Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет

ғы 

Тегіміз бір түріктер дүниежүзілік кинология 

орталығына біздің тазыға ұқсайтын иттің 

түрін тіркетуге күш салып жүргені оқта-

текте айтылып қалып жүр. Егер дәл осы 

жағдай орын алған жағдайда бізге тазыны 

қазақы тұқым екенін дәлелдеу қиынға 

соға 

хабар ды естігенмен, біз бәз-баяғы қалпы-

мыз бен жайбарақат жүріп жатырмыз. Біз 

де жеті қазынаның бірі саналған тазыны 

әлемге танытамыз десек, сол бағытта 

жүйелі жұмыс жүргізгеніміз артық емес. 

Өстіп жүріп қымыз бен көкпардан ажырап 

қалғанымыз секілді тазыға да ие бола 

алмай қалуымыз әбден мүмкін. 

Оразхан ТҰРСЫНҚОЖАҰЛЫ, Қорқыт ата 

атындағы университеттің оқытушысы:

– Қазір қазақ тазысының құмай 

деген түрі жоғалып кету қаупінде тұр. 

Айдың күні аманда оны құртып алсақ, 

келешек ұрпаққа не дейміз? Бізді осы 

жағы ойландырып отыр. Рас, 

дүниежүзілік кинологиялық орталыққа 

тазы қазаққа тән тұқым түрінде тіркеле 

қоймаған. Түріктер соған ұқсайтын ит 

тұқымын тіркетіп қойса, бізге қиын 

тиетін түрі бар. Елдің арасында төбет 

пен тазы тұқымын сақтап қалуға көңіл 

бөліп жүрген адамдар баршылық. 

Алай да оларға мемлекет тарапынан 

ешқандай қолдау жасалып жатқан жоқ. 

Соның салдарынан жылдан-жылға 

қаза қы ит тұқымдары құрып бара жа-

тыр. Қолдағы деректерге сүйенсек, 

осыдан жарты ғасырдай бұрын елімізде 

саны 10 мыңға жуықтайтын тазы бол-

ған екен. Қазіргі күні олардың саны 

300-ге әрең жетеді. Жалпы, қазақ тың 

саятшылық өнерінде тазымен аңға 

шығудың маңызы ерекше деп айта 

аламын. Бұл – қазаққа ғана тән тұқым. 

Одан ажырап қалмауымыз тиіс. Осы 

бағытта жүйелі жұмыс жүргізгеніміз 

артық тық етпейді. Оған немқұрайды 

қарамайық дегім келеді. 

Әлемдік кинология орталығына тіркелу 

үшін иттің тегі сараланады. Оның қаны 

ғылы ми тұрғыда сараптаудан өткізіледі. 

Сондай-ақ олардың саны кем дегенде 

еркегі мен ұрғашысын қосқанда 1000-ға 

жетуі қажет. Өкінішке қарай, қазір біздің 

қолымызда оның үштен бір бөлігі ғана бар. 

Аңшылыққа құмар қазақ тазысының 

орнына тегі белгісіз басқа ит тұқымдарын 

ертіп шығатын болды. Дәл осындай көрініс 

қазақы аймақ – Сыр өңіріне де тән құбы-

лысқа айналды. Ал тазы аялы алақан жы-

луын күтіп тұр.

Нәзікен Ал-

па мысқызы  – 

білім нің  қара 

ш а     ң ы р а ғ ы 

Қ а з Ұ У - д ы ң 

мақ тан 

тұтар 

бірі. Экономика 

факультетін та-

мам даған  бел-

гі 

лі ғалым әрі 

шы ғар ма шылығы  жырсүйер  қауымға 

етене таныс. Ақынмен кездесуді жүргізген 

жур 

филология ғылымының докторы, про фес-

сор Өмірхан Әбдиманұлы: «Поэзияның 

құдіреті – шыншылдығында. Нәзікен Алпа-

мысқызы жырларының құндылығы да 

сонда», – деп пікір білдірді. Терең фило со-

фия, өмір таным иесінің «Күрделі дейді 

адамды», «Алма бақ», «Өрлеудің жолы 

мың тармақ», «Асылдар», «Шөлдеді 

көзім», «Ақын тағдыры – Мағжанға» т.б. 

өлеңдерін  фи ло  логия  және  әдебиеттану, 

әлем тілдері фа 

культетінің ақынжанды 

студенттері нақышына келтіре оқыды. 

Ақынның жырларына нәзіктік пен сыр-

шылдық тән. Өлең өлкесіне кештеу келсе 

де, талант иесінің жырлары жүректен шы-

ғып жүректерге жетті. «Біз бала кезден 

ақын, жазушы сыйлаған азаматпыз. Олар-

дың шығармаларын іздеп жүріп оқи тын-

быз. Мен Нәзікен Алпамысқызымен бір 

топта оқыдым. Оның бірінші ерекшелігі – 

талант тылығында; екіншіден, еңбекқор; 

үшіншіден, жеке тұлға ретінде көрінетін», 

– деген белгілі ғалым, экономика ғылы мы-

ның докторы, профессор Сағындық 

Сатыбал 

дыұлы студенттік жылдардың 

қызық ты сәттерімен бөлісті.

Қазақстан Жазушылар одағының мү-

шесі, Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлы-

ғы ның иегері Нәзікен Алпамысқызының  

«Шы рағ дан», «Күрең шетен» «Қарлығаш», 

«Қыз ғұмыр – жыр ғұмыр» атты жыр 

кітаптарын оқыр ман жылы қабылдаған. 

Биыл «Жар қырап аспанымда күн тұрғанда» 

деп ата ла тын жаңа жинағы жарық көрді.

Әйгерім ӘЛІМБЕКОВА

Абай ОМАРОВ (коллаж)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№195 (1106) 

7.11.2013 жыл, 

бейсенбі

ША

РА

Өскемен қаласынд

д

ағ

ағ

ы 

С.Аманжоло

атындағы Шығыс Қаз

азақ

ақст

ан

ан м

ем

емле

ке

ке

ттік

университетінде алматылық ақындармен 

ры Халықаралық «Алаш» әдеби  сый лы ғы-

ның лауреаты Әділғазы Қайырбеков, 

«Серпер» сыйлығының лауреаты Әлібек 

Ше

Шеге

бай,

а

ақы

н 

н Дә

улет

б к Байтұрсынұлы, 

«С

Серпер» с й

шы гер, ақын Серікбол Хасан өздерінің 

жаңа жырларын  оқып,  оқырмандардың 

сауалдарына жауап берді. Әнші Саят Нұр-

ғазин домбырамен бірнеше ән орындаса, 

аудармашы Сержан Т

Тоқ

оқта

сынұ

лы м

ен

ен

Аян

Тұрсынбайұлы өскем

ен

енді

к

оқ

ырма

нд

ндар

ға

ға 

тет проректоры, филология ғылымының 

кан дидаты  Сламбек Оразалин қоры тын-

дылап, қонақтарға алғысын білдірді.

Ос

Ос

ын

дай

кезд

ес

ес

у Өс

Пу

Пуш

кин

атын

дағы

кіт

апх

де суді ақын, «Дарын» сыйлығының иегері 

Азамат Тасқара жүргізіп отырды. Мектеп 

оқу 

келген ақындардың жырларын жатқа оқы-

ды. Ақындар оқырма

а

нд

рды

ттол

ға

ғ нт

ып

ып  

жауа

п

п бе

рі

ріп,

ө

ле

ңд

ңдер

ін

Мәуітқазы Зүкенов сөз сөйледі.

Осы күні Өскеменнің төрінде орна лас-

қан Жамбыл атындағы облыстық драма 

те

т атрында ақ

ын

ы  Саят Қамшыгердің «Шы-

ғысы

м б

р  Ал

та

й

тауд

ың кеніндей» атты 

шығармашылық кеші өтті. Кешті ақын 

Дәулетбек Байтұрсынұлы жүргізді. Ақын, 

Қазақстан Жазушылар одағының Шығыс 

Қазақстан облысындағы бөлімшесінің ди-

рек торы Нұржан Қуантай кеш шымыл ды-

ғын ашып берді. Қазақс

қ

та

а

одағы Поэзия кеңесін

нің

ің ттөр

ағас

ы Әд

іл

ілға

зы

зы

Қайырбеков ақынның шығармашылығына 

тоқталып, кеңінен сөз қозғады. Әнші Саят 

Нұрғазин кеш иесінің сөзіне жазылған «Ақ 

үміт» әнін орындаса, өскемендік айтыскер 

ақын Аслан Ғафуров жырдан шашу шашты. 

Са

Саят

Қ

ам

шыге

р ор

та

ға

ү

ш

рет шығып, жаңа 

өл

өлең

дер

н оқ

ып,  са

уалд

жауап берді. Кешті ақын Серік Ғабдулин 

қорытындылап, кеш иесіне арнап жазған 

өлеңін оқып, иығына шапан жапты.

Ән мен жырға толы кездесулер Семей 

қала сында  жалғасты. А

Алм

лмат

ыдан

б

б

арға

н

қонақ тармен өткен Шәкәрім аты

нд

д

а ы 

уни

ве

рситеттегі кездесуді ф

илол

ог

огия

факультетінің деканы Айбар Қабыкенұлы 

алып, семейліктерге ыстық сәлемдерін 

жол дап, жырларын оқыды. Студенттер, 

уни верс

құрылған «Жебе» 

бірл

л

ес

ті

тігі

ні

ң

жа

с 

ақын

да

дары

өз 

өле

оқыса, ф

илология ғылымының докторлары 

Қинаят Шаяхметов пен Арап Еспенбетов 

қонақтарға арнап сөз сөйледі. Кездесу 

барысында бүгінгі әдеби үдеріс жайында 

әңгіме өрбіді.

Тү

Түст

ен кейін Семейдегі Абай

й

ат

аты

дағы

кі

кіта

п 

ха

шы

шы

ға

р

ма-

сөзін кітапхана директорының орынбасары 

Гүлмира Мұратқызы сөйлеп, ортаға жүр гі-

зуші Әлібек Шегебай мен кеш иесін 

шақы

ы

р

ды. Се

ме

йл

ік д

үлдү

л ән

ші

ш Т

ғазы

Рах

имов

өз а

лы

лып,

өзі

нің

екі 

ән

әнін тарту 

мей қаласындағы бөлімшесінің директоры 

Төкен Ибрагимов Саят Қамшыгердің поэ-

зиясы жайында тебірене сөз қозғады. 

Дә

Дәул

ет

е бек Байтұрсынұлы өз сө

зін ке

ш

ш

иесі

не

не  арнап жазған жырымен 

жалғ

ад

ады.

Ақындар Ержан Жұмабек, Серікбол Хасан, 

жырсүйер қауымның ілтипатына бөленді. 

Саят Қамшыгер ел, туған жер, Отан, таби-

ғат тақы

ры

ыбындағы  өл

ең

е дерін оқып, за-

әде

би

ет

жай

лы о

йлар

ын

ын а

йт

йтты

Дәмеш Омарбаева тәрбиелеген жас ақын-

дар тырнақалды туындыларын оқып, 

жинал ған  жұртты әсерге бөледі. Кеш иесін 

М.Әуезов атындағы педагогикалық кол-

ледж ұжымы құттықтады. Шығармашылық 

кеш 

тің соңында ақын Саят Қамшыг

ос

осын

 д

ай кездесулер мен кештер

дің 

ұйыт

қысы

болған Қазақстан Жазушылар одағы 

мен шығысқазақстандықтарға алғысын 

біл дірді.

Шығыс Қазақстан облысындағы жылы 

жүз 

шылы

қт

қтың

әде

биет

ке

д

еген

қ

қы

ы

 ғу шы-

тары

н ар

ттыр

а тү

стіі. Ш

ығыс

қаласы да ақындарын қонақжайлықпен 

қарсы алды.

Сәтжан ҚАСЫМЖАНҰЛЫ, 

Шығыс Қазақстан 

н 

об

о лы

лысы

сы

Әд

Әділ

ілжа

жан 

н 

ҮМ

ҮМБЕ

БЕТ

Т

Елімізде жастар арасында инновациялық жобаларға, эсселер мен 

поэзиялық шығармаларға байқаулар жарияланды деп естіп едім. Осы 

байқау туралы қысқаша мәлімет берсеңіздер.

Нұржан ҚАНАТҰЛЫ, Ақмола облысы

«Мен жастарға се

е

не

неміін!

а

-

тын бұл байқаудың

ң қо

қоры

ты

нд

ы ша

ра

ра

сы

рашада Әл-Фараби

б

 атын 

ғы 

беков атындағы Студенттер  сарайын да 

өтеді деп жоспарланған. Атал ған жоба 

ҚР Бірінші Президенті күніне арналмақ. 

Ша

Шара

ны Ә

л-Фа

раби

ұл

ұлтт

ық

у

ни

в

ер

 с

итет

ҚР Білім жә не ғылым 

министрлігінің, «Жас Отан» жастар 

қанаты және Алматы қаласы әкімшілігінің 

қолдауымен ұйым 

дас 

Фестиваль студенттік инно 

ваци

и

ял

ық

әлеу

ме

ттік маңызы бар жо

бала

р

р

байқауы, «Мен өз елімнің гүл денуі үшін 

не істей аламын?» атты студенттік эссе 

байқауы, «Мен жастарға сенемін!» атты 

студенттік азаматтық-пат риоттық бағыт-

тағы поэзиялық шы ғар  малар байқауынан 

тұрады

ды

.

Ст

С у 

де

дент

ті

тік 

инно

ваци

ялық

жоба-

бай

қа

қауы

на м

емле

ке

кетт

ің

ің

,

ай

ма

қ

неме се  жергілікті қауымдастықтың әлеу-

меттік-эконо ми калық, саяси, мәдени, 

экологиялық жә 

не т.б. дамуы 

на үлес 

лелерді шешуге бағытталған жобалар 

қабылданады. «Мен өз елім нің гүлденуі 

үшін не істей аламын?» атты студенттік 

эссе байқауына автор дың Отанға деген 

бе

белс

нді

аза

мат

ық  ұстанымын таны-

та

таты

н

н пр

озал

ық

ық ш

ығар малар қабыл да-

нады. «Мен жастар ға сенемін!» атты 

студент тік  аза маттық-патриоттық  бағыт-

тағы поэзия лық шы ғармалар байқауына 

жастарға әлеуметтік маңызды топ 

ретінде, олар дың ме

е

мл

ек

екеттің 

у

ын

дағы, рухани-ада

ам

мге

ршіл

ік

к қ

ұнды

 л

ық

-

-

ту 

арналған автор лық  өлеңдер қабыл да-

нады.

Жуырда еліміздегі білім беру мекемелері қызметкерлері арасында «Жыл 

әдіскері» байқауы жарияланған екен. Байқаудың қорытындысы шығарылды ма?

Жазира АЙБЕКҚЫЗЫ, Алматы облысы

«Жыл әдіскері» байқауының қоры тын-

дыссын

ына ар

л

та

Ал

л

ма т

ыд

ыд

ағы

«Ғ

«Ғы

ым о

рд

рдас

ы» м

өтті.

лы ғы»  акционерлік қоғамы ұйымдастырған

бұл шараның мақсаты – әдістемелік жұмыс ты 

ұйымдастырудағы барлық

д

д

еңге

йдегі

әдіс

керлердің  үздік тәжірибесі

сі

н 

н ай

қы

нд

ап

,

қолдау.  Аудандық, облыстық және рес пу

б

б-

ликалық деңгейдегі үш кезеңнен тұратын 

де ріне 314 білім беру ұйымынан 331 әдіс кер 

қатысып, өз ба

б қт

р

ын сынағған

 бола 

Республика

алы

лық 

сынд

а үз

ді

дік

шыққ

ан

ан

дар

1-ші 

айтқанда мектепке дейінгі  білімге  бас шы лық 

жасайтын аудандық, қалалық әдіс 

те 

лік 

Алматы облысынан Гүлниса Тұ лым  шақова,

,

 

жа

лп

лп

ы

ор

та

та б

йтын

аудандық, қалалық әдістемелік кабинет 

әдіскерлерінің секциясы бойынша Ақтөбе 

облысынан Ботагөз Тұрма ше ва,  техникалық 

және кәсіби білімге басшы 

лық жасайтын 

аудандық, қалалық әдіс 

те 

әдіскерлерінің сек 

циясынан Қара ғанды 

облысынан Күләш  Жақы пова,  мек тептен  тыс 

қосымша білім беру ұйы

ы

м 

ар

рына жетекш

іл

ік 

қ,

қ

алал

ық

ық

ә

ді

с ем

ел

ел

ік

қа зақ стан дық  Зәуре  Нұрпейі сова,  жоғары 

оқу  орын дары  әдіс те мелік  бю росының 

жетек шілерінің сек 

ция 

сында келесі бір 

ш ғыс қазақсста

т ндық Шы нар  Құр манбаева,

ал

ал

о

бл

ысты

қ,

қ

ал

ал

ал

ық

біл

сти туттарының ин но вациялық даму бө лім-

дері әдіскерлерінің секциясында қостанайлық 

Наталья Долбня жеңімпаз атанды.

Кезінде Сыр өңірінде қазақы ит тұқым-

да ры көп болатын. Қалың қазақ топтасқан 

өңір ғой. Өкініштісі, бүгінгі таңда соның 

бәрі арманға айналды. Рас, ит тұқымдарын 

өсіруге құмар бұқара  баршылық. Олар 

қ

қанд

ай и

тт

ттер

ді ө

сіріп жүр дегенде тағы да 

а 

о

ойға

б

бер

іл

ілуг

е ту

шаңырағында жер-жаһанның түкпір-түк-

пі рінен келген иттер көп. Алайда қазақ тың 

жанына жақын тазы мен төбетке орын 

табыла  бермейді. Әрине, оған мойын 

бұрып жүрген кісіл

іл

ер

е

бар

шылық.  Ол

Олар

р

дың 

азы

мен

т

өб

ет

етті

ау

са

қп

қпен

санап алуға әб

ден 

болады. 

Бұған да 

шүкірлік етіп жүрміз. Әйт песе  оларды тек 

кітаптан ғана көретін жағдайға жетуіміз 

әбден мүмкін ғой. Әлде де бұл  бағытта 

қолға алатын істерге кеш болып тұрған

жо

ж қ.

Са

Саят

шы

шылы

қ 

ө

мет тұтқан тазы туралы айтылар аңыз бен

әпсана бар. Оны қайталап айтып жатудың 

өзі артық. Оны ұлттық болмысты ұлық 

тұтқан әрбір қарадомалақ біледі. Соның 

ішінде құмай тазы жайында қызықты әңгі-

мелер айтыла

а

ды

.

Бі

р қы

зығы

,

ос

ы

ы бі

р

дерекке  байлан

ыс

ысты

е

ешқ

ан

анда

й

зе

ртте

у 

жүр гізіле  қойған жоқ. «Құмай» сөзінің 

аң  ба? Ешкім білмейді. Рас, бұрынғы 

кезең де  ілім-білім дами қойған жоқ делік. 

Қ

А

ЛЛ

АМ МЕН 

АМАН 

болжам жасауға барлық мүмкіндік жасал-

ған. Түрлі жолдармен әрбір

ір

н

әрсе

ні

ссар

ап-

ырға

н

жа

й ба

р. 

теңеп, бәз-баяғы күйімізде бей марал күй 

кешіп жүргеніміз шындық.