адамға тэн (ойлар, сезімдер, 
эрекеттер сияқты) барлық реакция түрлері белгі- 
ленеді. «Әлеуметтік инженерия» терминін амери- 
кан психологі Скиннер енгізген. Мүның бэрі 
нақты бір дағдылар мен реакцияларды қалыптас- 
тыруға бағытталады. Бұл парадигма Австралияда, 
Бельгия да, АҚШ-та қолданылған.
4.
Гуманистік 
(феноменологиялық 
) парадигма
Басты назарда - оқушының дамуы, оның жеке 
мұқтаждықтары, түлғааралық қарым-қатынастар. 
Түйіні: ізгілікті амал, тұлғалық өсуге көмек беру, 
өмірге дайындығына назар аудару.
Бұл амалдың негізінде даму, өзіндік даму, өзін-өзі 
көрсету, шығармашылық жатыр.
Даму - оқушының берілген тапсырманы шешуде 
белсенділік пен дербестіктің жоғары деңгейіне өтуі. 
Выгодскийдің айтуынша, даму балаға берілетін 
көмек шамасымен анықталады. Выгодский бойын- 
ша, дамудың екі аймағы бар:
Өзекті даму аймағы, яғни БИД (білім, икем, 
дағды) меңгеріп, оны өздігінен пайдалану аймағы. 
Жақын даму аймағы, ягни білім игеру үшін 
баланың ересектер көмегін пайдалану аймағы. 
Сонымен бірге, жалпы даму (әмбебап қабілеттер), 
арнайы даму (салалық қабілеттер, дарындылық), 
мэдени даму салалары бар.
Дамудың ең жоғары деңгейі - өзіндік даму. 
Бастысы: 
таным 
жолын 
эркімнің 
өздігінен 
табуы.Үраны: «Таным - күш!».
Педагогикалық процесс диалог немесе полилог 
бойынша жүзеге асады жэне импровизацияға 
толы, біржақты шындық болмайды.
Негізгі ұстанымы: эркімнің дүниені тану кұкыгын
36

шектемей балалар мен ересектердің кұндылық- 
бағдарлы теңдігі.
Бұл бағыт субъект-субъектілік қарым-қатынасты 
қалыптастырады.
Мұғалім мен оқушылар іс-әрекеттің мақсатын, 
оның мазмұнын бірлесе жасап, оны ұйымдастыру 
мен бағалау формаларын ынтымақтастықта жүмыс 
жасай отырып, таңдайды.
Негізгі өкілдері: Сократ; Коменский; Песталоцци; 
Руссо; Дьюи жэне тағы басқалар.
Олардың көзқарастары бағыттас болғанымен, пі- 
кірлері бірдей бола бермейді. Парадигма аясында 
білім берудің алуан түрлі үлгі, нобайлары қатар 
жүзеге асырылуда. Бірақ олардың бір бағыттас 
екендігін балаға деген қүндылық қатынас пен 
баланың дамуы мектептің басты мақсаты екендігін 
мойындауы көрсетеді.
5.

жүктеу/скачать 5,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: