Г.м. АХметОвА, С.А. БеГАлиНА

233

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Keywords: the program «industrial map» is Republics of Kazakhstan, statistics.

Бабамыздың  ғасырлыр  бойы  аңсаған  тәуелсіздігімізге  жеткен  кездегі 

халқымыздың алдында тұрған басты міндет – ел беріктігін және қуаттылығын 

нығайту, Қазақстанды бүкіл әлемге таныту екендігі белгілі. Осы тұрғыда еліміз-

де  атқарылып  жатқан  саяси,  экономикалық,  әлеуметтік  бақыттағы  іс-шаралар 

қаншама.

Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған үдемелi инду-

стриялық-инновациялық  дамуының  мемлекеттiк  бағдарламасы  тетiгiнің  бірі 

болып  Қазақстанды  индустрияландыру  картасы  табылады.  Ал  индустриалды-

инновациялық  саясат  –  ел  экономикасын,  тұрақтылықты  қамтамасыз  етудің 

құралы. Сол себепті, экономиканы әртараптандыру және бәсекеге қабілеттілігін 

арттыру,  индустриаландыру  үшін  қолайлы  орта  жасау,  экономикалық  өсу 

орталығын құру – әр Қазақстан азаматының борышы.

Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.  Назарбаев  жыл  сайынғы  Жол-

дауында экономиканы жетілдірудің басты басымдылығы – жаңа индустриалдық 

саясат екендігін баса айтады.

Қазақстанды  индустрияландыру  картасы  мемлекетке  бизнеспен  бiрлесiп 

дұрыс инвестициялық шешімдер қабылдауға және жеке сектор жобаларының іске 

асырылуының елдегі инфрақұрылымның дамуымен және ресурстық әлеуетiмен 

байланысын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.

Карта  жобаларының  тiзбесiне  жоғары  деңгейде  пысықталған  және 

Мемлекеттік  бағдарлама  өлшемдерiне  сәйкес  келетiн  Қазақстан  экономикасы 

үшін ең маңызды барлық жобалар енгізілген.

Қазіргі  уақытта  Индустрияландыру  картасына  құрылыс  кезеңінде  234 

мыңнан астам жұмыс орнын және пайдалану кезеңінде 196 мың жұмыс орнын 

құра отырып, 12,1 трлн теңге сомасына 927 жоба еніп отыр.

4  жыл  ішінде  жалпы  2,4  трлн  теңге  сомасына  барлығы  651  жоба  іске 

қосылды, 67 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылды.

2010-2013 жылдары ішінде Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша, 

іске қосылған жобалармен 2,7 трлн теңгеден астам сомада өнім өндірілген, оның 

ішінде 2013 жылы – 1,2 трлн теңге.

Карта жобалары өнімдерінің өнеркәсіптегі үлесі 2013 жылдың ішінде 6,5%, 

өңдеуші өнер кәсіпте 10,2% құрады.

ЭБЖМ есептерінің көрсетуі бойынша («Экономикалық зерттеулер инсти-

туты» АҚ), 2013 жылдың 9 айында ЖіӨ-нің өсіміндегі Карта жобаларының үлесі 

5,8% ішінде 0,9 пайыздық пунктін құрды.

Индустрияландыру  картасы  жобалары  бойынша  экспорт  4  жыл  ішінде 

133 млрд теңгеден астам құрды.

Г.М. АХМеТОВА, С.А. БеГАлИНА. 1 (65) 2015. Б. 232-238   

 

 

                iSSN 1683-1667 

234

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Карта жобаларының табысты іске асыру мақсатында мемлекет тарапынан 

әртүрлі мемлекеттiк қолдау шаралары көрсетіледі.

Мемлекеттiк  қолдау  шараларымен  Карта  жобаларының  көпшілігі 

қамтылған, оның ішінде «Бизнестiң жолкартасы-2020» және «Өнiмдiлiк-2020» 

бағдарламалары шеңберiнде қолдау, «Инвестиция туралы» Заң шеңберiнде пре-

ференциялар  берілген,  инновациялық  технологиялар  алуға  гранттар,  визалық 

қолдау, жер учаскесін беру, рұқсат рәсiмiнiң жеделдету және басқалары берілген 

[1].

Өңірлік даму мәселесінде Қазақстан халқына магнит өрісіндей болып тұр-

ған Астана, Алматы қалаларының жөні бөлек. Сондай-ақ белгілі бір объективті 

себептерге байланысты мұнайлы өңірлердің де қамшы салдырмайтыны анық. 

Соңғы екі-үш жылдың айналасында алдыңғы қатарлы осы топта Алматы, 

Ақтөбе, Қарағанды облыстарының аттары да жиі естіле бастаған еді. енді тағы 

бір  өңір  көзге  түсіп,  жүрісін  ширата  түскені  сезіледі.  Ол  –  Шығыс  Қазақстан 

облысы. Шығыс Қазақстан облысы – индустрияландыру ісіне өте бейім, басқа 

өңірлермен салыстырғанда біршама жақын. Сол себептен елбасымыз Нұрсұлтан 

Назарбаев Шы ғыс Қазақстан облысына келген са парларының бірінде бұл өңірді 

«еліміздің  інжу-маржаны»  деп  атаған  болатын.  Бұл  бекерден-бекер  берілген 

баға  емес.  Қазіргі  күні  еуразияның  кеңістігін  кеңі нен  жайлап  отырған  түркі 

халықтарының  ежелгі  атамекен  алтын  бесігі  –  Алтай  тау ларының  асқақтаған 

айбыны мен адамды тәнті етерліктей ғажайып сұлулығы, елі міздің ең ірі өзені 

саналатын  ертістің  қа зақ  жерінің  кең  алабын  қан  тамырындай  нәрлендірген 

арынды  ағысы  мен  энерге тикалық  мүмкіндігі,  қасиетті  Семейдің  абыройын 

әркез көтеріп тұратын Абай мен Шәкәрім, Мұхтардай даналарымыз дың рухы, 

ел  тәуелсіздігінің  тұсында  Ка тонқарағай  ауданындағы  патшалар  жа зығы  мен 

Зайсан ауданының Шілікті оба ларынан табылып отырған сақ патша ларының ал-

тын киімдері – үш мың жыл бұрынғы өркениет үлгілері, әлемнің әр шалғайынан 

адамдар  келіп  табынатын  қасиетті  Мұзтау  көрінісі  (ол  екінің  біріне  көріне  де 

бермейді), қысқасы, бір өзіне жер шарының барлық табиғи кескін-келбетін си-

дырып тұрған биік тау, арналы өзен, шалқар теңіз (Бұқтырма су қоймасы), нулы 

орман, жазық дала, ыс тық құм, 80-90 метрлік сарқырама секілді табиғат тама-

шасы Өскеменнің, Зырян ның, Риддердің қуатты өнеркә сіптік мүмкіндіктерімен, 

облыс аудандарының мығым аграрлық әлеуетімен қосыла келгенде бұл өңірді 

барынша айшық тандыра түседі. 

Осы ретте академик Зайролла дүй сенбековтің: «Мен ақын емеспін, егер 

ақын болсам, Алатауды сұлу қыздың биік сәукелесіне, Алтайды адам таңқалар-

лықтай  алма  жүзіне,  Бурабай  мен  Баян ауылды  омырауына,  ерейменді  шұба-

тылған қолаң шашына, Сарыарқаны кең кеудесіне, ал Каспийді көк торғын көй-

легіне теңей отырып, қазақ жерінің сыр-сипаты мен сымбаты туралы өлең жазған 

ҚОҒАМдыҚ ЖӘНе ГУМАНИТАРлыҚ ҒылыМдАР

235

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

болар едім», – дегені бар. Жер туралы ғы лымның майын ішкен, қазақ жерінің 

гео графиялық, геоботаникалық ерекшелік терін жақсы білетін ғалым ағаның бұл 

сөзді өз білімі мен білігіне сүйене отырып толғаныспен айтқаны анық.

Алтайдың  бесігінде  тербеліп,  қауырт  дамыған  Өс кемен  қаласының  өзі  – 

Шығыс Қазақ станның төрі іспетті. Бір жарым миллион халық тұратын, еліміз 

аума ғының  оннан  бір  бөлігін  алып  жатқан  осы нау  қазы налы  өңірдегі  тұрмыс 

тіршіліктің шама мен алғанда 30-40%-ы Өскемен қа ласындағы кәсіп орындар мен 

тұрмыстық мекемелердің сауда-экономикалық қыз ме тімен тікелей байланысты 

[2]. 

Шығыс Қазақстан облысы әкімнің іскерлігіне орай «Жол карта сын» жүзеге 

асыру ісі бұл өңірде еліміздің басқа облыстарымен салыстырғанда ерте рек қолға 

алынған. Нәтиже де соған сәйкес. Осы «Жол карта сының» аясында ғана 2010 

жылдың 13 шілдесіндегі мәлімет бойынша мұнда 32503 жұмыс орны құрылып 

үлгерген. 21 мың адам жұмысқа орналасқан. 8 мил лиард 211 миллион теңгенің 

қаржысы иге рілсе, мұның 1 миллиард 580 миллион теңгесі аталған іске облыстың 

өзі қосқан қаражат болып отыр. 

Қазіргі  күні  «Жол  картасы»  бойынша  қол ға  алынған  нысандардың  344-

інде жұ мыс аяқталыпты. Мұның 176-сы – білім, 4-еуі – денсаулық сақтау, 14-і 

–  мәдениет,  2-уі  –  спорт,  8-і  тұрғын  үй-коммуналдық  салалар д ың  нысандары. 

Сонымен қатар 38 жол нысанында жұмыстар аяқталған. 

«Жол картасына» байланысты жұмыс тарды жүзеге асыруда Зайсан ауда-

нында  өрелі  істер  атқарылуда.  Ауданға  осы  мақ сат тағы  жұмыстарды  жүзеге 

асыру үшін 280 миллион теңге бөлінген екен. Осы қаржыға көптеген жұмыстар 

жүргізіліп,  нәтижесінде  мектептер,  аурухана,  емханалар,  кітапхана лар  мен 

балабақшалар жаңа түрге енген. Сонымен қатар Зайсан минералды суын игеру 

ісі қолға алынса, дайыр ауы лында асхана суын құятын жаңа цех ашы лыпты [2].

Катонқарағай ауданында да көптеген жұмыстар жүзеге асуда. іскер лігімен 

көзге түсіп отырған аудан әкімі Катонқарағай өңірінің туризмді дамытуға лайық-

ты сұлу көркін пайдалана отырып, жаңа инвестициялар тартуға ұмтылыс таны-

тып келеді. Бұл ба ғыттағы жұмыстар біршама нәтижелер көрсетіп отыр. Мәселен, 

аудандағы Белқарай ауы лының тұсынан Алматыдан келген іскер жігіттер «екі 

дос» атты демалыс кешенін ашты. Мұнда демалуға қолайлы бірнеше сәнді кот-

тедждер ағаштан қиып салы ныпты. Сонымен қатар ендігі кезекте ауыл дың жа-

нынан  жиһаз  шығаратын  фаб рика  ашу  ісі  қолға  алынған.  Қазірдің  өзінде  осы 

өндіріс  орнының  бірінші  кезегі  іске  қосылып,  демалыс  орны  мен  фабрикада 

жұмыс істеу үшін көптеген ауыл адамдары жұмысқа тартылған.

Мұның сыр тын да көптеген жерлер де пантымен емдеу орындары бой көр-

сетсе, жол бо йын да бие бай лап, халыққа қыз мет етіп отыр ған іскер жан дарды да 

әр жерден байқап қалуға болады. 

Г.М. АХМеТОВА, С.А. БеГАлИНА. 1 (65) 2015. Б. 232-238   

 

 

                iSSN 1683-1667 

236

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Ауданда құрылыс саласында көптеген жұмыстар жүргізілуде. Осы уақытқа 

дейін Зырян қаласы мен Катонқарағай ауылына дейінгі жол жақсы жөндеуден 

өтті. енді Катонқарағай мен атақты «Рахман қай нары» емдеу-демалу кешенін 

жалғайтын тау арасындағы жолдарды жөндеу жұмыс тары қолға алынды. Соны-

мен қатар Катон қарағай ауылында «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы ая-

сында жаңа типтік аурухана құрылысы бой көтеруде. іскер әкім кәсіпкерлердің 

мүмкіндіктерін  де  іске  қосуды  ұмытпаған.  Осы  Катонқарағай  ауы лындағы 

тұрғындардан босап, тозығы же тіп тұрған қос қабатты, көп пәтерлі екі тұр ғын 

үйді кәсіпкерлер қаржысымен жөн де тіп, одан ауданға дәрігерлер мен мұғалім-

дерді шақыру үшін бірнеше пәтерді дайын датқан. Бұған әрине бюджет қаржысы 

шық қан жоқ. 

Ауданда,  ауылдық  жерлерде  жүзеге  асы рылып  жатқан  жақсы  жұмыстар 

іссіз қа лып жатқан жоқ. Жақсы тәжірибе ре тінде басқа өңірлерге де таратылу-

да. Мәсе лен, аудандағы Өрел ауылдық округінде Зырян, Күршім, Катонқарағай 

аудандары ауылдық округ әкімдерінің басқосуы бо лып, сонда «Ауылдық округ 

аумағында  ор на ласқан  қоғамдық  құрылымдар  мен  меке мелердің  іс  қызметін 

үйлестірудегі Өрел ауылдық округі әкімінің іс-тәжірибесі» де ген тақырыпта ар-

найы семинар өткізілген екен. 

Шығыс Қазақстан облысы мен облыс аудандарында халқымызға таны мал 

әнші  Роза  Рымбаева,  күйші  Айгүл  Үл кен баева,  ретро-әнші  Құдайберген  Бекі-

шовтер келіп, халыққа арнап Катонқарағай ауылдық мәдениет үйінде концерттер 

ұйымдастырып тұрады. 

Осындай оң өзгерістер Күршім ауда нында сезіледі. «Біздің өңір халқы бірте-

бірте байып келеді, – дейді осы ауданда тұратын қаламы жүйрік қоғамдық тілші 

Советқан Қалиғожин. – Мұны мен, ең алдымен, халық қолындағы мал санының 

көбеюінен көріп отырмын. Мәселен, бү гінгі күні ауданның бір кездегі «Қалғұты» 

қең шарына қарасты елді мекендерде тұра тын жергілікті тұрғындардың кез келге-

нінде  ірі  қара  мен  жылқы  малын  есепте мегенде  70-100  бастан  қой-ешкі  бар. 

Ал  бұрынғы  мал  базаларын  мекендейтін  Абай хан,  Қызыр,  Зияшев,  Шәкеннің 

балала рында  1000-1500  бастан  мал  бар  деп  есті дік.  «Сопы»  мал  базасындағы 

Мамаштың  меншігінде  бір  отар  қой  мен  ешкі,  280  ірі  қара,  50  жылқы  болса, 

Мейрамбек Сейіт қазин деген азаматқа 2 мыңға тарта қой-ешкі, 70 ірі қара, бір 

үйір жылқы бітіпті. «Бабатілеу», «Жырықши», «Сімтік» қыс тау ларында отырған 

азаматтардың әр қайсы сының қолындағы ұсақ малдарының саны 1500-ден 2500-

ге  дейін  жеткен  кө рінеді.  Сондай-ақ  «Жылытау»,  «Ақши»,  «Калинин»  елді 

мекендеріндегі тұрғындар дың жағдайы осындай. 

