Оқушылар табиғаттағы заттардың химиялық айналымын ауызша түсіндіреді.
Пәндік лексика және терминология:
Фотосинтез. Ядроның құрылысы мен қызметі. Хромосомалар. Ассимиляция Диссимиляция
Құндылықтарды дарыту
Сабақ сыйластықты, ынтымақтастықты дарытуға бағытталған. Құндылықтарды дарыту топтық жұмыстарды ұйымдастыру барысында жүзеге асады.
Табиғаттағы заттардың химиялық айналымын сипаттау барысында химия және биология пәндерімен байланыс орнатылады.
Бастапқы білім
Оқушылар табиғаттағы заттардың айналымын біледі және себеп – салдарларын түсіндіре алады.
Бастапқы білімді жаңғырту топтық жұмыс барысында суреттердің көмегімен заттардың химиялық айналымдарының түрлерін анықтау арқылы жүзеге асады.
1. Өткенді қайталау арқылы бастапқы білімді жаңғырту. Оқушылар топтарға өз қалауларымен бөлінеді. Оқушылар «5.4.1.2
өлі табиғаттағы болып жатқан үдерістердің себеп-салдарын түсіндіру; 5.4.1.1
өлі табиғатта болатын үдерістерді атау (табиғатта заттардың айналымы, тау түзілу, үгілу, климаттық үдерістер)» атты оқу мақсаттары бойынша білімдерін көрсетеді. Әр топқа белгілі бір заттардың химиялық айналымдарының суреттері көрсетіледі. Оқушылар сурет бойынша қандай заттың айналымы екенін анықтаулары қажет.
Дескрипторлар
Оқушы
-Сурет бойынша қандай заттың айналымы екенін дұрыс анықтайды;
-Жауаптарын дәлелдеу мақсатында 2 аргументтен келтіреді.
Мұғалім оқушылардың жауаптарына толықтырулар енгізеді. Оқушыларға кері байланыс ұсынады.
2. Ой қозғау.
Оқушыларға сұрақ қойылады:
-Табиғаттағы заттардың химиялық айналымдарының маңызы қандай?
-Фосфор, азот, су, оттегінің адам ағзасы үшін маңызы қандай?
3. Мақсатты тұжырымдау. Оқушылармен бірлесе отырып, сабақтың мақсаттары анықталады.
Табиғаттағы заттардың химиялық айналымын түсіндіреді;
Заттардың химиялық айналымының табиғат үшін маңызын түсіндіреді.
Қосымша 1
Заттардың химиялық айналым-дарының суреттері
Сабақтың ортасы
8-13
13-25
25-35
4. Мұғалімнің түсіндірме жұмысы
Аденозинтрифосфат қышқылы— нуклеотид, ол азоттық негіз — аденин, көмірсу — рибоза және үшфосфор қышқылы калдығынан тұрады.
Фосфор қышқылы қалдығының күшті теріс зарядты екені және олардың үш қалдығын бір-бірімен байланыстыру үшін көп энергия жұмсалатыны белгілі. Сондықтан да бұл байланыстарды макроэнергиялық (энергияға бай) деп атайды. Әрбір осындай байланыс үзілгенде, 32 кДж/моль энергия бөлініп шығады. Ал жай химиялық байланыс үзілген кезде, 12 кДж/моль энергия белінеді. АТФ-тан бір фосфат тобы босап шыкканда, АДФ (аденозиндифосфат), ал тағы бір фосфат тобы босап шыққанда, АМФ (аденозинмонофосфат) түзіледі. АТФ өзінің энергиясымен мынадай әр түрлі тіршілік процестерін жүзеге асырады. Олар: күрделі заттардың биологиялық синтезі; бұлшықет жұмысы; заттардың концентрация градиентіне қарсы тасымалдануы; электр тітіркеністерін еткізу; әр түрлі секреттер; жылу бөліп шығару процестері, т.б.
атқаратын нәруыз
