Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет

«Астана қаласы әкімдігінің қаулысына 

сәйкес, қала әкімдігі жанынан Астана 

қаласының терроризмге қарсы комис сия-

сы құрылды. Терроризмге қарсы комис-

сияның төрағасы – шаһар басшысы 

Иманғали  Тас ма ғам бетов.  Аталған  комис-

сия құрамына Астана қаласы әкімінің 

орынбасарлары, аумақтық бөлімшелердің 

басшылары, жер гілікті өзін-өзі басқару 

органдарының өкіл 

дері кірді», – деді 

Астана қаласы әкімі нің аппараты мем-

лекеттік-құқықтық бөлім жетекшісі Дәулет 

Досқұлов.

Терроризмге қарсы комиссия орталық-

мемлекеттік органдардың және жергілікті 

басқару органдарының терроризмнің 

алдын алу және терроризмнің салдарын 

жою жөніндегі қызметтерін үйлестіруді жү-

зеге асырады. Комиссияның міндеті – те р-

ро ризмге қарсы әрекет ету саласында мем-

ле 

кеттік саясатты орындау болып 

Алдымен мемлекеттік бағдарламаға 

енген 27 моноқаланы атап өтейік, олар – 

Степ  ногорск, Хромтау, Текелі, Күлсары, Ақ-

сай, Қаратау, Жаңатас, Балқаш, Жезқаз ған, 

Қаражал, Саран, Сәтбаев, Теміртау, Шах-

тинск, Абай, Арқалық, Жітіқара, Ли-

саковск, Рудный, Жаңаөзен, Ақсу, Екібас-

тұз, Зыряновск, Курчатов, Риддер, 

Сере брянск және Кентау. Міне, бағдарлама 

аясында нақ осы қалаларды дамытудың 

бірнеше жолы қарастырылған. Біріншіден, 

инженерлік-коммуналдық және әлеуметтік 

инфрақұрылымды дамыту жоспарланған 

болатын. Былайша айтқанда, моноқалада 

халықтың тұрмыс-тіршілігіне қажетті жағ-

дай жасалуы шарт. Ол үшін жергілікті билік 

апаттық баспананы бұзып, қаңырап тұрған 

тұрғын-жайларды жөндеп шықпақшы. 

Өңірлік даму вице-министрі Қайырбек 

Өскенбаевтың сөзіне қарағанда, қазірдің 

өзінде Жаңатас, Абай және Арқалық қала-

ла рында апаттық тұрғын үйлерді бұзу жұ-

мыс тары басталып та кеткен. Алайда мо-

но қалалардың қазіргі жағдайы мәз емес. 

Инженерлік-коммуникациялық инфрақұ-

ры лым 70 пайызға тозыпты. Апаттық жағ-

дайда тұрған тұрғын үйлердің басым бөлігі 

Арқалықта (84,7 пайыз), Абай қаласында 

(36,7 пайыз), Жаңаөзенде (10,9 пайыз), 

Қаратауда (8,4 пайыз) және Жаңатаста 

(7,1 пайыз) орналасқан. Бүгінде осының 

барлығын жөндеп шығуға қажетті қаржы 

бар. Дегенмен сол үйлердің бәрін жөндеп 

шыққаннан кейін ел азаматтары ол жерде 

тұрып, коммуналдық қызметтерді төлей 

ала ма? Жоқ. Себебі бүгінде моноқалалар-

дың басым бөлігінде жұмыссыздық мә-

селесі «өршіп тұр». Соның салдарынан ха-

лық өздігімен жұмыс іздеп, нан табуға 

қаладан жыраққа қарай көшкен. «Шыны 

керек, моноқалаларда жұмыссыздықтың 

деңгейі республикадағы орташа көрсет-

кіш тен жоғары болып тұр. Мәселен, Арқа-

лық та – 9,4 пайыз, Кентауда – 8,7 пайыз, 

Ақсу қаласында жұмыссыздардың саны 

7,9 пайызға жеткен. Бұдан басқа, көптеген 

моноқалаларда экономикалық белсенді, 

яғни еңбекке қауқары бар халықтың үштен 

бір бөлігінен астамы өзін-өзі жұмыспен 

қамтитындардың санатына жатады. Осы 

көрсеткіш жағынан Қаратау (49,7 пайыз), 

Арқалық (49,3 пайыз), Жітіқара (47 па-

йыз), Жаңатас (37,1 пайыз) және Құлсары 

(30,7 пайыз) көш бастап тұр», – дейді ви-

це-министр Қ. Өскенбаев. 

Моноқалаларды дамыту бағдарлама-

сы ның тағы бір бағыты – экономиканы әр-

тарап тандырып, шағын және орта бизнесті 

дамыту. Дәл осы бағытты іске асырудың 

арқасында халықты жұмыспен қамтып, 

тұрақты жалақымен қамтамасыз етуге 

болады. Ол үшін моноқала әкімдері кем 

дегенде бір жобаны іске асыруға міндетті. 

Әрбір жоба аясында 100 жаңа жұмыс 

орны ашылуы шарт. Қазіргі кезде жалпы 

сомасы 600 млрд теңгеге бағаланған 47 

жоба бар. Оның барлығы іске асатын 

болса, 25 мыңнан астам жаңа жұмыс орны 

ашылады. Алайда бұған жауапты әкімдер-

дің бәрі бірдей тиісті жобаларын бастама-

ған ға ұқсайды. Айталық, бүгінде барлық 

47 жобаның ішінен Степногорск, Хромтау, 

Жезқазған, Арқалық және Екібастұз қала-

ла рында тек 14 жоба пайдалануға берілсе, 

32 жобаның құжаттары әлі күнге дайын да-

лып жатыр. Ал Жітіқара және Лисаковск 

қа ла ларында қаржыландыру және инвес-

тор іздестіру жұмысы аяқталмай отыр. Сәт-

ба ев, Шахтинск, Рудный және Серебрянск 

қала ларында да қаржы жетіспеушілігінен 

төрт жоба тоқтаған. Әкімдер болса, алды-

мен осы мәселемен айналыспай, апаттық 

тұрғын үйлермен әлек болып жүргені де 

жиын барысында сөз болып, Үкімет бас-

шысы Серік Ахметов те осы мәселеге баса 

на зар аударды. «Әкімқаралар, көбінесе 

инженерлік әлеуметтік инфрақұрылымды 

дамыту жұмысымен айналысып жатады. 

Ал моноқалаларды дамыту бағдарла ма-

сының негізгі мәселелеріне көп көңіл бөл-

мейді. Ол – моноқалалардың экономи ка-

сын әртараптандыру және кәсіпкерлікті 

да мыту. Міне, дәл осы мәселелерді ше-

шуд ің арқасында жаңа жұмыс орындарын 

ашуға болады. Осының нәтижесінде бюд-

жетке салық та түседі. Бұл ақшаны біз мо-

но қалаларды дамыту жұмысына жұмсай-

мыз ғой», – дейді С. Ахметов. Осыған орай 

Пре мьер-министр өңірлік даму министр-

лігі мен облыс әкімдеріне моноқалаларды 

да мыту бағдарламасына тиісті өзгерістерді 

енгізуді тапсырды.

Арман АСҚАР,

Астана

Б

А

ТАМА

Қазіргі сәтте АҚШ-тың Сирияға 

әскери жолмен басып кіруін ресми 

түрде қолдайтын елдердің саны 25-ке 

жуық. «Үлкен жиырмалықтың» Санкт-

Петербордағы отырысында қолдаушы 

елдердің саны 10 екені айтылған 

бола тын. Яғни: Австралия, Ұлыбрита-

ния, Испания, Италия, Канада, Оңтүс-

тік Корея, Сауд Арабиясы, АҚШ, Түр-

кия, Франция, Жапония. Енді 

олар дың саны тағы 14 мемлекетпен 

толық 

ты. Атап айтқанда: Албания, 

Лит ва, Германия, Гондурас, Венгрия, 

Ма рокко, Қатар, Румыния, Біріккен 

Араб әмірлігі. Бұл санатқа тәуелсіздігі 

то 

лық мойындалмаған Косово да 

қол 

атса лыспайтынын жеткізді. Ал бұл мә-

селені әскери араласусыз, саяси дип-

ло матиямен шешу керек деп есеп тей-

тін негізгі үш ел бар, олар: Қытай, 

Германия, Ресей.

АҚШ-тың Сирияға жорығын қолдайтын 25 ел бар

Мансұр ХАМИТ (фото)

№157 (1068) 

11.09.2013 жыл, 

сә

рс

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

Өткен аптада Біріккен Ұлттар Ұйымы-

ның жыл сайынғы «б

ақ

ыт

 е

лд

тин гісі  жарияланды. Онда мемлекеттер 

сая си бостандық, халықты әлеуметтік қор-

ғау, өмір сүру деңгейі сияқты көрсеткіштер 

бойынша сараланған. Зерттеу нысанына 

жалпы саны 150 мемлекет алынған бола-

тын. Солардың алғашқы бестігіне мына 

ме

м ле

ер

  і

кт

і: Дания, Норвегия, 

Ал ғаш қы  ондықтың  қатарында жоғарыда 

аталғандардан бөлек, Канада, Финляндия, 

Австрия, Исландия, Австралия, 

Ал ТМД елдерінің ішінде Қаза

қс

та

то

п

стап, жалпы рейтингте 57-орында тұр.

Көрші Ресей бұл тізімде 68 орында. 

Сонымен қатар Молдавия, Түрікменстан,

Өзбекстан және Белоруссияның да

көрсеткіші қанағаттанарлық.  Қалған

посткеңестік елдер, оның ішінде Балтық

елде

 де «бақыт

сызд

ар

ды

 қат

ында. 

ның  Гвинея,  Таназия,  Руанда,  Бурунди 

сын ды  бірқатар елдері тұр.

ФОРУМ

Өткенде ғана Мемлекет 

ба

сшысы 

ми  ті не шақырылып, онда жаһандық дағ-

дарыстан шығу туралы өз көзқарасын «же-

тек ші  жиырмалық» алдында жариялаған. 

Шындап келгенде, анау-мынауға мұрын 

шү

 йір

қа

ра

ын «

ке

н-20» елдерінің 

сында Қазақстанның қатысуы біраз 

жайт ты аңғартса керек-ті. Елбасы да сөз 

ба рысында осы жағына назар аудартып 

қой май, ел Үкіметінің ендігі басым мінде-

тін де саралағандай болды. «Әлем тағ-

дыры сөз болған Санкт-

Пе

тербордағы «G-

қы

лаул

ара ласқан  Қазақстан  бұл клубқа «де фак-

то» қатысты. Ендігі міндет елге бұйырғалы 

тұрған бұл мәртебені «де юре» деңгейінде 

тіркеу үшін шаруаны нығыздай түсу», – деп 

түсіндірді Елбасы жиынның мәнін. Шын-

ды

 ғ

ын

, 

өткен 

 ж

ылдағы жетістік Қа-

бе

дел әкелді. Кеңес Ода-

құл дырап, бұрынғы КСРО елдерінің ара-

сында «аутсайдер» аталған Қазақстан қа-

зір сенімді экономикалық өсімнің даңғы-

л ы на  түсті. Бұл тұрғыда Н. Назарбаев 1991 

жылғы Тәуелсіздік жа

ри

ял

ан

н 

күннен

бас тап «тек тіршілік үшін» жұмыс жасалға-

нын, сол жылдары Қазақстанның ел болып 

қа лыптасу немесе құрдымға кету мәселесі 

төте ден тұрғанын айтты. «Мемлекетіміз 

көп ұлтты болды, экономикамыз тұралап 

қа

л ды

жұмы

ыздық жайлап, инфляция 

21

60

  п

ыз

  д

гейг

рықтады. Бол-

жам ның өзі сұсты болды. Алайда біз сол 

сұс ты  болжамдарды өзгертіп, басқа бағыт-

та жол салдық», – деді Елбасы. Сонымен 

қатар, Президент жаңа ғасыр басында, 

яғни алғашқы 10 жылда Қазақстан эко но-

микасы 9-10 пайыз қа

рқ

ынме

нын, орташа алғанда 

ос

ы 

жы

ы 

да

дең гейі 6-7 пайызды құрағанын атап өтті. 

елеу лі серпіліске қол жетті, халықтың жан 

ба сына шаққандағы ІЖӨ үлесі 600 дол-

лар 

Осын

әрі әл

меттің әлеуметтік жағ да-

йына оң әсер етті. «Бар болғаны 22 жыл 

бұ рын ғана біз  барша  рейтингтен сырт 

қал ған едік, мұндай көрсеткішті тек арман 

ре тінде  елестетінбіз. Ал бүгін бәрі басқаша. 

Біз ұлттар арасындағы осы бәсекелестікте 

Қа зақ елінің тек алға ұмт

ылып

 келе жатқа-

 – д

ді Н. 

зарбаев.

2050 жылға дейінгі айқындалған стра-

те гия туралы айта келе, Елбасы ондағы жас 

ме

мл

ет

ті

 қ

ойылған басты мін-

барынш

да

мы

на ену екендігін атап өтті. «Біздің қоғам 

үшін бұл – құрғақ қиял емес, керісінше аса 

қа жетті тарихи меже. Осы отыздықты ең-

сер сек  қана  біз өзіміз үшін сенімді келе-

шек ті тек ХХІ ғасырда ғана емес, одан ке-

йін гі дәуірде де қамтамасыз ете аламыз. 

Тек осы жағдайда ған

а 

бі

з 

за

қс

нн

ың

«әлем дік  жанұядағы» лайықты орнын та-

уып, өз азаматтарымыздың сапалы өміріне 

ке піл  бола аламыз», – деп түсіндірді 

Н.Назарбаев. Сонымен қатар Елбасы 2050 

жылға қарай көз жүгірте отырып, «о 

за

манның  бүгінгіден  барынша өзгеше 

ла

ты

на

» 

р аудартты. «2050 

жылы әлемдегі барынша дамыған 30 

елдің жиынтығы қазір  біз көріп жүрген 

елдерге қарағанда мүлдем басқаша болуы 

әбден ықтимал. Өйткені осы өткен 

онжылдықта ғана әлем дамудың аса қиын 

кезеңіне аттады, дағдары

ст

ар мен болжам-

өрші ді. Ал мұндай жағдайда көшбасшылық 

пози

циясы шыдамдылықтың жо

ры

 д

-

ге

н көрсеткен елдерде ғана сақталатыны 

белгілі», – деді Елбасы. Сонымен қатар 

Нұр сұлтан Әбішұлы ендігі 37 жылда (яғни, 

2050 жылға қарай) «дамыған ел» ұғымы-

ның өзі бүгінгіден әлдеқайда құбылып 

кетуі мүмкін екенін айтып, оған нақты 

мысалдар

 а

лғ

рт

ты. «Ө

ңі

з 

раңыз, 

негізінен отаршыл империялар айтылатын, 

ал 30-40 жыл ішінде «дамыған ел» деген 

терминге жоғары өнеркәсіптік әлеует пен 

әскери қуатты мемлекет жатты. Тағы 20-30 

жыл өткен соң жоғары ғылыми-бі

лі

м 

беру

әлеуе ті

де

п 

на

л-

бас ты көрсеткіші ақпараттық ілкімдікке қа-

рай жіктеледі. Яғни, әлемдік даңғылда 

жаңа трендтер аяқ астынан туындауы ға-

жап емес», – деп пайымдады Елбасы 

Н.На

р ба

. 

Бұ

тте 

ид

ен

жыл дары КСР

О 

се

кі

күйрей тінін  ешкім  болжай алмағанын, ал 

Қытай әлемдегі екінші экономикаға 

айналуы мүмкін еместей көрінгенін де 

мысалға алды. Солай дей келе, Елбасы 

дамыған елдердің негізгі критерийлеріне 

қа

тысты бірқатар сапалық сип

тама

р 

да жасады. Мәселен, Нұрсұлтан Әбішұлы-

жұрт – ең алдымен экономикалық және 

әлеуметтік өсімнің жоғары қарқынымен 

ерекшеленеді. Яғни, «дамыған ел» деп өз 

елінің өмір 

де

ңгейі мен экономикасындағы 

ды

қ 

німд

даму

  қ

та

масыз 

д а мы ған  елдің  мобильді экономикалық 

құ рылымдары  болуы шарт. Бұл әсіресе 

ұлт тық экономиканың құбылмалы конъ-

юкту раға  шапшаң  әрекет  етуі тұрғысынан 

ма

ңы

ы. Үшіншіден, «дамыған

  е

л»

  д

жо

 ғ

ы технологиялық, ғылыми 

қамт

ым-

ие елдер айтылады. Онда еңбек өнімділігі 

жо ғары  болып, энергия тұтыну төмен 

болуы шарт. Төртіншіден, ғасыр ортасында 

«дамыған ел» деп жан-жақты ақпаратқа 

ие қоғ

 а

та

мүмк

. Бесі

ід

ен, жұрт-

жо ғары  болуы керек. Мұндағы басты әң-

гіме жоғары білім беру әлеуеті, денсаулық 

сақтаудың сенімді жүйесі мен аз қамтылған 

халық жігінің әлеуметтік қорғалуы туралы 

болып отыр. Сосын нағыз перспе

кт

ив

ал

болып 

к қо

мы

мемлекетінің игілігіне жұмыс істегенде 

ғана нәтиже оңға басады. Алтыншыдан, 

да мудың маңызды өлшемдерінің бірі – 

сая си-қоғамдық  қатынастардағы өмірдің 

жо ғар

де

ниет

ай

ла

ст

ы. Жетін-

 д

аму 

ңг

ей

жа

һан-

жо ғары белсенділігімен де айқындалады», 

– деді Н. Назарбаев. 

ҚАЗАҚСТАН ПЕРСПЕКТИВАЛЫ 

ҰЛТТАРДЫҢ ТОП-ПАРАҒЫНА ЕНЕ 

АЛАДЫ

Ба

яндама арасында еліміз

ң өткен 

даму деңгейінің елді жетелейтін мүмкін-

дік теріне де тоқталып өтті. «Мен әлемнің 

бола 

лайық ты  о

ры

н алатындығына әрі әлемнің 

пект

ал

ы 

тт

ар

-п

ар

енетіндігіне сенімдімін. Біз дамыған ел 

болғымыз келсе бұдан басқа жол жоқ», – 

деді Н.Назарбаев. Сонымен қатар Мемле-

кет басшысы «Қазақстан-2050» стратегия-

сы ның басты мақсаттарына қол жеткізу 

үшін жақын жылдары атқарылатын нақты

жұмыстар аясында 2 концептуалды басым-

капи

лд

ы 

серпін жасау ү

ші

н жағдай жасау. Кез келген 

дамуын айқындайтын болады. Сондықтан 

да, ең алдымен бүгінгі таңда қазақстандық-

тар ға  білім  берудің жаңа сапасы талап 

ет

іл

е 

»,

 –

еді 

Назарбаев. Елбасы айт-

қан екінші басымдық – бұл ел дамуының 

жо ғары қарқынын қамтамасыз ететін эко-

но микалық және құқықтық институттардың 

тиімді жүйесін қалыптастыру бойынша 

жұ мыстардың  зор  бағыты. «Бұл шаралар 

өз кезегінде ел дамуының жоғар

ы 

қар-

сыз 

ет

ін б

ы»

, 

де

ді