1-13.
Ар
Алпыстан асып жетпіске жақындағандар жастар ҿмірін кҿп біле
бермейді. Қылықтыры мен киімдеріне де кҿп назар аудара қоймайды.
Олардың ―мода‖ деген індетінен де хабары аз. Дегенмен, анда
-
санда
тҿсі мен кіндігі жылтылдап келе жатқан жастар ішінен қазақ қызына
кҿзіміз тҥсіп кетсе амалсыз назарымызды басқа жаққа аударуға
тырысатын болыппыз... Немерелерімізбен шамалас сол балалар
қылығы бізді кҽдімгідей арландырады......Баяғы, солардың жасындағы
заманымызда, біздердің қҧрдас қыздарымыздың бойжете бастаған
заманында, тізесі емес тобығын жасыруға тиіс қос етек қысқартыла
-
қысқартыла бҧ заманда кіндігінен екі елі жоғары шығып кетіпті... Қыз
денесін қызықтай да қызғана да қамқорлайтын қазақ арланбақ тҥгіл
ҧяттан ҿліп кетуге тиіс еді... Ҧяттан ҿлмейтін болыппыз?.. Жастарға не
болған?.. Бізге не болған?..
Шалбарларының ышқыры ышқырлық қасиетінен айрылып,
иесінің артқы жырмаштарын жасыра алмай жылтылдатып бара
жатады... Соны кҿрген кезде денені дір еткізе шаншып ҿтетін бір ауру
пайда болыпты... Ол балаларды жек кҿргеннен емес, жалаңаштанған
жастарға деген аяныштан туған сезім дірілі секілді... Жаңа бойжетіп
келе жатқан қыз баланың анары мен кіндігі, кҥнтимесі –
осы ҥш мҥшесі,
сол баланың ары! Тек қана сол баланың емес ата
-
анасының да, қала
берді халқының да ары. Бала денесінің бҧл ҥш жері ҽу баста Алла
тағала қасиет беріп жаратқан
ерекше мҥшелері. Қызды аяулы
қалыңдық ететін де, қалыңдықты ардақты ана атандыратын да осы
мҥшелері. Кіндігі арқылы қҧрсақта жатып ана нҽрімен нҽрленетін
болса, кҥнтимесі болашақ ҧрпағын ҽкелмек, анары сол баласына
ақсҥтін аузына тамызары...
Діні мен ділі инабатты халықтар денені жалаңаштауға, ҽсіресе
қыз бала денесіне басқаны сҧқтандыруға тыйым салады.
44
Біз инаббатты атанған қазақ халқың ҿкілі емеспіз бе?
Қазақпыз десек, қазақтар ―қызға қырық ҥйден тыйым‖ салған
халық емес пе едік?..
Біз ―ата‖ деген
сҿзді айтардың алдында ҥш рет ―ана‖ дегізіп
алатын мҧсылман қауымынан емеспіз бе?..
Мҧсылманбыз десек, олар аналары мен қыздарын арсыз кҿз бен
пасық ниеттен сақтандыру ҥшін бетін жауып ҧстамаушы ма еді?..
Абай ―Атым адам болғасын...‖ деп, адамдықты мақтан тҧтқан
адам емес пе едік?..
Адамбыз десек, сайтанның азғырғанына еріп кҥҽкер атанғанда,
алғаш адамдық қасиетке ие болғанда Адам
-
Ата мен Хауа
-
Ана
Жаратушыдан ҧялып ҧятты жерлерін жасырыпты деуші еді ғой...
Ақша табудың сан тҥрлі арсыздығына, қатігездігіне баратын
теледидар мен кино ҽрекеті балаларымыздың санасын улауға,
абыройын тҿгуге сан тҥрлі амалдарын қолданып жатыр. Кейбір
киноларда абыройын ашып жҥргендері бақытты жандардай етіп
кҿрсетіп те жатыр. Қазақ жастарының абыройын ашқызғалы сол тажал
жақындап та қалды. Қамданбасақ ашқызады да. Аталарымыз тым ерте
қамданған. ―Жеті Жарғы‖ заманында қыздың арын тҿккенге ҿлім
жазасы кесілген...
Ер жігіт бір замандарда ―Қҧдай қосқан жарынан‖ ажырасуды ойға
алмаған. ―Атың жаман болса сатып қҧтыларсың, қатының жаман
болса қайтіп қҧтыларсың‖ деп тағдырына кҿнген...
Бҧл ғасыр ойланбасаң опық жегізер ғасыр болатын тҥрі бар...
Ал сонда не істеу керек?.. Балаларымыздың азып бара
жатқанына бақырайып қарап отыра береміз бе?..
Ҽуелі ҿз тҧрмысымызды шолып ҿтелік...
Масқара!... Той жалаңаш қыздың биінсіз ҿтпейтін болыпты...
Кешкі ресторан дейтін жерде қызыққҧмар байлар жалаңаш
қыздың екі елі лыпысының астына қол жҥгіртіп, доллар қыстыратын
болыпты...
Қалталы еркектер қыз арын таптауды, ҿмір лҽззатының шыңы
деп ойлайтын болыпты...
Бҧндай сорақылық бірте
-
бірте ҿршіп келеді?..
Қателік қайда?..
Кемшілік ҿзімізде, ҥлкендерде секілді...
Біздің басты кемшілігіміз сол адасып жҥрген қыз балаларымызға,
оларды аздырып жҥрген еркектерімізге адам мен қоғамның олар
туралы пікірін, азғындық қылықтарын жария етіп отыруды, жҧрт
алдында пысын басып отыруды ҧмытыппыз...
―Қырық ҥйден тыйым‖ атты сақтықты тек балаларға емес,
соларды аздырып жҥргендерге де пайдалану керек екенін ҧмытыппыз.
Біреудің жеке ҿмірі деп есептеппіз...
Жоқ, бҧл біреудің жеке ҿмірі емес екен, ол қазақ халқының ҿмірі
мен болашағы, намысы мен ары екен...
45
Осындай талдаулардан ой тҥйдік...
Міне, біз, ҥлкендер атынан қыз балалар мен оларды сол жолға
итермелейтіндер
қылықтарын
адасқандық,
дҧрыс
тҽрбие
кҿрмегендіктен туындаған ҽдепсіздік деп баға беріп отырмыз...
Қауымымыз осыған ҥн қосса екен дейміз...
Баспасҿз бен теледидар беттерінде сондайлардың аттары
аталып, беттеріне кҥйе жағыла бастаса екен дейміз...
Бҧл істе ең басты ҥміт сол қыздарымыздың қасында жҥрген
жігіттерде... Жігіттеріміз саналы тҥрде оларды биге шақырмайтын
болса...
Кҿшеде қол ҧстасып жҥруге ҧялатынын білдірсе...
Ондай қызды тойға ерітіп баруға арланатын болса...
Ҿлімнен ҧят кҥшті деген екен бабаларымыз, ел болып ҧялта
бастасақ, олардың ҧят сезімі еліктеу сезімінен басым тҥсетініне
сенімдіміз...
Біздің бҧл сҿздеріміз қазақ қыздардың бҽрі сондай деген ой
тудыруға тиіс емес.
Қҧдайға шҥкір, Алласы берген ҿнері мен ата
-
анадан кҿрген
ҿнегесін қатар дамытып келе жатқан жастарымыз жетерлік.
Ҽлгіде айтқандай адам пенделері Алласы берген санасына
басшылық ете бастағалы ҽуелі жапырақпен ҽбиҥрін жапқан екен
деседі. Ол болжамның дҧрыстығына ҽлі кҥні қалың орманда, ҿркениет
пен цивилизация деген тҥсініктерден хабары жоқ жабайы адамдардың
сол жерлерін жабарлық лыпы жасап алуы дҽлел.
Соған қарағанда ол ҧятты жерлерді жасыру жоғарының, Жаратқанның
бҧйрығы болар ма?..
Адам баласына ҧят деген сҿзді айтқызар, ҧят деген ойды
ойлатар адамның пенделерінің ҽлгі мҥшелері болар ма?..
Қалай дегенменен де біз жас басымыздан ҽйел адамның, ҽсіресе
қыз баланың ҿз етегіне ие болуы қажет екенін естіп ҿстік. ―Тҿсі‖ тҥгіл
мойнын жасырып, ―топайы‖ тҥгіл тобығын жасырып жҥрген қыздардың
ҿтпей қалғанын, отырып қалғанын кҿрмеп едік.
Бҧ заманда тҧрмыс қҧрған қыздардың
ҥштің бірі ғана берекелі
отбасын сақтай алады дейді.
Міне, бҧл қҧбылысқа жаны ауыратын тек біздер, қарттар емес
екен. Олар ҥшін олардың замандастары да қиналады екен.
Біз бҧл мақалаға, ҽлгі қыздарға арналған аянаш сезімге қоса,
бастауы мҿлдір бҧлақтай таза сезімді жырларға арналған мақтаныш
сезімді де сыйғызбақ болдық.
―Маңғыстау‖ газетінің 10 маусымда шыққан санының соңғы
бетінде
кҿрнекті
ҽдеби,
мҽдени
қайраткеріміз
Ҽзірбайжан
Қонарбаевтың ―жол болсынымен‖ жарық кҿрген ―Жырлайды
маңғыстаулық ақын қыздар‖ атты топтама ҿлеңдер менің денем емес
46
жҥрегімді дір еткізе, баяғы сезімге толы балғын балалық шағыма, тура
солардай ойлайтын шағыма жетектей жҿнелгені...
Қызан аулының ақын қызы Роза Нҧрдҽулетованың ары мен
намысы замандастары ҥшін бізден кем қиналмайтын секілді...
Оның ақын жҥрегі қҧрбы қыздарының қылығына бей
-
жай қарай
алмайды екен...
Кей қҧрбым бар, киім кигіш ―модылы‖,
Сырт кҿзге ол жуастың бір қоңыры.
Ал тіл қатса сҧғып алар ―тікенін‖,
Таудан биік кҿкті сҥйген кҿңілі –
деп, біз сҿзге тиек етіп отырған
қыздар образын дҿңгелете қойыпты.
Кей қҧрбым бар, кет ҽрі емес шараптан,
Айқай дырду, тепкі бимен таңы атқан.
Жҥреді олар қолтығында ҽркімнің,
Бҽлкім оны тағдыр солай жаратқан –
деп, жирма жылдай
шараппен кҥресіп келе жатқан атасына кҿмекке келіпті...
Жастық шақ та бір кез сауал сҧрайды,
Жҧлдыз болып ҿте шығар сыңайлы.
Ҿкініш
-
ау қасиетін жоғалтып,
―Қыз‖ деген сҿз ҥнсіз кейде жылайды..!
Азаматтық пен абырой деген атақтардан байлық пен барлық
дегендер озған шақта, ар мен адалдық атты қасиеттерден азғындық
пен жағымпаздық ілгері шыға бастаған шақта, кісінің кісілігі екінші, тіпті
одан кейінгі баспалдақтарға тҥсіп кететін секілді.
―Батыс мҽдениеті‖ атты жалмауыз адам баласын адам етіп
келген ҧят пен ҽдеп деген қасиеттерді жалмай бізге де ауыз сала
бастапты.
Табыс кҿзін адамның адамгершілік қасиетін ақсату арқылы
кҿздедейтіндер, жастарды ақша қҧрбандығына шалып жіберді.
Сан ғасырлар бойы отбасының беріктігімен атақты болып келе
жатқан талай ҧлттар, батыстық мҽдениетті қабылдап, кҿйлегінің етеген
кіндігінен қанша жоғары шығарса да, ышқырын мықынынан қанша
тҿмендетсе де дҧрыс ошақбасы бола алмай, қазақша айтқанда ҿтпей,
ал ҿткендері ажырасып тынады екен.
Бірақ арланып жатқан олар жоқ. Қандай ортада да кҿрсең де
алшаңдай басып, ыржаңдай кҥліп келе
жатады.
Бҧрын, Кеңес замаындағы арақ ішу науқанында, ақындар мен
артистердің басшылар мен байлардың сол шаруаға қосқан мол ҥлесін
жақсы білетінбіз.
Енді мына жалаңаштану науқанында, жастардың ҧятсыздану
науқанында асаба дейтін жаңа ҿсіп келе жатқан беделді қауым жҽне
47
соларға еліктеушілер ел болмысына, ел мҽдениетіне
бірте
-
бірте ҿз
таңбаларын адырайтып басып жатқанына куа бола бастадық...
Бірақ той иелері де, қонақтары да оларға қой дейтін емес.
Сондай мҽдениет қызметкерлері, асаба деген жаңа дҽрежеге
ие
болған атақты ҽртістеріміз тойда жалаңаш қыздарды билетіп ―қол
соқсаңдаршы‖ деп қиылып тҧратын болыпты. Ал сонан соң олар
жиналыста трибунадан, теледидарда экраннан қазақ халқына ақыл
айтудан, ҧлттық ҽдет пен ғҧрыпты сақтау жолында еңбек етуге
ҥгіттеуден жалығар емес.
Айтар ақыл ҿз кісілігіңнен, ҧлттық болмысыңнан туындап жатуы
қажет, ҽйтпесе алқаштардың халыққа арақ ішпеңдер деген ҥгіті секілді
ҥгіттің нҽтижесі қаншалық...
Маңғыстаулық ақын қыздардың бірі бір сҿзінде: ―Сҿз айтсаң
жҥрегіңдегі сырыңды айт‖ десе, келесі жолы
Жыр дегенім сен емес пе аяулым,
Ҿзіңменен ғашық жҥрек кҥлегеш... деп,
Ҽн шырқаймын ҿзің ҥшін тҥсінші,
Сен жанымда жҥрсең
-
дағы сағынам... дейді, Бақытнҧр
Отаралиева, Маңғыстау аудандық мҽдениет бҿлімінің қызметкері. Бҧл
теңеулерді ойшылдардың ойы, ақындардың аузы ғана айта алмақ. Біз
бҧндай ғашықтыққа, бҧндай кҥлкіге сенеміз...
Маңғыстау ауданының орталығы Шетпе кентінен Н.Жҧбаев
атындағы мектептің 10 сынып оқушысы Фариза Еселбаева деген бала:
Сыбырлайды кҿктем жастық желегі,
Жеткізбейді жырдың асқар белеңі.
Ҿлең сҿзді ҿрге сҥйреп ҿзіңдей,
―Фариза‖ боп жырлай бергім келеді... десе, біз оның арманға толы
мақсатына бола: ‖Айналайын қарылғашым! Фариза болуды арманда!
Жеткізбейтін жырдың асқар белеңіне жетуді арманда. Жыр белеңі
ешкімге де жеткізбеген. Мҧқағалидың ҿзі ―кҥпі киген қазақтың қара
ҿлеңін, шапан жауып ҿзіне қайтарамын‖ деп, торыққан... Бірақ ақын
болудан асқан бақыт жоқ! Арманда!‖
-
дейміз...
11 сынып оқушысы (Шетпе, № 3 мектеп) бізді сырласуға
шықырып, арамыздағы елу жылдық асуды ҿнерімен бір сҽтте
жоғалтып жібере алған.
Ҥміт. Арман. Осы екеуі бірлесіп,
Алма кезек самал болып тҧрды есіп.
Екеуінің ерке тілі екеулеп,
Келешекпен келе жатыр тілдесіп... дейді ол.
48
Кҿңін
-
ҽуен, кҥлкім
-
гҥл,
Бойым нҧрға тҧр батып.
Кім біледі мҥмкін бҧл,
Маған келген бір бақыт... Шыны да солай! Бҧл саған келген бақыт,.
Ақынның бақыты!
Сіздердің, ҿнер жолына тҥскендердің, бҽрі бақытты!
Барлықтарың да бақыттысыңдар, айналайындар. Алғашқы жарық
кҿрген ҿлеңдеріңмен, содан сезінген бақыттарыңмен қҧттықтаймын!...
Етегі мен ышқырынан ада болған қыздарының қылығына нала
шегер замандастарыма нағыз қазақ қыздары олар емес, басқалар,
мына ҿнер иелері деп жҧбатқалы отырмын.
Сіздерді де, елін сҥйетін, елінің ҿнерін сҥйетін замандастарымды
да ҿнерлі қыздарының, ҿміршең ҧрпақтарының, қазақ халқының
болашақ
сҥйікті
аналарының
шығармашылық
табыстарымен
қҧттықтаймын!..
Осылар аман болса, халық аман!
Осыларға бақ тілесек, ҧрпаққа бақ тілегеніміз!..
Аман болыңдар ақын қыздарым!
Алла тағала сіздерге таудай талабын да, бармақтай бағын да
аямағай!
Бақытты
болыңдар,
халқыңды
қуанта
беріңдер
ҿнерлі
жастарым!..
49
2
. Ел мен Жер
2.1.
Ел мен ел Елбасы
, 2008
―Балам дей алар жҧрты болмаса, жҧртым дейтін бала қайдан
шығады?‖ –
деген екен, Ахмет Байтҧрсынҧлы.
Қазақ халқы баласын ―балам‖ деп айта алған халық. Біз, сол
секілді, ―жҧртым‖ деп жанын пида етуге дайын тҧрар ҧлдары да
жетерлік болған халықпыз.
Қазақ халқының Алла тағала жаратқандағы негізгі болмысы –
мейірім мен бейбітшілік, шҥкіршілік пен қанағат деген қасиеттерге
малынған болмыс! Қазақ халқының сондай халық екенін ҽлімсақтан
бері ҽлем мойындаған, саяқатшылары жазған. Еліміз солай бағаланса,
ерлеріміз де батырлық дастандар мен ертегілерде кемелдеріне
келтіріле жырланған.
Дейтҧрғанмен, шындыққа жҥгінсек, біздің қазақта да барлық
ҧлттарға, барлық жҧрттарға ортақ бір қасірет бар. Ол –
кейбір
ҧлдарының ҿмірге бірден шірене кіріп, жер
-
жаһандағы барлық жанды
-
жансыздан алажақ сезініп, бҧлдана ҿмір сҥретін жандар тобы
болатыны.
Олардың бір ерекшелігі –
тҽні байлыққа тойымсыз, қанағаты
дҽрежеге тойымсыз. Жаны жалаға толы, жҥрегі залаға толы болады.
Аузы айқайдан, тілі ҿтіріктен босамайды.
Қҧдайға шҥкір, бҧ кҥндері (ҽлгі қанағатсыздарды қоспағанда)
жҧртымыз:
Еліміз тҽуелсіздікке қол жеткізді, енді тек соның қызығын
кҿрсеткей!;
Басымыз бостандық алды, енді тек соның рахатын кҿрсеткей!;
Аспанымыз ашық болғай, ҧрпағымыз қайғысыз болғай –
дейді бір
ауыздан.
Кешегі бір одақта болған біраз елдер, басына қонған бақыты
тҽуелсіздік тҧғырын орнықты ете алмай ―ҽлгі қанағатсыздар‖ айтағына
еріп айдың кҥні аманында ҿз азаматы ҿз еліне жау болып, ҽлем
алдында туған жер мен туған жҧртының абыройын тҿгіп, ел намысы
мен ер намысын аяққа таптап жатырғанда қазақтар ―қанағат қарын
тойғызар, қанағатсыз жалғыз атын сойғызар‖ деген бабалар ҿсиетін
ҧран етіп, Елбасы берген уҽдеге сеніп, қауіпті кезеңдерден аман ҿтті.
Ҥміт ақталды. Елдің де Елбасының да ҥміті ақталды. Ақталғаны емей
немене бҧ кҥндері қазақстандық азаматтардың кҿпшілігі қарын қамын
ойлауды қойған, ертеңім не болады деген қорқыныштан қҧтылған. Бір
де бір қазақстандық шет жерден нан іздеп қаңғып жҥрген жоқ. Бҧл
еліміздің басты жетістігі, Елбасымыздың басты табысы десе
болғандай қҧбылыс. Оралмандарды орналастыру, келімсектерді
қудаламау, жалпы адам пендесіне адамша қарау еліміздегі басты
50
рухани тҥсіністік десе болғандай. Бҧл мҽселені маңғыстаулықтар
ерекше тҥсінеді. Дҽл қазір Маңғыстау тҧрғындарының жартысына
жуығы аты аталғандар десек қателеспеспіз.
Елбасы ҿзінің осындай рухани қазына ҧйымдастыра алғанына
қуанатын, жетістігіне мақтанатын болар, ел де осы ҥшін Алласына
тҽубе дейді, Елбасына ризашылығын білдіреді.
Маңғыстау халқының саны осы
жылдарда екі еседей ҿсті.
Жаңа аудан пайда болды. Осындай қиын кезеңде кҿрші елдерге
біздің Маңғыстау жері ата қонысындай пана, ана жҧртындай қамқоршы
бола алды.
Тек қана Маңғыстауда емес бҧл мақтануға тҧрарлық
қҧбылыс тҧтас Қазақстан бойынша етек алды. Басқа тҥскен сын
сағатында еліміз ҿзінің елдік қасиетін жоғалтпады. Халқымыз
табиғаттан талантты ел екенін танытып жаңа жағдайға тез бейімделе
бастады.
Осы кезеңдерде тағы бір мақтануға тҧрарлық нҽрсе, ол –
халқымыз бабаларының мҧраға қалдырған ғажайып отанына,
аталарымыздың ҧрпағына мирас еткен сан салалы ҿнеріне, сонымен
қоса ҽуелі Алласына қалды ата
-
баба рухына еңбек етуден айныған
жоқ.
Ҽрине, елдің бҧл табыстарын Елбасының ерекше еңбегінсіз
елестету қиын.
―Елімнің табанына кірген шҿңге менің маңдайыма
кірсін‖ дейтіндер қауымының қатарын аз кҥнгі қиыншылық соншалықты
сиретіп кетті деп айта
алмайтын болармыз. Қайта осы уақытта сол
қауымға мҥшелікке ҿткен саналы жандар қатары толыға тҥскендей,
сапасы арта тҥскендей болды. Ҽрине, қҧжатталған ондай қоғам жоғы
рас. Дегенмен Қағба қақпасының алдында тҧрып қазақ халқына бақыт
тілеген Елбасының сол
қоғамның ең кҿрнекті мҥшесі екеніне сеніміміз
мол.
Ҿз халқын соңына еріте алған, кешегі қиын кезеңдерде бағыты
белгісіз сан соқпақтар ішінен елін ел ететін жолға бастай алған, ҿзі
салған сол соқпақты енді болашаққа жеткізер ҧланғайыр даңғылға
айналдыра алған Елбасымыз Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы Назарбаевты ҽлем
халықтары, ҽлемнің ел басшылары мойындап болды. Елбасы арқылы
оның елін де таныды. Елбасына сол ҥшін, маңғыстаулықтар атынан
айтар алғысымыз шексіз.
Елбасымыз елге басшы ғана емес, тҽуеклшіл де, кҿреген де
тҧлға екенін танытты. Сҿзімізді бірнеше мысалдармен дҽлелдей
кетелік...
...Елбасы жаңа Астана салалық, соған кҿшелік деді. Кҿпшілік
ойланып қалды. Қарсыластары шошып тҥсті. Біз сол кезде Алматыда
тҧратын едік. ―Тҥк бітіре алмай тҿрт
-
бес жылда Алматыға қайта
оралады‖ деген сҽуегҿйлікті талай естідік. Бірақ олай болмады. Қазақ
халқының жаңа мақтанышы, жаңа қаласы –
Астана ҿмірге келді. Ол
тек қана ҿмірге келіп қойған жоқ, басқа қалаларға ҥлгі де ала келді. Бҧ
кҥндерде барлық облыс орталықтары ―болмаса да ҧқсап бағуға‖
тырысып жатқандарын танытуда.
51
Астананың айбыны айқындала бастаған сайын бір кезде ҽлемді
билеген ағылшындар мен бабаларымыздың данышпандығы еске
тҥседі. Олардың бірі ―Мен тым арзан нҽрсе сатып аларлықтай асқан
бай емеспін‖ десе, бірі ―арзанның
сорпасы татымас‖ депті. Бҧ кҥндерде
ел адамдарының санасы ҿз Астанасын кҿріп келуді арман етерлік,
кҿріп келгендері мақтаныш етерлік дҽрежеге жетті...
Елімізде ҽлем жҧртшылығы алдында мақтаныш тҧтарлыры
жеткілікті еді. Соған енді ҿзінің он жылдық мерейтойын атап ҿткен
Астана қосылды.
...Ҽлем тҽжрибесін ҥйренуде елімізде жаңаша ойлай алатын,
жаңа істерге батыл кірісе алатын, ҽлем жҧртшылығы жаңалықтарын
жатырқамайтын, ҿздерін ҽлем жҧртшылығы жатырқамайтын жаңаша
тҽрбие алған, жаңаша сана қалыптастырған ерекше қазақстандықтар
тҽрбиеленіп жатыр.
Кҿптеген кҥрделі эксперименттер арқасында жҧртымыз кеңес
ҿкіметінің адамдарды зорлап теңестіру саясатынан пайда болған
жалқаулық болмысынан қҧтыла бастағандай. Бҧ кҥндері ел санасына
―еңбек ете білсең еңбек жемісін жейтін заман орнады‖ дейтін тҥсінік
қалыптасты. Ел бойкҥйездіктен арыла бастады...
Осылармен қоса Елбасының ҿз еліне бере алған ең басты
сыйлығы да, елінің санасына сіңіре алған ең басты рухани байлығы да
кҿп ҧлтты елде халықтар татулығын қамтамасыз еле
алғаны болды
деп ойлаймыз...
Ел санасы ҥшін кҥрес –
басты мҽселе еді.
Қазір «Мен –
қазақстандықпын!» деуге еліміздің еш азаматы
ҧялмайтындай дҽрежеге жетті!
Біздің балаларымыз бен немерелеріміз ҿркендей дамып келе
жатқан Қазақстан Республикасы атты мемлекеттің азаматтары! Біз,
жасы жеткен адамдар, сол ҥшін Алламызға тҽубе, Елбасымызға
рахмет дейміз!
Біздің жастарымыз қазір, саналы тҥрде, мақтанышпен жҧрты
ҥшін, Отаны ҥшін мақтана алады!
Қазақстан жетістіктері тек қана рухани бағытта емес, экономика
саласында да айтарлықтай.
Мемлекетіміздің экономика саласындағы ҧстанған бағыты мен
саясатының
Қазақстан
халқын
арман
-
мҧратына
жеткізетініне
―Қазақстан 2030‖ бағдарламасы жҽне Елбасының жыл сайынғы
Жолдаулары кҿзімізді жеткізгендей болады.
Елбасының осы ҧлы
мақсат
-
жоспарларына біздер, маңғыстаулықтар, ҿз ҥлестерімізді
саналы тҥрде қоса білсек... Ҽр азамат еліміздің бҧдан ҽрі қарай дамый
тҥсуіне, отанымыздың бірлік
-
берекелі болуына менің қолымнан не
келеді деп, ҿзіне ҿзі сҧрақ қоя алса...
Ел санасы –
орынсызды ойдан
шығаратындар мен қисынсызды қиялдан туғызатындарды ажырата
аларлық, ел ҥшін деп еңірейтіндерді тани аларлық шамаға жетсе...
52
Сондай сана тҽуелсіздігімізді жылдан
-
жылға бекіте тҥсіп, ел санасы
ҥшін кҥресте де жеңіске жетуге ҽсер етер еді.
Мемлекет экономикасы да,
ел ырысы да молая бастады.
Біздің қоғам білімді қоғам, ҽрқайсымыз да ҿз ойымызды ашық
айтып шыға алатын дҽрежеге жеттік. Еліміздің болашағына жан ашу,
сол болашақты бірте
-
бірте жақындатып келе жатқан Елбасы
саясатына қолдау кҿрсету біздің ендігі жердегі басты міндетіміз деп
тҥсінгенде ғана Қазақстан Республикасының жҧлдызы бҧрынғыдан да
кҿрі жарқырай тҥспек. Соған сҿзбен де, іспен де кҿмек кҿрсету ҽр
азамат міндеті.
―Қазақстан
2030‖
бағдарламасы
мен
Елбасының
Жолдауларының орындалу қарқыны мемлекетіміздің ҧзақ жылдарға
арналған даму бағдарламасына сҽйкес дамып келе жатқанына
кҿзімізді жеткізе тҥсуде.
Енді біз елдің болашағы қандай болады деген сҧраққа
басымызды қатырмайтын дҽрежеге жеттік.
Біздің бҧ кездердегі басты мақтанышымыз –
ілгері басып келе
жатқан, ҿз даңғылына тҥскен Қазақстанның ҧлы кҿші болса, басты
қуанышымыз –
осындай тарихи кезеңде кҿш бидасының Нҧрсҧлтан
Назарбаев секілді кемеңгер адамның қолында болуы...
Ақын
-
жазушы ретінде біз Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының сҿйлеген ҽр
сҿзінде, ҽр тынысында ―қайткенде елімді ел етемін‖ деген бір ҧлы
сарынның лебін сеземіз... Сол сарыннан нҽр алып, сол ниетке
бағындырылған, ақылдан туған іс
-
ҽрекеттердің ҿмірге келіп
жатқандығын анық байқаймыз...
Елбасы Қағба қақпасының алдында Алла тағаладан ҥш
тілек
тілепті...
Ҥшеуі де бір тілек екен...
Ҥшеуі де «қазақ халқына бақыт тілеймін» деген бір ауыз сҿзден
тҧрыпты...
Бҽрімізде елімізге бақыт тілейміз, сондықтан да ел бақыты
дегеннің не екенін тҥсінгіміз келеді.
Ел бақыты деген не екен деген сҧраққа жауап іздеп, біз бірнеше
ауыл адамдарынан: ―Сізге бақытты болу ҥшін не керек?‖ –
деп сҧрақ
сҧрап кҿрдік...
Ғажап!
Бір
-
бірінің ауыздарына тҥкіріп қойғандай:
Ел іші тыныш болып, ошақ басы аман болып, нан
-
шайымызға
тарықпасақ екен! –
дейді.
Балаларымыздың ҿсіп
-
ҿнгенін, елге пайдасы тиер азамат
болғанын кҿрсек екен! –
дейді.
Алла тағала жан
-
жағымызда болып жатқандай ҧрыс
-
керістен
сақтаса екен дейді.
Сондай тілектерге қоса қиын кезде елін бір белеске аман
-
есен
53
жеткізген Елбасына деген ризашылығымен,
оған Алла тағаладан
денінің саулығын бергей деген тілектер де айтылып жатады.
Қҧдайға шҥкір! Ойлап қарасақ ел адамдарының ҿз аузынан
ҿздеріне тілеген бақыттарының барлығы да ел ішіне тамырын салып,
жапырағын жайып жатырған тіршілік мҽселелері екен. Енді тек сол
тілектердің байтақ еліміздің сҽнін келтіре тезірек гҥл жайнауын
кҥтеміз...
Ойлануға ҽр адамның да қақысы бар...
Осы мақаланы жаза отырып мен қазір ҿткен Президент сайлауы
туралы ойға батып отырмын...
Сайлау... Сайлаушылар... Сайлаушы қолында бір парақ қағаз...
Қазір сайлаушы сол қағазға ҿз ойын тҥсіреді...
Ол ой оның ҿмір туралы ҿз тҥсінігі болмақ.
Ол Президенттік мҽртебеден дҽмелілер тізімін оқып ойға батып
отыр...
Мынау біздің ҿз Президентіміздің аты дейді... Еліміздің алғашқы
Президенті, ең алғаш егемен еліміздің бостандық туын кҿтерген, қиын
-
қыстау заманнан мҥдірмей ҿткен, сын сағатта сыр бермеген кемеңгер
адам дейді...
Ал мынау кім? Менің Президентім осы болсыншы дейтіндей оның
елге еткен еңбегі нешік, менің ҿз басыма қандай пайдасы тиді?..
Біздер, қазақстандықтар, маңғыстаулықтар, сайлаушылармыз.
Тікелей не қосымша дауыс беру арқылы біз еліміздің барлық
басшыларының таққа отыруына ҽсер етеміз.
Сайлаушының осындай ойларға батып қабылдар шешімі оның
Қазақстан Республикасының қазіргі даму қарқынын сақтай отырып
ҿркендей беруі ҥшін қосқан ҿз ҥлесі болмақ. Сайлаушының шешімі ҿз
жеке басының Қазақстанда тҧратын халықтардың достығы мен бейбіт
ҿмірін сақтап қалу ҥшін істеген ҽрекеті, олардың бақытты болашағы
ҥшін кҿрсеткен қолынан келер қамқорлығы болмақ. Сайлаушы солар
туралы ҿз ойын бір парақ дауыс қағазына тҥсіреді де жҽшікке тастап
жібереді... Ол бір
-
ақ дауыс...
Ойлап қарасаң ол бір дауыс. Бірді бірге қоссаң екі дауыс... Сосын
қоса бересің, қоса бересің...
Комиссия мҥшелері санай береді, санай береді... Содан барып
кҿп дауыс алған кісі халық қалаулысы атанады... Ел иесі сол кісі болып
шықпақ...
Ел ҿз тағдырын сеніп тапсырған кісісінің, болашақ ел иесінің
қарсы жағынан бір
-
ақ дауысы артық болуы мҥмкін. Бір
-
ақ дауыс!..
Егер сол бір дауыс менің даусым болса ше?..
Олай болатын болса ел тағдыры менің қолымда болып шықты
ғой...
Ел тағдыры бір сайлаушының қолыңда...
Ел болашағы бір адамның шешімінде...
Ҽр қазақстандық ҿз санасын осы дҽрежеге жеткізе алса...
54
«Қазақстан
болашағы»
атты,
барлық
қазақтар
мен
қазақстандықтардың бҥгінінің бары, ертеңінің қамы, ҿмірінің, саналы
тіршілігінің мағынасы деуге тҧрарлық сҿзді естігенде біз Қазақстанның
шығар шыңының биік екеніне, соған жету жолындағы алдына қойған
мақсатының айқын екеніне сенімдіміз.
Сол мақсатқа жету ҥшін таңдап
алынған жолдың бҧралаң емес даңғыл екеніне, басқалардың
таптаурын жолы емес біздің ҿз елімізге ғана тҽн жол екеніне кҿз жетті.
Осылайша арманымыз анықталған шақта, оған жетер даңғыл
салынған шақта еліміздің ҿзіміз арман ететіндей ел болуы ҥшін ҽр
қазақстандыққа бір ерекше қҧлшыныс, ерекше жігер керек секілді.
Ондай жігер мен талап тек қана Президенттің, ҿкімет басшыларының
ғана емес, мына біздердің, қарапайым халықтың да іс
-
қимылынан
сезіліп жатса ғой шіркін!..
Сонда ел тағдырының қолымызда екеніне кҿз жетер еді.
Ел
тағдыры қолымызда болар еді дейтініміз, жҧртымыздың бірлігі мен
берекесі біздің бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығаруға
тырысуымызға байланысты. Жан
-
жақты бақылай отырып біз ҿкімет
басшылары мен ел азаматтарының сҿзінен ҥндестік, саясатынан
ауызбірлік кҥтеміз. Сол елімізді Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы белгілеген межеге
тезірек жеткізер негізгі қозғаушы кҥш болар еді десек қателеспейтін
секілдіміз. Біздер бҧрынғы заманда ойымызды біреу ойлап, сҿзімізді
біреу сҿйлеп, біздер ҥшін барлық мҽселелерді басқалар шешіп,
ҿзіміздің ешкім емес екенімізге дағдыланған «бодан» болған елдің
адамдарымыз. Қалыптасқан сол дағдымен ҽлі кҥнге ҽркімнің аузына
қарап, ҿз ойын еркін ашып айта алмайтындар табылып қалады. Біз
сол ҽдеттен қҧтылатын уақыт жеткенін, тіпті ҿтіп бара жатқанын
байқай бастадық.
Ендігі жерде біздер, қазақстандықтар, халқымыздың
бақытына туған осындай ҧлдар дарынын толығырақ ел мҥддесі ҥшін
пайдалана тҥсудің мҥмкіншілігін пайдалануымыз қажет секілді.
Қазақ халқының ҿз ата
-
баба аруақтарына деген пейілі тым
ерекше жаратылған халық. Соны тҥсіне білген еліміз, елін тҥсіне білген
Елбасымыз ―Мҽдени мҧра‖ жылдарын жариялап, елдің рухани
аштығына ҽкеліп соқтырған, ата
-
баба мҽдениетін менсінбеу, ҿз ҧлтын
басқадан кем санау, бір сҿзбен айтқанда мҽңгҥрттену процесін
тоқтатуға мҥмкіндік жасап берді.
Ойлап қарасақ Отанды кҿркейтіп ҧстауға тырысатындар да, ел
билігін қолына алғысы келіп оларға қарсы шығатындар да ҿз елінің
азаматтарының, сіз бен біздің кҿмегімізге зҽру. Біздер арқылы олар
ойлағанын жҥзеге асырады. Бізге неге ҿз арман
-
мақсаттарымызды
жҥзеге асырмасқа...
Ел тірегі
–
ел азаматтары. Халық кҿзіне тҥсіп жҥргендерінің бірі
мемлекет тҧғырын берік етуге тырысса, екіншілері соның неғҧрлым
тҧрақсыздығына, шатқаяқатап тҧруына қызмет етеді. Олар сондай
55
сҽтті пайдаланып ҿз байлығын арттыра тҥсуге, билік басына жақындай
тҥсуге жағдай туғызады. Біздер сондайларды тануға тырыссақ...
Ел қуаты –
ел экономикасы. Елдің кҿпшілік азаматтары тапқан
қаржысын ел игілігіне жҧмсап жатса, енді бірі бар тапқанын билікке
жету жолына жҧмсап жатады. Сондайларға пейіл бермесек...
Ел берекесі
–
елдің ауыз бірлігі. Ел азаматтары мен ел
басшылары ел тыныштығы ҥшін ―жарғақ қҧлағы жастыққа тимей‖ еңбек
етіп жҥрсе, енді бірі билік жолындағы таласта, елді ереуілге шақырып
жатады. Сондайларға қарсы тҧра алсақ...
―Ҿсер
елдің
баласы
бірін
-
бірі
батырым
дейді‖
депті
бабаларымыз. Сондай батырлар еңбегін елемей кетуге болмас.
Кешегі аумалы
-
тҿкпелі заманда Қазақстаным ҥшін деп, қазағым
ҥшін деп талай кісі қуаты мен кҥшін, талабы мен талантын сарқа
жҧмсап, елімізді осы дҽрежеге жеткізді.
Соның арқасында қазақ халқының басына бақыт қонды. Сол ҥшін
тағдырымызға да, азаматтарымызға да айтар алғысымыз мол.
Алғашқысы –
Аллатағалаға аумалы
-
тҿкпелі қиын кезеңде ел басында
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы Назарбаевтың тҧрғаны ҥшін айтар алғысымыз!
Келесісі –
қазақ халқының бақытына бола жаралған ҧлдарына,
қазақ халқының ең ҧлтжанды, ең саясаткер, кҿргені мен білігі мол
ҧлдарына
Президентіміздің
қасынан
табылып,
Елбасының
жоспарларын жҥзеге асыруға еңбек еткені ҥшін айтар алғысымыз!
Сол азаматтарымыз Қазақстан тҽуелсіздігін жариялады.
Тҽуелсіздікті тҧрақтандыруда. Бҧ кҥндерде Қазақстанды ҽлем танитын
дҽрежеге жеткізді. Оларға осы еңбектері ҥшін, ҿзіммен пікірлес
маңғыстаулықтар
атынан шексіз рахметімізді жаудырамыз!
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының арманына ҥлес қосу деген сҿз –
Қазақстанды жуық арада ең жедел қарқынмен дамып келе жатырған
елдердің алғашқы ондығына шығару ҥшін еңбек ету деген сҿз!
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының арманына ҥлес қосу деген –
Қазақстанды
жуық арада ең бай елдердің алғашқы елулігіне шығару ҥшін еңбек ету
деген сҿз!
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының арманына ҥлес қосу деген –
ол
«Қазақстан 2030» бағдарламасының жеңістерін ҿз қолыңмен іске
асыру деген сҿз!
Аллатағала біздерге сондай санамен еңбек етуге жазғай,
еңбегіміздің жемісін кҿруге жазғай!
Бҽріміздің де сҥйікті Қазақстанымыздың, Маңғыстауымыздың
ҿркендей беруіне қосар ҥлесіміз мол болғай!
Елбасының атына сын айтушылар да табылып жатады.
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы бір кездесуде:
...19
96 жылдары мемлекетіміздің жағдайы ҿте қиын болды.
Оқытушылардың айлығын, зейнеткелердің пенсиясын тҿлей алмай
жаттық. Бірақ Ақтау фортын салуға қаражат бҿлдік. Міне енді соның
56
арқасында Каспий теңізіндегі ең жасақталған фортымыз бар.
Жҧмсалған қаржы елге еңбек ете бастады, деп еді.
Ойлап кҿрелікші... Ақтау фортын салып шығуға (ойдан алынған
сан) 15 млрд. теңге жҧмсалды делік. Сол қаржыны Қазақстанның 15
миллион халқына бҿліп берсек жан басына 1000 теңгеден келеді
екен... Ондай ақшаман сол кезде тҧрмысыңды тҥзетіп ала алар ма
едің?..
Бюрократия неге қҧрымайды, дейді біреулер...
Сыбайлас жемқорлыққа неге тосқауыл жоқ?
Шенуініктер пара алады, неге тоқтатпайды?
Біз сол сҧрақтарға қарсы сҧрақ қойып кҿрсек...
Қытай ғҧламасы Кофуций ҿз заманында осыларға қарсы кҥрес
жолдарын ҧсынған екен. Бҧдан екі мың жыл бҧрын бюрократия мен
парақорларға қарсы кҥрес бастаған ҧлы қытай елі сол кҥресін
жалғастыруда. Толық жеңіске жете алған жоқ.
Сол межені қазақ халқы қалай он ҥш жылда аттап ҿтпек?..
Жастар тҽрбиесіз, азып барады дейді...
Сол сҿзді айтып отырған ақсақалдардың ҿздеріне олардың
ҽкелері де айтқан. Бҧдан екі жарым мың жыл бҧрын Сократ ойшыл да
солай депті. Ҽкенің балаға риза болмауы Асанқайғы заманында да,
Қҧнанбай заманында да болған. Ҽкенің балаға риза болмауы адам
жаратылысынан, Алланың ҽке бойына сіңіретін қасиеті болар, асылы.
Ҽйтпесе қазіргі жетінші сынып оқушысының білімі жетпістегі бізде жоқ.
Олар ҧғымын біздер ҧға алмай кететін болармыз. Біздің ҧрпақтың
оларға деген ҿкпеміз олардың жаратылысты басқаша тҥсінуі, басқаша
қабылдауы болса керек.
Адам баласы қолына қалам алып, ойын хатқа тҥсіргелі ҽлгі
сҧрақтарды қойып келеді, жазып келеді, кҥресіп келеді. Жайғдайды
жақсартуға болатын болар, тҥпкілікті жойып жіберуге қай заманның да,
қай ғасырдың да қолынан келмей келеді.
Қалай десек те біздің сҥйікті Қазақстанымыздың ілгерілеуі де,
білімденуі де қарқынды! Ол кҿрсеткіште Елбасының ерекше ҥлесі бар
екені сҿзсіз!
Қҧбылмалы ҽлемдегі, соған бейімделіп отыруға тиіс еліміздегі
қҧбылыстарға ҿз ойлы санамен, кҿкірек кҿзімен қарай алатындар
атынан, Қазақстанның бірлігі мен берекесін аңсайтындар атынан,
сондай маңғыстаулықтар атынан:
қҧранды ҧлттарды қҧрап, ел татулығын қамтамасыз ете алғаны
ҥшін;
ҽртҥрлі дін ҿкілдерінің бір
-
бірімен сыйластығын қалыптастыра
алғаны ҥшін;
саясаттағы кҿрегендігі, соның арқасындағы ел тыныштығы ҥшін;
адамдарға кҽсіп пен талапқа ҧмтылдырар жағдай туғыза алғаны
ҥшін;
57
лай суды тазартып, жаралы жондарды кҿгертіп жатқаны ҥшін;
ауыр кезеңнен аман ҿтіп, ел еңсесін кҿтере бастағаны ҥшін
...
шексіз даламызды шекара қазықтарын қақтырып ҿз ҥйімізге, ҿз
Отанымызға айналдырып бере алғаны ҥшін –
Елбасымызға,
Нҧрсҧлтан
Ҽбішҧлы
Назарбаевқа
зор
ризашылығымызды білдіргіміз келеді.
Сонымен қоса біз, маңғыстаулықтар, Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының
ҿлкемізге келген ҽр сапарынан ауқамды, маңызы ҽлемдік дҽрежедегі
жаңа бастамалардың хабарын естіп дҽндеген елміз.
Қҧрметті Нҧреке! Сіздің тағы да ат басын Маңғыстауға
бағыттағаныңызды естіп, еліңіз елеңдеп отыр.
Сіздің осы сапарыңызға, сонымен қоса болашақтағы елім деп
басқан барлық қадамыңызға сҽт сапар тілейміз!
Жедел ҿркендеп, жаңа табыстарымен ҽлем назарына ілігіп
отырған Қазақстан ҥшін, ҥмітке толы болашақ ҥшін рахмет, Сізге,
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлы!..
«Маңғыстау», 23.09.2008
Достарыңызбен бөлісу: |