Мән туралы ілім. Аристотельдің болмыстан тыс бастауды танудан бас тартқанын көрсетеді және ғылыми білімнің көмегімен философияның категориялық аппаратын кеңейте отырып, шындықты сипаттайды. Мән дегеніміз не түр (форма), не материя, не одан да, бұдан да құралатын болып табылады; түр дегеніміз жүзеге асырылғандық (энтелехия), маңыздылық, белсенді, материя –мүмкіндік. Жанды нәрсе материя мен түрден (формадан), яғни дене мен жаннан тұрады, жан – осы мүмкіндіктің жүзеге асырылуы, немесе кейбір дененің энтелехиясы. Жан дене емес, дененің белгілі бір тегіне жататын бір нәрсе, оның тірі болу мүмкіндігін жүзеге асыратын нәрсе; дененің бұл тірі болу мүмкіндігі денеден тысқары іске асырыла алмайды. Жаны бар дене өседі, қозғалады, сезінеді, ойлайды. Табиғи заттардың және элементтердің барлық әралуандығын Аристотель табиғатдеген бір ұғымға біріктірді, оған қозғалыс, өзгеру және тыныштық тән. Танымның мәселесінде дұрыс ойлау тәсілдері ретінде формальдық логика,индукция, силлогизм әдістерін ұсынды. Аристотель әзірлеген ұғымдар бастау, себептер, түрлер (формалар), материялар, мүмкіндіктер, жүзеге асырылғанның әрекет етуі және аяқталуы – энтелехиялар, қозғалыстар, орындар, уақыт, шексіздік, үздіксіздік және т.б.Аристотель ғылымды теориялық және практикалықдеп бөлуді бекітті. Оның екіншісіне ізгіліктілерді насихаттаумен байланысты этика мен саясат жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |
