Региональный вестник Востока

56
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
РЕСУРСНОЕ ОБСЛЕДОВАНИЕ ГОРНЫХ СИСТЕМ ЮЖНОГО АЛТАЯ ПО 
ВЫЯВЛЕНИЮ РАСПРОСТРАНЕНИЯ И ЗАПАСОВ ЛЕКАРСТВЕННЫХ И 
ДРУГИХ ВИДОВ ПОЛЕЗНЫХ РАСТЕНИЙ
Показаны результаты ресурсных обследований северного и южного макросклона 
хребта Сарымсақты, перевала Бурхат, входящие в состав горных систем Южного Алтая. 
Сделаны подробные геоботанические описания наиболее типичных растительных со-
обществ с участием лекарственных и других полезных растений, выявлены распростра-
нение и запасы сырья некоторых из них, образующих заросли промыслового значения. 
Разработаны рекомендации по их рациональному использованию.
Ключевые слова: лекарственные растения, ресурсный статус, ресурсные виды, 
лекарственное растительное сырье, фитомасса, промысловые заросли.
RESEARCH WORK ON DESCRIBING MEDICINAL, USEFUL AND 
OTHER PLANTS OF SOUTH ALTAY MOUNTAINS
Garlic ridge was shown after the result of the survey in the north and south part of 
Burhat valley. Geobotanical description was made to the plants  . Medicinal plants and useful 
plants were found. Recommendations of the use of these plants have been given.
Keywords: medicinal plants and resources, resources, medicinal plant, raw materials, 
phytomass. 
2014,  2015  жылдардың  жаз  айларында  ғылыми-зерттеу  жұмыстарының 
бағдарламасына сәйкес, Сарымсақты жотасы, Бұрқат асуының солтүстік және 
оңтүстік макробеткейі ресурстық зерттеуге алынды. Оған қоса ондағы өсімдіктер 
жамылғысына жан-жақты геоботаникалық сипаттама жасалды. 
Сарымсақты  жотасы  аумағының  ұзындығы  бойынша  оңтүстік  батыстан 
солтүстік шығысқа қарай 100 км-ге дейін созылып жатыр. Жотаның абсолюттік 
биіктігі теңіз деңгейінен 2132 м-ден (Бұрқат асуы, Шыңғыстай кенті маңында) 
теңіз деңгейінен (Хрусталь тауы, Үріл кенті маңында) 3044 м-ге дейін солтүстік 
шығысқа қарай тұрақты ұлғаяды.
Сарымсақтыға  беткейлердің  ассиметриялығы  мен  биік  белдеуліктер  тән. 
Бедерден жотада Бұқтырма немесе Шыңғыстай ойпатына түсетін солтүстік және 
Қара-Көбе ойпатына түсетін оңтүстік макробеткейін нақты ажыратуға болады. 
Екі ойпат та жотаның баурайы болып табылады. Біріншісі – теңіз деңгейінен 900 
м-ден 1200 м-ге дейін абсолюттік биіктікте, ал екіншісі – теңіз деңгейінен 1600 
м-ден 1700 м-ге дейін биіктікте. Осыған орай, екі макробеткейдің ұзындығы мен 
тіктігі әртүрлі. 
Солтүстік  макробеткейлерден  тастақ  түрлері  жиі  шығатын  оңтүстік  тік 
макробеткейлерден  қарағанда  неғұрлым  еңістеу.  Солтүстік  және  солтүстік-
шығыс жота беткейлері ағаш-бұта тектес өсімдіктермен жабылған, атап айтсақ: 
самырсын және шырша араласқан балқарағайлар, орташа тобылғы, курил шайы, 
алтай тегеурінгүлі, қарақат және қызылқаттар, алуан түрлі орман өсімдіктері. 
Оңтүстік  макробеткей  тек  баурайдың  оңтүстік  жақ  бөлігінде  және 
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

57
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
А.Б. БОЛГИБАЕВА. 4 (72) 2016. Б. 55-67   
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 
шығыс  пен  батыс  беткей  аңғарының  экспозициясында  ғана  өсімдіктер  өскен. 
Бұл  макробеткейдің  оңтүстік  бөліктерінің  топырақ  жамылғысы  бар  тасты-
шиыршықтасты жерлерінде ксерофильді ұсақ шөптер мен мезоксерофильді ұсақ 
шөптермен жамылған.
Оңтүстік  макробеткейдің  бөктерінде  негізгі  өсетін  өсімдіктері  бұталы 
курил шайы (Pentaphylloides fruticosa) болып табылатын тал-шілік өсімдіктері 
қопаларының ірі алаңдары шоғырланған. 
Оңтүстік және оңтүстік батыс бөктерлері ағаш жабындарынан айырылған 
және  далалы,  дәнді-бетегелі  және  дәнді-шөптесін  шалғындарымен,  сонымен 
қатар  жыралар  бойында  бұталы  өсімдіктермен  және  өзен  атыраптарымен 
бейнеленген. Мұнда курил шайы, аласа ақ қайың, тобылғы-орта-альпілік сынды 
талдың  әр  түрі  бар.  Сібір  балқарағайы  және  сібір  шыршасы  анда-санда  бір 
кездеседі.  Дала  учаскелері  тундралық  және  дәнді-қияқты  шалғындармен  жиі 
үйлесімдікте болады. 
Солтүстік  макробеткейдің  төменгі  жағында  шағын  алқапты  шалғын 
өсімдіктері  бар.  Бұл  –  тобылғы  мен  қараған,  тал-шілікті  бетегелі  шалғындар, 
олардың ішінде учаскелерінде теңіз деңгейінен 900 м-ден 1100 м-ге дейін абсент 
ермен тамырын жайған. 
Ерменді  далалық  шалғындардың  жоғары  жағында  теңіз  деңгейінен  1100 
м-ден  1346  м-ге  дейін  қарапайым  мыңжапырақ,  көпжүйкелі  шоқсары  басым 
өскен бетегелі селеулі шалғын байқалады.
Одан  әрі  жоғарыда  теңіз  деңгейінен  1359  м-ге  дейін  шалғынды  жарда 
емдік  бүршікгүл,  қара  тамырдәрі  көп  өскен,  кей  жерлерде  ақ  бәрпі  кездеседі. 
Солтүстік макробеткейдегі өсімдіктер орман шекарасында үзілмелі және әртүрлі 
биіктікте  орналасқан.  Еңбек  кентінде  орман  шекарасы  теңіз  деңгейінен  1136 
м  биіктікте.  Бұқтырма  өзені  алқабына  дейін  түседі,  ал  Шыңғыстай  ауылында 
беткей баурайынан теңіз деңгейінен 1500 м мөлшерінде (теңіз деңгейінен 890 м) 
басталады. 
Орман белдеуінде жапырақты және аралас орман мен қылқан текті тайга 
арасында шекара анық көрінеді. Ол теңіз деңгейінен 1500-1650 м биіктікте өтеді. 
Солтүстік  макробеткейдегі  қылқанды  орман  теңіз  деңгейінен  (Бұрқат  өткелі) 
2200 м-ге дейін көтеріледі. Сарымсақты жотасының жоғарғы бөлігі тундралық 
мүкті  сазды  өсімдіктермен,  жалпақ  жапырақты  қайыңмен  (Betula  rotundifolia) 
және ұсақ шөпті дәнді алуан шөпті өсімдіктермен жамылған. 
Дәрілік өсімдіктерден тек солтүстік макробеткейде ақ бәрпі Асonitum leu-
costomum, қара тамырдәрі Veratrum nigrum, қалың жапырақты шағыргүл Berge-
nia crassifolia, биік тегеуірінгүл Delphinium elatum, биік сары қоянбұршақ Orobus 
luteus және т.с.с. Оңтүстік макробеткейде иісті көкемарал Ziziphora clinopodioi-
des, гибридті бозкілем Sedum hybridum, бозкілем S. eversii, Алтай қасқыржидегі 

58
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
Daphne altaica, Сібір аршасы Juniperus sibirica ерекшеленген. Мыңжапырақ Ach-
illea millefolium, ермен Artemisia L., қазтамақ Geranium L., самалдық Polygonum 
L., қандышөп Sanguisorba officinalis, уға қарсы бәрпі Aconitum anthoroidem және 
алтай бәрпісі A. Altaicum жаппай кездеседі.
Achillea  millеfolium  L.  кәдімгі  мыңжапырақ  жотаның  зерттелген  барлық 
аумағында  теңіз  деңгейінен  1000  м-ден  1400  м-ге  дейін  биіктіктерде  шалғын 
белдеуліктерде таралған, ол жерлерде дәнді әртүрлі шалғындар басым немесе 
субдоминантты болып келеді. 
Кәдімгі  мыңжапырақтың  кәсіптік  қопаларын  біз  жотаның  солтүстік 
макробеткейінен  анықтадық, онда кәдімгі мыңжапырақ Шыңғыстайдан Еңбек 
кентіне дейін кеңінен созылып жатыр.
Қарапайым  мыңжапырақтың  құрғақ  шикізатының  эксплуатациялық 
қоры жалпы алаңы 555,0 га жерасты фитомассасының 171,5 т құрады. Мүмкін 
болатын  жыл  сайынғы  әзірлемелер  көлемі  қарапайым  мыңжапырақтың  қайта 
шығу кезінде құрғақ жерасты фитомассасынан 57,2 т аспауы тиіс. 
Aconitum altaicum Steinb. алтайлық бәрпі жотаның солтүстік және оңтүстік 
макробеткейлерінде  кездеседі,  бірақ  кәсіптік  мәндегі  қопалар  тек  оңтүстік 
макробеткейлерде ғана түзілген. Біз Шарықтыбұлақ өзен алқабында алтайлық 
бәрпінің  құрғақ  шикізатының  қорларын  есепке  алдық,  онда  алтай  бәрпісінің 
қопасы өзен алқабына бойлай ені 10 м-ге дейін курил шайы қопасының арасында 
километрлеп созылып жатыр. Алтай бәрпісінің құрғақ шикізатының қоры жалпы 
алаңы 20,4 га жерүсті фитомассасының 4,8 т және жерасты фитомассасының 1,6 
т құрады. Мүмкін болатын жыл сайынғы әзірлемелер көлемі алтай бәрпісінің 
қайта шығу кезінде құрғақ жерасты фитомассасынан жерүсті 1,6 т және жерасты 
фитомассасынан 0,2 т аспауы тиіс. 
Aconitum  anthoroideum  DC.  уға  қарсы  бәрпі  оңтүстік  макробеткей 
жотасында бөктер баурайында өсіп, теңіз деңгейінен 1700-1800 м көтеріле келе, 
орман белдеулігіне дейін таралған.
Жотаның  оңтүстік  макробеткейінде  уға  қарсы  бәрпі  аласа  шөпті 
шалғындардың  субдоминанты  болып  табылады  және  біршама  алаңдарда 
кездеседі, бірақ көп емес. 
Уға қарсы бәрпі қопаларын біз дәнді әртүрлі шөптер шалғындары арасында 
жотаның  оңтүстік  макробеткейлерінде  анықтадық.  Уға  қарсы  бәрпінің  құрғақ 
шикізатының  эксплуатациялық  қорының  жалпы  алаңы  600  га,  жерүстінің 
фитомассасынан  2,9  т  және  жерасты  фитомассасынан  1,5  т  құрады.  Мүмкін 
болатын жыл сайынғы әзірлемелер көлемі уға қарсы бәрпінің қайта шығу кезін 
есепке алғанда 1,0 т жерүсті және 0,19 т жерүсті фитомассасынан аспауы тиіс. 
Bergenia  crassifolia  (L.)  Fritsch.  қалыңжапырақты  шағыргүл  орман 
белдеулігінің жоғары жағында жапырақты және аралас орман шекарасына дейін 
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

59
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
А.Б. БОЛГИБАЕВА. 4 (72) 2016. Б. 55-67   
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 
теңіз деңгейінен 2000 м жоғары биіктікте кеңінен таралған.
Қалың  жапырақты  шағыргүлдің  эксплуатациялық  шикізат  қоры  жалпы 
алаңы  62,0  га  жерасты  фитомассасынан  324  т  құрады.  Мүмкін  болатын  жыл 
сайынғы әзірлемелер көлемі қалың жапырақты шағыргүлдің қайта шығу кезінде 
құрғақ жерасты фитомассасынан 32,4 т аспауы тиіс. 
Bupleurum  multinerve DC.  көп  жүйкелі  шоқсары жотада  кеңінен  тараған, 
әсіресе,  солтүстік  макробеткейінде  мол.  Мұнда  ол  өсімдіктер  жабынының 
ажырамас  компоненті  болып,  теңіз  деңгейінен  1300-1500  м  көтеріле  отырып, 
аласа шөпті субальпі шалғындарында өседі. 
Көп  жүйкелі  шоқсары  қопаларын  біз  Шыңғыстай  ауылынан  18-20  км 
орналасқан  Сарыбет  шатқалынан  анықтадық.  Шоқсарының  эксплуатациялық 
шикізат  қоры  жалпы  алаңы  282,0  га  жерүсті  фитомассасында  17,5  т  құрады. 
Мүмкін  болатын  жыл  сайынғы  әзірлемелер  көлемі  көп  жүйкелі  шоқсарының 
қайта шығу кезінде құрғақ жерүсті фитомассасынан 5,8 т аспауы тиіс. 
Hedysarum  neglectum  Ledeb.  ұмытылған  тиынтақ  (курил  шайы)  теңіз 
деңгейінен  1800-2000  биіктікте  орман  белдеулігінде  жотаның  солтүстік 
макробеткейлерде кездеседі. Бұл түрдің қопасын теңіз деңгейінен 2026 м биіктікте 
алаңы  5-10  га  жекелеген  учаскелерде  анықтадық.  Ұмытылған  тиынтақтың 
эксплуатациялық шикізат қоры жалпы алаңы 75,0 га жерүсті фитомассасынан 1,2 
т және жерасты фитомассасынан 3,7 м құрады. Мүмкін болатын жыл сайынғы 
әзірлемелер көлемі ұмытылған тиынтақтың қайта шығу кезінде құрғақ жерасты 
фитомассасынан 0,5 т аспауы тиіс. 
Pentaphylloides  fruticosa  (L.)  Schwarz.0.  бұталы  курил  шайы  оңтүстік 
макробеткейдің оңтүстік бөлігінде және Қаракөбе шұңқырына жалғасып жатқан 
аумақта  кеңінен  тараған.  Бұл  түр  100%-ға  дейін  проективті  жабынды  тұтас 
қопаларды  құрайды.  Бұл  түрдің  таза  қопалары  аздаған  басқа  өсімдіктердің 
қатысуымен 270 га алаңда анықталды. 
Sanguisorba  officinalis  L.  дәрілік  бүршікбас  жотада  кеңінен  тараған, 
әсіресе солтүстік макробөктердегі әртүрлі шөптер арасында жиі кездеседі. Теңіз 
деңгейінен 1900-2000 м дейін көтеріле келіп, қылқанды ормандар шекарасынан 
субальпілік шалғындарында өседі. 
Дәрілік  бүршікбастың  өсінділерін  біз  Сарыбет  шатқалының  солтүстік 
макробеткейінен  анықтадық.  Дәрілік  бүршікбастың  эксплуатациялық  құрғақ 
шикізат қоры жалпы алаңы 149,0 га жерасты фитомассасынан 149,0 т-ны құрады. 
Мүмкін болатын жыл сайынғы әзірлемелер көлемі дәрілік бүршікбастың қайта 
шығу  кезін  есепке  алғанда  құрғақ  шикізаттың  жерасты  фитомассасынан  115 
т-дан аспауы тиіс. 
Veratrum nigrum L. қара тамырдәрі шалғынды биік шөпті жотаның солтүстік 
макробеткейінде  ғана  анықталған,  онда  жекелеген  учаскелерінде  10  га  дейін 

60
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
және одан да артық алаңдарда қопа түзген. 
Қара  тамырдәрінің  эксплуатациялық  шикізат  қоры  жалпы  алаңы  92  га 
жерүсті фитомассасынан 25,8 т және жерасты фитомассасынан 128,3 т құрады. 
Мүмкін  болатын  жыл  сайынғы  әзірлемелер  көлемі  қара  тамырдәрінің  қайта 
шығу  кезін  есепке  алғанда  құрғақ  шикізаттың  жерүсті  фитомассасынан  8,6  т 
және жерасты фитомассасынан 12,8 т аспауы тиіс. 
Ziziphora  clinopodioides  Lam.  иісті  көкемарал  жотаның  оңтүстік 
макробеткейінде  тасты-шиыршықтасты  баурайларында  анықталған.  Ол  тұтас 
қопаларды  құрамайды,  тек  теңіз  деңгейінен  1700-1750  м  биіктікте  оңтүстік 
макробеткейлердің жекелеген учаскелерінде кездеседі. Осы тәрізді бірнеше қопа-
учаскелерін  Бұрқат  өткелінен  7  км  төмен  оңтүстік  макробеткейде  орналасқан 
жоғары қыстақ маңайынын анықтадық. 
Иісті  көкемаралдың  эксплуатациялық  құрғақ  шикізат  қоры  99  га  жалпы 
алаңда  жерүсті  фитомассасынан  9,7  т  құрады.  Мүмкін  болатын  жыл  сайынғы 
әзірлемелер көлемі иісті көкемаралдың қайта шығу кезін есепке алғанда құрғақ 
шикізаттың әзірлемелерден кейінгі мөлшері 3,2 т аспауы тиіс. 
Сарымсақты  жотасында  жүргізілген  ресурстанулық  зерттеулердің 
нәтижесінде официнальді емдік, викарді және басқа да пайдалы өсімдіктердің 
қатысуымен флоралық құрамы 180-ге тарта өсімдік қауымдастығының таралуы 
сипатталды. 
1-кесте  –  Алтай-Тарбағатайы  жотасының  солтүстік  және  оңтүстік  макробеткейіндегі 
өсімдіктердің флористикалық құрамы
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Abiessibirica Ledeb. 
 sp
–
Betulapendula Roth. 
–
sol–sp
Betulahumilis Schrank.
sol
–
Betularotundifolia Roth.
cop
–
Caraganaarborescens Lam.
–
sol
Caraganapumila Pojark.
sol
sp
Cotoneaster melanocarpa Fisch. ex Blytt.
sol
sol
Cotoneaster uniflorа Bunge
sol
sol
Daphne altaica Pall.
–
sol
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

61
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
А.Б. БОЛГИБАЕВА. 4 (72) 2016. Б. 55-67   
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 
1-кестенің жалғасы
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Juniperuspseudosabina Fisch.
–
sp–sol
Juniperussabina L.
–
sol
Juniperussibirica Burgsd.
–
sp–sol
Larixsibirica Hill.
sp-cop
sol
Loniceraaltaica Pall. exDC.
sp
sp
Loniceratatarica L.
sp
sp
Pentaphylloidesfruticosa (L.) 0. Schwarz.
sol
sp–cop
Piceaobovata Ledeb.
sp
–
Pinussibirica Du Tour.
sol
–
Populuslaurifolia Ledeb. 
sol–sp
–
Populustremula L.
sol–sp
–
Ribesnigrum L.
sol
sol
Rosa acicularis Lindl., R. laxa Retz.
sol
sol
Rubuscaesius L.
sp
sp
Rubusidaeus L.
sp
sp
Rubussaxatilis L.
sol
–
Salixbebbiana Sarg.
sp
sp
Salix pentandra L.
sp
sp
Salix viminalis L. 
sp
sp
Sibiraеаaltaensis (Laxm.) Sneid.
sp–sol
–
Spiraeahypericifolia L.
sp
sp
Spiraeamedia Franz.
sp
sp
Sorbussibirica Hedl.
sol
–
Achillea millеfolium L.
sp–cop
cop
Aconitum altaicum Steinb.
sol
sp–cop
Aconitum anthoroideum DC.
sol
sp–cop
Aconitumleucostomum Worosch.
sol–sp
–
Adenophoralilifolia L.
sol
–
Aquilegia glandulosa Fisch ex Link
sol
–
Alchemillaledebourii Juz.
sp
sp
Alchemilla vulgaris L.
sp–cop
sp
Allium ledebourianum Schult. et Schult. fil.
sol
 
- 

62
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
1-кестенің жалғасы
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Allium sp.
sol
sol
Alopecurusalpinus Smith
sp
sp
Androsace sp.
sol
–
Angelica decurrens (Ledeb.) B. Fedtsch.
sp
sol
Artemisia vulgaris L.
sp
sp
Artemisia absinthium L.
sp
sp
Artemisiaaustriaca Jacq.
sp
sp
Artemisia dracunculus L.
sp
sp
Artemisia marschalliana Spreng.
sp
sp
Artemisia sieversiana Willd.
sp–cop
sp
Aster alpinus L.
sp
sp
Aster altaicus Willd.
sol
sol
Astragalus sp.
sp
sp
Atragenesibirica L.
sp–sol
–
Bergeniacrassifolia (L.) Fritsch.)
sp–cop
–
Bromopsisinermis (Leyss.) Holub. 
sp
sp
Bupleurumaureum Fisch.
sol
–
Bupleurummultinerve DC.
cop
–
Calamagrostisepigeios (L.) Roth
sp
sp
Calthapalustris L.
sol
–
Campanulaglomerata L.
sol–sp
sol
Capsella bursa-pastoris (L). Medik.
sp
sp
Carex sp.
sp
sp
Carumcarvi L.
sp
sp
Cerastiumarvense L.
sp
sp
Cerastiumdavuricum Fisch. exSpreng.
sp
sol
Cerastiumpusillum Ser.
sp
–
Chamaenerionangustifolium (L.) Scop.
sp
–
Cirsiumhelenioides (L.) Hill
sol
–
Crepissibirica L.
sp
–
Dactylisglomerata L.
sp
sp
Delphiniumdictyocarpum DC.
sol
–
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

63
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
А.Б. БОЛГИБАЕВА. 4 (72) 2016. Б. 55-67   
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 
1-кестенің жалғасы
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Delphiniumelatum L.
sol
–
Dianthus ramosissimus Pal.exPoir.
sp
sp
Dianthus superbus L.
sp
sp
Dianthusversicolor Fisch.
sp
sp
Dracocephalumgrandiflorum L.
sp
–
Dracocephalumnutans L.
–
sol–sp
Echinopsritro L.
sp
sol
Echium vulgare L.
sp
sp
Eguisetumarvense L.
sol
–
Elytrigiarepens (L.) Nevski
sp
sp
Erigeronacris L.
sp–sol
sp–sol
Euphorbia buchtormensis C.A. Mey.
–
sol
Euphrasiaaltaica Serg.
sp
sp
Euphrasiaparviphlora Schag.
sp
sp
Festucapratensis Huds. 
sp
sp
Festucavalesiaca Gaudin.
sp
sp
Filipendulaulmaria (L.) Maxim.
sol
–
Fragariavesca L.
sp–sol
sol
Galiumboreale L.
sp–cop
sp
Galiumverum L.
sp
sp
Gentianaalgida Pall.
sol
–
Gentianadecumbens L. fil.
sp
sol
Geraniumprаtense L.
sp–sol
–
Geraniumpseudosibiricum J. Mayer
sp
sp
Geraniumsibiricum L.
sol
sol
Geumrivale L.
sol
–
Glycyrrhizauralensis Fisch. 
–
sol
Gnaphaliumsylvaticum L.
sp–sol
–
Goodyerarepens (L.) R.Br.
sp
–
Hedysarumalpinum L.
sp–cop
–
Hedysarumneglectum Ledeb.
sp
–
Heracleumdissectum Ledeb.
sol
–

64
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
1-кестенің жалғасы
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Hypericumperforatum L.
–
sol
Iris bloudowii Ledeb.
sp
cop
Lamium album L.
sol
sol
Anthennariadioica (L.) Gaertn.
sp
–
Leonurusglaucescens Bunge. 
–
sp–sol
Linaria vulgaris Mill.
–
sol
Ligulariaglauca (L.) O. Hoffm.
sp
–
Matricariaambigua (Ledeb.) Kryl.
sp
sp
Medicagofalcata L.
sol
sol
Menthaarvensis L.
sp
sol
Myosotis arvensis (L.) Hill
sp
sp
Myosotis sparsiflora Pohl.
sp
sp
Origanumvulgare L.
–
sol
Orobusluteus L.
sp–cop
–
Orostachysspinosa (L.) C.A. Mey.
sol
sp
Papaver croceum Ledeb.
–
sp–sol
Parnassiapalustris L.
sp–sol
sol
Patriniaintermedia (Hornem.) Roet. et Schult.
–
sol
Pedicularisludvigii Regel
sp
sol
Phleumphleoides (L.) Karst.
sp
sp
PhleumpratenseL.
sp
sp
Phlomoides tuberosa (L.) Moench.
sp–cop
sp
Plantagomajor L.
sp
sp
Plantagomedia L.
sp
sp
Poaangustifolia L.
sp
sp
Poapratensis L.
sp
sp
Polemoniumcaeruleum L.
–
sol–sp
PolygonumalpinumAll.
sp
sp–sol
Polygonumaviculare L.
sp
sp
Polygonumundulatum
sol
–
Polygonumnitens (Fisch et Mey).
sp
–
Polygonumviviparum L.
sp
–
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

65
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
А.Б. БОЛГИБАЕВА. 4 (72) 2016. Б. 55-67   
 
 
 
 
                ISSN 1683-1667 
1-кестенің жалғасы
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Potentillaacaulis L.
–
sp
Potentillaanserina L.
sp
–
Potentillacanescens Bess.
sp
sp
Potentillaconferta Bunge
sp–sol
–
Prunella vulgaris L.
sol
–
Pyrethrum alatavicum Herd.
sp
sol
Pyrola minor L.
sol
–
Ranunculus acris L.
sp
sol
Rhinanthusserotinus (Schoenh.) Oborny.
sp
sp
Rhinanthussongaricus (Sterneck) B.B. Fedtsch.
sp–cop
sp
Rumexacetosa L.
sp
sp
Salviastepposa Shost.
sp–sol
sol
Saussurealatifolia Ledeb.
sp
–
Scabiosaochroleuca L.
sp
–
Schizonepetamultifida (L.) Brig.
sp–sol
–
Scorzoneraradiata Fisch. ex Ledeb.
sol–sp
sol
Sedum eversii Ledeb.
–
sp–cop
Sedum hybridum L.
sol
sp–sol
Sedum purpureum (L.) Schult.
sol
–
Seneciojacobaea L.
sp
sp
Serratulacardunculus Pall. 
sol
–
Silenesibirica L.
sp
sp
Solidagovirgaurea L.
sp
sp
Stipacapillata L.
sp
sp
Swertiaobtusa Ledeb.
sp–sol
–
Tanacetumvulgare L.
sol
sol–sp
Taraxacumofficinale Wigg.
sol
sol
Thalictrumfoetidum L. 
sp
–
Thalictrumminus L.
–
sp
Thalictrumsimplex L.
sp
sp
Thermopsisalpina (Pall.) Ledeb.
sp
sp
Thlaspiarvense L.
cop
cop

66
Тоқсанына бір рет шығарылады
  
 
 
 
         
Шығыстың аймақтық хабаршысы
1-кестенің жалғасы
Сарымсақты  жотасының  аумағында  32  емдік  өсімдіктің,  соның  ішінде 
кәсіптік  қопа  түзетін,  сонымен  қатар  жиі  кездесетін  түрлері  шалғын  арасын-
да  баурайларда,  өзен  алқаптарында  таралған,  бірақ  олар  кәсіптік  маңызы  бар 
қопалар түзбейді.
Экспедициялық зерттеу кезеңінде Алтай Тарбағатай жотасының аумағында 
кәсіптік қопалар анықталып, 9 өсімдік түрінің шикізат қоры есептелінді.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.  Мырзагалиева А.Б. Ботаникалық ресурстану: оқу құралы / А.Б. Мырзагалиева. 
– Өскемен: С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспасы, 2013. – Б. 55-65.
2.  Методика определения запасов лекарственных растений. – М., 1986. – 50 с.
3.  Цыганов  А.П.  Флора  хребта  Тарбагатай  (Южный  Алтай):  автореф.  дисс…. 
канд. биол. наук / А.П. Цыганов. – Алма-Ата,1992. – 19 с.
4.  Котухов Ю.А. Список сосудистых растений Казахстанского Алтая / Ю.А. Ко-
тухов // Ботанические исследования Сибири и Казахстана. Вып. 11. – Барнаул, 2005. – 
С. 11-83.
5.  Котухов  Ю.А.  Флора  Западно-Алтайского  заповедника  /  Ю.А.  Котухов, 
А.А.  Иващенко  //  Труды  Западно-Алтайского  заповедника.  –  Алматы: Tethys,  2007.  – 
С. 108-196.
Өсімдік түрлері
Алтай-Тарбағатай жотасы
Макробеткей / Друде шкаласы 
бойынша
солтүстік
(теңіз деңгейінен 
1048–2132 м)
оңтүстік
(теңіз деңгейінен 
2132–1744 м)
1
2
3
Trifoliumrepens L.
sp
sol
Trifoliumpratense L.
sp
sp
Trifoliumlupinaster L.
sp
sp
Urticadioica L.
sp
sp
Vacciniumvitis-idaea L.
sol–sp
–
Veratrumnigrum L.
sp–cop
–
Veronica longifolia L.
sp
sp
Veronica spuria L.
sp
sp
Viciatenuifolia Roth.
sp
sp
Viola altaica Ker.-Gawl.
sol
sol
Ziziphoraclinopodioides Lam.
–
sp–cop
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

67
Региональный вестник Востока
  
 
 
 
 
        
Выпускается ежеквартально
REFERENCES
1.  Myrzagalieva A.B., Botanikalyq resurstanu, oqu quraly. Oskemen. S. Amanzholov 
atyndaqy ShQMU baspasy, 2013, 55, 65 (in Kaz).
2.  Metodika opredelenija zapasov lekarstvennyh rastenij. M., 1986, 50 (in Russ).
3.  Cyganov A.P., Flora hrebta Tarbagataj. Juzhnyj Altaj. Avtoref. diss…. kand. biol. 
nauk. Alma Ata, 1992, 19 (in Russ).
4.  Kotuhov  Ju.A.,  Spisok  sosudistyh  rastenij  Kazahstanskogo  Altaja.  Botanicheskie 
issledovanija Sibiri i Kazahstana. Vypusk 11. Barnaul, 2005, 11, 83 (in Russ).
5.  Kotuhov Ju.A., Ivashhenko A.A., Flora Zapadno Altajskogo zapovednika. Trudy Za-
padno Altajskogo zapovednika. Almaty. Tethys, 2007, 108, 196 (in Russ).
UDC 1:316:004:681.3.06

жүктеу/скачать 8,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: