Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
www.аlashainasy.kz
e-mail: info@аlashainasy.kz
...дедім-ай, ау!
Индира КЕРЕЕВА,
журналист:
– Садақада дабырлап әңгіме
айтып отырған шалдарға шай құйып
отыр ған мұғалім келіні «тыныш» деп
айқай лап жіберіпті. «Әркім өз кәсібі-
нің құлы» деп тауып айтқан, ә...
«Фейсбуктегі» жеке
парақшасынан)
Нұржан ТҰРСЫНБАЙ:
ДАТ!
Ұлттық тәрбие мен
отаншылдық рухты үлгі ету
арқылы ғана жат ағымға
кетушілердің бетін бері
қайтаруға болады
бетте
6
№195 (1106)
7 қараша, бейсенбі
2013 жыл
ОЙ-КӨКПАР
Халықты солтүстік өңірлерге тарту үшін жалақыға аймақтық үстеме коэффициент белгілеу керек пе?
ИƏ
-бетте
3
ЖОҚ
– Мен бұл ұсынысты қолдар едім.
Негізі, кейбір өңірдің ерекшелігіне
қарай отырып жалақыларына аймақтық
коэффициент қосуға болады. Мысалы,
Қызылорда облысының кейбір
аудандарында онда тұратын жергілікті
халықтың жалақысына белгілі бір
мөлшерде экологиялық коэффициент
қосылған. Сол секілді солтүстік өңірге
халықты тарту үшін де онда тұратын
халықтың жалақысына аймақтық
коэффициент белгілеу артықтық етпес
еді. Негізі, мұндай тәжірибе Кеңес
одағы кезінен бар. Мәселен, ол кезде
шөлді аймақта орналасқан халықтың
жалақысына аймақтық коэффициент
қосылатын. Сол секілді солтүстік өңір де
суық болғандықтан халықтың тұрмыс-
тіршілігіне қолайсыздау.
Жасыратыны жоқ, әлі күнге солтүстік өңірлерімізді
қазақыландыра алмай келеміз. Халықтың күнделікті
қолданыстағы тілі ғана емес, іс қағаздары, көше
атаулары, әртүрлі жиындарында да орыс тілінің
ықпалы басым. Тіпті балабақшалар мен
мектептердің көбісі де – орыстілді. Оның үстіне
солтүстік аймақтарда жұмысшы күшінің тапшы
екендігі де белгілі. Осыған орай кейбір
мамандар халықты солтүстік өңірлерге тарту
үшін жалақыларына аймақтық
коэффициент белгілеу туралы ұсыныс
айтуда. Әйтсе де жалақыны
үстемелеуден гөрі түйткілдің тетіктерін
іздеу керек деп, мәселенің мәнін
басқа жақтан іздеушілер де жоқ
емес. Тақырыпқа орай
мамандардың пікірін біліп,
таразылап көрген едік.
Ерболат МҰСАБЕКОВ,
ҚР Статистика агенттігінің
Әлеуметтік және демографиялық
статистика департаменті
директорының орынбасары:
Дайрабай ҮСІПБАЕВ,
«Қазимпэкс Ақтау» қорының
директоры, экономика
ғылымының кандидаты:
Мәжілістегі «Ақ жол» фракциясының депутат-
тары бұған дейін Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі
төңі регіндегі түйткілдерді түртпектеп жүріп, ақыры
төра йымды ауыстырып тынған болатын. Банк айна-
ласындағы былыққа Елбасы да мән берген еді. Бас-
шы ауысып қана қоймай, тамыр-таныстықпен «қол
жеткізгендер» баспананы қайтарып та жатыр. Сосын
жаңа басшылық алдағы уақытта олқылықты қайта
бол дырмау үшін «Қолжетімді баспана – 2020» бағ-
дарламасын күзеп, түзеуге уәде де берген. Осыны
ескер ді ме, «ақжолдық» депутат Алмас Тұртаев Үкі-
мет басшысының атына сауал жолдап, демогра фия-
лық ахуалды жақсарта түсу үшін отбасындағы бала
санына қатысты ипотеканы субсидиялау туралы
мәселені көлденең тастады. «Адам ресурсы – ең
басты құндылық. Елбасының «Қазақстан – 2030»,
«Қазақстан – 2050» стратегиялық бағдарламала-
рында, еліміздегі демографиялық өсімді және
азамат тарымызды жан-жақты әлеуметтік қамсыз-
дан дыру туралы нақты мақсаттар көзделген. Алайда
бүгінгі күні қолданыста ешқандай демографиялық
даму бағдарламасы жоқ екендігін жасыра алмай-
мыз», – дейді Алмас Ұзақұлы. Бұл ретте – статисти-
каға үңілген «ақжолдық» депутат соңғы он жылда
демография теріске емес, оң өріске бұрылғанын
байқапты. Мәселен, соңғы он жылда халық саны 2
миллионға жуық өсіп, туған балалар мен қайтыс
бол ған азаматтар санының қатынас динамикасы
жақ сарған.
«Қолжетімді баспана – 2020»
бағдарламасы жүзеге асып жатқанымен,
бұған күмәнмен қарайтындар аз емес.
Сондай күмәншіл топтың бірі – көп
балалы отбасы. Елдегі демографиялық
дүмпуге үлес қосқанымен, айлығы
шайлығына жетпейтін осы санат үй
мәселесінде, шынымен, шет қалып
жатыр. Оларда айлығын жырып,
бағдарламаға салатын қауқар жоқ.
Ендеше, дәл осы топтың бағдарлама
арқылы баспана алып, бағы ашылып
кетсе, қанеки! Дегенмен демографияны
межеге белгілеген топ мәжілісте осындай
отбасыларға қатысты ынталандыру
мәселесін көтерді.
Жалғасы 2-бетте
ҚҰҚЫҚ ПЕН ҚҰРЫҚ
ОҚИҒА
Алматы қаласы ішкі істер департаментінің баспасөз
қызметі таратқан ақпаратқа қарағанда, алдымен по-
ли цияға бір жігіт шағымданып, машинасын өзі жақсы
таны майтын бір қыздың айдап әкеткенін айтқан. Тәр-
тіп сақшылары ұрланған Hyundai-ды қаладан Талғарға
қарай шығатын жолдан тапты. Көп ұзамай оны ұрлап
кеткен 25 жастағы қыз да қолға түсті. Шағымдану шы-
ның айтуынша, ол қызбен көңіл көтеру орындарының
бірінде танысып, кейін Ратушный көшесіндегі үйлердің
бірінде таныстықты жалғастырмақ болған. Бірақ
бейтаныс ару жігіттің көзін ала беріп, машинаны мініп
қашады. Полицейлер оның ұсталған кезде мас бол-
ғанын айтып отыр. Дәл осындай оқиға таңға қарай
тағы тіркелді. Шымкенттің 35 жастағы тұрғыны өзінің
Audi-ін әлдебір жеңіл жүрісті қыздың айдап әкеткенін
айтқан. Ішкі істер қызметкерлері күдіктіні кешке қарай
ұстады. 29 жастағы қыз ұрланған көлікті бір жерге
жасырып қойыпты. Қылмыс жасаған кезде оның мас
болғаны анықталды. Екі факті бойынша қылмыстық іс
қозғалды.
Болатбек МҰХТАРОВ
Жалғасы 4-бетте
АҢДАТПА
-бетте
5
-бетте
3
-бетте
7
Кинологияны дамытпай,
қазақы
тазы тұқымын
сақтап қала аламыз ба?
География саласына
қашан көңіл бөлеміз?
Жасындай жарқ
еткен Жәнібек
Астана уақытымен сағат 18:00 бойынша
ЭКОНОМИКА АЙНАСЫ
153,77
207,62
25,24
15618,22
900,45
1308,10
4,73
1,35
1463,67
106,09
ДОЛЛАР
ЕВРО
РУБЛЬ
ЮАНЬ
EUR/USD
DJIA
KASE
RTSI
BRENT
GOLD
(ICE)
(NYMEX)
Алматы
+10..+12
о
-3.. -5
о
+3.. +5
о
-1.. -3
о
Астана
с
с
с
с
– Жалпы, өңірді қазақыландыру
үшін не нәрсе істесе де жарасады деп
ой лаймын. Қазақстанның бір бөлігінің
тұтас тай орыстілділер мен орыстілділер
ме
кеніне айналуынан туындайтын
қауіп көп. Сондықтан қолдан келетін
бар лық шараларды қарастыру керек.
Де
ген
мен осы бағытта жасалатын
әрбір шараның нәтижелі болуын ой-
лас тыру керек. Мәселен, халықты сол-
түс тік өңірге тарту үшін жалақыларына
аймақтық коэффициент қосу мемле-
кет тің қоржынына әжептәуір жүк. Біз
қазақыландыру мақсатында осындай
шара қабылдағанымызбен ол өзін-өзі
ақтай ма, мәселе – сонда. Мысалы,
бізге жаппай халықтың солтүстікке
жөңкіле көшіп барғаны қажет емес.
Онда көшіп баратындар қазақтілді, сол
өңірдің қазақылануына септігін тигізе
алатын дар болуы керек.
Бала санына қарай баспана ипотекасын
субсидиялауды шеше аламыз ба?
Майлықты науқастың
ішіне қалдырыпты
Алматының қыздары
ішіп алса, көлік ұрлайды
Алматылық полицейлер әйелдердің көлік
ұр лауына қатысты екі бірдей деректі тіркеді. Екі
оқиға да өткен сейсенбіге қараған түні болған.
Оралдықтар енді ота жасатудан қорқатын
болды. Өйткені облыстық клиникалық
ауруханаға пышақ жарақатымен түскен 1967
жылғы М.Ихсанов деген азамат операциядан
кейін 10 күн өткенде көз жұмды.
Облыс прокуратурасының баспасөз қызметінен
түскен мәліметке қарағанда, кеуде және іш тұсынан
пышақ сұғылған азамат 13 қазанда жарақат пунктіне
жеткізілген. Сот-дәрігерлік сарапшы А. Конновтың
берген қорытындысына сәйкес, марқұмның ажалы
сапасыз медициналық қызмет көрсетуден болған.
Атап айтқанда, ота жасалған кезде М.Ихсановтың
ішінде мәрлі майлық (марлевая салфетка) қалып
қойған, бұл іштің қабынуына (фиброзды перитонит)
әкеліп соқтырған.
Қала прокуратурасының ұсынысымен Орал
қалалық ішкі істер басқармасы қазір ҚР ҚК 114-бабы
4-бөліміне сәйкес, адам өліміне әкеліп соқтырған
медицина қызметкерлерінің кәсіптік міндеттерін
орындамау фактісі бойынша қылмыстық іс қозғады.
Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ,
Орал
Ұшпайтын ұшақ Оралда да бар
ТҮЙТКІЛ
Қазақстанда жыл сайын бірнеше жүздеген жаңа жобалар-
дың басталғаны, аяқталып, іске қосылғаны туралы көп ести-
міз. «Апырай, осылардың барлығы шын болса, 17 млн ха лық
жұмысқа қарық боп, жағдайымыз күрт жақсарып кет пей ме»
деп жүргенде, біраз былықтардың беті ашыла бастады.
Сөйтсек, бізде, Орал өңірінде де
көзбояушылық етек жайыпты. Жаңа
деп жарнамаланған зауыттар мен
фабрикалар өнім шығармастан өмір
сүруін тоқтатқан. «Made in Ka zakhs-
tan» ұшақтары ұшпайды, отандық
теп ловоздар тоқтап тұр, тіпті дайын
бөл шектерден планшет, компьютер
мен теледидар да құрай алмайтын
бо л ып шықтық. Мәселен, 2011 жы-
лы Маңғыстау облысында аса ма-
ңыз ды инновациялық жоба ретінде
таныс тырылған «Аққу» зауыты жы-
лына соңғы үлгідегі 67 мың дана
план шет, 40 мың теледидар және 43
мың монитор шығарады деп хабар-
лан ған болатын. Содан бері бар бол-
ғаны мың дана ғана теледидар шы-
ғар ған кәсіпорын басшылығы қазір
былыққа батып, істі болып жатыр.
Ең сорақысы, инновациялық де-
ген желеумен бұл жобалардың тұ-
сау кесеріне Елбасының өзін шақы-
рып, соңынан ұятқа қалдырған
ше неу ніктердің әрекетіне қандай
баға беруге болады? Және бұл шар-
уа ның барлығы «Мемлекет басшы-
сы ның тапсырмасына сәйкес», «Пре-
зи денттің айтуымен» деген секілді
арасы на ине сұғылмас аргументтер-
мен әдіптелгенін қайтерсіз. Алайда
жалғандықтың жарға жығатыны
белгілі. Қарағандыдағы ұшпайтын
ұшақтың әңгімесі Елбасының өткір
сынынан кейін белгілі болды. Осыдан
бірер жыл бұрын отандық өндірісті
қолға аламыз деп желпінген «Сұң-
қар» зауытынан әлі күнге дейін
бірде-бір ұшақ ұшып шықпапты. Бас-
тапқыда «дайын детальдардан құ-
рас тырмаймыз, конструкторлық бю-
ро дан ұшақ жасаудың толық циклына
дейін меңгереміз» деп мақтанған за-
уыт басшылығының жоспары ке ре-
мет-тұғын. Кәсіпорын директоры
Александр Ващенко мырза: «әлемде
мұндай шағын, әрі арзан ұшақ жоқ.
Америкада құны 1 млн доллар, ал
бізде 145 мың доллар шама сында.
Қазақстанның өзіне осындай 400
ұшақ, Ресейге мыңы керек» деп
оптимистік болжам жасаған еді. Қазір
ол сол кездегі сәуегейлігін еске
алмауға тырысатын болуы керек.
Себебі алғашында «Фермер – 2»,
2012 жылы төрт орындық «Сұң қар»,
ал 2015 жылы 10 орындық «Экс пе-
дишн», жалпы жиынтығы жылына 32
ұшақ жасауды межелеген «Сұң қар»
ақыры қанатын кеңге кере ал ма ды.
Шағын авиацияның шапаға
тын
көреміз бе деген ауыл шар уа шы лығы
еңбеккерлерінің үміті де сөнуге таяу.
Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ
Қанат ҚАЗЫ
Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
www.аlashainasy.kz
e-mail:
i
i
nfo@аlashainasy.kz
...дедім-ай, ау!
!
!
Индира КЕРЕЕВА
ВА
,
журналист:
– Садақада дабырлап әңгіме
айтып отырған шалдарға шай құйып
отыр ған мұғалім келіні «тыныш» деп
ай
айқа
қай
йла
лап
п жі
жі
бе
бері
ріпт
пті.
і. «Әр
Ә кім өз кәсібі-
ні
н
ң
ң
құ
құлы
лы»
»
де
де
п
п та
тауы
уып
п ай
айтқан, ә...
«Фейсбуктегі» жеке
парақшасынан)
ДАТ!
Нұржан Т
Т
Т
Т
Ұ
Ұ
Ұ
Р
Р
Р
Р
СЫНБА
А
А
А
Й
Й
Й
Й
:
б
б
е
е
т
т
т
т
е
е
№195 (1106)
7 қараша, бейсенбі
2013 жыл
О
О
Й
Й-К
КӨ
ӨК
К
П
ПА
АР
Р
ИƏ
-бетте
ЖОҚ
– Мен бұл ұсынысты қолдар едім.
Негізі, кейбір өңірдің ерекшелігіне
қарай отырып жалақылар
арын
ына
а ай
айма
мақт
қтық
ы
коэффициент қосуға б
бол
олад
ады.
ы.
М
Мыс
ыс
ал
алы,
ы
Қызылорда облысының кейбір
аудандарында онда тұратын жергілікті
халықтың жалақысына белгілі бір
мөлшерде экологиялық коэффициент
қо
қо
сылған. Со
ол
л секілд
д
і солтүстік өңірге
ха
халы
лықт
қты
ы та
а
рт
рту
у үш
үшін
ін д
де
е онда тұратын
халықтың жалақысына аймақтық
коэффициент белгілеу артықтық етпес
еді. Негізі, мұндай тәжірибе Кеңес
одағы кезінен бар. Мәселен, ол кезде
шөлді аймақта орналасқ
қан
а
х
х
алықтың
жалақысына аймақты
ы
қ
қ ко
коэф
эффи
фи
ци
циен
ент
қосылатын. Сол секілді солтүстіік өңіір де
суық болғандықтан халықтың тұрмыс-
тіршілігіне қолайсыздау.
Жасыратыны жоқ, әлі күнге солтүстік өңірлерімізді
қазақыландыра алмай келеміз. Халықтың күнделікті
қолданыстағы тілі ғана емес, іс қағаздары, көше
атаулары, әртүрлі жиындарында да орыс тілінің
ық
ы
палы басым. Тіпті бала
лаба
бақш
қшал
алар
ар м
мен
ен
ме
мект
ктептердің көбісі де – оры
ры
ст
стіл
ілді
ді. Он
Оның
ың ү
ү
ст
ст
ін
ін
е
е
солтүстік аймақтарда жұмысшы күшінің тапшы
екендігі де белгілі. Осыған орай кейбір
мамандар халықты солтүстік өңірлерге тарту
үшін жалақыларына аймақтық
ко
коэф
эффи
ф ци
ц ент
т бе
б лгілеу
у туралы ұсыныс
ай
айту
туда
да.. Әй
Әй
тс
тсе
е
де
де ж
жалақыны
үстемелеуден гөрі түйткілдің тетіктерін
іздеу керек деп, мәселенің мәнін
басқа жақтан іздеушілер де жоқ
емес. Тақырыпқа орай
мамандардың пікірі
р н біліп,
таразылап көрг
рген
ен е
еді
дік.
к.
Ербола
а
т
т МҰ
М САБЕКОВ,
,
ҚР С
Ста
тати
тист
ст
ик
ика
а аг
аген
ентт
т іг
іг
ін
інің
ің
Әлеуметтік және демографиялық
статистика департаменті
директорының орынбасары:
Дайрабай ҮСІПБАЕВ,
«Қ
«Қаз
азим
импэ
п кс Ақтау» қорының
директоры, экономика
ғылымының кандидаты:
Мәжіліст
ст
егі «Ақ жол» фракциясының депутат-
тары б
бұғ
ұған
ан
д
д
ей
ейін
ін Т
Тұр
ұрғы
ғынү
нү
йқ
йқ
ұр
ұрыл
ылысжинақбанкі
төңі рег
і
індегі
і
түй
йтк
і
ілдерді
і
түртпектеп жүріп, ақыры
төра йымды ауыстырып тынған болатын. Банк айна-
ласындағы былыққа Елбасы да мән берген еді. Бас-
шы ауысып қана қоймай, тамыр-таныстықпен «қол
жеткізгендер» баспананы қайтарып та жатыр. Сосын
жа
жаңа
ңа б
б
асшылық алдағы уақытта
а о
олқ
лқыл
ылық
ықты
ты қ
қай
а та
та
бо
бо
л
лды
ды
р
рмау үшін «Қолжетімді басп
спан
ана
а – 20
20
20
20»
» ба
б ғ-
ғ
дарламасын күзеп, түзеуге уәде де берген. Осыны
ескерді ме, «ақжолдық» депутат Алмас Тұртаев Үкі-
мет басшысының атына сауал жолдап, демогра фия-
лық ахуалды жақсарта түсу үшін отбасындағы бала
санына қатысты ипотеканы субсидиялау туралы
мәселені көлденең тастады. «Адам ресурсы – ең
басты құндылық. Елбасының «Қазақстан – 2030»,
«Қазақстан – 2050» стратегиялық бағдарламала-
рында, е
елі
лі
мі
і
зд
з
егі демогр
раф
а иялық өсімді және
азамат ттар
арым
ымыз
ыз
ды
ды ж
жан
ан-ж
-ж
ақ
ақты
ты ә
ә
ле
леум
уме
еттік қамсыз-
дан дыру туралы нақты мақсаттар көзделген. Алайда
бүгінгі күні қолданыста ешқандай демографиялық
даму бағдарламасы жоқ екендігін жасыра алмай-
мыз», – дейді Алмас Ұзақұлы. Бұл ретте – статисти-
каға үңілген «ақжолдық» депутат соңғ
ң
ы он
о
жылда
де
демо
могр
граф
афия теріске емес, оң өрісске
ке б
бұр
ұрыл
ыл
ға
ғаны
нын
б
бай
йқапты. Мәселен, соңғы он жылда халық саны 2
миллионға жуық өсіп, туған балалар мен қайтыс
бол ған азаматтар санының қатынас динамикасы
жақ сарған.
«Қолжетімді баспана – 2020»
бағдарламасы жүзеге асып жатқанымен,
бұған күмәнмен қарайтындар аз емес.
Сондай күмәншіл топтың бірі – көп
бала
лалы
лы о
о
тб
тбас
асы.
ы. Е
Елд
лдег
егіі де
де
мо
мографиялық
дү
дүмп
мпуг
уге
е үл
үлес
ес қ
қос
осқа
қаны
ныме
мен,
н,
а
айлығы
шайлығына жетпейтін осы санат үй
мәселесінде, шынымен, шет қалып
жатыр. Оларда айлығын жырып,
бағдарламаға салатын қауқар жоқ.
Ен
Енде