Сайын Назарбекҧлы

 
12 
 
Бҥгiнiмiздi  ойласақ,  елiмiзде  ана  тiлiмiздiң  мерейiн  ҿсiрерлiк 
жанға  жайлы  самалдың  алғашқы  лебi  Қызылордадан  бастау  алып, 
байтағымызға 
тарай 
бастағандай. 
Елiмiздiң 
тҥкпiр
-
тҥкпiрiнде 
мемлекеттiк  тiл  ҿз  тағына  ендi  отыра  бастар  деген  ҥмiт  тудырғандай. 
Қазақ  халқында  ғаламат  бiр  мақал  бар.  ―Қуанышта  шашылма!‖  –
 
деп 
ҿсиет  етiптi  бабаларымыз.  Тап  осы  уақыт,  тiлге  деген  бет  бҧрыс 
мезгiлi, нағыз шашылмайтын, қайта тас тҥйiн болып жинақтала тҥсетiн 
кез.  Тiлiмiздiң  кҥнделiктi  ҿмiрiмiздегi,  елiмiздi  басқарудағы,  шет 
елдермен  қарым
-
қатынас  жасаудағы  заңды  қҧқын  талап  ету,  бiрте
-
бiрте ҿз кҥш
-
қайратын қайтарар шағы. Бҧл
 
шаруа басымызға алынған 
азаттықтың  баянды  болуын  қамтамасыз  етер  жолдағы  ең  басты  iс. 
Бiрақ бҧл жолда ҽлi де болса, қауiп
-
қатерлер мол секiлдi.
 
 
Бiздiң пайымдауымызша, маңдайы ашыла бастаған осы шағында 
қазақ тiлiнiң алдында бiрнеше кедергiлер тҧрған секiлдi. Бiз солардың 
iшiнен ең қауiптi деген жетеуiн атап ҿтелiк:
 
 
Қазақ тiлiнiң дамуына керi ҽсерiн тигiзген тарихи жағдайлар;
 
 
Ҽлемдiк экономика тiлiнiң қазақ тiлiне тигiзер ҽсерi;
 
 
Мемлекет тарапынан жiберiлген солақайлықтар;
 
 
Жергiлiктi жердегi басшылар салғырттығы;
 
 
Билiк басындағылардың заңсыз ҽрекеттерi;
 
 
Орыс тiлдi қазақтардың қазақ тiлiне қарсылығы;
 
 
Жалпы қазақ халқының бейқамдығы.
 
 
Кҿп  айтылған,  кҿп  зерттелген  ҽңгiме  болғандықтан  ең 
алғашқысын сол кҥйiнде қалдырып, ҽлемге билiк жҥргiзiп тҧрған басқа
 
тiлдер туралы, мемлекет пен мекеме басшыларының солақайлықтары 
мен  салғырттықтары  туралы  солармен  аралас
-
қҧралас  жҥрген  тiл 
жанашырларына 
қалдырып, 
билiк 
басындағылардың 
заңсыз 
ҽрекеттерi  мен  орыс  тiлдi  қазақтардың  қазақ  тiлiне  қарсылығын 
ҿздерiнiң  арлары
 
мен  намыстарына,  аталары  мен  бабаларының 
аруақтарына  тапсырып,  бiз  ҿзiмiздiң  кҥнделiктi  ортамызға,  кҿшеде 
жаяу  жҥретiн  кҿпшiлiк  ортасына  оралсақ  па  деп  отырмыз. 
 
Мақаламыздың ендiгi арқауы –
 
қазақ бейқамдығы туралы болмақ.
 
Иесiз  қалған,  кҥтiмi  жоқ  киiзге  тҥскен  кҥйедей,  немесе  қазiргi  заман 
тiлiмен  айтқанда,  компьютерге  тҥскен  жегiдей  (вирустай)  болып,  жас 
ҿспiрiмдер  тiлiн  жайлап  бара  жатқан,  ҧялтқың  келсе  бетi  жоқ,  ҧрғың 
келсе,  етi  жоқ  бiр пҽлекет  пайда  болды.  Кездейсоқ  кҿшеде  естiгенде, 
тҿбе  қҧйқанды  шымыр  еткiзер  ерсi  сҿздер,  ендi  теледидар  ҥнiмен 
қҧлаққа  шалынып,  баспа  беттерiнен  кҿзге  тҥсiп  қалатын  болып  жҥр. 
Есiңнен  тандырып  жiберердей  ерсi  сҿздерге  қазақ  журналистерi  де 
кҿндiгiп  болған  болуы  керек,  бҧрынғыдай  сҿйлесен  кiсiлерiнiң 
сҿздерiнiң  iшiндегi  ―арам  сҿздердi‖  отап  тастауды  тоқтатқан  секiлдi. 
Кейбiреуге  мен  пайдаланып  отырған  ―арам  сҿз‖  деген  теңеу  ауырлау 
боп  кҿрiнуi  мҥмкiн.  Бiрақ,  қазiргi  жастар  аузында  жҥрген  тексiздiктiң 
паспортындай  мына  сҿздер:  ―Бiздiң  пахан‖,  ―бiздiң  махан‖,  ―отырық‖, 
―тҧрық‖ (мен бҽрiн бiрдей тiзiп отырмайын, ҿздерiңiз кҿп нҥкте артына 

 
13 
ойша жалғап, оқи берiңiздер) арам емей, немене? Арам болғанда да, 
iшкелi  отырған  адал  асыңа  жуынды  қҧйып  жiбергендей  ҽсер  етер 
сҿздер.
 
 
Халқымыз  кейбiр  асқа  жарарлық  жануарлар  етi  мен  жеуге 
жарарлық 
кҿкҿнiстердi 
―арам‖ 
деп 
жариялап, 
дастарқанына 
жолатпайтын  едi  ғой.  Аузыңа  қасықпен  салар  асың  –
 
тҽнiңнiң  азығы 
болса, кҿкiрегiңе қҧлағың арқылы жетер сҿз –
 
жаныңның азығы. Олай 
болса бiздiң жанымызды арамдатып қойғанымыз елдiгiмiзге жараспас. 
Кейбiреулер  ―махан‖,  ―пахан‖  деген  сҿздердi  баласының  аузынан 
шыққанда  бетi  шiмiрiкмей  қабылдап  жатады.  Сондай  сҿздi  баласына 
айтқызып  отырған  ата
-
аналарды,  мен,  ессiз  нҽрестесiнiң  аузына  ит 
емшегiн  салып  емiзiп  отырғандармен  теңестiрер  едiм.  Сондықтан  да 
ендiгi  жерде  ―арам  сҿздер‖  тiзiмiн  жасап,  оларды  рухани 
дастарқанымызға  жақындатпаудың  қамына  кiрiсетiн,  жаныңа  ―арам‖ 
боп дарып, бар кiсiлiк қасиетiңдi, қазақтық болмасыңды жоққа шығарар 
ҽзҽзiлмен  кҥресудiң  жолын  iздестiрер  мезгiл  жеттi.  Ел  болашағы, 
нҽрестелерiмiздiң  ана  тiлдiң  ақ  уызымен  алғаш  ауызданар  кезiнде, 
мектеп  қабырғасында  ҽлем  есiгiн  ашар  мезгiлiнде  ниетi  мен  
болмысын арамдалмаса екен. Ата
-
ананың сол мақсатта ерiнбей еңбек 
етер, мемлекеттiң қаржы шығындар дер шағы… Бҧл басқа тiлден без 
деген сҿз емес. Бiздiң балаларымыздың ҧраны:
 
 
Жетi  мҥшеңе  жетi  тiл,  ең  бастысы  ана  тiл!  –
 
болуы  керек. 
 
Сонымен  бiрге,  кҽзiргi  заманда  қажетсiз  нҽрсе  ретiнде 
пайдаланудан  шығып  қалған,  кеше  ғана  кҿзiмiз  кҿрген  нҽрселер 
секiлдi,  тiлiмiздiң  сҿздiк  қорынан  тҥсiп  қалып,
 
немесе  тҥп  мағынасы 
кҿмескiлене бастаған  қаншама сҿздер  бар.  Олардың кейбiреулерi  ҽлi 
кҥнге  ҿздерiнiң  кҥшi  мен  кҿркемдiгiн  жойған  жоқ.  Мысалы:  бҧйда 
пышақ,  наз  бедеу,  ―маңғыт,  аузыңа  саңғыт‖,  кҥмiре  (кҥлмей  кҥмiре 
болғыр),  атауыңды  iшкiр,  тырық…  жҽне  тағы
 
сол  сияқтылар. 
Университеттiң  қазақ  тiлi  кафедрасы  сондай  сҿздер  қорын  жасақтап, 
елге  оларды  тҥсiнiктi  етсе,  ата
-
бабалар  рухына  еткен  сҥбелi  еңбек 
болар едi.
 
 
Сонымен  қоса  жоғары  оқу  орындарында  кҿркем  сҿз  мамандары 
дайындалып,  барлық  оқу  орындарында  ―Кҿркем  сҿз  жҽне  ақындық 
ҿнер‖ атты арнайы сабақтар ҿткiзiлгенi дҧрыс деп есептеймiз…
 
 
…Тарих қазақ халқының талай бейқамдығына кешiрiм берген…
 
 
Тiл  мҽселесiнде  бейқамдық  болуы  тиiс  емес,  ҿйткенi  ол 
кешiрiлмейдi…  Кеткен  қате  қайта  тҥзеттiлмейдi…  Тiлiнен  айырылған 
ҧлттың ендi қайтып ҧлттық мемлекет бола алмайтыны секiлдi, тiлiнен 
айырылған азаматтың да ендi қайтiп ҥйiрге қосылуы қиын нҽрсе. Олар 
ҿздерiнiң  жеке  басы  мен  отбасын  бақытты  ете  алар,  бiрақ  рухани 
мҽселеде  қазақ  халқына  пайдасынан  зияны  кҿбiрек  болатынына  кҿз 
жеттi.  Кеше  ғана,  сондай  ―кемеңгерлерiмiз‖  мемлекетiмiздiң  атын 
―Қазақ  елi‖  деп  атауға  қарсы  болса,  ендi  мемлекетiмiздiң  тiлiн 
қазақшаға аудартпауға бар кҥшiн салуда…
 

 
14 
 
Осы  ғылыми  конференцияны  ҧйымдастырып  отырған  Ш.Есенов 
атындағы  университеттiң  ҧжымына,  ҽсiресе  ―қазақ  тiлi  мен  ҽдебиетi‖ 
кафедрасына,  ана  тiлiмiздiң  жан  ашырларына  алға  қойған  барлық 
мақсаттарына аз кедергiмен жетулерiне тiлектестiк бiлдiремiн.
 
 
 
1.3. 
Сисем ата зарыға кҥтіп жатырған секілді...
 
 
 
 
 
Маңғыстау, 7.08.2004 
 
 
 
Іргелері мҥжіліп, кҥмбездері жарылып, қҧлпытастары қисайып, бір 
сҿзбен  айтқанда  шаңырақтары  шайқала  бастаған  Сисем  ата  бізді 
зарыға кҥтіп жатырған секілді боп кҿрініп кетті. Сіздер басқаша ойлап 
қалмаңыздар, біздер оларға тірілей қажетпіз.
 
 
...Қай елге барсаң да (тіпті шағын ауылға да) адамдар  мінезінде 
бір ортақ қасиет бар екенін байқайсың. Барлығы да қонақтарына ҽуелі 
ҿз елінің кҿне мҽдениетін, ескі ескерткіштерін кҿрсетуге тырысады, ал 
сонан  соң  ҿмірден  ҿткен  атақтыларымен  мақтанады.  Бҧл  тегін  нҽрсе 
ме? Ҽрине, тегін емес. Оларға солай еткізіп жатырған  жалғыз
-
ақ кҥш 
бар. Кез
-
келген ел мҽдениетін сырт кҿзге бағалатар жалғыз кҿрсеткіш 
қалыптасқан. 
 
 
Кҿрсеткіш аты –
 
ел азаматтарының кҿне мҽдениетке кҿзқарасы!.. 
Сондықтан  да  болар  ―ҿткенін  ойламаған  болашақтан  ҥміт  етпеуі  тиіс‖ 
деген  қанатты  сҿз  ҿркениетті  елдердің  ҧранына  айналғанына  біраз 
заман болған екен. 
 
 
Осы  мҽселеге  байланысты  1997  ж.  30  сҽуірінде  жарияланған 
Қазақстан 
Республикасы 
Президентінің 
―Қазақстан 
Республикасындағы 
Ҧлы 
Жібек 
жолы 
бойымен 
туризм 
инфрақҧрылымын  дамыту  жайлы  Бҥкілдҥниежэҧзілік  туризм  ҧйымы 
мен  ЮНЕСКО
-
ның  Жобасын  жҽне  Тҥркі  тілдес  мемлекеттер 
басшыларының Ташкент Декларациясын іске асыру туралы‖ жарлығын 
орындау ҥшін ―Жібек жолының тарихи орталықтарын қайта ҿркендету, 
тҥркі  тілдес  мемлекеттердің  мҽдени  мҧрасын  сақтау  жҽне 
сабақтастыра  дамыту,  туризм  инфроқҧралымын  жасау‖  атты 
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бағдарламасы дайындалды. 
Бағдарлама  ғылыми
-
зерттеу  жобалау,  қалпына  келтіру,  қайта 
жаңғырту  консервациялау,  музейлендіру  т.б.  салалар  бойынша  ірі
-
ірі 
біраз жҧмыстарды атқаруды міндеттеген болатын...
 
 
Біз бҧл Бағдарламаларды тізбелей жазып отырғанда айтпағымыз 
–
 
мемлекетіміздің тарихи ескерткіштерге деген кҿзқарасы анықталған, 
оларды  сақтауды,  қорғауды,  рухани,  тіпті  экономикалық  мақсаттарда 
пайдалануды міндеттеп отыр. Тек қана ҿкінішті жағдай Президентіміз, 
мемлекетіміз  соншалықты  мҽн  беріп  отырған  осы  мҽселені  орындау 
барысында  жергілікті  жерлерде  кешеуілдеу  бар.  Маңғыстау  –
 
ежелгі 
адамдардан  бастап  кҥні  бҥгінге  дейін  қызған  тіршілік  ордасы  болған 
мекен.  Сондықтан  да  бҧл  жерде  сансыз  тарихи,  сҽулеттік  дҽрежесі 

 
15 
жоғары  пантиондар  кҿп  болған.  Бірақ  соңғы  100  жылда  есіз  қалған 
ескерткіштер  қауымы  ҿзінің  тарихилығын,  ескінің  кҿзі  деген  атағынан 
айрыла бастады. 
 
 
Қымбатты 
маңғыстаулықтар! 
Қинала 
отырып 
сіздерге 
Маңғыстаудағы  ҽлі  толық  бҥлдіріліп  ҥлгерілмеген    жалғыз  тарихи 
пантион  қауым  Сисем  атаны  бҥлдіру  жҧмыстары  соңғы  кезде 
жеделдете іске асып жатырғанын жеткізгім келеді.
 
 
23-
24  шілде  кҥндері  облыс  ҽкімінің  орынбасары  С.Мҽкежанов 
мырза    бастаған  бір  топ  адамдар  Сисем  ата  басына  барып  қайттық. 
Кҿпшілігі  істеп  жҥрген  қызметтерімен,  кісілік  парыздарымен  осы 
мҽселеге  жауапты  қызметкерлер  болғандықтан  ҽлі  де  болса  ҿз 
пікірлерін  баспасҿз  беттерінде  айтар  деп  дҽме  еттік  те  аттарын  атап 
жатпадық. 
 
 
Маңғыстауға деген перзенттік парызымыз бҧрын бізге ―Сисем ата 
адайлар  пантионы‖  атты  мақала  жаздырған  еді.  Сол  мақаладан 
қысқаша ҥзінді келтірелік.
 
 
...Сисем
-
Ата бабалардан қалған бас енші!.. 
 
 
Ҿркениетті  дейтін  елдерде  ата
-
бабаларының  басына  тас  қойып, 
ол  жерді  қҧрметтеп,  аса  қамқорлап  кҥтетін  ҽдет  бар.  Олар  ҽлгі 
қауымын  ―пантион‖  деп  атайды  екен.  Пантионы  бар  ел  басқаларға 
мақтана  қарайды.  Олар  ҿздерінің  ежелгі  тарихы  бар  екеніне,  текті  ел 
екеніне мақтанады.
 
 
Ал  олардың  пантионы  сҽулеттік  сҽнін  салыстырғанда  да,  еткен 
еңбектерін  салыстырғанда  да  біздің  Сисем
-
Атаның  шаңына  ілесе 
алмайды. Олардың тҥсінігіндегі нағыз пантион, ол –
 
Сисем
-
Ата!..
 
 
Қауымның  шет  орналасуына  байланысты  соңғы  кездегі 
адайлардың  ―бабалар  басына  кҥмбез  тҧрғызу‖  бҽсекесі  барысындағы 
тартыстан  аман  қалған  жалғыз  қауым  осы  Сисем
-
Ата  еді...  Енді 
―ҽттең‖...
 
―Ҽттең‖  деп  бекер  айтпаған  болып  шықтық.  Біздің  кҿзімізше 
бір  КАМАЗ  таспен  жаңадан  жерленген  бір  адам  басын  қарайтпақ 
болғандар жҧмысқа кірісіп те кетті...
 
 
…Бабаларымыз  бен  аталарымыз  тҧрғызған  Сисем  атаны  қалай 
сақтап қаламыз?
 
 
Сисем  атаны  қалпына  келтіру,  ресоврациялау  жҽне  сол  секілді 
барлық  істелінетін  шаруаларды  екінші  кезекте  деп  есептеп,  ендігі 
жерде  бір  кҥн  кешіктірмей  Сисем  ата  қауымын  облыстық  ҽкімшіліктің, 
маслихаттың,  аудан  ҽкімшілігінің,  Сай
-
Ҿтес  ауыл  ҽкімшілігінің 
қамқорлығына  алынуы  қажет  деп  есептейміз.  Сол  маңайды  болашақ 
мемлекеттік  қорық
-
музей  болатын  жер  деп  жариялап,  200
-300 
гектардай  жер  бҿліп,  ҧрқсатсыз  кісі  жерлегендерге  салынар  айыппҧл 
мҿлшерін кҿрсетіп, заңдастырған дҧрыс болар еді.
 
 
Сисем ата басында қорықшы ҧстап, ендігі жерде қауымға, қауым 
маңайына бір де бір мҥрде жерленбеуін қамтамасыз ету қажет. Ендігі 
жерде Сисем атада бір де бір ескерткіш жаңартылмауын жҥзеге асыру 

 
16 
қажет.  Облыс  ҽкімшілігі  мҽдениет  министіріне  Сисем  атаға  айрықша 
кҿңіл бҿлу қажеттігін сҧрап, хат жазса дҧрыс болар еді деп есептейміз.
 
Осындай  шаралар  арқасында  ғана  Сисем  ата  ҿзінің  пантиондық 
дҽрежесін сақтай алады. 
 
 
Мҽдениет министірлігі мен Маңғыстау облыс ҽкімшілігінің Сисем 
атаны  Бҥкілдҧниежҥзілік  сҽулет  ескертіштер  дҽрежесінде  ЮНЕСКО
-
ның есебіне алуын сҧрап ҿтініш жапсайтын кезі келген секілді.
 
 
 
 
 
 
 
 
1.4. Оғландыдағы Бекет Ата мешіті 
 
 
 
Маңғыстаудың  Ойында  360,  немесе  362  Ҽулие  деген  сҿзбен 
рухымызды  ҧшпаққа  шығарып,  кҿп  ортасында  бҧтқа  тола,  сол 
ҽулиелердің  біріндей
-
ақ  қоқиланып  келген  маңғыстаулықтар  –
 
мына 
мақаланы жазып отырған біз бен оқып отырған сіздерсіздер.
 
 
 
“Ҽулиелі  Маңғыстау‖  сҿзі  бҧ  кҥндері  қазақ  халқының,  ҽсіресе, 
қазақ  зиялыларының  кҿкірегіне  мықтап  орнығып,  сол  ҽулиелерді 
тҥгендеп бас
-
аяғына бармаса да, ең болмаса біріне соғып зиярат етіп 
кетуді алдындағы ҿмірлік бір мақсатындай санайтын халге жеткен. 
 
 
 
Аруаққа  бас  иіп  қҧрмет  кҿрсетушілер
, 
басы  Елбасымыз 
Нҧрсҧлтан  Назарбаев  болып,  атын  кез
-
келген  қазақ  баласы  білетін 
Байтағымыздың  барлық  атақты  азаматтары  қасиетті  Маңғыстау 
топырағын басқан.
 
 
Сол  қасиет  тҧтқан  бабалар  ортасында  Бекет  Ата  аты  біздерге 
ерекше  естіледі.  Бекет  Ата  атымен  біздің  бар  жақсылығымыз  ҿмірге 
келіп,  бар  сҽттілік  қадамымыз  басылып  жатқандай.  Заманның  ала
-
қҧйын  кезеңіне  тап  болған  бҧл ҧрпақ,  Жаратқанға  жалбарынуға  алған 
тҽрбиесінің олқылығы ҽсер етіп, ана сҥтімен жан
-
тҽніне сіңген тҽрбие
-
білімі  назарын  басқа  жаққа  бҧрып  кетіп,  ал  ештеңеге  сенбей
-
ақ  ҿмір 
сҥруге  кейде  жасырын,  кейде  ашық  ҥгіттеліп  келген  жоғарыдағы  Ҧлы 
Кҥш  иесі  барлығы  жҽне  кҥнде  ата
-
аналары  аузынан  тастамайтын 
―Бекет‖  аты  ғана  тағы  бір  жолға  бастағандай  болып  ҽрі
-
сҽріге 
тҥскендей  болған  жағдайы  бар.  Қалай  болғанда  да  Адайларды 
Маңғыстаудан,  Мағыстаулықтарды  Бекет  Атадан  бҿліп  қарау  мҥмкін
 
емес.  Енді  бҧ  кҥндері  Бекет  Атаны  бҥкіл  қазақ  баласынан,  бҥкіл 
мҧсылман дҥниесінен ажырата алмас дҽрежеге жеткендейміз.
 
 
Атамыздың  кіндік  қаны  тамған  жер  –
 
Ақмешіт.  1998  жылы  сол 
жерде Ақмешіттегі жаңа ескерткіштің ашылуына байланысты ҥлкен ас 
берілді. Ата туралы жаңа кітаптың тҧсауы кесілді.
 
 
Мен  Қазақстанның  біраз  жерлерінде  болып,  кҿптеген  ҽулиелер 
басында  болған  жанмын.  Ҽрине,  Қожа  Ахмет  бабамыз  ҥлкен  жолдың 
бойында орналасқан, данышпан ғҧлама, артында жазба ҿсиеттері мен 
асыл  сҿздері  қалған  қасиетті  жан.  Бір  сҽтке  де  басы  қҧрғамайды. 
Арнайы  келгені  бар,  жолшыбай  соққаны  бар  –
 
зиярат  етушілер 
жетерлік.  Ал  Бекет  бабамыздың  –
 
Хорезм  мен  Тҥркмен  жерінен  400 

 
17 
шақырым,  Атырау  мен  Нҿкістен  –
 
500,  Ақтау  мен  Ақтҿбеден  300 
шақырым жол жҥріп, Орал, Қызыл
-
Орда, Шымкенттен, тіпті шет елден 
сапар шегіп, тек қана ―Желей гҿр Ата, жебей гҿр Ата‖ деп жалбарынып 
қайту ҥшін соншама шығындануы еш жерде кездеспейтін жағдай.
 
 
1992  жылы  Бекет  Ата  басына  ас  беріп  жатқан  кезде 
маңғыстаулық  емес  бір  молданың  ―Елдің  жағдайын  ойласақ,  жол 
жағдайын 
ескерсек 
Атаға 
берілер 
ендігі 
асты 
Ақтауда 
ҧйымдастырғанды дҧрыс деп есептеймін‖ –
 
деген жанашырлық сҿзінің 
арты ҥлкен дауға айналған болатын. 
 
 
Елдің Бекет Ата басына баруға қҧмарлығы неліктен?..
 
 
Неге  адамдар  осы  жолдағы  шығын  мен  жол  ауырпалығынан 
қашпайды?..
 
 
Бҧл  қҧбылыс  себебін  дҽл  басып  айту  қиын  болар.  Тек  қана 
барлық  пендеде  болатын  ―жан‖  деген  нҽзік  заттың,  ертеңгі  кҥні 
Алланың ҿзі қайтып алар, кҿзге кҿрінбейтін, ертеңгі кҥнi рухқа айналып 
кетер, пенде билігіндегі емес Жаратқан билігіндегі бір қҧпия, адам ҥшін 
ерекше тҽтті, ерекше қажет нҽрсе бар екенін мойындай қажет болар.
 
 
Қарын қамын жақсылы
-
жаманды кҥн сайын қамдап жатырмыз. Ал 
сол рух, сол жан қамын қалай қамдауға болар?.. Бҧл сҧрақ, ҽрине, сҽл 
қиындау.
 
 
Жан мҧқтажын ҽр адам ҽртҥрлi қамдайды. Бiрi жоғары мансапқа 
жетiп, сол арқылы жанын рахат сезiмiне бҿлесе, екiншiлерi сол мансап 
арқылы елi  мен  жерiне  кҿбiрек тер тҿгiп,  содан  жан мҧқтажын  ҿтейдi. 
Бiреу  жинаған  миллиондарын  қызықтап,  соның  буына  мастана, 
жанына ендi ештеңенiң қажетсiздiгiн сезiне рахат тапса, ендi бiреулер 
қолынан  келген  сҽл  қайырым  кҿмегiн  аямай,  сол  арқылы  жанына 
тыныштық  тауып  жҥр.  Бiреулер  қатыгездiктен  тапса,  бiреулер 
қанағаттан тауып жҥр.
 
 
Бҽрi  де  қолдарынан  келгенше  жан  қамын  жасайды,  ҿз 
мҥмкiндiгiнше  жолын  табады.  Ал  жанын  қамдаудың  жолын  таппаған 
кiсi –
   
ол болашақсыз жан. Олар ҿздерiн ҿздерi ҿлтiрiп тынады.
 
 
Осындай  қиын  кезде  жанға  медеу  болар  бiр  Қасиет,  бiр  Қҧдiрет 
бҽрiне де керек. Мҽселенi осылай алып қарағанда Бекет ата мешiтiнiң 
бҧ  кҥндерi  бҥкiл  елге  тигiзiп  жатқан  рухани  ҽсерiн,  олардың  жан
-
қоржындарына ҽрбiр барған сайын қаншалықты азық толтырып жiберiп 
жатқанын есепке алу мҥмкiн бе?…
 
 
Жақын  арада  мен  Бекет
-
Ата  басына  екi  кҥн  қонып  қайттым.  5 
наурыз  кҥнi  бiз  тҥнеген  ҥлкен  бҿлмеге  52  адам  қонып  шықса,  келесi 
кҥнi  34  адам  жайғасыпты.  Кҥндiз  зиярат  етiп  қайтып  жатқандары 
қаншама?…
 
 
Аруаққа  бас  иушiлер  –
 
олардың  адам  рухына  қайрат  берерiн, 
адам  жанына  iзгiлiк  нҽрiн  дарытып,  пендедегi  қалғып  кеткен  қанағат 
сезiмiн оятар кҥшiн байқағандар. Ең болмағанда
 
Ата басына барамын 
деп ниет еткеннен бастап барып қайтқаннан алған ҽсерлерi тарқағанға 

 
18 
дейiнгi  оншақты  кҥн  бойы  сол  кiсiнiң  жанындағы  сезiмi  ҿзiне  ҥлкен 
олжа емес пе?…
 
 
…Ендi,  бiздерге  ҽлгi  айтқандай  кҥш  берiп  жатқан  Атамыздың 
мҥрдесiне  пана  болып  тҧрған,
 
бiр  заманда  Бекет  Ердiң,  Бекет  Пiрдiң, 
Бекет  Ҽулиенiң  қолына  қайла  алып,  Оғландының  шыңынан  қҧлап 
тҥскен бiр жартастың денесiнен ойып жасаған мешiттiң, қҧран сҿзiмен 
айтқанда ―жердегi Алла ҥйi‖
-
нiң жағдайы қандай?… 
 
 
...
Пiр  Бекет  қолымен  тҧрғызылған  Алла  ҥйiне  адамдар  қандай 
қамқорлық жасап жатыр?…
 
 
…Мҥмкiн,  менi,  тҿмендегi  айтылар  сҿздерiм  жақпай  қалған 
бiреулер,  жалған  жоба  жасап,  Ата  мешiтiне  тҿнiп  тҧрған  ешқандай 
қауiп  жоқ  деп  анықтама  берiп  жҥргендер,  тiптi  сол  бiр  табиғаттың  бiр 
шоқысының қҧлаған қҧламағанында шаруасы жоқтар.
 
 
...
Сайын деген қай жақтан шыққан пҽле?…
 
 
...
Елдiң ҥрейiн алғандағы мақсаты не?…
 
 
...
Ҿз басына пайда iздеп жҥрген бiреу ме?… деуi де мҥмкiн.
 
Бiрақ, маман  ретiнде кҿзiм жеткендiктен, қҧлап тҥсуi мҥмкiн тастың 
 
орнына қайта қойылмайтындығын тҥсiнгендiктен, тарихи қҧжаттардың, 
тарихи  сҽулет  ескерткiштер  бағасының  ешқандай  ақшамен  ҿлшеуге 
болмайтынын  бiлгендiктен, бҽрiнен бҧрын астындағы тiреу топырағы 
мҥжiлiп 
таусылған 
жартас
-
мешiттiң 
ғҧмыры, 
бiздер 
ҥшiн, 
Маңғыстаулықтар ҥшiн ең қымбат нҽрсенiң бiр
-
ақ сҽтте жойылып кету 
қаупi болғандықтан, мен:
 
 
–
 
Аттан, аттан, Маңғыстаулықтар!… Ата мешiтi соңғы сызығына
 
 
жақындап қалыпты! Ендi кешiксең кеш қаласың! –
 
деп ҧран саламын.
 
 
–
 
Егер  тез  арада  ақылға  сияр  шара  қолданбаса  Бекет
-
Ата 
мешiтiнiң жақын арада 150 см –
 
дей жерi ҥзiлiп тҥседi…
 
 
Мен Ата басына ҥш жылдан берi соқпаған екенмiн. Сол ҥш жыл 
iшiнде  мешiт  жартасына  тiреу  болып  тҧрған  кебiр  топырақ  iргесi  тағы 
да бiр метрге жуық  жалаңаштанып, бҧрынғы iрге тас қызметiн атқарып 
тҧрған  кебiр  астынан  жаңа  тасқа  айнала  бастаған  саз  қабаты  кҿрiне 
бастапты. Бҧдан ҥш жыл бҧрын iргетас (фундамент) қызметiн атқарып 
тҧрған кебiр топырақ бойында жарқашақ жоқ едi, ендi ҽртҥрлi бағытта 
сызаттар тҥсiптi.
 
 
Мен  қҧрлысшымын.  Бiр  кездерде  Москва  Ҥлкен  айналым
 
жолының  бойында  қалған,  сҽулет  ескерткiшi  деп  есептелiнетiн  тҿрт 
этажды  ҥйдi  450  метр  жерге  жылжытылғанын  ҿз  кҿзiммен  кҿргенмiн. 
Жаңа  Ҿзен  қаласының  iргетасы  мҥжiлiп,  отырып  кеткен  ҥйлердiң 
iргетасына  қосымша  кҥш  берiп,  бiраз  ҥйлер  ғҧмырын  ҧзартқан 
қҧрылысшымын. 
Тҥрiк 
қҧрлысшылары 
Қожа 
Ахмет 
Яссауи 
ғимаратының  iргетасын  қайта  жасағанда  ҽдейi  екi  кҥн  қасында 
болғанмын. Маған сенулерiңдi сҧраймын.
 
 
Бекет
-
Ата  мешiтiнiң  басында  екi  бағытта  жҧмыс  жҥрiп  жатыр.                  
 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: