УДК
ДИЗАЙНЕРЛЕРДІ ҚҰЗЫРЛЫ БАҒЫТТАЛҒАН МОДУЛЬДІК БІЛІМ БЕРУ
БАҒДАРЛАМАСЫНА ДАЙЫНДАУДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЖОБАЛАУ НЕГІЗДЕРІ
А.С. Магауова – п.ғ.д.,профессор, Д.А. Қонаев атындағы көлік ж[не құқық гуманитарлық
университетінің профессоры
М.Е. Жангужинова – п.ғ.м. Еуразия технологиялықуниверситетiнің аға оқытушысы
А.С. Наурызбаева – өнертану ғылымдарының магистрі, Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер
Академиясының аға оқытушысы
Мазмұндама
Адами 5леуеттің сапасын көтеру ж5не болашақ Қазақстанды жоғары білікті кадрлармен қамтамасыз ету –
республикадағы жоғары білім беруді 5лемдік білім беру кеңістігенде интеграциялау, модернизациялау арқылы
жүзеге асады. Жаһандану шарттарында ұзақ мерзімді б5секеге қабілетті болу үшін – елдің заманауи экономикалық
дамуында, жоғары білім беру аясында бірінші кезектегі басымдық болып табылады.
Экономика мен бизнестің жаһандануы ж5не интернациаландыру үдерісінің дамуында жоғары білім беруде жаңа
мақсаттар пайда болды: 5лемдік нарық шарттарында тиімді жұмыс жасауға қабілетті, к5сіби кадрларды даярлау.
Соңғы жылдардағы білім беру жүйесіндегі сараптамалар 5леуметтік-экономикалық шарттар, ресурстармен
қамтамасыз ету ж5не білім беру үдерісінде Қазақстанның маңызды көрсеткіштерге жеткендігін көрсетеді.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесіндегі қазіргі талаптары шарттарындаЖОО алдына модерниза-
циялау бойынша, оқытудың жаңа түрлерін енгізу міндеттері қойылуда. Дизайн білім беру саласының өзекті міндеті -
Болон Декларациясының қағидаларына негізделген. Аталған мақала жоғарыбілікті, 5лімдік еңбек нарығындағы
б5секеге қабілетті, сұранысқа ие мамандар даярлауда ҚР 5лемдік кеңістіктегі бірдей білім беру интеграциясының
дамуына өз үлесін қосады.
Мақала – ЕСТS жүйесі бойынша сынақтық бірліктерді үйлестіру, оқу жоспарын, жоспарларды интернациалан-
дыру, аймақтық ж5не халықаралық ЖОО желілері менбілім беру сапасы м5селесімен байланысты студенттердің
икемділігі үшін білім берудің кредиттік жүйесінің талаптарын ашып көрсетеді.
Білім беру бағдарламаларындағы жобалау, негізгі кезеңдер құрылымы, 5сер ету алгоритмі авторлармен
д5лелденеді, мақалада барлық компоненттері Еуразия технологиялық университетінің оқу үдерісіне енгізілді.
Кілт сөздер: Модульдік білім беру бағдарламасы, Дизайн мамандығы, Жобалау технологиясы, ECTS, кредит,
к5сіби құзырет, бакалавриат, оқу жоспары, Курстық жобалау, академиялық ұтқырлықты қамтамасы
Қазақстандағы білім беру саласының алдындағы негізгі талаптар – жоғары білім беруде ұлттық жүйені
Болон декларациясы м5нм5тінінде жаңарту, қалыпқа келтіру ж5не еңбек нарығындағы білім беру бағдар-
ламаларының талаптарына сай болу, сапамен қамтамасыз ету жүйесін құру, білім берудегі кредиттік
технологияны ендіру ж5не еуропалық жүйедегі сынақтық бірлікке көшу [1].
Қазақстандық жоғары оқу орындарына Болон декларациясын енгізу мақсатында жоғары білім берудің
барлық деңгейі бойынша Модульдік Білім Беру Бағдарламалары (МБББ) өңделуде. Білім алушылардың
біліктілігін қалыптастыруда ҚР Мемлекеттік Жалпыға Міндетті Білім Беру Стандарты Бағдары (ҚР
МЖМББСБ) ЖОО үрдісіндегі білім берудің құрылымы мен құрамын анықтайды ж5не инновациялық
оқу-5дістемемен қамтамасыз етуді талап етеді [2].
Осыдан келе, білім беру бағдарламаларындағы сызықтық емес, вариативті негіздер бойынша күтілетін
біліктілікті дамыту барысында ж5не Қазақстан Республикасындағы мамандықтар классификаторы шең-
берінде жаңа бағыттарды жобалау қажеттілігі туындайды [3].
Алға қойған педагогикалық қызметті жобалау – негізгі пішінді 5зірлеуге, бағыттауға мүмкіндік береді
[4]. Жобалау технологиясы жобаны 5зірлеу бойынша бірізді 5рекеттерді суреттеуге болжам жасайды,
біздің жағдайда – Модульдік білім беру бағдарламасы (МБББ).
5В042100 – Дизайн мамандығы бойынша модульдік білім беру бағдарламасын жобалауда алгоритм
5рекетін келесі кезеңдермен суреттеуге тырысамыз:
1) Модульді білім беру бағдарламаларын белсенді қолданушылардың ортасын анықтау, жақын, туыс
білім беру бағдарламаларын тағайындауда талдау жасау;
2) меңгеруде қажетті біліктілік тізімін анықтау;
Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г.
14
3) модульдік білім беру үшін модульдер тізімін анықтау;
4) мазмұнында модуль бар п5ндер тізімін жасау;
5) модуль форматындағы оқу жоспарын құру;
6) «Курстық жобалау» жоба қызметі шеңберінде п5наралық байланыстың болуы.
Бірінші кезең барысында еңбек нарығындағы алдын-ала ақпараттар бойынша аймақтағы ЖОО түлек-
тері, өндірістік т5жірибеден өткен мекемелердің ж5не жұмыс берушілердің пікірімен дизайнерлердің
қандай салада, мекемеде қызмет ететіні анықталады. Аймақтық еңбек нарығындағы сұраныстар көрсет-
кендей, Еуразия технологиялық университетінің 5В042100 – Дизайн мамандығында оқыған көптеген
түлектер экспозиция, интерьер, визуалды коммуникация, жарнама, шығармашылық ж5не көркем жұмыс
салаларында, өндірістік ж5не тұрмыстық заттарды жасауда, тігін мекемесінде,с5н үйі, 5ртүрлі дизайнерлік
ұйымдарда кіші ғылыми қызметкер, инженер-лаборант, ғылыми-зерттеу, конструкторлық ж5не жобалау
ұйымдарындаинженер қызметін атқара алатындығын көрсетті.
Ғылыми-педагогикалық қызметте өсуді мақсат еткен бірнеше түлектер магистратурада білімін
жалғастыруда. Осылайша, түлектердің жұмысқа орналасуы еңбек нарығындағы сұранысқа ие екендігін
ку5ландырады. Түлектер конструкторлы-жобалау, ұйымдастырушы-басқарушы, ғылыми-педагогикалық
қызметте мамандықтары бойынша к5сіптеріне оңай бейімделеді.
Түлектердің жұмысқа орналастыру м5ліметтер базасында 5В042100-Дизайн мамандарын дайындауда
кейінгі ұрпақтың стандарт н5тижелері, еліміздің ж5не шетелдің озық ЖОО-мен (Орал мемлекеттік
көркемдік-архитектуралық Академиясы, М5скеу мемлекеттік Дизайн ж5не технология университеті,
А.Н.Косыгин атындағы текстиль институты, Hollings Faculty of Manchester Metropolitan University, Korea
National University of Arts) дизайнер қызметінің барлық талаптары анықталады [5,6,7,8,9]. Осы универ-
ситеттермен бірлестікте т5жірибе, үйрену, к5сіби біліктілікті қалыптастыруға қажетті білім айқындалады.
Алынған м5ліметтер н5тижесінде Дизайн мамандарын даярлауда бакалавр біліктілігі, білім беру н5ти-
желеріне с5йкес кесте толтырылады.
Кестені толтыру барысында дизайнерлердің к5сіптік қызметінің 3 түрі айқындалады: конструктор-
жобалаушы, ұйымдастыру-басқарушы, ғылыми-педагогикалық [10].
Еңбек нарығында олардың қажеттіліктері шектеулі болады. М5селен, дизайнердің конструктор-жоба-
лаушы қызметі өндірістік –техникалық, экономика-маркетингтік қызметті есептемегенде тек жобамен
шектеледі. Жобалаушы –конструкторлық қызмет білім беру ж5не м5дени мекемелерде, 5леуметтік-
педагогикалық, гуманитарлық ұйымдастырушы, баспа, массмедиялық ж5не тілдесім аймақтарында, с5н
көрсетуде, презентацияларда (тұсаукесер), көрмелерде, шоу-румаларда тек қана жобалаушы ретінде
қатыса алады. С5йкесінше өзгерістер басқарушы-ұйымдастырушы қызметке тиісті. 5В042100 – Дизайн
мамандығы еңбек нарығындағы қажеттіліктерді есептей отырып, бакалаврды интегративті дайындауда
зерттеулік, конструкторлық-технологиялық, (дизайн объектісін жобалау технологиясын меңгеру),
сараптама-болжау, педагогикалық қызмет (дизайн негіздерін оқыту, декторативті қолданбалы өнер,
технология, компьютерлік көзбен шолу негіздері), инженерлік-компьютерлік редакциялау жұмысына,
визуалды іс-шараларға 5зірлейді. Тапсырмаларды орындауды қалыптастыруда сондай-ақ, к5сібилендіруді
айқындайды: Графикалық дизайн, Өнерк5сіптік дизайн, Костюм дизайны. Барлық құжаттар, оқу үдерісі
мамандық бойынша қойылады.
Модульдік білім беру бағдарламасын жобалаудың екінші кезеңінде меңгеруге қажетті біліктілік
тізімін анықтап алу керек. Оның негізі ретінде ҚР МЖМББСБ5В042100 – Дизайн мамандығы бойынша
жалпык5сіптік ж5не к5сіби біліктілікті (КБ) (дайындау қызметі түрінесепке ала отырып ) алу қажет[11].
Үшінші кезеңдегі модуль тізімін анықтауда, өзара байланыс біліктілігі негізінде, дизайнердің к5сіптік
қызметі түрін айқындауда, талапқа с5йкестігі, білім н5тижесі, қызметтік қабілеті мен т5жірибесі, к5сіби
біліктілікке керек 5дістер арқылы іске асады.
Белгілі бір құзірет немесе туыстық құзіреттіліктің қалыптасуына жауап беретін модуль осылай жоба-
ланады. Мысалы, к5сіби құзыреттің тізімі өнер бакалавры қызметінің ғылыми-зерттеу тапсырмаларын
орындау барысында Оқу жұмыс жоспарының (ОЖЖ) құрылымымен тікелей байланыста қиындыққа тап
болады.
Жалпы білім беретін п5ндер кезеңі (ЖББП) 5леуметтік-гуманитарлық бағытқа құрылған. Негізгі
п5ндер (НП) кезеңінде міндетті компоненттер (МК) ж5не таңдау п5ндері жүйеленген. К5сіби п5ндер
кезеңіне «мамандыққа кіріспе», «дизайн негіздері», «өнер бакалаврын дайындауда базалық негіздер»
кіреді. К5сіптік п5ндердің (КП) үшінші кезеңі де Міндетті компонент ж5не таңдау компоненттері модуль-
дерінен тұрады, алайда, болашақ дизайнерлердің К5сіптік компонентіне «Курстық жобалау» жатады.
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г.
15
Дизайн үшін Оқу жұмыс жоспарын құруда п5ндерді кезең бойынша оқыту ерекше. Мысалы, «СуретІ»,
«Сурет ІІ», «Сурет ІІІ» модулі. Бұл – п5ндік-т5жірибе, жобалау-бағытталған білім берумен, практикалық
білім мен қабілет болуы шарт.П5н кезеңдерін оқытуда мақсат пен тапсырмаларды орындау барысында
5ртүрлі тақырыптық тапсырмаларға қарамастан, оңайдан қиынға қарай біржақты т5сілдер керек. Осыған
орай, Жұмыс оқу бағдарламасының (БП ж5не КП) екінші ж5не үшінші кезеңі модульге құрылды, п5н
атаулары қайталанады, бірақ сандары ауысады.
Сондай-ақ, Қазақстанда «Дизайн» мамандығы бойынша бакалавриатта оқу мерзімі 5 жылды құрай-
тынын ескеру қажет. Барлық оқу кезеңінде меңгерілетін кредит саны Қазақстан Республикасының ҚР
МЖМББСБ, 2012жылдың 23 тамыз №1080 с5йкес төмендегідей [11]:
1) «Өнер» бойынша – теориялық білім беру 160-180 кредит;
ЖББП кезеңі барлық типтік оқу жоспарының 25% немесе 33 кредитті құрайды. БП (базалық п5ндер)
көлемі типтік оқу жоспарының 50 % немесе 64 кредитті құрайды, оның ішінде 20 кредит міндетті
компонеттерге ж5не 44 кредит таңдау п5ндеріне алынады. К5сіптік п5ндер (КП) көлемі жалпы типтік оқу
жоспарының 25% немесе 32 кредитті құрайды, оның ішінде 5 кредит міндетті компонентке ж5не 27
кредит таңдау п5ніне беріледі. «Өнер» тобының жеке мамандықтарының ерекшелігін ескере отырып,
білім беру үрдісінің Стандарттың 64 бөліміне сай теориялық білім беру студенттердің меңгеруімен 129
кредиттен көп болуы мүмкін.
Сонымен, студент біліктік алуы үшін 161 кредиттен кем емес теориялық білім алуы ж5не 6 кредиттен
кем есе к5сіби т5жірибеден (мамандықтың ТОБ –ды жоспарланған кредитке т5уелсіз) өтуі тиіс.
ECTS бойынша 264 ж5не 10 кредит бойынша с5йкес болуы керек.
Осылайша, ұсынылып отырған оқу модульдерінің 5дістемесі к5сіптік қызметтің нақты түрінің н5ти-
жесі негізінде, бакалавриаттың магистрлік бағдарламасымен маманданған білім беру бағдарламасының
негізгі модулімен байланысты ғылыми-зерттеу, педагогикалық қызметті қамтамасыз етеді. Дизайнер
к5сіптік қызметінің вариативтілігі еңбек нарығындағы б5секеге қабілетті, белсенді. Бұл жерде к5сіптік
қызметтердің 5ртүрлі түрлерін ж5не жалпып5ндер құзіретін 5ртүрлі қызметтерді 5зірлеуде тапсыр-
маларды шешуде жүйелік байланысты ескеру қажет. Мысалы, «Графикалық дизайнның объектісін жоба-
лау» модулі тек қана ғылыми-зерттеу жұмыстарына т5уелді болмауы тиіс, алынған н5тиже біріктірілген
н5тиже болып есептеледі. Сонымен бірге, конструкторлы-жобалау, ұйымдастырушы-басқарушы ж5не
ғылыми-зерттеулік қызмет талаптарын шешуде қажет.
Біліктілік-бағдарлы модулдік білім беру бағдарламасы дизайнердің кейбір к5сіби қызметіне (конс-
трукторлы-жобалау, ұйымдастырушы-басқарушы) өз 5серін тигізеді, қойылған талаптарға жауап беруде
жеке модулді талап етпейді.
Модулдік білім беру бағдарламасының (МБББ) төртінші кезеңінде (ТОБ бойынша) ЖББП, БП, КП
с5йкестігіне талдау жасалады, өтініш берілген п5ндердің толықтығы мен қажеттілігі үшін, сондай-ақ,
жаңа п5ндердің мақсаттылығын ендіру үшінматрица құрылады.[12].
Себебі, бір п5н біліктілікке бағытталған білім беру бағдарламасын 5зірлеуде қажетті құзіреттіліктерді
қамтамасыз ете алмайды, оқу жоспарындағы п5нде бірізділік принциптері ж[не өзара толықтыру
жұмыстары күрделі. Jр модуль орта есеппен студенттің жетістікке жетуіндеталаптарды, н5тижелерді
шешуде тиянақты жүктемені игеруі тиіс.
Талаптарды есепке алу үшін, модульдердің құрылымы мен мазмұнын жобалауға, 5р модульге модуль
атымен кешенді құжат, жасалады, оның мақсаты мен міндеті, білім алушылардың н5тижелері, сынақтық
бірліктердің көлемі, модульді меңгерудегі н5тиже, жоспарланған н5тижелердегі жетістіктер (критериялар,
бағалаудың түрлері мен 5дістері) модульмен қамтамасыз ету ресурстары дайындалады.
Jзірленген модульдер негізінің бесінші кезеңінде оқу жоспары жобаланады.
Жобалау кезінде модульдердің байланысын, академиялық ұтқырлықты (ЖОО арасындағы, Қазақстан
ішінде, халықаралық) қадағалап отыру керек. 5В042100 – Дизайн мамандығына арналғанмодульді оқу
жоспары жобасында, «Графикалық дизайн», «Өндірістік дизайн», «Костюм дизайны» ҚР МЖМББСБ
ұсыныстары сақталады. П5ннің еңбексыйымдылығы БП МП1-15 кредит, БП МП2-15 кредит БП ТК - 48
кредит ж5не КП МП-8 кредит КП ТК-42 кредитті құрайды. Jр оқу жылында аралық бақылау үдерісінде
емтихандар көлемі 13 тен аспайды. Бір академиялық кезеңде күндізгі бөлім студенті 18-22 кредитті
меңгеруі тиіс.
МБББ құрылымының ерекшелігі – 5р модульдің барлық п5ндері студенттердің бір курс кезеңінде,
бірақ 5ртүрлі семестрде оқытылады. Модульдің ұзақтығы оның көлемі мен ерекшелігіне байланысты
(негізгі, қолдаушы немесе мамандандырылған). «Графикалық дизайн объектісін жобалау Ү» п5нін бір
семестрге «тығыздауға» болмайды. Бұл п5ндерді к5сіби бағытта меңгеру үшін оқу кезеңінде бірте-бірте
Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г.
16
оқыту қажет. Сонымен бірге, академиялық ұтқырлықты қамтамасыз ету үшін «толассыз» модульдерді
оқу курстарына бөлу керек: 1-курс – 1 модульдік бірлік. Модульдік оқу бағдарламасында автономды оқу
материалдарының ұзақтығы бір семестрден аспауы тиіс екендігін түсінеміз.Ол оқытушының үйретуінде
немесе өздігінен оқу кезінде қолданылады. Сонымен бірге, «портфолио» бөлімін қалыптастырумен
аяқталады [13].
Осылайша, біздің практикалық т5жірибеміз болашақ мамандардыдаярлаудағы жобалау, білікті,
модульді білім беру бағдарламасындағы технологиялық негіздерді суреттеуге арқау болды.
1. Akmaral S. Magauova and Meruyert Y. Zhanguzhinova. Higher education system in the republic of Kazakhstan in the
contex of the credit system of education. Life Science Journal. 11(7s). 2014. P. 226-228.
2. ҚР МЖББС, 23 тамыз 2012 ж.№ 1080,050421 Дизайн мамандығы бойынша(23.08.2013ж.).
3. Национальная рамка квалификаций РК (совместный приказ МТЗСН и МОН РК № 444 от 28.09.2012г.).
4. Лозинская, А.М. Фреймовый способ структурирования содержания модульной программы обучения физике /
А. М. Лозинская // Известия Урал. гос. ун-та им. М.А. Горького. Сер. 1. Проблемы образования, науки и культуры. –
2009. – № 3 (67). – С. 176-184.
5. www.usaaa.ru
6. www.mgudt.ru
7. http://www.mgudt.ru/1level/index.aspx
8. https://www2.mmu.ac.uk/hollings
9. http://eng.karts.ac.kr:8090/
10. Быкова, Л.В. и др. Структурно-функциональная модель образовательной программы, созданной на основе
модульно-компетентностного подхода / Л.В. Быкова, Е.Н. Кочнева // Педагогическое образование в России. – 2010.
– №3. – C. 109–114.
11. «Дизайн» мамандығы бойынша 2014-15жж.арналған Жұмыс Оқу Жоспары.
12. ОKМШ бойынша безендіру ережелері, ЕТУ 2014-15о.ж.
Аннотация
Повышение качества человеческого потенциала и обеспечение будущего Казахстана высококвалифици-
рованными кадрами возможно только при условии модернизации высшего образования республики, его интеграции
в мировое образовательное пространство. Сфера высшего образования является первоочередным приоритетом
современного экономического развития страны, поскольку именно качество высшего образования предопределяет
долгосрочную конкурентоспособность страны в условиях глоба-лизации.
С развитием процессов глобализации и интернационализации экономики и бизнеса перед высшим образованием
встали новые цели – подготовка профессиональных кадров, способных эффективно работать в изменившихся усло-
виях глобального рынка.
Анализ состояния системы образования за последние годы показывает, что Казахстан по уровню создан-
ныхгосударством социально-экономических условий для функционирования системы образования, ее ресурсного
обеспечения, организации и осуществления образовательного процесса достиг значительных результатов.
В условиях современных требований системы образования Республики Казахстан перед Вузами выдвигаются
новые задачи по модернизации учебного процесса, внедрению новых форм обучения. Актуальными задачами
Дизайн образования становятся структурирование и соответствие передовым формам образования в условиях
реализации принципов Болонской Декларации. Данная статья является вкладом в интеграцию РК в единое мировое
образовательное пространство, поскольку ориентировано на подготовку высококвалифицированных, конкурентно-
способных, востребованных на рынке труда специалистов.
В статье раскрываются условия согласно кредитной системе обучения для мобильности студентов, возможности
для унификации зачетных единиц по системе ECTS, интернационализации учебных планов и программ, создание
региональных и международных вузовских сетей и связанныхс этим проблемы качества образования.
Авторами обосновывается алгоритм действий и содержание основных этапов проектирования образовательных
программ, разработаны, апробированы и внедрены в учебный процесс Евразийского Технологического Универ-
ситета все компоненты статьи.
Abstract
Improving the quality of human capital and ensuring the future of Kazakhstan highly qualified personnel is only possible
if the modernization of higher education of the republic, its integration into the world educational space. Higher education is
the first priority of modern economic development of the country because it is the quality of higher education determines the
country's long-term competitiveness in a globalizing world. With the development of globalization and internationalization of
the economy and businesses facing higher education faced with new goals - training of professionals capable of working
efficiently in a changing global market.
Analysis of the education system in recent years shows that the level of Kazakhstan established the state of socio-
economic conditions for the functioning of the education system, its resource provision, organization and implementation of
the educational process has achieved significant results.
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г.
17
In today's requirements of the education system of the Republic of Kazakhstan HEIs to put forward new challenges for the
modernization of the educational process, introduction of new forms of learning. Education Design actual tasks are structuring
and compliance with advanced forms of education in the implementation of the principles of the Bologna Declaration. This
article is a contribution to the integration of Kazakhstan into a single global educational space, as focused on the training of
highly qualified, competitive, demand on the labor market specialists.
The article describes the conditions under the credit system of education for the mobility of students, the possibility to
unify the system of credits ECTS, internationalization of curricula and programs, the establishment of regional and
international university networks and related problems of the quality of education.
The author justifies the sequence of actions and the content of the basic stages of designing educational programs,
developed, tested and implemented in the educational process of the Eurasian University of Technology all the.
УДК: 378.016:811.111:004
ШЕТЕЛ ТІЛІ САБАҒЫНДА ИНТЕРНЕТ ЖҮЙЕСІН ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗЫ
А.А. Таутенбаева – п.ғ.к., Абай атындағы ҚазҰПУ
Б.П Нұрсейт – магистрант, Абай атындағы ҚазҰПУ
Түйіндеме
Берілген мақалада қазіргі заман талабына с5йкес шетел тілін оқытуда Интернет желісін қолдану жайы, оның
маңыздылығы, тиімділігі жөнінде сөз болады. Интернет шетел тілін үйренушілерге аутентті м5тінді қолдануға, тіл
тасушыны тыңдауға, олармен қарым-қатынас жасауға ж5не тілдік ортаны қалыптастыруға септігін тигізеді.
Интернеттің көмегімен студент фонетикалық, грамматикалық, лексикалық жаттығулар, оқуға ж5не грамматикаға
арналған тесттермен жұмыс жасай алады. Ағылшын тілі сабағында материалды Интернеттен пайдалана отырып,
көптеген дидактикалық м5селелерді шешуге болады. Студенттерге мультимедиялық технологияларды пайдалану,
оқып жатқан құбылыстар мен обьект жайында толық ж5не д5л ақпарат береді. Бұл білім сапасын арттырады,
студенттердің танымдық қызығушылықтарын қанағаттандырады ж5не жетілдіреді. Оқытудың көрнекіліктерін
жетілдіреді, тіпті қол жеткізе алмайтын материалды пайдалануға мүмкіндік береді. Студенттердің жұмыс істеуі
қарқынды болады, оқу материалын оқып-үйренуде жылдамдығын арттырады, студенттің сабақта ж5не сабақтан тыс
өз бетінше жұмыс істеуі үшін жұмыс көлемін ұлғайтады.
Кілт сөздер: Интернет технология, мультимедиялық бағдарламалар, компьютер технологиялары, ақпараттық
технологиялар, шетел тілі.
Интернеттің пайда болуымен біздің өмірімізде қарым-қатынас жасаудың жаңа мүмкіндіктері уақыт
пен кеңістікке қарамастан ашылды. Бұл күндері электрондық хат алмасулар, онлайн жүйесінде пікір-
таластар, м5тіндік чат ж5не басқа да көп салалы ресурстар ашылды. Мысалыға Wikis, блогтар, бейне-
конференциялар жүргізу үшін (Skype), суреттер мен бейнелік ұсыныстар (You Tube), виртуальды 5лем,
5леуметтік желілер, Facebook ж5не ұялы телефондарға ұсынастардың өсуі. Бұл желілерде отырып,
қатынас жасауға болады.
Шет тілін оқытуда қазіргі заманғы технологиялар д5стүрлі сабақты өзгертуде оқытудың жаңа жолда-
рын 5келді. Компьютерді шет тілін үйренуде 1960 жылдардан бастап қолдана бастады. Оны пайдалану
5дісі грамматикалық үлгілерді, сөздерді қабылдауда, есте сақтауда ж5не қайталауда қолданды. Ақырында
коммунативтік 5діс-т5сілдің пайда болуымен тілді қолдануға, студентті қызықтыруға ж5не тілдік ортаны
қалыптастыруға көңіл бөлінді. Тілді үйренуде көптеген бағдарламалар пайда болды. Олар жаттығу
ретінде емес, 5ртүрлі тілдік ойындар, м5тіндік қалпына келтірілген, таңдау мен жауаптарын бақылауға
арналған бағдарламалар ж5не т.б.. Компьютер студентті тек оқу материалдарымен қамтамасыз етуші
емес, сонымен қатар оқытудың т5сілі ретінде қолжетімділігі, материалдарды жинау мен өңдеуде,
м5селелерді шешуде қолданыла бастады. Грамматикалық материалды тексеруде, м5тінді өңдеуде атақты
бола бастады. Қазіргі таңда шет тілінде үйрету тек қана компьютерге ж5не сан алуан оқу бағдар-
ламаларына ғана емес, Интернет арқылы басқа да пайдаланушылардың қарым-қатынасында. Оған себеп
технологиялық жетістіктер ғана емес, сонымен қатар педагогика мен методикадағы жаңа 5діс-т5сілдер.
Дидактикалық тұрғыдан Интернет екі негізгі компонентті енгізеді:
1. Телекоммуникациялық пішіндер (Интернет-технологияларға қатысты, электрондық хат алмасулар,
чат, жиындар, ICQ, веб конференциялар );
2. Ақпараттық ресурстар;
Телекоммуникациялық ресурстардан оқуға арналған Интернет ресурстардың айырмашылығы тек қана
оқыту мақсатына арналған. Олар 5р-түрлі п5ндерде құрастырылған, сонымен қатар шетел тілінде де.
Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г.
18
Қазіргі кезде жаңа білім беру жүйесі интернеттің пайда болуы арқасында дамығанын барлығы да
мойындайды. Көптеген 5діскерлер видеофильм, электрондық хат алмасулар (email), мультимедиалық
презентация, анимациялық суреттер ж5не т.б. көмегімен шетел тілінде монолог ж5не диалог түрінде
сөйлеу қабілетін қалыптастыратын жаттығуларды құрастырумен айналысып жатыр. Шетелде болмай, сол
елдің тілінде сөйлей алу қабілетіне ие болу оңай емес. Сондықтан оқытушының маңызды тапсырма-
сының бірі шетел тілі сабағында жаңа технологиялардың түрлі амалдарын қолдана отырып, сөйлеудің
шын ситуацияларын құру болып табылады. Шетел тіліне оқытуда Интернет беретін мүмкіндіктер мен
қызметтердің түрлері төмендегідей: Студенттер үйреніп жүрген тілінде электронды пошта арқылы хат
алысып, виртуалды қатынас клубтары – конференцияларға қатынаса алады, Интернет талаптарында
берілетін құжаттардағы жаттығулар мен тапсырмаларды орындай алады, кез- келген ақпараттар туралы
м5лімет ала алады, бейнероликтерді қалаған тілінде көру мүмкіндіктері бар, файлдар алмаса алады,
керекті құжаттарын дискіге жазып, м5ліметтерді сақтай алады. Интернеттің тағы да бір мүмкіншілігі
ақпаратты қандай да бір арақашықтықта тез арада жеткізу, сонымен қатар алынған ақпаратты түрлі тіл
тасушыларға ауыстырып салуға болады. Интернет шетел тілін үйренушілерге аутентті м5тінді қолдануға,
тіл тасушыны тыңдауға, олармен қарым-қатынас жасауға ж5не тілдік ортаны қалыптастыруға септігін
тигізеді. Интернеттің көмегімен студент фонетикалық, грамматикалық, лексикалық жаттығулар, оқуға
ж5не грамматикаға арналған тесттермен жұмыс жасай алады. Ағылшын тілі сабағында материалды
Интернеттен пайдалана отырып, көптеген дидактикалық м5селелерді шешуге болады. Студенттерге
мультимедиялық технологияларды пайдалану, оқып жатқан құбылыстар мен обьект жайында толық ж5не
д5л ақпарат береді. Бұл білім сапасын арттырады, студенттердің танымдық қызығушылықтарын қана-
ғаттандырады ж5не жетілдіреді. Оқытудың көрнекіліктерін жетілдіреді, тіпті қол жеткізе алмайтын мате-
риалды пайдалануға мүмкіндік береді. Студенттердің жұмыс істеуі қарқынды болады, оқу материалын
оқып- үйренуде жылдамдығын арттырады, студенттің сабақта ж5не сабақтан тыс өз бетінше жұмыс істеуі
үшін жұмыс көлемін ұлғайтады.
Шетел тілін қазіргі заманғы Интернет технологиялар арқылы оқытудың методикасы 5лі қалыптасу
кезеңінде. Ғылыми 5дебиетте кең қолданылатын термин ол Интернет технология. Онымен шетел тілін
оқыту методикасында ұқсас түрлерін, 5дістерін, т5сілдерін Интернет желілерде ресурстарды пайдалануда
түсінуге болады. Интернет желісіндегі ақпараттық ресурстар 5р-түрлі тілдерде аудио-визуальды , м5тіндік
материалдармен қамтамасыз етілген. Ақпараттандырудың қазіргі кезеңінде 5рбір студент, оқытушы
ақпараттық технологияларды тиімді қолдана білуі, интернет ғаламдық желісін пайдалана алуы тиіс.
Бүкіл5лемдік жүйенің кең мүмкіндіктерін қолдану арқылы студенттердің қарым-қатынас құзіреттілігі іс-
5рекет барысында қалыптасады. Оқыту мазмұнының ғылыми негізін меңгеру іс-5рекет 5дістерімен
байланысты. Кез-келген іс-5рекет түрін меңгеруде оны психологиялық теориясымен орындау, 5рекет ету
кезінде байқалады. Мысалы сөйлеу 5рекетін студент шынайы қарым-қатынаста меңгереді. Оны компью-
терлік телекоммуникация құрайды.
Оқыту үдерісінде интернетті қолдану мынадай мақсаттарды шешеді:
- сабақтың мазмұнын жүйеге қосуға, оқыту бағдарламаларын кіріктіруге;
- жоба бойынша жұмыстарда өз бетінше м5ліметтер іздеуге;
- өз бетінше шетел тілін үйренуге ж5не терең меңгеруге;
- біліктілік емтихандарына өз бетінше дайындалып, тапсыруға;
- шетел тілінде қарым-қатынас жасаудың жаңа формасы ретінде;
- білім,білік, дағдының арақашықтығын анықтауда;
- оқытушының жетекшілігімен арнайы шетел тілінен қашықтықтан оқуға;
Шетел тілін оқытудың негізгі мақсаты-коммуникативтік құзіреттілікті қалыптастыру, басқа мақсат-
тары (білім беру, т5рбиелік, жетілдіруші ) осы негізгі мақсатты жүзеге асыру кезінде іске асады. Комму-
никативті тіл табу білім алуда қатынаста ж5не м5дениаралық қарым-қатынасын қалыптастыру қабілет-
тіліктерін, яғни Интернеттің басты қызмет атқаратыны болып табылады. Қатынассыз Интернеттің м5ні
жоқ-бұл халықаралық кроссм5дени қоғам, онда миллиондаған адамдар бір уақытта бір-бірімен элек-
тронды түрде қатынас жасай алады. Шетел тілі сабағында оған қосыла отырып, біз шынайы қарым-
қатынастың моделін құрастырамыз. Студенттер Интернетпен қатынас жасай отырып, тілдік ортада
өмірлік жағдаяттарға тап болады. Алғашқысында олар түсінуге, мазмұнын ж5не мағынасын айтуға көп
көңіл бөледі. Интернетті білім алудың көмекші техникалық құралы екендігін ж5не жетістіктерге жету
үшін оны оқу үрдісінде сауатты қолдану керек екендігін ұмытпау керек. Шетел тілін үйренуде Интернет
сөйлеу 5рекетінде мүмкіншіліктері мен қабілеттерін қалыптастыруға көмектеседі. Сонымен қатар сөздер
мен грамматиканы меңгеруде де тиімділігін көрсетеді. Интернет 5леуметтік ж5не психологиялық
Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г.
19
ахуалдарын жетілдіреді. Олардың өздеріне деген сенімділіктері артады, ұжымда жұмыс істеу қабілет-
тіліктері ж5не де білім алуларына жағымды атмосфера құрады. Интернет қорларын қолдана отырып, оқу
үрдісінде біраз дидактикалық тапсырмаларды ағылшын тілінде шешуге болады. Олар оқу қабілеттерін
қалыптастырады, Интернет желісіндегі дыбыстық аутентті м5тіндерді тыңдап, түсінуге тырысады, моно-
логты ж5не диалогты сөйлеуде м5селелік талқылауды үйренеді, реферат ж5не шығарма жазуға, жазбаша
жауап қайтаруға үйренеді,сөздік қорын дамытады, м5дени білімдерін толықтырады, тілін оқып жатқан
елдің м5дениетімен, саясатымен ж5не салт-д5стүрлерімен танысады. Коммуникативті технологиямен
жұмыс істеген кезде оқытушының ролі ауысады, оның басты міндеті – студенттің жетілуіне ж5не
творчестволық ізденістеріне бағыт-бағдар беріп отырады. Студенттер өз беттерімен көбірек ізденуге,
білім алуға тырысады. Шетел тілін үйренуде интернет мүмкіндіктерін пайдалану студенттердің өз
бетімен тіл меңгеріп, ізденуіне мол мүмкіндіктер береді. Интернетті тілдерді оқытуда қолданудың біраз
себептері бар. Ең негізгісі интернетте қатынас жасаудың лингвистикалық табиғаты тілді үйренуде алға
жылжу болып табылады. Келесі мүмкін болып табылатын себеп жазуға үйренуге жағдай жасайды.
Үшінші мүмкін болатын себеп студенттердің қызығушылықтарын тудырады. Төртінші себеп студент-
тердің болашақтағы жетістіктеріне компьютерде жұмыс істеу қабілеттерін дамыту керек. Интернетті
қолдану бізге мол мүмкіндіктер берсе де, студенттерге сабақ үстінде тапсырма бергенде көп бостандық
берілмеуі керек ж5не оқытушы жағынан бақылау болуы керек. Интернетті қолдануда қаржылық себеп,
яғни шетел тілінде оқитын сыныптарда компьютердің ж5не интернеттің жоқтығы, тағы бір себебі кейбір
мұғалімдердің компьютерден үстірт білімдері бар. Оқытушының компьютерлік сауаттылығы болуы керек
ж5не компьютерде жұмыс істей алуы керек. Интернеттің ең басты ерекшелігі жаңа ақпараттар алуда ж5не
жаңа аутентті материалдардың көптігі, мысалыға, жаңа оқиғалар, атақты адамдардың өмірінен қызықты
деректер, қазіргі заманғы өлеңдердің сөздері, жарнамалар, м5зірлер, транспорт қозғалысының күнтізбесі,
оқу-бағдарламалық бейнероликтер. Көптеген студенттер тілді тасушылардың екі қабатты коттедж үйлер-
де тұрғанды қалайтындығын, сондықтан «downstairs, upstairs» – (бірінші қабатта, үстінде) оларға т5н
екендігін, үйлердің айналасында қоршалған шарбақ болмайтындығын “hedge“- “тірі шарбақ “-яғни тал-
шыбық ж5не бұталар мұқият кесілген пайдаланатындығын немесе олар үйлерінің алдында көкке шыға-
тындығын, онда онша танымал емес адамдар жиналып, ашық отта (barbeque) ет қуырады, ал қонақтар
өздерімен бірге түскі ас (pot luckdinner) 5келетіндігін біле бермейді. Ал, келесі күні олар үй иелеріне алғыс
хаттарын (thankyouletters) жақсы уақыт өткізгендері үшін жібереді. How do you do біреумен бірінші рет
амандасып отырса қолданылады. Hi, Hello-жақын туыстары мен достарына қолданылады. Интернет
қорларын пайдалана отырып оқытуды жаңа педагогикалық технологияларға жатқызуға болады. Оны
шетел тілін оқытуда қолдану студенттердің ж5не оқушылардың танымдық белсенділіктерін жетілдіреді,
оқу үрдісі қызықты, тиімді өтеді. Ақпараттың сексен пайызы интернетте ағылшын тілінде енгізіледі,
сондықтан ағылшын тілі сабақтарында интернетті пайдалана отырып оқу өзекті тақырып болады.
Достарыңызбен бөлісу: |