Ал кеңшардың бұрынғы атақты шо паны Кеңесхан Баймұханбетовтің Бақыт-

жан, Әділ деген балалары «Шәкер», «Жа нас бай», «Жалпақтас» деген бұрынғы 

мал базаларында екі отар қой, бір табын ірі қара, бірнеше үйір жылқы өсіріп отыр. 

ҚОҒАМдыҚ ЖӘНе ГУМАНИТАРлыҚ ҒылыМдАР

237

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Со ның ішінде Бақытжанның ісі бүкіл Қал ғұты өңіріне үлгі-өнеге деуге болады. 

Ол ауылдан сауда дүкенін ашып, халықты ар зан азық-түлікпен қамтамасыз ету-

де. Қолы ашық, мырза жігіттің қамқорлығына ауыл адамдары ризашылықтарын 

жиі білдіріп жатады. істің ығын білетін Бақытжан қазір Қалғұты ауылынан 25 ірі 

қараның етін қабылдай алатын шағын ет комбинатын салып жатыр. Жуықта іске 

қосылады деп отырмыз», – дейді байырғы тілші.

еңбек  пен  мереке  көрігін  қатар  қызды рып,  азаматтарын,  ұшқан  ұясын 

құрметтеп жатқан осындай жерде дағдарыс бар деп айта аламыз ба? Біздің ойы-

мызша, Шығыс Қазақстан облысында қазіргі сәтте дағда рыстан көрі әлеуметтік 

және рухани тұр ғыдан түлеу жағы басымдау секілді [2].

Шығыс Қазақстан облысының әкімі д. Ахметовтың айтуынша, 2014 жылы 

АӨК  жалпы  сомасы  11,2  млрд  теңге  болатын  152  ірі  және  шағын  жобаларды 

жүзеге  асыру  көзделген.  Олардың  61  «ҚазАгро»  АҚ  желісі  бойынша  іске 

қосылады. Бүгінгі таңда 108 жоба жүзеге асып, ол 71%-ды құрады [3].

Осыдан-ақ  Шығыс  Қазақстан  облысы  бойынша  қаншама  істердің  атқа-

рылып жатқанына куә боламыз. Үстіміздегі жылдың Облыс әкімінің есеп беру 

кездесулерінің  қорытындысы  бойынша  10  мәселе  бақылауға  алынып  отыр, 

6  мәселе  толық  орындалды.  Бұл  облыстық  Мәдениет  үйін  және  «Беловодье» 

фестивалі  аясында  іс-шараларды  қаржыландыруды  арттыру,  Семей  қаласында 

«Спартак»  стадионын  қайта  жаңарту,  Курчатов  қаласының  жедел  жәрдем 

бекетін  көлікпен  қамтамасыз  ету,  Бесқарағай  ауданы  Башқұл  ауылында  орта 

мектептің  құрылысына  құжаттамалар  дайындау,  4  мәселе  жұмыс  бақылауына 

ауыстырылды.

елбасымыздың Қазақстан халқына Жолдауының негізгі бағыттары аясын-

да облыс алдында 2014 жылға келесі міндеттер қойылды: 

Облыстың индустрияландыру картасы бойынша 2014 жылы 22 млрд теңгеге 

9  жоба  іске  асырылып,  700  жаңа  жұмыс  орындары  ашылды,  сонымен  бірге 

тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуда жергілікті қамту үлесі 92%-

ды құрады. Қазақстан Республикасының барлық инновациялық өнімінің 20 %-ы 

Шығыс Қазақстанда өндіріледі. Инновациялық өнім көлемі 109,4 млрд теңгені 

құрады.  Соңғы  2  жылда  өңірлік  жалпы  өнім  құрылымындағы  инновациялық 

өнім 2,5 есеге артты. Инновациялық өнімнің 60%-ы экспортқа қойылған [4].

Қорыта айтқанда, бұл игі істердің барлығы – Қазақстан мемлекетінің және 

ұлттық  дамуының  жаңа  сапалық  деңгейін  көтеру  үшін,  халықтың  тұрмысын 

жақсарту мақсатында істеліп жатқан шаралар. Бұл орайда барлық мүмкіндіктер 

іске қосылуда. Қолға алынған істер аса ауқымды. Қыруар істі қолға алған елбасы 

Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев әр мемлекеттік қызметкерлерден өз ісіне дұрыс 

қарауды талап ететіне анық.

Сол себептен «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» деп осынау ауқымды істердің 

Г.М. АХМеТОВА, С.А. БеГАлИНА. 1 (65) 2015. Б. 232-238   

 

 

                iSSN 1683-1667 

238

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

жүзеге  асуына  әрқайсымыз  өз  үлесімізді  қосып,  еліміздің  «бағындырмайтын 

асуы жоқ» екенін әлемге танытсақ нұр үстіне нұр жауар еді.

ӘдеБИеТТеР ТіЗіМі

1. http://old.abai.kz/node/39728

2. Алтай мен ертіс алабы – қайнаған тірлік қазаны / Сұңғат Әліпбай, Оңдасын 

елубай // егемен Қазақстан. – 2010. – 12 наурыз. – №90-93 (25939).

3. веб-сайта strategy2050.kz «www.strategy2050.kz»

4. «Бизестің жол картасы-2020» бағдарламасын іске асыру мәселелері бойынша 

Республикалық кеңес. – Өскемен, 2013.

REFERENCES

1. http://old.abai.kz/node/39728

2. Altaj men Ertіs alaby qajnaqan tіrlіk qazany. Sunqat Alіpbaj, Ondasyn Elubaj Egemen 

Qazaqstan. 2010, 12 nauryz, 90-93, 25939 zhuma (in Kaz).

3. веб-сайта strategy2050.kz «www.strategy2050.kz»

4.  Bizestіт  zhol  kartasy  2020  baіdarlamasyn  іske  asyru  maselelerі  bojynsha 

Respublikalyq kenes, Oskemen, 2013 (in Kaz).

УдК 343.2/.7

К.м. БАЙГАРиНОвА 

Восточно-Казахстанский государственный университет 

имени С. Аманжолова, г. Усть-Каменогорск, Казахстан

УЧАСТИе ОБЩеСТВеННОСТИ В ПРОЦеССе РеСОЦИАлИЗАЦИИ лИЦ, 

ОСВОБОЖдеННыХ ИЗ МеСТ лИШеНИЯ СВОБОды

В данной статье изучены вопросы процесса ресоциализации лиц, отбывших ли-

шение свободы, а также проблема взаимодействия современного общества с данными 

лицами. 

Целью данной статьи является решение таких важных задач: контроль и оказание 

помощи в решении вопросов исправления и ресоциализации осужденных к лишению 

свободы.

Ключевые слова: социальная адаптация, государство, общественность, лишение 

свободы, пенитанциарная система.

еРКіНдіКТеРіНеН АйыРылУ ОРыНдАРыНАН 

 БОСАП ШыҚҚАНдАРды ҚОҒАМҒА ҚАйТА ОРАлУ ПРОЦеСіНдеГі 

АдАМдАРдың ҚАТыСУы

Мақалада  еркіндіктерінен  айырылу  орындарынан  босап  шыққандарды  қоғамға 

қайта оралу мәселесі зерттелген.

Мақаланың мақсаты – еркіндіктерінен айырылу орындарынан босап шыққандарға 

ҚОҒАМдыҚ ЖӘНе ГУМАНИТАРлыҚ ҒылыМдАР

239

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

дұрыс жолға түсулеріне көмек көрсету саяқты маңызды мәселенің шешімін табу.

түйін  сөздер:  әлеуметтік  бейімделу,  мемлекет,  қоғам,  бостандықтан  айырыу, 

жөндеу жүйесі.

PUBLiC PARTiCiPATiON iN RESOCiALiZATiON 

OF PERSONS RELEASED FROM PRiSON

This paper studied the process of resocialization issues of persons who have served 

their imprisonment, as well as the problem of interaction of modern society with the specified 

persons.

The purpose of this article is to address such important tasks: monitoring and assistance 

in resolving issues fixes and resocialization of persons sentenced to imprisonment.

Keywords: social adaptation, the state, the public, imprisonment, penitantsiarnaya sys-

tem.

Процесс ресоциализации лиц, отбывших лишение свободы, представляет 

собой  чрезвычайно  сложную  и  многогранную  проблему  современного  обще-

ства. Он соприкасается с процессом исправления преступников в исправитель-

ных учреждениях и зависит не только от деятельности государственных органов, 

призванных вести борьбу с преступностью в стране, но и от уровня культуры 

граждан в борьбе с социальным злом.

Участие  общественности  в  этом  процессе  должно  сводиться  к  решению 

двух задач: контролю и оказанию помощи в решении вопросов исправления и 

ресоциализации осужденных к лишению свободы.

Первые опыты организации помощи освобожденным были предприняты 

в 20-х годах XiX века, когда были образованы тюремные патронаты. Представ-

ляется, что одним из стимулов их возникновения послужил правительственный 

указ «О покрытии расходов по тюремной части»: на нужды больных арестантов 

(31 августа 1804 г.), на нужды детей арестантов (30 декабря 1807 г.). Эти уза-

конения внесли определенный порядок в финансовую сторону тюремного дела. 

Вместе с тем они не оказали существенного влияния на улучшение общего по-

ложения лиц, находящихся в пенитенциарных учреждениях.

Ресоциализация как процесс повторного вживания бывшего преступника в 

систему представлений о существующих в обществе ценностях связана с процес-

сом социальной адаптации (реадаптации), имеющей свои характерные особен-

ности: она протекает после освобождения от наказаний, связанных с лишением 

или ограничением свободы; начинается с момента освобождения осужденных 

из мест лишения свободы и завершается достижением соответствия между ожи-

даниями, требованиями общества (отдельных социальных групп) и поведением 

ранее судимого лица; успех социальной адаптации в значительной степени за-

висит от соотношения системы личностных установок освобожденного и тре-

бований, предъявляемых средой; социальная адаптация может быть обеспечена 

К.М. БАйГАРИНОВА. 1 (65) 2015. С. 238-245 

 

 

 

 

                iSSN 1683-1667 

240

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

лишь  при  наличии  положительной  взаимообусловленной  социальной  направ-

ленности микросреды и личности судимого, совместимости социальных ожида-

ний среды и нравственных позиций, ценностных ориентаций личности. То есть, 

под участием общественности в деятельности исправительных учреждений и в 

реадаптации лиц, освобожденных из мест лишения свободы, следует понимать 

деятельность общественных формирований, направленную на правотворчество 

в области уголовно-исполнительного законодательства, общественный контроль 

над законностью в деле исправления осужденных, участие в решении некоторых 

вопросов  распорядительного  характера  и  оказание  помощи  исправительным 

учреждениям  со  стороны  общественных  организаций  и  отдельных  граждан  в 

интересах достижения цели наказания [1].

Уголовные наказания, особенно, связанные с отбыванием длительных сро-

ков лишения свободы, оказывают пагубное влияние на психологию осужденных, 

повышают их агрессивность, риск психических и иных заболеваний. По мнению 

психологов, отбывание наказания в виде лишения свободы является одним из тех 

стрессовых факторов, которые влияют на человека всю жизнь. Физическая изо-

ляция от общества влечет ограничения в духовной и информационной сферах.

«Тюремный мир» имеет свои правила, по которым живут его представи-

тели.  Каждый,  кто  попадает  в  места  лишения  свободы,  обязан  одновременно 

придерживаться двух линий поведения: формальных (режимных) правил испра-

вительного  учреждения  и  норм  поведения  преступного  сообщества.  За  много 

десятилетий  в  отечественных  пенитенциарных  учреждениях  сформировалась 

достаточно устойчивая субкультура со своей иерархией.

Следует отметить, что особенно глубокое влияние образ жизни преступ-

ного сообщества оказывает на неокрепшую психику подростков. Значительная 

часть несовершеннолетних становится правонарушителями в силу имеющихся 

у  них  психических  аномалий,  изъянов  семейного  и  школьного  воспитания.  В 

условиях изоляции, в процессе усвоения криминальной субкультуры асоциаль-

ные качества получают дальнейшее развитие.

Положение  усугубляется  системными  проблемами  пенитенциарных 

учреждений: недостатками воспитательной работы, низким уровнем медицин-

ской  помощи,  нехваткой  рабочих  мест  для  осужденных,  плохими  санитарно-

гигиеническими и бытовыми условиями содержания. Многие заключенные бо-

леют «социально-значимыми заболеваниями»: туберкулезом, гепатитом и СПИ-

дом.  Проблемы  функционирования  пенитенциарной  медицины  связаны,  как 

правило, с ее финансовым обеспечением. 

Немаловажным фактором является разрыв семейных связей, удаленность 

исправительных учреждений от мест проживания родных и близких осужден-

ного. Среда содержания в пенитенциарных учреждениях приводит к выработке 

ОБЩеСТВеННые И ГУМАНИТАРНые НАУКИ

241

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

у осужденного иждивенческих установок, боязни выбора и принятия решения, 

озлобленности  и  недоверию.  для  большинства  заключенных  и,  прежде  всего, 

для тех, кто не собирается заниматься преступной деятельностью, освобождение 

из мест лишения свободы – желанная цель. Но многие из них с тревогой ожи-

дают часа выхода за ворота исправительного учреждения, так как зачастую, не 

имея, ни семьи, ни жилья, освобождаются в никуда, и свобода для них кажется 

сплошным кошмаром.

С освобождением из мест лишения свободы у человека резко изменяется 

правовой статус, практически в полном объеме восстанавливается правоспособ-

ность. Возникает потребность в адаптации к условиям жизни. Необходимо в ко-

роткий срок возобновить социальные связи, решить вопрос с регистрацией по 

месту жительства, трудоустроиться, научиться рационально расходовать зарабо-

танные деньги, обеспечить себя питанием, необходимыми вещами. Трудности 

процесса ресоциализации ведут к конфликту с социальной средой, нарушению 

норм и правил общества.

Социальную адаптацию осужденных можно условно разделить на два эта-

па:  пенитенциарный  (в  исправительном  учреждении)  и  постпенитенциарный 

(после освобождения).

Процесс социальной адаптации включает в себя:

– проведение беседы с каждым осужденным, в ходе которой выясняется, 

где он намерен проживать, работать или учиться после освобождения, имеется 

ли связь с родственниками, характер взаимоотношений с ними, его жизненные 

планы, готовность к обеспечению жизнедеятельности на свободе, с разъяснени-

ем целесообразности возвращения на место постоянного проживания и на пред-

приятие, где он рабо тал до осуждения;

–  проведение  занятий  в  «Школе  подготовки  осужденных  к  освобожде-

нию»;

– получение письменных заявлений освобождаемых с просьбой об оказа-

нии им помощи в трудовом и бытовом устройстве по избранному месту житель-

ства;

– рассмотрение заявлений и принятие соответствующих решений об оказа-

нии содействия в трудовом и бытовом устройстве.

Следует обратить особое внимание на то что, нет возможности дать людям, 

попавшим в сложную жизненную ситуацию, адрес организации, куда они могли 

бы обратиться за помощью в разрешении всего комплекса проблем, поскольку 

таких организаций нет. Существуют государственные и муниципальные струк-

туры,  которые  решают  в  интересах  населения  отдельные  вопросы  в  пределах 

своей компетенции: учреждения социальной защиты населения, здравоохране-

ния, службы занятости, жилищные отделы и так далее. В силу объективных и 

К.М. БАйГАРИНОВА. 1 (65) 2015. С. 238-245 

 

 

 

 

                iSSN 1683-1667 

242

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

субъективных причин бывшие осужденные не всегда в состоянии получить от 

них помощь самостоятельно.

Работодатели уклоняются от оформления трудовых отношений с лицами, 

прибывшими  из  мест  лишения  свободы,  под  различными  предлогами:  у  быв-

шего заключенного нет должного опыта работы, неподходящая профессия, нет 

привычки к труду и тому подобное.

Наиболее  сложно  решается  вопрос  обеспечения  лиц,  освобожденных  из 

мест лишения свободы, жильем. Из-за отсутствия жилых помещений они зача-

стую вынуждены проживать у знакомых (в том числе и у бывших сокамерников) 

или у родственников, с которыми нередко возникают конфликтные отношения, 

либо начинают вести бродячий образ жизни.

Поэтому,  рассматривая  проблему  правоотношений  государства  и  обще-

ственности с бывшими заключенными, невозможно ограничиться только вопро-

сами оказания им помощи. люди асоциальной направленности, с искаженной 

ценностной ориентацией требуют особого внимания, надзора, как правоохрани-

тельных органов, так и общественности.

Психологические особенности граждан, освободившихся из мест заключе-

ния, наличие у них многочисленных проблем, без решения которых им трудно 

стать полноценными членами общества, свидетельствуют о необходимости соз-

дания комплексной системы, как государственной поддержки, так и общества 

в  целом.  Среди  руководителей  органов  местного  самоуправления  нет  единого 

понимания сущности и общественной необходимости решения проблемы соци-

альной  адаптации  бывших  осужденных.  Высказываются  мнения  о  нецелесоо-

бразности и несправедливости, в ущерб иным категориям граждан, не имеющим 

жилья, испытывающим трудности в поиске работы, оказывать специальную по-

мощь бывшим преступникам. Нет понимания, что ресоциализация осужденных 

есть вынужденная мера, которая заключается в создании условий для возвраще-

ния указанных лиц к полезной деятельности, устранении потенциальной угрозы 

совершения ими новых преступлений [2].

Во многих иностранных государствах в целях обеспечения комплексного 

подхода к профилактике преступлений и социальной адаптации правонарушите-

лей созданы так называемые службы пробации. Эти государственные структуры 

не столько сами решают социально-реабилитационные задачи интеграции быв-

ших заключенных в общество, сколько организуют все имеющиеся на соответ-

ствующей территории ресурсы для выполнения реабилитационных мероприя-

тий с каждым подопечным индивидуально. Они работают с правонарушителем, 

начиная со стадии досудебного расследования, изучают его личность, причины 

совершенного преступления, вырабатывают рекомендации по применению мер 

уголовно-процессуального пресечения, подготавливают доклад суду о социаль-

ОБЩеСТВеННые И ГУМАНИТАРНые НАУКИ

243

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

ной опасности правонарушителя и возможности применения к нему наказаний, 

не  связанных  с  лишением  свободы,  оказывают  социальную  помощь  освобож-

денным из мест заключения. Сотрудники службы встречаются с заключенны-

ми в тюрьме, составляют программу адаптации. После освобождения помогают 

устроиться в реабилитационные центры, оказывают содействие в поисках жи-

лья, работы, получении документов, организуют контроль за поведением подо-

печных.

Следует  отметить,  что  исправления  и  ресоциализации  осужденных  име-

ют давнюю историю. Эта проблема изучалась с позиции уголовного, уголовно-

исполнительного  права,  пенитенциарной  педагогики  и  психологии  в  трудах 

многих ученых, однако единой точки зрения относительно указанных сроков не 

существует. Одни авторы считают их синонимами, другие – абсолютно разными, 

не однорядными понятиями. 

В науке уголовно-исполнительного права исправление и ресоциализация 

рассматривается как одно из направлений деятельности органов и учреждений 

исполнения наказания, способствует воспитанию у осужденных социально адек-

ватных качеств, является внутренним процессом позитивных изменений в лич-

ности осужденного и его сотрудничеством с персоналом органов и учреждений 

исполнения наказаний, восстановление и развитие социально полезных связей 

и отношений, как в период отбывания наказания, так и после освобождения, и 

охватывает три составляющие:

– цель наказания;

– деятельность органов и учреждений, исполняющих наказание;

– процесс коррекции личности осужденного и изменений в его личности 

под влиянием системы воспитательных мероприятий;

– результат работы органов и учреждений исполнения наказания.

Таким образом, исправление и ресоциализация – это ключевые категории 

для применения большого количества норм уголовно-исполнительного закона, 

под которыми следует понимать комплекс государственных и негосударствен-

ных мероприятий, определенных уголовно-исполнительным законодательством, 

другими нормативно-правовыми актами в сфере исполнения и отбывания нака-

заний, путем коррекционного воздействия на сознание лиц, осужденных за со-

вершение преступлений, для достижения основной цели наказания – казни.

Основными средствами исправления и ресоциализации осужденных явля-

ется установленный порядок исполнения и отбывания наказания (режим), обще-

ственно  полезный  труд,  социально-воспитательная  работа,  общеобразователь-

ное и профессионально-техническое обучение, общественное влияние. Кратко 

охарактеризуем некоторые из этих средств.

Режим в исправительных и воспитательных колониях – это установленный 

К.М. БАйГАРИНОВА. 1 (65) 2015. С. 238-245 

 

 

 

 

                iSSN 1683-1667 

244

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

законами и другими нормативно-правовыми актами порядок исполнения и отбы-

вания наказания, обеспечивающий: изоляцию осужденных; постоянный надзор 

за ними, выполнение возложенных на них обязанностей; реализацию их прав и 

законных интересов; безопасность осужденных и персонала; раздельное содер-

жание разных категорий осужденных, различные условия содержания осужден-

ных в зависимости от вида колонии; изменение условий содержания осужден-

ных.

Социально-воспитательная работа с осужденными организуется в индиви-

дуальных, групповых и массовых формах на основе психолого-педагогических 

принципов и методов. В органах и учреждениях исполнения наказаний прово-

дится нравственное, правовое, трудовое, эстетическое, физическое, санитарно-

гигиеническое воспитание осужденных, а также другие его виды, способствую-

щие становлению их на жизненную позицию, которая соответствует правовым 

нормам и требованиям общественно полезной деятельности [3].

Таким образом, нормализация социального положения человека, освобож-

денного из мест лишения свободы, включение его в систему общественных от-

ношений должна происходить при активном участии государственных и обще-

ственных  организаций,  семьи  и  отдельных  граждан.  Целенаправленное,  орга-

низованное  воздействие  на  освобожденных  лиц  должно  осуществляться  всей 

системой социального управления с помощью комплекса общих и специальных 

мер социальной помощи, воспитания и контроля.

Основную роль в процессе ресоциализации должно играть непосредствен-

ное окружение: коллективы, группы, лица, с которыми сталкивается освобож-

денный в процессе жизнедеятельности.

Однако существующая постпенитенциарная система еще не обладает до-

статочной эффективностью – часть освобожденных сталкивается с трудностями 

при получении жилья и работы, некоторые из них длительное время ведут пара-

зитический образ жизни, вновь становятся на преступный путь.

Фактически  сегодня  нет  государственно-правового  механизма  обеспече-

ния ресоциализации лиц, отбывших наказание в виде лишения свободы, а также 

должного контроля над поведением наиболее криминогенной их части.

Материалы исследования позволяют сделать следующие выводы и пред-

ложения, направленные на более эффективную деятельность государственных 

и общественных организаций в сфере отношений по ресоциализации лиц, осво-

божденных из мест лишения свободы. Постпенитенциарная деятельность не мо-

жет быть сведена лишь к предупреждению рецидива преступлений. Это много-

гранный процесс, сутью которого является восстановление положения освобож-

денного в обществе, его социальных ролей и связей, а предупреждение рецидива 

– это уже результат успешной ресоциализации этих лиц.

ОБЩеСТВеННые И ГУМАНИТАРНые НАУКИ

245

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

По степени социализации все лица, освобожденные из мест лишения сво-

боды, могут быть условно разделены на три группы: полностью, частично со-

циализированные и десоциализированные.

На сегодняшний день адаптироваться к жизни на свободе легче по сравне-

нию с предыдущими годами, так как повысился порог терпимости членов обще-

ства к совершаемым преступлениям.

СПИСОК лИТеРАТУРы

1. Ресоциализация осужденных в пенитенциарных учреждениях: учеб. пособие. – 

М.: Права человека, 2001. – 182 с.

2. Осипова А.А. Общая психокоррекция / А.А. Осипова. – М.: ТЦ Сфера, 2002. – 

436 с.

3. Хухлаева О.В. Основы психологического консультирования и психологической 

коррекции / О.В. Хухлаева. – М.: Издательский центр «Академия», 2001. – 208 с. 

REFERENCES

1.  Resocializacija  osuzhdennyh  v  penitenciarnyh  uchrezhdenijah.  Ucheb.  posobie. 

Prava cheloveka, 2001, 182 (in Russ).

2. Osipova A.A., Obshhaja psihokorrekcija. TC Sfera, 2002. 436 (in Russ).

3.  Huhlaeva  O.v.,  Osnovy  psihologicheskogo  konsul'tirovanija  i  psihologicheskoj 

korrekcii. Izdatel'skij centr Akademija, 2001, 208 (in Russ).

УдК 343.9

жүктеу/скачать 14,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: