Сайын Назарбекҧлы

 
94 
Каспий  теңізі  мен  Ақтау  қаласы  ҥшін  еңбек  ететін  болды.  Бір  тиынын 
босқа шашпайтын, ақша санап ҥйренгендердің  озық технологиясы мен 
озық  тҽжрибесі  біздің  қаламызды  ҽлем  мойындаған  озық  деңгейге 
жеткізуге  қызмет  етпек.  Осындай  жолға    басылған  қадамды  қалай 
мақҧлдамассың! Қалай ―Сҽт сапар саған, Ақтау
-
Сити‖ демессің.
 
 
Бҧл  біздің  облыстың  Елбасының  Қазақстанды  озық  50  ел 
қатарына  қосу  бағытындағы  жоспарының  Маңғыстаудағы  кҿрінісі 
болмақ.
 
 
Енді  бір
-
екі  ауыз  сҿзді  Ҽмірлік  еліне,  Дубай  қаласына  арнайтын 
болсақ,  ол  елде  бар  істелінетін  шаруа  жеке  бір  кісінің  емес,  тҧтас 
қауымның  кҿңілін  табуға  арналатын  секілді.  Ол  елдің  сҽулетшілері 
адамдарына тҽртіп бҧзуға мҥмкіндік қалдырмайды екен. 
 
 
Мысалы  ҽр  тҥп  гҥлдің  астына  су  тамызып  жатқан  система,  сені 
ҥнемшілдікке баулымай қайтеді.
 
 
Екі миллион жҧрты бар ел, бес миллион келімсекке жҧмыс тауып 
беріп  отыр.  Барлығының  ҿз  орны  бар,  ҿз  қҧқы  бар.  Бірін  бірімен 
араздастырар  сылтау  қалдырылмаған.  Бҽрі  шешілген.  Қалай  риза 
болмассың. 
 
 
Қу  медиен  ақ  шағыл  қҧм  далаға  гҥл  жайнаған  қала  салып 
алыпты. Аяқ басар бос жер жоқ. Ғимраттар мен жолдар, олардан бос 
жерге кҿк шҿп егілген. Біздердегі секілді ―шҿпті баспа‖ деген жазу жоқ. 
Бірақ  шҿпті  бастырмаудың  бар  амалын  істеген.  Адам  жҥретін 
жерлерге тас тҿсеген. Орынсыз ҿтуге тырысатын жерлерге ағаш егіліп, 
араларына биік шарбақ салып тастаған. Амалсыз мҽдениетті боласың.
 
Біз  аралап  кҿрген  отыз,  қырық  қабатты  он  екі  ҥй  бір  ауыл  секілді. 
Ҥйлер  арасын  екі
-
ҥш  қабатты  қҧрылыстармен  жалғастырған.  Сол 
ҥйлердің  екінші
-
ҥшінші  қабаттарында  автотҧрақ,  паркинг.  Олардың 
тазалығы біздің мҽдениет сарайынан кем емес. Ҽр машина қойылатын 
жерде машинаның шығаратын газын сорып алатын арнайы қондырғы. 
Бірнеше  жҥз  машина  тҧрған  жерде  танауыңды  жыбыр  еткізер  бір  иіс 
жоқ.  Бірінші  қабатында  ресторандар  мен  кафелер.  Дҥкендер  мен 
клубтар.  Спорт  кабинеттері  мен  балалар  ойнайтын  алаңдар.  Мектеп 
те,  бала
-
бақшада,  спорт  алаңы  да  сол  жерде.  Теңізден  200
-300 
метрдей жердегі ҥйлерге канал арқылы теңіс суын айналдырып қойып 
жҽне  соның  қасына  бассейін  де  салып  кетіпті.  Кішкентай  балалар 
ойнайтын  алаңға  бір  машина  қҧм  тҿгіп  тастапты.  Балалар  шашып 
тастаған  қҧмды  ауық
-
ауық  қызметшілер  жинастырып  кетіп  тҧр.  Бҧл 
елде  ҽлгідей  ауылға  бір  септик  салады  екен  де,  кешке,  адамдар 
ҧйқыға  кеткенде  арнайы  машиналар  сорып  алып  кетеді  екен.  Бір 
ауылдың системасы бҧзылып жҿндеу керек болса, басқа ауылға зияны 
жоқ.  барлығы  бҿлек
-
бҿлек  жобаланған.  Қҧрылыс  салу  қарқыны 
соншама  тез.  Біраз  елді  кҿрген,  қырық  бес  жыл  қҧрылысшы  атанған 
менің  ҿзім  ҿз  кҿзіммен  кҿрмесем  басқаның  сҿзіне  нанатын  емес 
екенмін. Қалай қызықпассың.
 

 
95 
 
Қытайға  барған  сапарымда  қытай  қазақтары  ―қытай  кҿргенін 
істейді‖ деп қытай халқын келемеш ететінін естіп едім. Кҿргеннен ҥлгі 
алып,  дҥние  жҥзінде  қандай  жаңалық  бар  деп  ҽлемді  кезіп  жҥретін 
американдықтар  мен  ағылшындар,  жапондар  мен  қытайлар, 
―кҿргенінен кҿз ақы алып‖, бҧ кҥнде бҽрі озықтар қатарына қосылды.
 
Адам да, маман да кҿргенінен ҥлгі алады. 
 
 
―Ақтау
-
Сити‖  жобасының  еліміздің  жалпы  қҧрылыс  мҽдениетін 
дамытуға  болашақ  тигізетін  пйадасының  орасан  зор  екеніне  кҿзім 
жетеді.  Қҧрылысшы  мамандарды  айтпағанның  ҿзінде  Қазақстанның 
қҧрылыс, сҽулет мамандықтары бойынша оқып жатқан мамандарының 
болашағына зор ҽсері болмақ. 
 
 
―Ақтау
-
Сити‖    жобасының  адам  психологиясына  тигізер  ҽсері  де 
мол  болмақ.  Жақсыны  адамдар сақтайды.  Ақтау  қаласының  кҿшесіне 
гҥл  егіле  бастағанда  гҥл  тағдырын  ойлағанбыз,  тентектер  жҧлып 
тастайды
-
ау  деп  қынжылғанбыз.  Жоқ,  бҽрі  орнында,  кҿз  қуандырып 
ҿсіп жатыр. 
 
 
Ол  елдің  аз  ғана  уақытта  озықтар  қатарына  қосылуының  басты 
себептері:
 
 
Елдің ауызбірлігі. Халқы патшасын пайғамбар дҽрежесіне кҿтеріп 
тастаған;
 
 
Шет ел қаржысын пайдаланудың тиімді жолын тапқан;
 
 
Басқа  ел  ғалымдарының  ақылын  пайдалану,  тҽжрибесін 
пайдалану ең жоғары орында тҧр;
 
 
Халқының жаңалыққа деген ынтасы қалыптасқан.
 
 
Осыларды зерделей келіп, біз ақтаулықтар ҥшін арнайы туристік 
сапар, Ақтау
-
Дубай маршрутын ҧйымдастырса қалай болар еді деп ой 
тастаймыз.
 
 
Ол  елдің  ел  басшысын  қалай  қҧрмет  тҧтатынын,  қаласын  қалай 
мақтаныш  ететінін,  ҿз  қолдарымен  жҽне  шет  ел  қаржысымен  не 
тындырып  жатқанын  кҿріп  келсе,  сондай  кісілердің  қаламызға  жақсы 
ықпалы болар еді
-
ау деп ойлаймыз.
 
Ҥлгі ала білген ҥлгі бола да біледі.
 
 
 
 
Ақтау. 29.11.2006 ж.
 
 
 
 
 
 
 
 
2.9. 
Дубай
-
Абу
-
Даби сапарынан тҥйген ойлар
 
 
 
Облыс  ҽкімінің  жанындағы  ―Градсовет‖  мҽжілістерінде  бірнеше
 
рет  ҽртҥрлі  жобаларды  талқылауға  қатысып,  қаламыздың  батыс 
жағынан  жаңа  қаланың,  ―Ақтау
-
сити‖  қаласының,  салынғалы  жатқаны 
туралы  ҽңгімеге  араласып  жҥрген    болатынбыз.  Жаба  ауқамын,  оған 
кететін  ондаған  миллиард
 
АҚШ  доллары  жобасындағы  қаржы 
мҿлшерін  ойлағанда,  ҥйлердің  кҿп  қабаттылығы  мен  қҧрылыс 
уақытының  қысқалығын  естігенде  кҿңілге  кҥдік  кірген  кездері  де 
болған.  100
-
150  мың  халық  тҧратын  қаланы  бірден  жобалап,  бірден 

 
96 
бастап,  осыншама  аз  уақытта  салып  болуға  болатынын  бҧрынғы  ҿз 
тҽжрибеміздің  қортындыларына  сҥйене,  қҧрылысшы  ретінде,  біз 
қиялымызға сыйғыза алмайтын едік. 
 
 
Дубай сапары осы кҥдіктерден айықтырды.
 
 
Біріккен  Араб  Эмираттарының  тез  қарқынмен  ҿркендеуіне  1973 
жылы жеті эмирдің ауыз біріктіруінен туған келісім ҽсер етіпті. 
 
 
Ҿздері сайлаған ел басшысына сене білген олар бір жеңнен қол, 
бір  жағадан  бас  шығарып,  ҿркендеудің  дҥние  жҥзінде  жоқ  қарқынын 
туғызып,  кҿптеген  ҿндірістік  істерде,  қҧнарсыз,  сусыз  далада  тіршілік 
ету  жолдарын  тауып  барша  дҥниеге  бейбітшілік  пен  ауызбіршілікте 
ҿмір  сҥрудің,
 
еңбең  пен  ақылға  сҥйенудің  қортындысының  қандай 
нҽтиже  беретіні  туралы  сан  тҥрлі,  іспен  дҽлелденген  ҥлгілер 
ҧсыныпты.
 
 
Бҧл  кҥндері  олардан  жаңадан  дамып  келе  жатқан  елдер  тҥгілі 
Америика бастаған ең дамыған елдердің де ҥйренетіні жетерлік екен.
 
Бар  болғаны  екі  миллион  елі  бар,  кемімсектерімен  жеті  миллион, 
бҽдҽуй  кҿшпенділер,  қу  медиен  даласын  гҥлстанға  айналдырып,  
Париждіктер 
мен 
Пекиндіктердің, 
Швейцариялықтар 
мен 
Австралиялықтардың  сол  шҿл  даланы  бір  кҿріп  қайтқанын  мақтаныш 
ететін дҽрежеге жеткізіпті.
 
 
Бҧлар  осыншама  жетістігін  біз  негізінен  тҿменде  санап  ҿткелі 
отырған себептердің арқасы дер едік.
 
 
Сол  себептердің  ең  бастысы  –
 
ауызбірлік!  Елі  ел  басшысына 
пайғамбардай табынады.
 
 
Екіншісі  –
 
табиғат  берген  мҧнайының  қаржысын  дҧрыс 
пайдаланып,  мҧнайдан  тҥскен  пайданы  ҿндірістің  сан  тҥрін 
ҿркендетуге жҧмсағандығы.
 
  
Ҥшіншісі  ҽлем  капиталын  ҿз  мҥдделеріне  ҿз  қаржысындай 
жҧмсай  алыпты.  Дубай  қалталыларға  теңіз  жағасын  сатып,  ғажайып 
қалашықтар тҧрғызып алыпты.
 
 
Тҿртінші  –
 
ҽлемдік  жаңа  технология  мен  алдыңғы  қатарлы 
жетістіктерді  жҽне  ҽлемдік  ақыл  мен  адам  кҥштерін  пайдалаудың 
ҧтырлы ҽдістерін таба білген.
 
 
Ҽрине,  бҧларға  қоса  біз  байқамаған  кҿптеген  себептері  бар 
болар,  біз  осы  қысқа  есебімізде  ҽлгі  атап  ҿткендер  туралы  сҿз  етсек 
деп отырмыз.
 
 
Арабтардың  ең  басты  жетістігі  ауыздарының  бірлігі  десек, 
сонымен қоса ел басшысын пір тҧтып, оның қабылдаған шешімін іске 
асыруда  бір  адамдай  жҧмылатындығын  байқадық.  Қатаң  тҽртіпті, 
қалыптасқан дҽстҥрлі ел болып алған бҽдеу кҿшпенділері бҧл кҥндері 
ҽлемді таңқалдыра бастапты.
 
 
Табиғат  сыйы  мҧнайынан  тҥскен  қаржысын  дҧрыс  пайдалана 
білген.  Соның  арқасында  басқа  ҿндіріс  салаларын  ҿркендете  алған. 
Бҧл кҥндері ҧлттық табыстың 20 пайызы ғана мҧнай ҿндірісіне тиесілі 
екен. 
 

 
97 
 
Қазақстан  Республикасы  соңғы  жылдары  мҧнайдан  тҥскен
 
пайданы  тҥгелімен  басқа  ҿндіріс  салаларын  ҿркендетуге  жҧмсап 
жатыр.
 
 
Эмираттық  арабтар  ҽлем  қаржысы  ҿз  қаржысындай  жҧмсаған. 
Шетелдік  инвестиция  мен  шетелдік  ақыл  бҧлар  дамуының  басты 
қҧралы  болғанға  ҧқсайды.  Басқа  елдерді  қоя  тҧрып,  олардың 
Қазақстан  азаматын  қалай  пайдаланғаны  туралы  бір  мысал  келтіре 
кетелік.  Ол  кісі  атын  ҿзімен  келісілмегендіктен  атауды  жҿн  кҿрмей 
отырмыз.
 
 
Қазақстанның  бір  талапты  да  білікті  жігіті  ҿз  ақылы  мен  қуатын 
1990  жылдары  Қазақстанда  пайдалану  мҥмкіншілігін  таппай  жаңа 
қарқынмен  дамып  келе  жатқан  Эмираттар  еліне  барыпты.  Ол  елде 
шетел  капиталына  жол  ашылғаны  соншалық,  он  шақты  жылда 
миллиардтаған қаржы жҧмсай алатын дҽрежеге жетіпті. 
 
 
Ол  елде  ҽлгі  қазақ,  ел  ҿндірісіне  салатын  қаржысының  мҿлшері 
арқасында сол ел королінің сҥйіктілерінің біріне айнала алыпты. Біздер 
ҽлгі  қазақтың  самолетімен  Алматы
-
Дубай  сапарына  аттансақ,  сол 
кісінің  ел  басшысынан  сҧрап  алған  тік  ҧшағымен  араб  эмиратынын 
аспаннан  байқауға  мҥмкіндік  алдық.  Сол  кісі  қаржысына  тҧрғызылған 
ҥйлерді  тамашалап,  сол  кісі  қатысқан  жобаларға  таңдай  қақтық.  Сол 
кісінің  арқасында  кҿптеген  кісі  сыртынан  ғана  қарай  алатын 
ғимраттардың  жертҿлесіне  дейін  тамашаладық.  Теңіз  астындағы 
ресторан  мен  44  тонна  алтын  жҧмсап  салған,  бір  мезгілде  44  елдің 
елшілігін қабылдай алатын сарайды кҿрдік.
 
 
Жоба  кҽзір  Америка  елінде  дҥниежҥзінің  кҿптеген  атақты 
сҽулетшілерінің қатысуымен іске асырылуда.
 
 
Ҥстіміздегі  жылы,  жақын  арада,  алғашқы  ҥйдің  қазығы 
қағылатынына да куҽ болатынымыз белгілі болды.
 
 
Ҽлемдік  жаңа  технология  мен  алдыңғы  қатарлы  жетістіктерді, 
ҽлемдік  ақыл  мен  адам  кҥштерін  пайдалаудың  ҧтырлы  ҽдістерін 
пайдалану  бір  кездерде  жапондар  мен  американдықтарды,  кейін 
еврейлер  мен  арабтарды  алға  шығарса,  ендігі  жерде  сол  ҽдістерге 
біздің  Қазақстанымыздың  да  бет  алғаны  байқалады.  Соның  айқын 
дҽлелі осы Ақтау Сити жобасы.  
 
 
Бҧл  елдің  халқы  ҿздерінің  шҿл  даласына  іскерлігінің  арқасында, 
ҽлемдік жаңалықтарды пайдаланудың арқасында жайқалған орманды 
жолдар мен гҥл жайнаған қалалар салып алыпты. 
 
 
Олар  адамзат  мҽдениетінің  соңғы  екі  мың  жылдық  ғҧмырында 
теңдесі  жоқ,  ―Ҽлемнің  сегізінші  кереметі‖  атала  бастаған  Дубай 
пальмасымен, жеті жҧлдызды қонақжайды ҿмірге келтіріпті. 
 
 
Біз  соларды  кҿріп,  тек  қана  Ақтау  Сити  қаласына  емес 
Қазақстанның да болашағына анық кҿз жеткізіп келдік. 
 
 
Осы  сапарға  қатысқан  Ақтау  қаласының  сҽулетшілері  мен 
қҧрылысшыларының  жҽне  де  басқа  мамандық  иелерінің  атынан  біз 

 
98 
осы  жобаны  ҿмірге  келтіруге  білімі  мен  батылдығы  жеткен  Қырымбек 
Елеуҧлына рахмет айтамыз.
 
 
Біз ҿз ҧлтының діні мен ғҧрпын сақтай, ҿз қаражаттары мен ҿзге 
ел
 
капиталдарын  ҧтымды  пайдалана  ҿз  елінің  адамдарына  ―жҧмақ 
жай‖  жҽне  сол  елде  еңбек  етіп  жҥрген  басқа  ел  адамдардың  адал, 
сапалы  еңбек  етулері  ҥшін  барлық  мҥмкіншіліктерді  ҧйымдастыра 
алған елді кҿріп келдік. 
 
 
Біз Каспий жағасында ―Ақтау Сити‖ қаласының аз ғана жылда бой 
кҿтеретініне  сенімді  болып  қайттық.  ―Ақтау  Сити‖  тек  қана 
маңғыстаулықтардың  мақтанышы  болып  қана  қоймай,  біздің  байтақ 
Қазақстанымызға ҥлгі бола алады деп сенеміз.
 
 
Қазақстанның  ҽр  тҥкпірінде  қҧрылыс  мамандығы  бойынша  білім 
алып жатқан студенттеріміздің бҧл жобадан ҥйренері кҿп болады.
 
 
Абай  атамыз  ―болмасаңда  ҧқсап  бақ,  бір  жақсыны  кҿрсеңіз‖  деп 
тегін айтпаған екен. 
 
 
Бірақ біз тек қана ҧқсап емес, жақсы да бола алармыз. 
 
 
Тек  жақсы  болып  қоймай  басқаларға  ҥлгі  де  бола  алармыз  деп 
ойлаймын.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
99 
 
 
 
 
3. Азаматтар тақырыбына
 
 
3.1. Арындаған арғымақ мінген –
  
азамат 
 
 
 
Заманды заман ауыстырып жатады дейтін. Рас екен.
 
 
Бақсақ, бар болғаны жетпіске енді жеткелі жҥрген біздердің ҿзіміз 
қаншама заманды  бастан  ҿткізіппіз. Солардың  бірі  еңбекші  жҧртының 
еңбегіне  ақы  тҿлемейтін  сараң  заман  болатын.  Ҿз  адамын  азаматым 
еді
-
ау  деп  қамқорламай,  ҿгейсітіп  ҧстаған  қатыгез,  азаматын  азамат 
дегізер  қолына  қҧжат  бермейтін,  безбҥйрек  еді.  Міне    козхоз  заманы 
дейтін  заман  сондай  болды.  Ол
 
заман  Ресей  империясының  1861 
жылға дейін шаруаларды басыбайлы қҧлдықта ҧстаған заманның егізі 
секілді еді.
 
 
Одан кейін ҧранға толы бесжылдықтар заманы келді. 
 
 
Тоқырау дейтін заманын да басымыздан ҿткіздік. 
 
 
Одан қҧтылып едік, қайта қҧру басталды. 
 
 
Бҽрі де келді, бҽрі де кетті. 
 
 
Уақыт  жҥйрік  болып  шықты.  Ол  бҽрін  де  артта  қалдырып  бізді 
егемендік  пен  еркіндік  туын  желбіреткен  қазақтар  заманына  жеткізді! 
Енді бҧ заманнан бар қазақ болашағым Сен деп, келешегім ең деп ҥміт 
етеді. 
 
 
Бҧл уақыт –
 
қазақ халқының ҿз тҧлпарына мінген уақыты!
 
 
Бҧл заман –
 
Қазақстан Республикасы!
 
 
Қай заманның ҿз адамдары болады екен.
 
 
Қай заманға да қажетті ерекше тҧлғалар болады екен.
 
 
Заман адамдарды ҿз қолымен тудырып жатады екен. Бірақ, бірін 
илемей,  жҿндемей  домдай  салса,  енді  бірінің  сегіз  қырын  мінсіз  етіп 
жасап  жатқаны.  Замана  адамдарының  ішінде  заманына  бейімделгіш, 
―заманын  тҥлкі  болып  шалып  қалудың‖  неше  тҽсілін  меңгергендер  де 
баршылық. 
 
 
Ал  зуылдаған  уақыттың  заманыңда  да,  адамыңда  да  шаруасы 
жоқ, ҿз ісін тындыра беретін секілді.
 
 
Бҧрынғы  ҥлкендер  уақытты  ҿздерінің  сол  уақыттағы  ҿлшеммен 
бағалап,  кҿзімен  кҿріп,  арғымақ  тҧлпарларына  теңестірере  сҿйлепті. 
 
Біз де солардың теңеуінен артық теңеу таба алмадық. 
 
 
Біздің айтарымыз сол арғымақ уақыттың тҿрт тҧяғының астында 
қалып тапталып, ҿмірден зым
-
зия жоғалып жататындардың болатыны. 
Не  сол  тҧяқтар  қаупінен  аман  қалып,  жан  сақтап  кейінгі  ҧрпақ  есінен 
орын  алуға  таласқа  тҥсетіндердің  де  аз  еместігі.  Мақсаты  сондай 
заман  атты,  адам  атты  нҽрселер  атақты  болуға,  мҽңгі  тірі  болуға 
қҧмар
-
ақ!
 
 
Шыныменен  де  уақытты  аталарымыз  бҧрын  арғымақ  аттың 
екпініндей  жылдамдықпен  зулап  жатады  десе,  бҧ  заманда  ракета 

 
100 
жылдамдығымен  адамдар  қауымын  ҿз  болашақтарына  (болашағы 
емес жетер жеріне) жақындата тҥсуде.
 
 
Ҽр  заманның  ҿзіне  лайық  ҿз  адамдары
 
болады  екен  дедік.  Сол 
адамдар  ҿз  заманының  бір
-
бір  тҧғырын  бас  білдіріп  алып,  біразға 
дейін  тепеңдеп,  уақытпен  жарысып  байқайды.  Бірақ уақыт  бірте
-
бірте 
ҧзай  береді,  оза  береді,  ал  адам  ҧтыла  береді,  қала  береді.  Біз 
адамдар  ҿз  тҧғырына  мініп  дейміз,  тіпті  тҧғыр  тҥгіл  есекті  де  бас 
білдіріп міне алмай, бас мақсатына қара жаяу шығатындары қаншама. 
Олардың  ғҧмыры  жҥзден  де  асуы  мҥмкін,  жас  шамасы  арғымаққа 
мінгеннен де ҧзағырақ болуы мҥмкін, бірақ ҿмірдегі тындырар шаруасы 
―қозы кҿштік‖ бопып қана қалады екен. 
 
 
Ҿйткені  арғымақ  заманға  жаяу  да,  тҧғырға  мінген  де  ере  алмақ 
емес. Білімсіз, ойсыз жандар заманға ере алмайды. Кҿргенін ақиқатқа 
санайтындар,  естігенін  білім  деп  есептейтіндер  ҿзін  ҿзі  жетілдіре 
алмайды, санасын жаңарта алмайды.
 
 
Олар уақыттан да заманнан да жеңіліп тынады.
 
Уақыт  пен  заман  егіздер  секілді.  Олар  бірінсіз  –
 
бірі  жарыққа  шыға 
алмайды.  Сол секілді заман мен адам да бір
-
бірінсіз ҿмір сҥре алмақ 
емес. 
 
 
Заман адамдарға ҿмір береді,
 
 
Адамдар заманға ҿмір береді.
 
 
Заманға ҿмір берер адам қандай болса заманы да сондай. 
 
 
Заманы  ҿзіне  ҧнамаған  ойлы  озықтар  ҿз  заманын  тҥзетпекке 
еңбек  етеді.  Заманымен  арпалысып  ҿтеді.  Кейбір  заманның  бақытты 
адамдары  ҿз еңбектерінің жемісін терін, заманының қайта тҥлеп, туған 
халқына еңбек ете бастағанын да кҿріп жатады.
 
 
Сол  адамдар  ішінде  заман  пиғылына  ҽсер  ете  алар  қуаты  мен 
білімі бар керметтер ҽлемді таң қалдыра, тірілей жан
-
жағына сҽулесін 
шаша  ғҧмыр  кешеді  екен.  Олардың  ішінде,  тіпті,  уақыт  атты  ғажап 
жаратылыстың  ҿз  жалына  жабысып,  уақыттың  мінез
-
қҧлқын
 
дҽл 
танып,  содан  барып  ҿзін  –
 
уақытқа,  уақытты  –
   
ҿзіне  тҽуелді  ете 
алатын  данышпандар  мен  кемеңгерлер  де  кездесіп  қалатынын 
қайтерсің! 
 
 
Ҽбіш  Кекілбайҧлы  –
   
солардың  бірі.  ―Кемегер  Кекілбаев‖  деген 
лайықты  ат  оған  ―Кемеңгер‖  сҿзі  мен  Кекілбай  сҿзінің  ҧқсастығынан 
туындамаған секілді.
 
 
Ҿнер  мен  білім,  кҿрегендік  пен  кҿсемдік  Ҽбіш  Кекілбаевқа  туа 
біткен  қасиет  дедік.  Ҽбіш  табиғат  сыйлаған  сол  қасиеттерді  сыйлай 
білді,  ардақтай  білді.  Ҽбіш  оларды  мҽпелеп,  аялап,  солардың  еркіне 
бағынып  ҿмір  сҥрмеді.  Оларға  тыныштық  таптырмай,  қызметшісіндей 
жҧмсады.  Ол,    жалғызына  кҿше  сыпыртып  нан  тапқызар  қатал 
миллионер ҽкедей  қамқорлық жасады. Дарыны мен талантын таудай 
талапты  етті,  қыздай  қылықты  етті.  Кҥнделікті  тынымсыз  оқу  мен 
ойдың  арқасында  жетілдіре  білді.  Жоғары
 
биікке  кҿтере  білді.  Ол 
соның  арқасында  баяғы  колхоз  заманының  да,  бҥгінгі  техника  мен 

 
101 
технология  заманыныңда  болмысы  мен  заңына,  сол  замандардың 
адамдарының жҥрегі мен тілегіне  сҽйкес тҧлға болып қалыптасты. Ең 
бастысы ол барлық уақытта да еліне елеулі,
 
халқына қалаулы азамат 
қалпын сақтай алды. 
 
 
Ол  тек  қана  қазақ  халқының  сҥйіктісі  емес,  бҥкіл  адамзаттың 
ардақты ҧлына айналды. 
 
 
Солай болуға тиісті де еді.
 
 
Ҿйткені ол ―Бір шҿкім бҧлт‖ атты алғашқы кҿлемді шығармасынан 
бастап  адам  жанының  тереңіне  ҥңіле
 
алды,  тҥсіне  алды.  Адам 
қасіретін  сезіне  алды.  Ол  тек  қана  біліп,  тҥсініп  қоймай,  солардың 
себеп
-
салдарын  кҿрсете де білді. 
 
 
Ҽбіш  Кекілбайҧлының  заман  талаптарын  зерделей  зерттеп,  ҿз 
жазушылық  мақсатына  кҿндіре,  ыңғайына  бағындыра    отырып 
еңбектенуінің  арқасында,  ҽр  заман  адамдарының  жаны  мен  тҽнінің 
сҧранысын  дҽл  баса,  олардың  адами,  пенделік  сҧрақтарына  жауап 
бере  білуі  –
 
оның  шығармаларының  ҿміршеңдігін  арттыра  тҥсті. 
Ҽйтпесе  колхоз  заманының  біраз  жазушылары  мен  қоғам 
қайраткерлерінің  ғҧмыры  ҿз  заманымен  бірге  аяқталып  қалса, 
бесжылдықтың  жаршылары  ҿз  ҧрандары  секілді,  ҿздері  салған  айқай 
шумен дауылдатын ҿтті де кетті. Шығармашылық еңбектерін бҧ кҥнде 
ҿзі де оқуға ҧялатын авторлар тобы табылып қалатын болар.
 
 
Біз  білетін  жазушы  Кекілбаев  қандай  заман
 
туса  да  ҿз 
шығармалары  ҥшін  ҧятты  сезінбейтін  автор.  Ҿйткені  оның  іс
-
ҽрекетінде, 
шығармашылық 
еңбектерінде, 
ойы 
мен 
сҿзінде 
жасандылық  пен  бейімделушілік  жоқ  болатын.  Ол  барлық  уақытта 
адам  болмысын,  заман  шытырманын,  ҿмір  шындығын  жаратылыс 
ақиқатына жеткізе алған суреткер.
 
 
Осындай тҧлға қалай пайда болды?
 
 
Қайдан пайда болды?
 
 
Бҧндай  сҧрақтарға  Айекеңнің  (анасының)  сҿзімен  жауап  беруге 
тырыссақ біз Ҽбіш баланың балалық кескінін кҿз алдымызға елестете 
алармыз деп ойлаймын. Ананың бҧл сҿздері бҧдан он бес
 
жылға жуық 
бҧрын жазылып алынған екен.
 
 
Мен: Айеке! Айтыңызшы, Ҽбіш бала кезінде қандай болатын? 
 
 
Айекең:  Ҽбіште  бала  мінез  болмады.  Бала  болып  балалармен 
жағаласып,  жарысып  ойнамайтын.  Ойнап  жатқан  кҿп  баланың  бір 
шетінде аңырып тҧратын.
 
 
Мен: Сабаққа қалай болды?
 
 
Айекең:  Сабаққа  жақсы  болды.  Кҿзі  қара  танығаннан  бастап 
қолына  тҥскен  қағазды:  бас  алмай,  талғамай,  таңдамай  оқи  беретін. 
Жасы  онға  толғаннан  бастап  колхоз  басшысының  кҿмекшісіндей, 
мектеп мҧғалімдерінің біріндей адам болатын. 
 
 
Жиналыс болса
 
тақылдап сҿйлейтін де  менің балам! 
 
 
Сауық кеш болса саңқылдап тақпақ айтатын да менің балам! 
 
 
Бар қызық пен шыжықтың  басында жҥретін де сол  болатын. 
 

 
102 
 
Кҿп алдына шығуға тайынбайтын. 
 
 
Жҧрт ҿлең шығартып, мақала жаздырып алатын 
 
 
Мен: Достары кҿп болды ма?
 
 
Айекең: Ауыл балаларының бҽрі дос, бҽрі бірге жҥреді ғой. Бірақ, 
менің  баламның  бір  мінезі  ҿзі  біреуді  іздеп  қыдырмайтын.  Бала 
біткеннің  барлығы  Ҽбішті  іздеп  келетін.  Сол  қасиеті  жігіт  болып, 
ержеткенде де ҿзгермеді.
 
 
Айекеңнің  ҿз  баласы  туралы  айтқан  осы  пікірлерінен 
аңдайтынымыз  Ҽбіш  оқып  жетісіп,  ҿмір  тҽжрибесінен  тҽлім  алып 
толысып дарын иесі болған адам емес, туа біткен талант иесі секілді. 
 
Мен  Ҽбіш  Кекілбайҧлы  алпысқа  толар  шақта  оның  балалық  шағынан 
алынған  алпыс  қысқа  ҽңгіме  жазып,  шағын  кітабымды  ―Менің  Ҽбішім‖ 
деп атап едім.
 
 
Ал  енді  менің  сол  дос  Ҽбішім,  менің  Пір  тҧтқан  Ҽбішім  жетпіске 
жақындап  қалғанда,  балалық  дҽуірден  алыстап,  кісілік  кезеңнің  жҥгін 
аудармай  даналық  кезеңге  ҿткен  шақта,    ол  халық  пен  ҥзеңгілес 
замандастарының  пайымдауынша  ерекше  қасиеттерімен  елге 
танымал болды. 
 
 
Ол  туа  біткен  талантын  ҿмір  бойы  іздену  арқасында  бойында 
ҧстап тҧра алған, ҿмір бойы жетілдіре алған, ерекше –
  
Еңбекқор жан! 
Ҽзірге бар болғаны 12 том болып басылған еңбектері соның куҽсі...
 
 
Ҽбіш Кекілбайҧлы –
 
жақсы менен жайсаңға айтылар барлық киелі 
тілек пен кҿсем сҿзді тҥгендеп ҥлгерген –
  
Кҿмекей!
 
 
Халқымыздың 
аты 
қасиетке 
айналған 
тҧлғаларына, 
жҧртымыздың  кҿзі  тірі  ардақты  азаматтарына  арнап  жазған  жан 
тебірентер мақалалары соның айғағы...
 
 
Ол  адам  баласының  аруақ  пен  атақты  аталарға    айтар  
ризашылық  сезімдерін  ҿз  басынан  ҿткізген  тірі  –
   
Машайық!  Бҧл 
сҿзімізді  Ҽбіштің  тек  қана  ―Бекет  Ата‖  қасиетіне  арнаған  мақаласы 
арқылы да сезінуге болады... 
 
 
Ҽбіш Кекілбайҧлы –
 
бағзы заманға барып қайта алатын, келешек 
заманды  кҿріп  келе  алатын  –
 
Кҿреген!  Ойлап  қараңдаршы,  бір 
алманың ортасынан бір қҧрт шығыпты. Зерделі (автор да, кейіпкер де) 
туған сол бір жан бір жҽндіктің жыбыр ете қалғанынан бар дҥниені ой 
елегінен ҿткізіп, уақиғаларын шолып шығады.
 
 
Ол тек қана
 
Ҽбіш Кекілбайҧлы емес –
 
ол жебедей ҿткір –
  
Тіл!
 
 
Ол қажет кезде қиып тҥсер қылыш –
  
Жақ! 
 
 
Ол жай ғана адам пендесі емес –
 
кҿш бастар –
  
Кҿсем!
 
 
Ол  жай  ғана  жазушы  емес  –
 
адам жаны  мен тҽнін  аралап  шыға 
алар –
  
Қҧдірет!
 
 
Міне, Ол –
 
осындай! 
 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: