Пәнаралық байланыстардың функциялары және оқытудағы

әдістем
елік функция  
білім 
беру 
функциясы  
даму 
функциясы  
тәрби
елік
функциясы  
конструкт
ивті функциясы  
идеялар 
мен 
әдістердің 
интеграциясы 
арқылы 
дамып келе 
жатқан қазіргі 
жаратылыста-
ну 
әдіснамасын 
оқытуда 
көрініс табуға 
ықпал етеді.
олар
дың 
көмегімен 
мұғалім 
оқушылар-
дың 
жүйелілік, 
тереңдік, 
хабардар-
лық, 
икемділік 
сияқты 
білім 
қасиетте-
рін 
қалыптас-
тырады.
білім 
алушылардың 
жүйелік және 
шығармашы-
лық ойлауын 
дамытудағы, 
олардың 
танымдық 
белсенділігін, 
тәуелсіздігін 
және 
табиғатты 
білуге деген 
қызығушылы-
ғын 
қалыптасты-
рудағы 
рөлімен 
анықталады 
мұғалі
м 
басқа 
пәндермен 
байланысын
а 
сүйене 
отырып, 
тәрбиелеуге 
кешенді 
көзқарасты 
жүзеге 
асырады.
олардың 
көмегімен 
мұғалім 
оқу 
материалының 
мазмұнын, 
оқытуды 
ұйымдастыру-
дың әдістері мен 
формаларын 
жетілдіреді.
Химияның ортақ ұғымдары, құбылыстары немесе заңдары арасындағы 
байланысты көрсетуге болады. Мұндағы: 
 
жеке - белгілі бір химияның бөлігіне тән заңдар мен процесстер 
жиынтығы (мысалға, аналитикалық химия); 
Пәнаралық 
байланыс-
тар
әдістемелік 
функция
білім беру 
функциясы
даму 
функциясы
тәрбиелік 
функция
конструк-
тивті 
функция

 
пәндік - химияның барлық салаларында қолдануға болатын заңдар 
немесе процестер жиынтығы; 
 
пәнаралық – химия мен басқа пәндер арасында кездесетін ортақ 
заңдар мен процестер жиынтығы болып саналады. 
Қорыта келе, жаратылыстану ғылымдарындарының әр қайсысынын 
өзіндік алатын орны бар және бір-бірінсіз бұл ғылымдар толығымен ашыла, 
жетіле алмайды. Сонымен қатар, пәнаралық байланыс арқасында ұқсас 
ұғымдар мен заңдар, құбылыстарды жаңа қырынан зерттеуге болады. 
Бақылау сұрақтары: 
1. 
Жаратылыстану ғылымдарындағы қандай басқа да ортақ ұғымдар 
мен құбылыстарды білесің? 
2. 
Неліктен жаратылыстану ғылымдары бір-бірінсіз өмір сүре 
алмайды? 
3. 
Пәнаралық байланыстың түрлері? 
жеке
эмпирикалық:
перманганатометр
ия, йодометрия, 
дихроматометрия, 
титриметрия
әмбебап:
ацилдеу әдісі, 
алкилдеу әдісі, 
нефело және 
турбидометрия, 
электрондық 
диссоциация, 
кондуктометрия
теориялық:
валенттік 
электрондар әдісі, 
активті 
соқтығысулар 
теориясы, аралық 
комплекс теориясы
пәндік
әмпирикалық: 
гравиметрия, 
фильтрация, 
термиялық 
анализ, 
флотация
әмбебап: 
тотығу-
тотықсыздану, 
электролиз, 
гидролиз
теориялық: 
зат 
массасының 
сақталу заңы, 
Менделеевтің 
периодтық 
теориясы, құрам 
тұрақтылық заңы, 
Авагадро заңы 
пәнаралық
эмпирикалық: 
кептіру, 
утилизация, 
концентрлеу
әмбебап: 
фотосинтез, 
биокатализ, 
ферментация, 
ЯМР, 
спектроскопия
, гамма-
сәулелену
теориялық
Боденштейннің 
статистикалық 
теориясы, Карно 
циклі, Менделеев-
Клапейрон 
теориясы, Паули 
принципі.

4. 
Жаратылыстану 
және 
гуманитарлық 
ғылымдар 
арасында 
пәнаралық байланыс кездесе ме? 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1. 
Батальцева Л.А.Актуализация межпредметных связей биологии и 
химии – Челябинск:2019. – 48 с. 
2. 
Змайлов И.В., Озернова Е.И. Межпредметные связи в структуре 
содержания общего образования – М.: Московский государственный 
областной университет: 2016. С. 31-35. 
3. 
Саенко О.Е., Трушина Т.П. Естествознание – М.: 2014. 368 с. 
Дәріс №1.2.
Пәнаралық сабақтастықтың үш аспектісі: білім берудің әртүрлі 
кезеңдеріндегі жаратылыстану блогы субъектілері арасындағы қажетті 
байланыс және байланыс ретінде; оқытудың әдістері, формаларының 
өзара байланысы ретінде; оқыту, тәрбиелеу, дамыту тиімділігінің негізі 
ретінде 
Мақсаты: Білім берудегі жаратылыстану ғылымдарының субъектілері 
арасындағы қарым-қатынасты орнату және химияның басқа ғылым 
салаларымен пәнаралық байланысын зерттеу 
Глоссарий:
1) 
Пәнаралық байланыс - екі немесе одан да көп тіркесімді оқу 
пәндерін бір қызметке қамтитын жүйе. 
2) 
Жаратылыстану ғылымдары - бұл жалпыға ортақ сипаттамасы 
бар ғылыми пәндердің жиынтығы табиғи (материалдық) әлемді зерттеу 
объектісі ретінде бар және онда болатын құбылыстар. 
3) 
Әлеуметтік ғылымдар - қоғам және оның әр түрлі жақтары 
туралы білім жинақтап, жүйелей дамытатын ғылымның өзіндік ерекшеліктері 
бар бір тобы.
Жоспар: 
1. 
Пәнаралық байланыс ұғымы 
2. 
Жаратылыстануды оқыту әдістемесі пәнінің мақсаты мен 
міндеттері. 
3. 
Жаратылыстану ғылымдарын зерттеу әдісі 
4. 
Химия ғылымының басқа пәндермен байланысы 
1. 
Пәнаралық байланыс ұғымы. Пәнаралық байланыс немесе 
пәнаралық зерттеулерекі немесе одан да көп тіркесімді оқу пәндерін бір 

қызметке қамтитын жүйе (мысалы, ғылыми жоба). Бұл әлеуметтану, 
антропология, психология, экономика және т.б. сияқты бірнеше салалардан 
білімдер алады. Бұл шекара арқылы ойлау арқылы бір нәрсе жасау туралы. 
Бұл байланысты пәнаралық немесе ан пәнаралық өріс, арасындағы дәстүрлі 
шекараларды кесіп өтетін ұйымдық бірлік болып табылады оқу пәндері немесе 
ой мектептері, жаңа қажеттіліктер мен мамандықтар пайда болған кезде. 
Үлкен инженерлік командалар, әдетте, пәнаралық, қуат стансасы немесе ұялы 
телефон немесе басқа жоба бірнеше мамандықтың балқытылуын қажет етеді. 
Алайда, «пәнаралық» термині кейде академиялық жағдайда ғана 
қолданылады. 
Педагогикалық әдебиетте пәнаралық байланыстың тұтас алғандағы 
психологиялық-педагокикалық және дүниетанымдық маңызын негіздейтін 
материалдарды көптеп табуға болады Пәнаралық байланысты іс жүзінде 
орнату әдетте пән мұғалімдеріне жүктеледі.Бірақ бұл бағыттағы мүмкіндіктер 
толық ашылған жоқ. Пәнаралық байланыстардың екі тобы бөліп көрсетуге 
болады.Біріншісіне педагокикалық жоғары оқу орындарындабағдарлама 
бойынша оқытылатын мазмұндас пәндер ( математика мен физика , биолгия 
мен география және басқа) арасындағы байланыстар жатады.Мұндай 
байланыстар тиісті пәндердің мұғалімдері үшін түсінікті болғандықтан ондай 
байланыстар орнату алып бара жатқан қиыншылық туғызбайды . 
Мағыналары бір-бірінен алшақ жатқан жоғары оқу орындарында әртүрлі 
факультеттерде оқытылатын пәндерді ( математика мен география , география 
мен тарих, география мен сызу) байланыстыруда мәселе басқаша.Мұндай 
пәндерге қатысты неегізінен, жекелеген, қарапайым эпизодтық байланыстар 
орнатылады .Оларды салыстарғанда бұл байланыстар көзге ұрып тұрады. 
Байланыстырылушы пәндер тыңғылықты, кещенді зерттеуді қажет ететін 
анағұрлым күрделі, терең байланыстар орнату кез келген практика мұғалімнің 
қолынан келе бермейді.
Пәнаралық байланыстардың жүзеге асырудың жолдары мынандай: 
1 
Әрбір жеке пәнді оқытқанда басқа пәндерді оқыту ісіне өз 
ықпалын тигізетіндей болуын көздеу; 
2 
Түрлі пәндерді оқып үйретуде - өтілетін материалдарды уақыт 
жағынан үйлестіріп отыру; 
3 
Оқушылардың ғылыми теориялар мен заңдылықтарды 
игеруің, олардың жинақтылығымен әдістерімен, дағдыларымен 
сабақтастыра қалыптастыру; 
4 
Жалпы теориялық білім алуды және практиакалық іскерліктер 
мен дағдыларды бірыңғай әдіспен жүзеге асыру; 
5 
Оқушыларға (білім алу, икемділік пен дағдыларын 
қалыптастыру барысында бірдей талап қою); 
6 
Оқушылардың бір пәннен білім алуға икемі мен дағдыларын 
пайдалана білуге әдеттендіру. 

1-кесте. Пәнаралық байланыстың жүзеге асырудың жолдары 
И.Зверев пәнаралық байланыстарды толықтай көлемде жүзеге асыру 
тәсілдерінің сипатынсыз олардың білім беру,дамыту және тәрбиелеу 
функциясының өзара байланыстарын ашпайынша бұл мәселені елестету 
мүмкін еместігін айтады. 
В.Скакун өз жұмысында пәнаралық байланыстарды: зерделейтін оқу 
материалдары мазмұны бойынша оқушыларда қалыптастырылатын жалпы оқу 
іскерліктері бойынша оқыту әдістері мен құралдары бойынша ,оқушыларды 
тәрбиелеу және дамыту әдістері мен құралдары бойынша ажыратады. 
2. Жаратылыстануды оқыту әдістемесі пәнінің мақсаты мен 
міндеттері. Ғылымда көптеген зерттеу нысандары және оларды зерттеуге 
арналған көптеген пәндер бар. Әртүрліліктің соншалықты керемет болғаны 
соншалық, көбіне классификация жасалды. Ең танымал және, мүмкін, ең 
қарапайым 
(және 
белгілі 
бір 
дәрежеде 
ерікті) 
бірі 
болып 
табылады жаратылыстану және әлеуметтік ғылымдарды бөлетін. 
Жаратылыстану ғылымдары туралы сөйлесу дегеніміз - адамзат баласы 
барлық ғылымдардың ішіндегі ең ежелгісі болғаннан бастап, әлем туралы 
алғашқы уақыттан бері қойып келе жатқан сұрақтар түрін айту. 
Жаратылыстану ғылымдары - бұл жалпыға ортақ сипаттамасы бар 
ғылыми пәндердің жиынтығы табиғи (материалдық) әлемді зерттеу 

жүктеу/скачать 3,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: