Құрамы бекітілді. «Астана Опера»
жүктеу/скачать 19,65 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Оңтүстік» ңірлік қолбасшылығына қарасты 5513-әскери б лімінің базасын
- Әскерилер ықыласы қуантады
- Киікбай ІЗЕТҰЛЫ, ардагер журналист
- ШІЛДЕ – қазақ халқының дәстүрлі күнтізбесіндегі азаматтық жылдың 31 күндік бесінші айы, яғни григориан күнтізбесі
- Б бек шілдесі
- Шілде той // Шілдехана
- Шілдеқоңыз
- Бетті дайындаған Гүлсінай ИСАЕВА, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты Этнолингвистика б лімінің аға ғылыми қызметкері
- Шілденің алғашқы он күнінде
- Шілденің екінші он күнінде
- Шілденің үшінші он күнінде
- Аптап
- Ыстық
- «Шілдем, шілдем, «Шілдем, шілдем, шілде айым...» шілде айым...» Әдебиет
ӨЗГЕ ТІЛДІ ӨГЕЙСІМЕЙІК айқындалуда. Бүгінгі заман талабының қажеттілігі – зіндік ой-пікірі бар, шығармашылық, зерттеушілік қабілеті жоғары оқушыларды қандай жағдайда да нақты шешімдер қабылдай білуге, зіндік к зқарасы мен пікірін жеткізе білуге, зінің іс-әрекетін бағалай білуге үйретуінде. лем тарихында танымал болған ұлы да ныш пандар тарихына үңілсек, олардың бәрі бірнеше тілді қатар меңгеріп, рке- ниетті елдердің дүниетанымы арқылы, түсінік-парасаты арқылы жаңа әлемге еніп, дарын қабілеттерін шыңдаған. Ұлы ойшыл әл-Фарабиден бастап, қазақ әдебиетінің жазба мәдениетін қа- лыптастырған дана Абай, Шоқан, Ыбы- райлар да орыс мәдениетін тану арқылы АЙТАЙЫН ДЕГЕНІМ... Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Оңтүстік» ңірлік қолбасшылығына қарасты 5513-әскери б лімінің базасын- да ңірлік қолбасшылық әскери б лімдегі зге ұлт кілдері ара- сында «Мемлекеттік тіл – менің тілім!», мемлекеттік тілді енгізуге жауапты мамандар арасында «Үздік маман», мемлекеттік тілді оқыту кабинеттерінің материалдық базасын молайту және үздік тәжірибелерді б лісу мақсатында «Үлгілі қазақ тілі кабинеті» байқау-сайыстары ткізілді. Мемлекеттік тілді үйренуге де- ген ынта-жігер Ұлттық ұланда да з нәтижесін беріп келе жатыр. Бұған дәлел ретінде, осы сайысты айтып туге бола- ды. Байқау барысында қатысушылар қазіргі замандағы мемлекеттік тілдің маңыздылығына баса тоқтала отырып, қазақша мақал-мәтел жаттау, с з жары- сы, қазақ тілінде қойылым қою секілді аталымдар бойынша бәсекеге түсті. Бір қуанарлығы, олардың барлығы дерлік байқауға мол дайындықпен келгендігін к рсетті. Сайысқа ңірлік қолбасшылық әскери б лімдерден 12 әскери қызметші қатысты. Байқауға Ұлттық ұлан Бас қолбасшылығының о ф и ц е р л е р і , т і л ш і м а м а н д а р м е н к рнекті әдебиет кілдері қазылық жасады және әділ қазылардың шешімі бойынша үздік деп танылған 4 әскери қызметші жүлделі орындарға ие болды. А т а п а й т с а қ , о с ы с а й ы с т а т о п жарған 5513-әскери б лімнің әскери қызметшісі, түрік ұлтының кілі кіші сержант Камран Фазаиров 1-орынға ие болды. 2-орынға ие болған 6506-әскери б лімінің әскери қызметшісі, збек БАЙҚАУ
ұлтының кілі сержант Еркинбай Шамуратов та мемлекеттік тілді білу деңгейінің осал еместігін к рсетті. 3-орынды иемденген 5547-әскери б лімінің әскери қызметшісі, орыс ұ л т ы н ы ң к і л і к а п и т а н М и х а и л Миськив пен 5572-әскери б лімінің офицері, збек ұлтының кілі майор Нұржан Садықов та с з шеберлігін танытуда алдына жан салмай, мақал- мәтел жарысында к зге түсіп, бар- ша жиналған қауымды тәнті етті. К рермен к зайымына айналған сайыс жеңімпаздары байқау қорытындысы б о й ы н ш а б а ғ а л ы с ы й л ы қ т а р м е н және Ұлттық ұлан «Оңтүстік» ңірлік қолбасшылығы қолбасшысының гра- мотасымен марапатталды.
Амал не, ана тілімізді асқақтататын, даңқын шығаратын кейбір азаматтардың тірлігіне қарағанда к ңіл құлазыйды. Қазіргі кезде жоғары лауазым атқарып жүрген азаматтардың к пшілігі з тіліне шорқақ. Кібіртіктеп зорға с йлеп, с зін анық түсіндіре алмай, жартылай жоғалтып алатындары бар. Бұлардың к бі орыстілді азаматтар. рине, біз оларға кінә тағып отырған жоқпыз. Бірақ олардың лауа- зымы биік қызметте отырғаннан кейін зінің туған тілін – ана тілін мейлінше құрметтеп, соны үйренуге, жаттығуға міндетті. йткені оның қаны қазақтың қаны. Қазіргі кезде қазақ тіліне басқа ұлт кілдерінің қызығушылығы артып келеді. Бір ғана мысал, ткен Мәжіліс депутаттарының сайлауында Астанадан сайланған Локомотив депосының к мекші машинисі болған орыс жігіті қазақ тілін зінің ана тіліндей құрметтеп, с йлеп, жаза да алады екен. Ол кішкентайынан мектепте қазақ тілінде оқыпты. Сондай- ақ теледидарларда диктор болып қызмет атқаратын орыс, корей ұлттарының қыздары қазақ тілінде жаңалықтар хабарын жүргізіп, әңгіме, сұхбат жасап жүргендері те к п. Осыған қарап біз басқа да ұлт кілдерінің ана тілімізге қызығатынын анық байқаймыз. Бұл бізді ерекше қуантады. Ал енді зіміздің к птеген орыстілді азаматтардың ана тілге деген ынта-ықыласы онша емес. Солар здерінің балаларын орыс балабақшаларына беріп жатса, келешек олардыңда қазақ тіліне мейірімділігі қалай болады екен? Ал енді тіліміздің тазалығы ж нінде бірсыпыра мәселелерді алға тартқымыз келіп отыр. Қазақтың тілі әлемдегі тілдердің ішіндегі ең бай (с здік қорынан) тілдердің бірі. Тіліміздің ең құдіреттілігі сол с йлеген кезде әуезді, әдемі, құлаққа жағымды естіледі. Ал басқа елдердің – қытай, ағылшын, француз, тағы басқа мемлекет тілдерінің адыр-бұдыры к п, жағымсыз күйде естіліп, онша к ңілге ұнай бермейді. Сондықтан біз тіліміздің соншалықты таза болуына күш салуымыз керек. Мысалы, осы еліміздің әр аймағында қазақтың кейбір с здерін бұрмалап с йлейтіндер жетіп артылады. Бұған біз жергілікті жар- гон с здері шығар деп аса мән бермейміз. Бірақ сол с з ана тілімізге дендеп бара жатқан сияқты. Мәселен, қазақтар бірге туған зінен үлкенін – аға, кішісін – іні деп атаса, ал қыздардың үлкенін – апа, кішісін – сіңлі дейтін қашаннан қалыптасқан с з бар. Қазір соларды жиып қойып бәрі бауыр, «тәте» деген с здерді қолданатын болып жүр. Сонда жолдасты да, досты да, туғанын да ажыратпай тек бауыр мен тәтеге баласақ тіл тазалығын қалай сақтай аламыз. Екіншіден, үйдегі отырған ана- сын келіндері ене демей, апа дейтін с зді қолданысқа енгізіп алған. Бұл с зді зінің балаларына апа деп үйретуді қолға алған. Шындап келгенде, бұл с з апа емес әже деген с з болуы тиіс. Бірақ осы апа с зі к п отбасында қолданылып келеді. Біз тіл тазалығын айтқанда осындай кейбір оғаш, тұрпайы с здермен былғандырмай, бұрынғы дәстүр-салт бойынша айты- лып жүрсе, ол жан жадыратады, к ңілді асқақтатады. Атадан балаға дейін мирас болған әже деген с зді болашақ сәбилер апа деген с збен шатыстырып жүрмесе екен.
ардагер журналист «Әжені» неге «апа» дейміз?
АНА ТІЛІ 5 №29 (1339) 21-27 шілде 2016 жыл
ШІЛДЕ – қазақ халқының дәстүрлі күнтізбесіндегі азаматтық жылдың 31 күндік бесінші айы, яғни григориан күнтізбесі бойын ша жетінші ай. Бұл – күн барынша ұзарып, ыстық көтерілген уақыт. Шілде – нағыз шаруа айы: жайқалып өскен егінді, бал- бырап піскен жеміс-жидекті жинап алатын, мыңғырған малға қыстық жем-шөп дайындайтын қажырлы еңбектің нағыз қайнайтын кезі де осы айда болады. өзтаным
өзтаным өзтаным
С С өз төркіні өз төркіні Жаздың басында к ктен мүлдем к рінбей кететін Үркер шоқжұлдызы шілдеде батыстан таң ата к рінеді. Бұл құбылысты халық аузындағы «Үркер жамбаста үріккен қойдай», «қысырақтың үйірі үркіп, б лініп кетіпті», т.б. тіркестерде малдың шағын бір үйіріне, тобына балап айтады. Оны дәйектейтін ел аузында мынадай жұмбақ бар: Қысырақ жоғалды жаз, кетіп жырақ, К п жүрдім, іздеп оны, елден сұрап. Тұр екен дарияның ортасында Жете алмай үйге қайттым босқа бірақ. Үркердің толғағы – шілде айының орта кезінде бастала- тын мал-жанға жайлы кезең. Бұл кезде Үркер туа- ды, жер құрғап, ш п буыны қатып, сарғая бастайды. Шілдеде мұз қатырған – ызғарымен елді шошындырған, ықтырған; қатал, озбыр. Дулат Бабатайұлының мына жыр жол- дарында кездеседі: «Елді судай сапырған, Белшесінен батырған, Шілдеде мұзды қатырған, Толыны т гіп шайқаған, Берілді тізгін ылаңға.
шыққан қан к бігін сүзіп алып, баланы шомылдыратын су. Осылай шомылдырылған баланың денесі тез пісіп, ширақ болады. Себебі алғашқы к біктің құрамында қан да, май да бар. Осы шомылдырған суды шілде суы дейді.
жасалатын той. Мысалы, Сәрсенбай зор қуанышта болып, шілдеханаға қанша қыз-бозбала жиып, ойын ойнап, қыз-бала де- мей, к л басын шақырып той қылып, баланың есімін Жамал қойып еді (М.Дулатов, Шығармалары). 2. Сәбидің қырық күнге толу тойы мерекесі. Қазақ этнографиясындағы шілдехана тойы да қырық күннің «қасиеттілігінен» алынған.
дүниеге келу құрметіне ткізілетін ойын-сауық кеші. «Домбыра ал, нге сал, Шілдехана күзeт енді сен. Ер жетсін, Тербетсін Елді жаңа, Нұрлы, әсерлі с зімен» деп Шәкәрім атамыз жырға қосқан. Шілдеқоңыз – шілде айында шығатын қанатты қоңыз. Шілделік – зоол. 1. Тікқанаттылар отрядының ұзын мұрттылар тармағына жататын жәндіктер. Шілделіктің Жер шарында кең тараған, негізінен тропиктік және субтропиктік аймақтарда кездесетін 2300 түрі белгілі; 2. Аптап ыстықта шырылдап ұшып жүретін қос қанатты жәндік; мед. 3. Ағзаның зат алмасу үдерісінің іштен туа пайда болатын ауытқулары; баланың, әсіресе, емшектегі баланың бетіне түсетін жара. Шілделіктің қай түрінде болсын, режім диета сақтап, таза ауада серуендеу те пайдалы. Қазақ с здігі (Қазақ тілінің біртомдық үлкен түсіндірме с здігі). – Алматы: «Дәуір» баспасы, 2013. – 1488 бет. Cіз білесіз бе? Cіз білесіз бе? Тілдік бірліктер Тілдік бірліктер Табиғат
Табиғат Үркердің толғағы Шілде той – Шілдехана Шілде айының ауа-райы туралы халықтық болжам-жорамалдар Бетті дайындаған Гүлсінай ИСАЕВА, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты Этнолингвистика б лімінің аға ғылыми қызметкері, филология ғылымының кандидаты Қазақ халқы « сімдік, жәндік — бәрі де, Шілде қызуымен балбырап» деп бекер айтпаса керек. Сонымен қатар Ілияс Жансүгіров «Жазғы шілде» тура- лы былайша толғайды: Ой, балалар, балалар, Шілдем, шілдем, шілде айым, Шырылдап торғай күн сайын. Шұбар ала шешектер, Шудаланған к к ш птер. Жапырақтар жалпайды, Жас қозылар марқайды. Ұшты к кек қуалай, Сайда пісті таңқурай. Құрт, ірімшік қайналды, Құлындар да байланды. Шілде с зінің түбірі парсы тіліндегi «чиһал, чиһил» ( ﭽﻬﻞ) с зінен шыққан. Чиһил парсыша «қырық» деген с зді білдіреді. Араб-парсы тілдеріндегі « ﻩ» (һә) дыбысы қазақ тілінде айтылмай- тыны белгілі. Мәселен, араб тіліндегі Аллаһ (
ﺍﻝﻝﻩ), Һава (ﻩﻭﺍ) с здері тілімізде « ﻩ» (һә) дыбысының түсуі арқылы Алла, ауа түрінде айтылады. Сол сияқты Шілденің алғашқы он күнінде: Таңертең ш п басы құрғақ болса – түнде жаңбыр жауады; Шық қалың түссе – аспан шайдай ашы- лады; Таңертең зен, к л суын тұман бауырласа – ауа райы жақсарады; К лмектен тұнба иіс мүңкісе, ткінші жауыннан кейін кемпірқосақ солтүстіктен оңтүстікке тартылып, қанық қызыл түске боял са – жаңбыр жауады.
К кек шақыруын тыймаса жаз ұзаққа со- зылады; Ағаш жапырақтары сарғая бастаса – күз бен қыс ерте түседі.
Аптап ыстық басталады; Жерді шық басқан «жылауық» күндер туады; Ауа ыстық болса – келер желтоқсан суық болады; Қымыздық бітік шықса, алдағы қыс жұмсақ болады; Арша гүлденген кезде шілде аяқталып, тамыз туады. Жаңа тоғыстың бастапқы күндері тұманды болып басталса, жаз жаңбырлы болады. Бұл – құт белгі. Ол жылы ш п шүйгін болып, т рт түлік тез қоңданады және сол жылғы қыстан мал басы аман шығады деп күтіледі. Егер жаңа тоғыста к л шіктегі құрбақаның «чиһил ~ чиил ~ шіл» ретінде тілдік згеріске ұшыраған. «лә ~ ле ~ де» қосымшасы арқылы тілімізде шілде с зі қалыптасқан деп тұжырымдаймыз. Ол әуелде қырық күндік мезгіл ретінде айтылып, кейін отыз күндік ай ретінде қолданылып, қалыптасып кеткен. Қазақ есепшілерінің айтуынша, жаздың ыстығы мен қыстың суығы қырық күндік уақытпен есептеледі. Халық астрономиясында «қырық күн шілде» деген ұғым бар. Оны қазақ «жазғы шілде» және «қысқы шілде» деп екіге б леді. Жазғы шілде 25 мау- сым мен 5 тамыз арасындағы жаздың ең ыстық қырық күні болады да, оны халық тағы да «Ұлы шілде» деп атайды. Ал қысқы шілдеде 25 желтоқсанмен 5 ақпан арасындағы қыстың ең суық қырық күнін қамтып, бұл кезеңді «Kiшi шілде» деп атап кеткен. Бұл табиғат құбылыстары Үркердің жерге енуі мен тас т беде шақырайып тұру уақытымен пара-пар келеді. Бірақ шілде атауы қыстың емес, жаздың құр қылдаған даусы естілсе, ал дағы күндер тез жылынып, ауа райы малға да, жанға да жайлы болады. Жаңа тоғыста Шідер-Үшарқар-Таразы шоқ жұлдызы к кте биік тұрса, онда жаз ай- лары жаңбырлы болып, ш п шүйгін болады. Сондай-ақ, бұл күні «қойшының қоңыр жұлдызы» Шолпан жарқырап туса, ол да ке- лер жылдың жайлы болатындығының белгісі. «Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған кез» деп осындай жылдарды атаған. Қой жүні қобырап, дымқыл тартып тұрса, кешікпей жауын-шашын болады. Қой пысқырынса – бұлтта нып іле-шала жауын-шашын келеді. Қозы-лақ секеңдеп ой нақ шыса – жауын жауады. Егер қойлар сілкініп, сүйкенсе, маңырап, шуылдаса – жауын басылып, күннің к зі шығады.
Балықтар су бетіне шы ғып, шоршып ой- най бастаса – жауынның белгісі. Тауық жерге аунап қа натын қағып тазала- на бастаса, жаңбыр жауады. Жаңбыр сіркіреп тұрғанда тауықтар дала- да жем іздеп жүрсе, онда ақ жаңбыр болады, яғни ұзаққа созылады. Қыста қаздар қаңқылдаса, жылы болады., аяқтарын бауырына тығып жатып алса – күн суытады немесе боран болады. Қызылқаз (қоқиқаз) ткен жылғы ұясын ж н демей жұмыртқаласа, құр ғақшылық бола- ды. Егер ескі ұяны ж ндеп, биіктететін болса, жаз жаңбырлы болады. Далада к кектің «қу-қу» даусын жиі естісеңіз алдағы күндер ашық болады. Шағалалар зен, теңіз бетінде ұшып жүрсе, күн ашық болады. Егер жиекте жүрсе, күннің бұзылатындығының белгісі. Қатты жел дауыл алдында құмырсқалар әбігерленіп, мазасыздана бастайды. Қара қоңыз тығылатын жер іздей бастаса, к п ұзамай жаңбыр жауады.
н а н ы м - с е н і м і б о й ы н ш а : а й д ы ң құлақтануы ауа райының қолайлы болуының, ш птің шүйгін болуының, малдың күйлі-қонды, ел-жұрттың берекелі болуының нышаны. Аптап – желсіз, ашық күннің қызуы.
Қамбаз // Қамбаз ыстық – жаз күндерінде болатын желсіз, тымырсық ыстық. Қ а з а қ е с е п ш і л е р і т е к а с п а н денелері бойынша уақыт м лшерін анықтап және жан-жануардың мінез- құлқын бақылау арқылы ауа райын болжап қана қоймай, т рт түлікке жұғымды ш птерді талғап бергізіп отырған. Есепшілердің деректеріне сүйенсек, олар жер к гін буын са- нымен есептеп анықтайтын болған. Қазақстан жеріндегі ш п атаулыны есепшілер мынадай буындарға б лген: Бір буын мен үш буын арасындағы
ш птерге ерте к ктейтін тақырдың отын жатқызады. Ол ш пті малшы қауымы жаз жайлауға к шкенде т рт түлікке береді. йтсе де, бұл балауса ш птердің мірі қысқа. Олар шілдеде жеткілікті ылғал болмағандықтан және шақырайған күн к зіне шыдай алмай күйіп кетеді. Бес буын мен жеті буын арасындағы ш п – жайлаудың шүйгіні. Бұл шүйгін ш пті мал сүйіп жейтіндіктен «жаз Бұлт – Аспанда қалқыған тұман тәрізді қою су буы; атмосферада қалқыған қоюланған су буының және те ұсақ мұз кристалының жиынтық жүйесі. Бұлт – тұман сияқты, бірақ ол жердің бетінде емес, те биікте пайда болады. Бұлттар әр уақытта к шіп жүреді – оларды жел айдап отырады. Судың ұсақ тамшылары қосылып, қара бұлт пайда болады. Ақ бұлт // Ақша бұлт – ашық күндері аспанда болатын будақ-будақ ақ бұлт. А л а б ұ л т – а й н ы м а л ы , а р т ы н серге әкелетін бұлт. Бұлт ала – ж е р ш а л а – б ұ л т т ұ т а с , қ а л ы ң болмағандықтан жауған жаңбыр да жер бетіне тегіс жаумайды; осы- дан шығатын ш п, егістік, к к ніс барлық жерде бірдей емес, ала-құла екінші айын атауға негіз болып отыр. Еліміздің оңтүстік ңірінде тұратындар үшін қыстың ызғарынан г рі, жаздың қапырық ыстығына т зу халық сана- сында ерекше орын алса керек. «Жаздың қырық күн шілдесі», «қырқына шы- дап, қырық біріне шыдамау» сияқты тіркестердің қолданысы жазғы шілдені меңзейді. Сондай-ақ шілде айы байырғы қазақ күнтізбесіндегі жұлдыз (зодиак) айлары бойынша әсет деп аталған. Кейбір де- ректерде асад деп қолданылады. Асад (ﺃﺱَﺩ) с зі араб тілінде «арыстан» с зін білдіріп, жұлдыз айлары бойынша «Арыстан шоқжұлдызының ( ﺏﺭﺝ ﺍﻝ ﺍﺱَﺩ)» атауы болып табылады. Тіліміздегі сет, Есет деген кісі аттары осы арабшадағы асад, яғни арыстан мағынасын береді. Шілде айы туралы жырланған мына лең жолдарынан әсет атауының да қолданылғанын к ре аламыз: Құстар жасап қарекет, Балапанын ұшырған. Мезгіл аты бар – әсет – Ыстық – ауа райына қатысты айтылғанда күннің қатты ыстық, тем- пературасы жоғары деген мағынада.
бірақ мұндай күндерде ыстық те қатты болмайды, сондықтан да ол жанға жайлы есептеледі. Шіліңгір – шілденің аңызақ, аспан айналып жерге түскендей, ми қайнататын ыстық күні. оты» деп атаған. Жаз отының тамыры- на қыс бойы жатып, к ктемде еріген қар мен шамасына қарай жауған жау- ын-шашын ылғал беріп отырады. Бұл ш пті талғап жеген т рт түлік Үркер туғанда күйлі, әрі семіз болады. Соған орай «Үркер туса, сорпа ас болады» немесе «Үркер к терілгенде ш п те к теріледі, бидай да бас тартады» де- ген с з қалыптасқан. Ж е т і б у ы н м е н т о ғ ы з б у ы н арасындағы ш п – күзеудің қара оты. Ұлы шілдеде күйіп кетпей аман қалған бұл ш п күздің қарсаңында әбден пісіп, барлық құнары дәніне жина- лады.
жатқан. Бұл сімдіктердің тамыры тереңде болғандықтан, олар қара күзде немесе қыс басында пісіп, жетіледі. Қыстың бұл отына қопаның қалың нуы, саздың қамыс-құрағы және ойдың қара сорасы жатады. болады дегенді аңғартады. Будақ бұлт – шумақ-шумақ бұлт. Желең бұлт – түтілген шудадай жеңіл бұлт. Қазбауыр бұлт – ондаған шақырым биіктікте ұсақ мұз түйіршіктерінен пайда болған бұлт. Кілегей бұлт – жұқа, сирек бұлт. Маса бұлты – желсіз, тымырсық түнгі бұлт. ркеш бұлт – түйе ркештенген ақша бұлттар тізбегі. Сетінеуік бұлт – іргесі с гіліп, ыдыраған бұлт. Ақша бұлт – жаңбырсыз бұлт. бутәліп О.М. Қазақ күнтізбе жүйесінің лексика-фразеологиялық бірліктері. Филол. ғыл. канд... авторе- фераты. – Алматы, 2008. – 26 б. Жаз ортасы құлпырған. Жарық айлы қысқа түн. Ұзақ кезіп даламды. Тас балқытар ыстық күн Тек шілдеде болады. Шілдеде ш п маялап, Егін басы толады. К к ніс пен миуа бақ К здің жауын алады. «Шілдем, шілдем, «Шілдем, шілдем, шілде айым...» шілде айым...» Әдебиет 1. Қайдар Ә. Қазақтар ана тілі әлемінде: Табиғат. ІІІ том. – Алматы, 2013. 2. Persian-English Dictionary. F. Steingass. Beyrut. First Edition 1892. New Reprint 1998. – 1523 s.; s. 410.
3. Қазақ сөздігі (Қазақ тілінің біртомдық үлкен түсіндірме сөздігі). – Алматы: «Дәуір» баспасы, 2013. – 1488 бет. 4. Әбутәліп О.М. Қазақ күнтізбе жүйесінің лексика- фразеологиялық бірліктері. Филол. ғыл. канд... авторефераты. – Алматы, 2008. – 26 б. 5. Баранов Х.К. Большой арабско-русский сло- варь: в 2-х томах. – 10-е изд. – Т. 1. – М.: Рус. Яз., 2002. – с 33. Жаз айларында айтылатын сөздер мен сөз тіркестері Төрт түлікке жұғымды шөптер Бұлттың түрлері |