И.Рабин, Б.Клинтон, Я.Арафат

241
2000 жылы ПАЏ-ныѓ экстремистерi жаппай ћаћтыѕыстар шы-
ѕарды, олар интифаданыѓ ћайта басталуына жќне палестиналыћтар
мен Израиль армиясы арасындаѕы џрыстарѕа џласты. Премьер-
министр А.Шарон бастаѕан Израильдiѓ жаѓа љкiметi бџѕан жауап
ретiнде арабтар ж)нiнде анаѕџрлым ћатал саясат жљргiзiп, араб
экстремистерiн жаныштау љшiн кљш ћолданды. Израиль мен ПАЏ
арасында келiсс)здер тоћтатылды.
2003 жылы АЋШ пен Израильдiѓ ћысым жасауымен Я.Арафат
Махмџд Аббас бастаѕан Палестина автономиясыныѓ жаѓа љкiметiн
ћџруѕа келiстi. Батыс елдерi мен Израиль Палестинаныѓ жаѓа
жетекшiсi ПАЏ-ныѓ байыпты тобын )зiне баѕындыра алады, олардыѓ
террорлыћ ќрекеттерiн тоћтатады жќне Палестина проблемасы
ж)нiнде Израильмен келiсс)здер жљргiзедi деп љмiттенген едi.
2003 жылѕы мамырда АЋШ президентi Дж.Буштыѓ (кiшi), Израильдiѓ
премьер-министрi А.Шаронныѓ жќне Палестина автономиясы љкiметiнiѓ
басшысы М.Аббастыѓ кездесуi болып, онда «квартет» — АЋШ, Ресей,
Еуроодаћ жќне БЏЏ-дан тџратын халыћаралыћ делдалдар тобы жасаѕан
«Жол картасы» ћабылданды. Бџл iске Израиль мен Палестина автономиясы
да ћатысты. Жоспарда палестин арабтарыныѓ тќуелсiз мемлекетiн ћџру,
араб мемлекеттерi мен израильдiѓ арасында «оѓды ћатынастарды» ћалпына
келтiру жќне араб-израиль жанжалын тљгелдей тоћтату кзделдi.
Жоспардыѓ жљзеге асырылуы љшiн Израиль арабтарѕа бермекшi
болѕан жерлерде салынѕан бiрћатар еврей мекендерiндегi баспаналарды
б)лшектеп алуѕа келiстi. Израиль 1967 жылдан берi )зiнiѓ
баћылауында болып келген араб жерлерi «басып алынѕан аумаћтар»
екенiн бiрiншi рет ресми тљрде мойындады жќне еврей ќскерлерiн Газа
секторынан ќкете бастады.
Алайда «Жол картасы» жоспары Израильдегi оѓшыл кљштердiѓ
наразылыѕын туѕызды, ПАЏ iшiндегi экстремистiк сљнниттiк «Хамас»
џйымы («Ислам ћарсыластыѕы ћозѕалысы») оны мойындаудан бас
тартты. Интифада одан ќрi жалѕасты. Џрыс ћимылдарына ќйелдер,
жас)спiрiмдер жќне израильдiк арабтар да белсене ћосылды. Инти-
фаданыѓ одан ќрi жалѕасћаны «Жол картасын» жљзеге асыру
жолындаѕы басты кедергi болды. 2006 жылы араб-израиль жанжалын
реттеу љдерiсi бџрынѕыдан бетер шиеленiстi. Палестина парламент
сайлауында жеѓiске жеткен «Хамас» Палестина автономиясыныѓ жаѓа
љкiметiн ћџрды.
2006 жылдыѓ жазында Израиль Ливанѕа ќскермен басып кiрдi.
Ливанныѓ шииттiк «Хезболлах» («Алланыѓ партиясы») џйымы
содырларыныѓ Израиль ћарулы кљштерiнiѓ блок кљзетiне шабуыл
жасаѕаны, оныѓ салдарынан Израильдiѓ љш ќскери ћызметшiсi )лiп,
екеуi тџтћынѕа алынѕаны алтыншы араб-израиль  соѕысыныѓ   бас-
талуына себеп болды. 34 кљнге созылѕан џрыстардыѓ барысында
Израиль армиясы алдына ћойѕан маћсатына жете алмады — жанкештi-
шахидтер сияћты ћџбылысты дљниеге алып келген Таяу Шыѕыстаѕы

242
еѓ ыћпалды террористiк џйымдардыѓ бiрi «Хезболлах» талћандалѕан
жоћ, џрлап ќкетiлген екi солдат босатылѕан жоћ. Соѕыс БЏЏ-ныѓ
делдал болуымен Израиль мен «Хезболлах» содырлары арасында
атысты тоћтату туралы келiсiм жасасумен аяћталды. Бџл Ливанды
орасан к)п шыѕынѕа џшыратты. Оныѓ м)лшерi 3,5 млрд доллар болды
деп баѕаланды.
2009 жылѕы маусымда Израильдiѓ премьер-министрi
Б. Натаньяху Таяу Шыѕыстаѕы жаѕдайды реттеудiѓ жоспарын џсын-
ды. Сол тџрѕыда, егер палестиналыћтар Израильдi еврей халћыныѓ
џлттыћ атамекенi екендiгiн мойындаса жќне Израилдiѓ ћауiпсiздiгiне,
оныѓ iшiнде халыћаралыћ ћауiпсiздiгiне осыныѓ кепiл болуына ћол
жетсе ћџћыћтары шектеулi палестина мемлекетiнiѓ ћџрылатын-
дыѕына келiсетiнiн бiлдiрдi.
Араб-израиль жанжалын тоћтату ћарсы тџрушылыћты жалѕас-
тыра берудiѓ келешегi жоћ екендiгiн ћарсыласушы жаћтардыѓ )здерi
мойындауы керектiгiн, ћазiргi орын алып отырѕан мќселелердi кљш
ћолдану жолымен шешуге болмайтынын тљсiнуге байланысты екенi
даусыз.

жүктеу/скачать 14,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: