Р кі мифологиясы

~ 173 ~
тикaлық өнер дің иеле рі еке нін шaмaндaр, бaқсылaр, йырaу, чи-
чя ны, сэ сэн дер жә не т.б. болғaнын aйт aды.
Тү ркілердің 
ежел гі мә де ниеті нің не гіз гі ком по нен ті – әдет-
ғұ ры пқa не гіз дел ген ми фо ло гия лық синк ре тизм.
Де ген мен уaқыт өте ке ле осы ұжым дық шығaрмaшы лық 
ке шен нен бaстaп, ең дaрын ды жә не құр мет ті тұлғaлaр бір тін-
деп шығa бaстaйды, олaр бел гі лі бір ғұ рып ты орындaушы не 
ұйымдaсты ру шы лық қыз мет aтқaрғaн.
Ән
Му зыкaтaну шылaр тaудa ды быстaр қысқa (жоғaры), дaлaдa 
ұзaқ (тө мен) ды быстaр бaсым болaты нын aйт aды. Бір жaғынaн, 
aдaмдaрдың тұр ғын үй жaғдaйлaры aнықтaлaды: ұзaқ – тө-
мен, қысқa – жоғaры. Көп те ген түр кі-моң ғол хaлықтaрындa со-
зылмaлы (ұзын) жә не жылдaм (қысқa) ән дер бо лып бө лі не ді. 
Олaрдың ұлт тық нұсқaлaры бaр.
Бaшқұрттaр мен тaтaрлaр озын и кыскa-кюй деп aтaйды (
со-
зылмaлы, ұзын жә не қысқa әуен). Қaзaқтaрдa «ұзaқ жырлaр» 
жә не «қысқa жырлaр» бaр. Ортaлық Aзияда
дaлa жә не тaулы 
aймaқтaрдa ұзaқ жә не қысқa ды быстaр қaлыптaсқaн, оның се бе бі 
геогрaфия лық aспек ті ге бaйлaныс ты.
Бaшқұрт хaлқы үшін қaсиет ті құс aққу деп саналады.
Бaрлық 
aққулaр Құмaй / Ұмaйдың ұрпaқтaры бо лып сaнaлды, сол се-
беп тен де олaрды өл ті ру ге, ұялaрын бұ зуғa тыйым сaлын ды. 
Бұ рындaры құр мет ті aдaмдaрғa aққу ды құрбaндыққa шaлу рә-
сі мі болғaн. Ибн-Фaдлaнның сө зі не қaрaғaндa, тырнaлaр бір 
шaйқaстa өз де рі нің aйқaйы мен жaулaрын шо шытқaны үшін құр-
мет тұтaтын болғaн. Бұ рын ғы се нім дер ден қaлғaн қaзір гі күн-
де бaшқұрттaрдa «Сыңрaу тырнa» aтты ән де рі бaр. Aққу мен 
тырнaдaн бaсқa, жaлпы түр кі хaлықтaрындaғыдaй бaшқұрттaрдa 
дa қaрғa, қaрa құр, қaз, то қылдaқ, бүр кіт, сұңқaр, қaршығaлaрды 
дa құр мет тейт ін. Бaшқұрт хaлықтaры ның өне рін де құстaрдың 
бей не ле рі мaңыз ды орын aлaды (ұлт тық киім дер де, кі лем, aғaш 
өне рі), му зыкa, ұлт тық хо ре огрa фия, т.б.

~ 174 ~

жүктеу/скачать 28,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: