Сайын Назарбекҧлы

 
79 
 
Бала бақшаларда қазақ тілі мен ҧлттық ойындарға кҿңіл бҿлінеді. 
Бала  бақшадан  бастап  ҽр  қазақ  білуге  тиісті  деп  қабылданған 
азаматтық, ҧлттық, ритуалдық болмыстар қалыптастырылады;
 
 
Барлық қазақ, орыс мектептерінде қазақ ҽдебиеті мен қазақ тілі, 
қазақ  халқының  тарихы  мен  ҥрдістері  атты  сабақтар  сағатын 
кҿбейтеді;
 
 
Барлық мектептерде «қазақша іс қағаздарын жҥргізу» атты сабақ 
кіргізеді.  Бҧл  сабақтарда  балаларға  қазақша  іс  қағаздарын  жҥргізу 
ҥйретіледі.    Жасақталған  тҿрт  сҿздік  қоры  жаттатылады.  Олармен 
жҧмыс жасау тҽжрибелері ҥйретіледі;
 
кейбір  жоғары  жҽне  орта  оқу  орындарында  ―қазақша  іс  қағаздарын 
жҥргізу‖ мамандығын ашады; 
 
 
―Қазақша  іс
 
қағаздарын  жҥргізу‖  атты  мектеп,  аудан,  облыс, 
республикалық жарыстар ҧйымдастырылады.
 
Министірліктер мен ӛндірістік бірлестіктерде
 
 
Министірлік 
пен 
ҿндірістік 
бірлестіктерге 
қарасты 
оқу 
орындарына білім министірлігіне   жҥктелген міндеттер жҥктеледі.
 
 
Қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясы 
қабылдаған қҧжаттар негізінде:
 
 
Қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  басқармаларын 
қҧрады;
 
 
Қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясының 
дайындаған  ресми  қҧжаттары  негізінде  ҿндіріс  жҽне  шаруашылық 
мемелелері 
«қазақша 
іс 
қағазын 
жҥргізу» 
атты 
курстар 
ҧйымдастырады. 
 
 
Қазақ  тілін  жетілдіру,  пайдалану  аясын  кеңейту  комиссиясының 
дайындаған ресми қҧжаттары негізінде ―Қазақша іс қағаздарын жҥргізу‖ 
атты 
мектеп, 
аудан, 
облыс, 
республикалық 
жарыстар 
ҧйымдастырылады.
 
 
 
2.4. 
Маңғыстау мҧнайы және Маңғыстау кҥмбездері
 
 
 
Сҥйікті  Отаны  ҥшін,  қасиетті  туған  жері  ҥшін  қай  заманда  да 
тірліктегі    ҧрпақтардың  ҿз  бабаларының  алдында  борышты  сезінетіні 
белгілі  қҧбылыс.  Қазақтар  да  солардың  бірі.  Олай  дейтініміз  ата
-
бабадан ҧрпақтарға мирас қалған жер ҥшін қаншама қырғын соғыстар 
болғанын  біз  тарихтан  оқып  біліп  отырмыз.  200  жылдық  жоңғар 
басқыншылығына  қарсы  кҥрес,  250  жылдан  асатын  шет  ел 
бодандығынан  қҧтылу  ҥшін  болған  ҧлт
-
азаттық  кҿтерілістер  –
 
бҧлар, 
тек қана соңғы 500 жыл уақиғалары. Ал оның арғы жағындағы осындай 
ҧлан
-
байтақ жерді ҧрпағына Отан ету ҥшін болған тартыстар қаншама 
десеңші...  Қазақстан  байтағының  о  шеті  мен  бҧ  шетін  кҿз  алдына 
елестете  алатын  ҽрбір  адам  ҿз  аталарына  деген  қҧрметін  жҥрегімен 
сезіп,
 
олар алдындағы борышын есіне ала отыратыны сҿзсіз.
 

 
80 
 
Маңғыстау  жарты  аралы  Қазақстанның  ең  мҧнайлы  ҿлкесі.  Жер 
астында  миллиардтаған  мҧнай  қорлары  жатыр.  Соны  игеру 
мақсатында  бҧ  кҥндері  Қазақстан  мен  шет  елдердің  миллиардтаған 
қаржылары  осы  ҿңірге  жҧмсалуда.  Бҧ  кҥндері  осы  жерді  мҧраға 
қалдырғаны ҥшін аталарға айтар алғыстың мол екені сҿзсіз. Сонан соң 
Маңғыстаулық  бабалардың  бізге  қалдырғаны  тек  қана  мҧнайлы  ҿлке 
ме? 
 
 
Жоқ!  Жер  асты  мҧнайынан  да  қымбатырақ  жер  ҥстінде  самсап 
тҧрған мол дҥниесі бар! Олар –
  
зираттық сҽулет ескерткіштері!.. 
 
 
Біздердің  ауызша  айтқан  алғысымыз  бен  ойша  кҿңілге  алған  ізгі 
ықыласымыз  ата
-
баба  алдындағы  парыз  бен  борышты  қайтара  ала 
ма?..
 
 
Маңғыстау  мен  Ҥстҥрт  немесе,  Маңғыстаудың  Ойы  мен  Қыры  –
 
ҥлгісі  мен  ҿрнегі,  философиялық  мағынасы  мен  атқарып  тҧрған  жҥгі 
бҥкіл  ҽлемде  кездеспейтін  қҧбылыс  деп  есептелінетін  сапасы  мен 
санына адам таңқаларлық ескерткіштерге толы...
 
 
Бҧ кҥндерде Маңғыстау мҧнайына    салынған ҽр бір теңге, ҽр бір 
доллар  сол  ескерткіштер  ғҧмырын  қысқарта  тҥсуде.  Ірге  тастары 
ҽлсіздеу ескерткіштерге маңынан жҥріп ҿтіп ҿткен ҽр машнаның дҥмпуі 
бір  сызат  тҥсіруде.  Ҽр  зауыт  пен  фабриканың  ауаға  жіберген  газ 
қалдықтары улы жаңбыр боп ескерткіш тасының бетін мҥжіп, сапасына 
нҧсқан тҥсіруде...
 
 
Қарын  да  тояр,  есімізді  де
 
жинармыз.  Болашақ  ҧрпақ  сол  кезде 
―ой  бауырым‖  атты  жоқтау  ҽнін  салып  қалмас  па  екен?  Не  істеу 
керек?..
 
 
Ол сҧраққа жауап бар секілді.
 
 
Біріншіден: Маңғыстау, Атырау обылыстарының мҧнайын игеруге 
жҧмсалатын  инвестицияның  азғантай,  келісілген  бҿлігін  осы 
ҿлкелердегі  тарихи  ескерткіштерді  қорғауға  жҧмсалсын  деген  заң 
керек.
 
 
Екіншіден: Ақтау қаласында Маңғыстау, Атырау облыстарындағы 
сҽулет  ескерткіштерін  қорғау,  рестарациялау  бағытында  жҧмыс 
жасайтын  мекемелер  ашу  қажет.  Алматыдағы  жобалау  жҽне 
реставрация  мекемелері  бҧл  міндетті  ҿз  дҽрежесінде  атқара  алмай 
отыр. 
 
 
Ҥшіншіден:  Облыс  пен  аудан  ҽкімшіліктері  бҧл  мҽселені  мҧнай 
ҿндіру  мҽселесінен  ілгері  қойып  қарауға  тиіс.  Кҿптеген  ескерткіштер 
заң  жҥзінде  мемлекет  қамқорлығына  алынғанымен  олар  мемлекет 
қамқорлығына  бҿлене  алған  жоқ.  Жергілікті  ҽкімшілік,  облыс 
басшылары бҧл шаруаға немқҧрайлылықпен қарауда. Соның ҽсерінен, 
жергілікті  тҧрғындар  мемлекет  қамқорлығына  алынған  қауымдарға 
жаңа  жерлеулер  жҽне  ескерткіштерді  жаңғырту  секілді  жҧмыстар  
жҥргізіп, қауымдардың тарихилығына нҧсқан келтіруде.
 
 
Осы  ҥш  мҽселені  жанашырлықпен  шешкен  кезде  ата
-
бабаларымыздың  бҥкіл  ҽлемдік  мҽдениетке  қосқан сҥбелі ҥлестерінің 

 
81 
бірі,  зираттық  сҽулет  ескерткіштері  ҿз  дҽрежесіне  сҽйкес  қҧрметті 
орнына ие болар еді. 
 
 
Осы  мҽселелер  шешілген  сҽттен  бастап  сол  ескерткіштердің 
ҽлемдік  туризмнің  назарына  ілініп,  ҿзін  ҿзі  қамқорлай  алатынына  да 
сеніміміз мол.
 
 
 
2.5. 
Қызылсай мен Жаңаӛзен
 
 
 
Қазақстан  Жазушылар  Одағының  мҥшесi.  Қазақ  Халық  ―Экология‖ 
Академиясының  академигi,  ҚР
-
ы  ―Қҧрмет‖  орденiнiң  иегерi,  Махамбет  Ҿтемiсов 
атыңдағы  сыйлықтың  лауреаты,  ақын,  жазушы,  сҽулетшi
-
қҧрылысшы  Сайын 
Назарбекҧлы 
- 
ҿзiнiң  азаматтығымен  жҽне  шығармашылық  еңбегiмен  кҿпшiлiкке 
танымал  жерлестерiмiздiң  бiрi,  Ол  –
 
―Парыз‖,  ―Абай  басқан  Жидебай  топырағы‖, 
―Шерқала‖ ҿлең кiтаптарының, ҥш томдық шығармалар жинағының авторы.  ―Абай 
iшiп ҥлгермеген у‖, ―Ең асыл мҧра‖ пьесаларын жазды.
 
 
Сҽулетшi  ретiнде  ―Домалақ  Ана‖,  ―Хан  Ордалы  Сарайшық‖  кесенелерiн, 
―Омаррхан
-
Нҧржамал‖,  ―Абыл  ақын‖,  ―Досан  батыр‖,  ―Тоқтамыс  батыр‖
 
кҥмбездерiн, ―Дiлдҽ‖, ―Ҽйгерiм‖, ―Ақылбай‖, ―Шҽкiр Ҽбенов‖ сағаналарын тҧрғызды.
 
 
Осындай  еңбектерi  еленiп,  Қазақстан  Республикасы  ескерткiштер  қорғау 
одағының  қҧрметтi  мҥшесi,  Махамбет  ауданының  қҧрметтi  азаматы  атағына  ие 
болды. Алғашқы еңбек жолын автокҿлiк жҥргiзушiлiгiнен бастап, Маңғыстау тҥбегiн 
игеру  кезiнде  аймақтың  ҽр  қиырын  аралайды.  Барлаушы  бҧрғышылармен  бiрге 
жҥрiп, мҧнай қазынасын табуға ҿзiндiк қолтаңбасын қалдырады.
 
 
Биыл  Ҿзен  кенорнын  игеруге  қырық  жыл.  Осыған  орай  САЙЫН 
НАЗАРБЕКҦЛЫНЫҢ естелiгiн кҿпшiлiк назарына ҧсынып отырмыз.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Редакция
 
 
 
Маңғыстаулықтар  жер  аттарын  қосақтап  айтуды  ҥрдiске 
айналдырған ел. Солардың бiрi –
 
―Ҿзен
-
Талақ‖. Бiз жҥргiзушi болып ел 
аралап,  жер  танып  жҥрген  алпысыншы  жылдары  қазiргi  Жаңаҿзен 
қаласы,  Қызылсай  мекендерiнiң  аумағын  бiр  тiркеспен  ―Ҿзен
- 
Талақ‖ 
дейтiн едi. Талағы
 
–
  
Жаңаҿзен қаласының терiсіндегi мҧнайлы ой. Сол 
ойдың солтҥстiк батыс жағында қарыңға жабысқан талақтай бiр ҽдемi 
тҿбе  болатын.  Мҥмкiн  ―Талақ  ойы‖  осындай  атауды  сол  тҿбенiң 
талаққа  ҧқсастығы  арқасында  алған  болар…  Ал  ―Ҿзен‖  атауы…  Бҧл 
туралы ендi қарттардан естiгенiмiздi еске тҥсiрелiк…
 
 
Қазiргi Қызылсай елдi мекенiнiң ортасын қақ жарып Қызылсай деп 
аталатын  аңғар  ҿтiп  жатыр.  Сол  кездерде  аңғар  бойында  мал 
суаратын қҧдықтар болушы едi. Бiр кҥнi Жаманадай Қҧлшық молданың 
тҥйесiн  суарысып  тҧрып  бҧл  жер  неге  ―Қызылсай  аталған‖  деп 
сҧрадым.  Қҧлшекеңнiң  ата
-
бабалары  ―Қауында
-
Қорғанбай‖,  ―Ҿзен
-
Талақ‖ маңын жайлаған екен. Қҧлшық молда кҿргенi кҿп, терең ойлы, 
сҿзге  ҧста кiсi  болатын…
 
 
…  Бҧл  жердiң  аты  –
 
Қызылсай.  Осы  маңайға  кҥн  сҽл  шықтаса 
осы саймен қарғын ағады. Кей кездерде жерде  бҧлттың кҿлеңкесi жоқ 
аспан ашық болса да, жаңбыр тҥгiл ауада иiсi жоқ болса да, батыс пен 

 
82 
терiстiк  жақтан  нағыз  тау  ҿзенiндей  кҥркiреп  қарғын  ағатын.  Ағысы 
кҥштi  болғандықтан  ба,  ҽлде  аққан  лай  судың  тҥсiне  бола  ма,  атын 
Қызылсай атапты. Нағыз ҿзенге айналады. Бҧл сайдың аяғын ―Ҿзеннiң 
ойы‖ деп атайды. Бҧл маңайды дҽл ҿзен деген жер атауы жоқ…
 
 
Мен  1962  жылы  ―Ҿзенмҧнайгазбарлау‖  экспедициясының 
алғашқы  басшысы
 
Дҥйсен  Ҥсеновке  қарасты  ГАЗ
-
69  деген  машинаны 
айдайтынмын.  Бiр  кҥнi  экспедицияның  бас  геологы  Халила 
Махамбетов  маған:  ―Столярный  цехта  ағаш  қазықтар  бар,  машинаңа 
салып  ал.  Қҧбалды  балға  тап‖  –
 
деп  тапсырма  бердi.  Айтылған 
тапсырманы орындағасын жолға шықтық. Машинаға Халекеңнен басқа 
тағы  екi  кiсi  отырды.  Бекдашы  бағытындағы  алғаш  мҧнай  атқан 
ҧңғының  қасынан  ҿттiк.  Халекең  сҿйлеп  келедi…  Бiр  кезде  менi  сҽл 
оңға  ойыстыра  бағыттап  жолсыз  жҥргiздi  де  тоқтатты.  Халекең 
машинадан тҥскесiн де жалғыз ҿзi сҿйлеп
 
келе жатты…
 
 
… Ана жақ ―Талақтың ойы‖. Ол маң шалқыған мҧнай. Ана жақта 
жер астында булыққан газ. Ал мына жақтың мҧнайы да аз болмас. Осы 
бiз  тҧрған  жерден  оңтҥстiкке  қарай  мҧнай  жоқ.  Бiз  мҧнайшылар 
қаласын  осы  жерге  саламыз.  Сайын,  қазықтарды  ҽкел.  Тура  мен 
тҧрған жерге алғашқы ҥйдiң қазығын қақ!…
 
 
…Мен  қазықтарды  алып  келдiм.  Бiрiншi  қазықты  тура  оң 
ҿкшесiнiң  iзi  тҥскен  жерге  қақтым.  Ҽлгi  екi  кiсi  рулеткамен  ҿлшеп 
қалған нҥктелердi кҿрсетiп жҥр. Мен қазықтарды бiрiнен соң бiрiн қағып 
жҥрмiн...
 
 
…Ол  уақытта  сол  сҽттiң  ҥлкен  тарихи  уақиға  екенiн  кiм 
ойлаған?…  Бiз  қосшы  баламыз.  Басшы  ағамыз  жҧмсады.  Бiз 
орындадық.  Ойда  ештеңе  жоқ.  Сол  уақиғаға  қырық  жыл  ҿткенде  ой 
жҥгiртiп  қарасақ  …  мен  Жаңаҿзен  қаласының  алғашқы  қазығын 
қағыппын…
 
 
…Бiр  кездерде  Маңғыстау  мҧнайшыларының  бас  қаласы 
Жаңаҿзен тарихы да жазылар. Мҥмкiн бҧл қысқа мақала сол шежiренiң 
бiр жерiне жамаулққа жарап қалар…
 
 
 
2.6. 
Қаратау ӛңiрi, Қазықҧрт бӛктері
 
 
 
 
Ескi ай ҿсiркей гҿр, жаңа ай жарылғай  гҿр…
 
 
 
 
 
 
 
 
Халық мҽтелi.
 
 
 
Кеше  ғана,  ҧлан
-
ғайыр  қазақ  жерiн  жыл  бойы  даналықтың 
самалына  саялатқан,  сан  ҧлтты  қазақ  елiн  жыл  бойы  асқақ  рухымен 
демдендiрген,  сол  дана  самал  мен  асқақ  рухтың  кең  байтақ 
Қазақстанға  симай  бҥкiл  дҥние  жҥзiне  таралып,  қазақ  халқының  атын 
ҽлемге  ҽйгiлеу  ҥшiн  ғана  туғандай  болған  1995  жыл,  бiзге  асқартау 
Абай ҧлылығын сан қырынан таныстыра, атын аңызға айналдыра, бiз 
ендi осы тақтан тҥспеспiз деп бой ҥйрете бастаған шақта барып қош
-
қош деп қол бҧлғаған жыл болды. Қазақ халқы ҥшiн бҧл жыл аса қимас 

 
83 
қымбат жыл едi. Абай жылы боп есте қалар сол бiр қымбат жыл бiрте
-
бiрте  алыстан  бара  жатыр.  Қиыншылығымен  қатар  қызығы  да  аз 
болмаған  бҧл  жыл  елiмiздiң  саяси  жҽне  экономикалық  бағытында, 
азаматтарымыздың  психологиялық  жҽне  кiсiлiк  қасиетiне  бiраз 
тҧрақтылық  ҽнелген  жыл  болды.  Алдағы  ҥмiттен  жаралған  адам 
баласы  артымызға  қимастық  кқзiмiздi  бiр  тастап,  алдымызды  ҥмiт 
кҿзбен мол шола қарағанымызға да бiраз кҥн болып қалыпты. Ҥмiт кҿзi 
неден  дҽметедi,  мынау  қиындығы,  шытырманы  молдау  заманның 
келесi кезеңi ертең қоштасарда бiздi қай қасиетiмен тандандырар екен, 
ҿзiн қай жақсылығымен қимасындай етер екен?…
 
 
Ылайым,  жаңа  жылдың  жақсылығы  кҿп  болғай.  Ел  басының, 
ҥкiмет  басшыларының  сҿздерiн  пайымдап  қарағанда  бҧл  жыл  бiр 
жақсылықтың басы  болатын секiлденедi.  Бiраз заводтар,  фабрикалар 
кҽзiрдiң
 
ҿзiнде
-
ақ  iске  қосылып  жҧмыс  жасай  бастады.  Елiмiз  бҥкiл 
дҥние  жҥзiлiк  адамзат  қауымдастығының  толық  қанды  мҥшесi  болуға 
айналды. Барлық бағытта да бiр жаңа серпiлiс байқалатын сияқты…
 
 
Осындай    бiр  мол  қуатты,  мол  ауқамды  серпiлiстi  мен  Шымкент 
облысының
 
азаматтарынан  байқағандай  болатын.  Абай  кесенесiнiң 
бас  қҧрылысшысы  ретiнде,  сол  кесенеге  пайдаланылған  ақтастың 
маманы  ретiнде  менi  жақын  арада  Шымкенттiктер  елiне  шақырып, 
бiраз  қыдырып,  жiгiттермен  жҥздесiп,  ақсақалдарымен  сҽлемдесiп 
деген  сияқты,  тiптi  облыс  Ҽкiмiнiң  қабылдауында  да  болып  қайттым. 
Облыс  азаматтары  Маңғыстау  жерiнен  қазылып  алынатын  сҽндi 
ақтаспен
-
аты  аңызға  айналған,  кҿзi  тiрiсiнде
-
ақ  ҽулиелiгiн  кҿрсеткен, 
бҧдан алты ғасыр бҧрын ғҧмыр кешкен, Қожа Ахмет Яссауидiң немере 
жиенi, Бҽйдiбек
 
бабамыздың жҧбайы, кҽзiргi, тараған ҧрпақтары қазақ 
халқының  мол  бҿлiгiн  қҧрайтын  –
 
―Домалақ 
- 
Анамыздың‖  зират 
кесенесiн салдырмақшы.
 
 
Бiз, 
Абай 
кесенесiнiң 
қҧрылысшылары, 
шымкенттiктер 
тапсырмасы  бойынша  жоба  жасап  бiтiрдiк.  Жоба  бойынша  ескерткiш 
биiктiгi  13м,  Кесене  қабырғасын  сегiз  дҿңес  жазық  болып  бiрiккен 
жазықтықтар  қҧрайды.  Сол  қабырғалар  тоғыз  метр  биiктiктен  кейiн 
ҽуелi  он  алты,  сосын  отыз  екi  дҿңес  секторлардан  тҧратын  кҥмбезге 
жалғасады.  Кесене  алдында  сҽндi  портвлы,  екi  шағын  мҧнарасы 
болмақ. Кесене маңында жер асты тҿрт тҥнек орны бар, Домалақ
-
Ана 
қабiрiне  баратын  жер  асты  жолы  бар,  тҧғыры  жер  бетiнен  екi  метрге 
кҿтерiлген  бҧл  ғимрат  кҿз  тартарлықтай  сҽндi  болып  шығады  деген 
дҽме  бар.  Облыс  Ҽкiмi  Зауытбек  мырзаның  бҧл  ғимратқа  бҿлiп 
отырған  пейiлiне  қарағанда  бiздер  кесене  қҧрылысын  қазан  айның 
басында аяқтап қалуымыз ҽбден мҥмкiн. Кҿңiлге жылы сезiм орнатар 
тағы  бiр  жҽй  бҧл  ғимрат  ҥшiн  мемлекеттен  қаржы  сҧралмақ  емес. 
Шымкенттегi  ―Мҧхит‖,  Ташкенттегi  ―Сейтқожа‖  фирмаларының 
басшылары,  ҿз  ҿлкесiнiң  аптал  азаматтары,  iскер  табыскерлерi 
халықтан  жылу  жинатпай,  мемлекетке  алақан  жайдырмай  барлық 
шығынды ҿз мойындарына алмақ.
 

 
84 
 
Бҧл,  ҽрине,  кешегi  Абай  жылынан  ҽсер  алған,  халқының 
қуанышын,  рухани  тiрлiгiн  ҿз  қалтасының  қалыңдығынан  қымбатырақ 
кҿретiн  азаматтар  iсi.  Осы  бҥкiл  елiмiзге  ҥлгi  боларлықтай  iстi  қолға 
алып  отырған  Алтын  мен  Атымтай  мырзалардың  жан
-
дҥниесiнiң, 
рухани  байлығының  ақша  байлығынан  кҿбiрек  қадiрлейтiнiнiң  дҽлелi 
болса керек.
 
 
Тағы  да  айта  кетерлiк  бiр  жайлы  хабар  –
 
ол,  осы  облыс
 
ҿткен 
жылдың  соңғы  айында  Шымкент  қаласының  ең  кҿрнектi,  ең  ҽсем 
жерiне Фараби бабамызға ескерткiш орнатыпты. Ескертiш маңындағы 
жиналған халыққа ҽңгiме айтып тҧрған облыстың бас сҽулетшiсi Ғабит 
мырзаның  сҿзiн  тыңдай  менiң  алған  ҽсерiмнiң  шегi  жоқ  едi.  Бабамыз 
сонау  алыс  қалған  ғасырдан  қанат  байлап  ҥшып  келiп  сҽулетшiнiң 
сҿзiн  тыңдап  тҧрған,  адамдар  арасындағы  перiштедей,  осы  арада 
болып  жатқан  жақсылыққа,  имандылыққа  арнайы  ҧшып  келiп  куҽ 
болғандай, егер жер пенделерi кiсiлiк жолдан сҽл ауытқыса қайта кҿкке 
кҿтерiлiп  кетуге  дайын,  қанатын  серпiп  қалса  болды  кҿзден  ғайып 
боларлықтай,  сонысымен  кiсi  кҿңiлiне  жамандық  кiргiзуге  мҥмкiндiк 
бермейтiндей ҽсер қалдырады екен…
 
 
Айтылып  жҥрген  ҽңгiмелерге  қарағанда  бҧл  облыста  Орда 
басында  жҽне  тағы  да  бiрнеше  қасиеттi  мекендерде  болашақ  адам 
жанының  рухани  байлығына  айналар  дҥниелер  салынып  жатса 
керек…
 
 
Қазақ  халқының  дендi  ҥлесi  тҧрып  жатқан    қасиеттi  Қаратау 
ҿңiрiнде,  Қазығҧрт  бҿктерiнде  болып  жатқан  бҧл  iс
-
ҽрекеттердiң 
кҿпшiлiк  кҿңiлiне  иман  шырағын  жағардай,  қолмен  iстегендердiң 
мақтаныш 
сезiмiн 
қозғайтын, 
кҿзi 
кҿргендердiң 
кҿңiлiн 
оятатын,естiгендердiң  ҽуестiгiн  қоздыратын,  жалпы  қоғамды  парасат 
пен жақсылыққа бастайтын қҧбылыс екенiнде сҿз жоқ.
 
 
Лҽйiм,  тек  бiр  ҿңiр  емес,  бҥкiл  қазақ  даласында  ҽр  жылымыз 
қадiрлi  қимасымыздай,  аяулы  анамыздай,  қамқоршы  атамыздай  ҽсер 
қалдыра,  бiзге  берiп  ҥлгермегендерiн  орнын  басар  жаңа  жылына 
аманатқа ҿткiзе отырып қоштасқай!
 
 
Барлығымызға  да,  1996  жыл,  имандылық  пен  мейiрiмнiң, 
тоқшылық пен молшылықтың басы болып келгей!
 
 
Бҧл
 
жыл  –
 
Аллатағаланың  шапағаты  жауған,  шаңырағымызға 
iзгiлiк  пен  қайырым,  ақ  пейiл  мен  таза  ниет  деген  балапан  ҧшыратын 
бақыт қҧсы  ҧя салған баянды қоңыс тапқан жыл басы  болып келгей! 
Бҧл  жылда  қолымыз  iзгi  iстерден,  ойымыз  имандылық  ниеттен 
босамағай!
 
 
 
2.7. 
“Ақтау
-
Сити” –
 
арман қала
 
 
 
Қазақ  халқының  аузында  ―жақсылық  хабар!‖  деген  ҽдемі  сҿз 
тіркесі  бар.  Біз  бҥгін  ҽңгіме  еткелі  отырған  ―Ақтау
-
Сити  жобасы‖  атты 

 
85 
ҽңгімемізді  сондай  хабарлар  қатарына  қосқалы  отырмыз.  Басқа  да 
хабарлар  болып  жатады.  Солардың  бірі  біздің  ҿлкемізге  осы  жылы  
―жаңа  ҽкім  тағайындалыпты‖  деп  жетті.  Ҽрине  бҧл  хабар  ел  ҥшін  де, 
жер  ҥшін  де  ең  басты  уақиғалардың  бірі.  Ҿйткені  сол  ҿлке  мен  сол 
жерде  тҧратын  халықтың  тағдыры  сол  кҥннен  бастап  ҽлгі 
тағайындалған  кісінің  қолына  ҿтеді.  Ҿзінің  ел  алдындағы  азаматтық 
міндетін  тҥсінген  жанға  одан  ҿткен  ауыр  жҥк  жоқ  болар.  Ал  еңбегін 
халыққа бағалата алса, халықтың рахметіне бҿлене алса ҽкім атанған 
жанға бҧдан ҿткен қҧрмет бола қоймас... 
 
 
Ал  ҽлгідей  хабар  жақсылыққа  болып  елді  жаңа  жетістіктерге 
бастайды ма, ҽлде ҿз орнынна сҽйкес келмеген жан ҽкім болып келіп 
ел берекесін кетіре ме, не болса да ел тағдыры сол кісінің қолында...  
 
Сайланғанның  қайта  сайланатыны  секілді,  тағайындалған  ҽкімнің 
ауыстырылатыны  да  белгілі.  Содан  болар  ―жаңа  ҽкім    елімізге  не  
ҽкелер екен, кетерінде жерімізге не қалдырар екен‖ деген ой бҽріміздің 
де басымызды бір аралап шығары сҿзсіз...
 
 
Маңғыстау  ҿлкесіне  жаңа  ҽкім  тағайындалғанына  бір  жылға 
жуықтап  қалды.  Қҧдайға  шҥкір,  осы  бір  жыл  Маңғыстау  ҥшін  ерекше 
ҿрлеу кезеңі
 
болды десек асырып айтқан бола қоймас. 
 
 
Біздің  бір  байқағанымыз  соңғы  келген  жаңа  ҽкімнің  жҧмысқа 
деген ынтасы мен жҧмысты жҥргізу екпіні, маңындағы қызметкерлерді 
―ақырын  жҥріп,  аңдап  басу‖  ҽдетінен  шығарып  жіберген  секілді.  
Облыста  тындырылып  жатырған
 
істер  туралы  жҧртшылық  хабардар. 
Сондықтан  да  бҥгін  біз  осы  мақаламыздың  желісі  етіп  жеткен 
жетістіктерімізді  емес,  баршамызды  елең  еткізген  жаңа  жоба  туралы, 
ҿзіміздің Ақтауды ҽлемдік Ақтау еткелі тҧрған ―Ақтау
-
Сити‖ жобасына, 
Ақтаудың болашағына арнамақ
 
болып отырмыз...
 
 
Сан  ғасырлар  бойы  біздің  қасиет  қонған  осы  ҿлкеміздің  тҿсінен 
дҥбір  арылмай  қойған  болатын.  Жердің  қасіреті  қалыңдай  тҥссе 
ҧлдарының  намысы  да  ширыға  тҥсетіне  белгілі.  Бірақ  олар  қанша 
тырысса  да  басына  тҿнген  тоқпақтан  қҧтыла  алмай
-
ақ  қойды.    Еліміз 
сол  тағдырға  талай  қайрат  кҿрсете  жҥріп,  амалсыз  шыдаған. 
 
Жаратқаннан  жақсылық  кҥтуден  жалықпаған.  Қанағатымен 
қарнын  тойғызып,  болашағынан  ҥміт  кҥткен.  Ауыр  тағдырдың  ақыры 
бір ҿтеуі болуға да тиіс болатын.
 
 
Міне  мынау,  15  жасқа  толғалы  жатқан  егемендігіміз,  ҽлемге  кҿз 
тігіктіріп  отырған    ҿлкеміздің  ҿркендеу  қарқыны  халық  ҥмітінің 
ақталғаны деп ойлаймыз. 
 
 
―Ақтау
-
Сити‖  жобасы  да  халқымыздың  талай  ауыр  кезеңде 
қанағат пен шҥкіршілік еткенінің ҿтеуі секілді.
 
 
Аз  уақытта  тындырған  істерімен  аты
 
зор  қҧрметке  бҿлене 
бастаған  Маңғыстау  облысының  жаңа  ҽкімі  Қырымбек  Елеуҧлы 
Кҿшербаев  кҽдімгі  ертегілерде    кездесетін  қиялдағы  батыр  тҧлғаға 
айнала бастады...
 
 
Бір жобадан соң бір жоба... Бір істен соң келесісі... 
 

 
86 
 
Тоқтау жоқ...  Қарқын бар...
 
 
Тоқырау жоқ...  Ізденіс бар...
 
 
Демалыс жоқ...  Қортынды бар...
 
 
Тындырылып жатырған істер мен туындап жатқан жаңа жобалар 
ҽкім  маңында  сембісіз,  жексембісіз  жҥргендердің  кҿкірегіне  мақтаныш 
сезімдерін оятып, осы істе менің де ҥлесім бар дегізуде...
 
 
Біздің  ойымызша  солардың  ең  шоқтығы  биігі  ―Ақтау
-
Сити‖ 
жобасы болмақ.
 
 
Облыс  ҽкімі  Қырымбек  мырзаның  басында  туындап,  жарты 
жылдан  бері  ҽлемнің  кҿптеген  сҽулетшілерінің  талқылауына  тҥскен, 
ҽлем  экономистерінің  сараптауынан  ҿткен  ―Ақтау
-
Сити‖  жобасы  іске 
асырылған  кезде
 
тек  қана  ақтаулықтардың  емес,  Қазақстан 
Республикасының 
барлық 
азаматтарының 
мақтанышына 
айналатынына  сенімдіміз.  Оған  дҽлел  ретінде  ҿзіміз  араласпасақ  та 
Астанада  тындырылып  жатырған  істерді  ҿзіміз  тындырғандай 
сеніммен  қабылдап,  іске  асқан  жобалар  ҥшін  мақтаныш  сезіміне 
бҿленіп жататынымызды алға тартуға болады...
 
 
Барлық  адам  пендесі  адамзат  баласы  тындырған  жақсы 
жетістіктер  ҥшін  мақтана  алады.  Жаратылыстың  адам  баласының 
адамгершілігі  атты  дҽрежесіне  сыйланған  сол  қасиет  арқасында 
Гагарин космосқа ҧшқанда жер шары боп қуанышқа бҿленгені  соның 
дҽлелі. 
 
 
Біз  бір  топ  ақтаулықтар  Дубай  қаласында,  араб  теңізінің 
жағасында  тындырылып  жатқан  істер  мен  салынып  жатырған 
ғимраттарды  кҿріп,  жалпы  адамзат  баласы  ҥшін,  олардың  ҿнері  мен 
ақылына деген ерекше сезімді бастан ҿткізіп келдік... Адам баласының 
қандай істі де тындыра алатынына кҿз жеткізіп қайттық... 
 
 
Сондықтан  да  ―Ақтау
-
Сити‖  жобасын  біз  ерекше  қуанышпен 
қабылдап, болашағынан ҥміт кҥтудеміз.
 
 
Оған бірнеше себептер бар.
 
 
Біріншіден,  біз  бҧл  жоба  арқылы  озықтардан  ҿнеге  алатын 
болдық.  Ақтау  Сити  қаласы  салынса  жалпы  сҽулет  пен  қҧрылыс 
ҿндірісіне  айналысатын  бар  маманға  қажетті  кҿрнекті  қҧрал    етіп 
пайдаланатын  ғимраттарымыз  болмақ...  Жҧмыс  жасау  ҽдісіміз 
болмақ...
 
 
Екіншіден,  бҧл  жоба  іске  аса  қалған  кҥнде
 
ол  беті  ашық  оқулық 
қҧралына  айналмақ.  Бҧл  жоба  ҧзақ  жылдар  бойы  ―қҧрылыс  ҿндірісін 
ҧйымдастыру жҽне технологиясы‖ атты пҽннен сабақ берген біз секілді 
ҧстаздың тҥсінігі бойынша  қҧрылыс салудағы теория мен тҽжрибенің 
ҽліппесіне айналмақ...
 
 
Ҥшіншіден жастар тҽрбиесіне, олардың (қҧрылысшы жастардың) 
еңбекке кҿқарасы мен сапа туралы тҥсінігіне ҽсер ететін болады... Бҧл 
ерекше  нҽрсе.  Жастардың,  жалпы  адам  баласының  ҿзінің  кҿріп 
ҿскенінен  артықты,  жақсыны  арман  ететіні  табиғи  қҧбылыс.  Ендігі 
жерде  (Ақтау
-
Сити
 
салынып  болған  кезде)  біздің  жастарымызға 

 
87 
―Ақтау
-
Сити‖  жобасы  бойынша  салынған  ғимраттар,  жетістіктер 
ҥйреншікті  нҽрсе  болып  қабылданады.  Болашақ  сҽулетшілеріміз  бен 
қҧрылысшыларымыз одан да оза тҥсуге тырысатын болады... 
 
Бҧларға  қоса  жаңа  технология  мен
 
ғылым  жетістіктерін  пайдалану, 
жарасым мен ҽсемдікті қабылдау, ақыл мен ой ҿрісің дамуы... тағысын 
тағылар...
 
 
Ендігі жерде біздің жасымызға да, жасамысымызға бҧл жаңа қала 
ҽсемдік  пен  мҽдениеттің,  ҿнер  мен  ақылдың  туындысы  ретінде 
тҽрбиелік  ҽсер  бере  бастайтыны  сҿзсіз.  Бізге  бҧрын  қҧрылыс  деген 
шашылып  жатқан  шеге  мен  қатып  жатқан  бетон  болып  елестейтін 
болса,  ендігі  жерде  қҧрылыс  алаңы  дегеніміз  ең  таза  ҥйдің 
ауласындай,  ең ҧқыпты қожайынның шаруашылығындай деген тҥсінік 
қалыптастырмақ. Оның қиын нҽрсе емес екенін мойындатпақ... Содан 
барып  ҧрпағымыз  ―бізге  ондай  қайда?‖  дегізер  кертартпалықтан 
қҧтылатын болады...
 
 
Тҿртіншіден  ―Ақтау
-
Сити‖  алаңының  ҿндірістік  тҽжрибе  алаңына 
айналатыны сҿзсіз...
 
 
Бесіншіден...  Санай  беріп  қайтеміз,  бҧл  жобаның  бізге  берер 
ҥлгісі  де,  біздің  бҧл  жаңа  қаладан  ҥйренеріміз  де  мол  болатынына 
сенімдіміз...
 
Біз  Дубайдағы  ―Дубай
-
Марияна‖  атты  салынып  жатқан  жаңа  қаланы 
аралап  кҿрдік.  ―Ақтау
-
Сити‖  қаласы  соның  кҿшірмесі  болмақ.  Біз 
соларды кҿре жҥре Ақтаудың болашағын кҿзімізге елестете, болашақ 
жаңа  қала  ҥшін,  болашақ  Ақтауымыз  ҥшін  іштей  мақтаныш  сезіміне 
бҿлендік. 
 
 
Бҧл  жай  мақтаныш  емес,  бҧл  ҿмір  кҿрген,  ҿмір  сҥрген  адамның 
ҿз елінің жетістігі ҥшін азаматтық мақтанышы! 
 
 
Мен  Қазақстан  Республикасының  азаматы  ретінде,  Қазақстан 
Жазушылар  одағының,  Қазақстан  Сҽулетшілер  одағының  мҥшесі 
ретінде,  Ақтау  қаласының  жай  ғана  тҧрғыны  ретінде  Қазақстанның 
Тҽуелсіздігіне 15 жыл толар
-
толмаста біздің Отанымыздың бір облысы 
ғана  ҽлемді  елең  еткізерлік  осындай  қимылға  бара  алуына  деген 
мақтаныш сезіміне бҿлендім! 
 
 
Бҧл біздің қаламыздың емес, облысымыздың ҥлкен жеңісі! 
 
 
Бҧл  жобаны  біз  Қырымбек  Елеуҧлының  саясаткерлігінің,  
экономика  саласындағы  білімпаздығының  арқасында  тындырылған 
ҥлкен нҽтижелі ісі деп есептейміз. 
 
 
Олай  дейтініміз  миллиартаған  доллар  шетел  қаржысы  Каспий 
теңізі  мен  Ақтау  қаласы  ҥшін,  Қазақстан  мен  қазақ  халқы  ҥшін  еңбек 
ете бастайды. 
 
 
Бір тиынын босқа шашпайтын, ақша санап ҥйренгендер ҿздері де 
пайда табады, сонымен қоса  олардың ҽлемдік озық технологиясы мен 
озық  тҽжрибесі
 
біздің  қаламызды  ҽлем  мойындаған  озық  деңгейге 
жеткізуге қызмет ететін болады. Біздің болашақ істерімізге ҥлгі бермек. 
Біз бҥгін олардан ҥйренерміз, мҥмкін ертең олардан асып та тҥсерміз.
 

 
88 
Осындай жолға  басылған қадамды қалай мақҧлдамассың! Қалай ―Сҽт 
сапар саған, Ақтау
-
Сити‖ демессің!..
 
 
Бҧл  Елбасымыздың  Қазақстанды  озық  50  ел  қатарына  қосу 
бағытындағы 
жоспарының 
Маңғыстаудағы 
кҿрінісі 
болмақ. 
Маңғыстаулықтардың сол ҥндеуге қосқан ҥлесі болмақ!..
 
Енді ҽңгімемізді Ҽмірлік еліне, Дубай қаласына қарай бҧратын болсақ, 
ол  елде  бар  істелінініп  жатырған  шаруа  жеке  бір  кісінің  емес,  тҧтас 
қауымның кҿңілін табуға арналатын секілді. 
 
 
Мысалы  кҿшеде  ҿсіп  тҧрған  ҽр  тҥп  гҥлдің  асты  жеке
-
жеке 
қопсытылатын кҿріп ҿскен бала қалай еңбек етуге ҥйренбесін?.. 
 
 
Қолдан  егілген
 
ҽр  пальма  ағашының  тамырына  су  тамызып 
жатқан система, сені ҥнемшілдікке баулымай қайтеді. 
 
 
Адам  кҿшеде  ҿсіп  тҧрған  ҽр  пальма  ағашын  мемлекет  жеке 
адамдардан  он  мың  долларға  сатып  алатынын  біле  тҧра  қалай 
жапырағын жҧла алмақ?!
 
 
Олар, екі миллион жҧрты бар ел, бес миллион келімсекке жҧмыс 
тауып беріп отыр. Барлығының ҿз орны бар, ҿз қҧқы бар. Бірін бірімен 
араздастырар  сылтау  қалдырылмаған.  Бҽрі  шешілген.  Қалай  риза 
болмассың. 
 
 
Ол  елдің  сҽулетшілерінің  қабылдаған  жобалары,  мемлекет 
басындағылар  шығарған  заңдары  ел  адамдарына  тҽртіп  бҧзуға 
мҥмкіндік қалдырмайтын секілді. 
 
 
Еске тҥсіп отырған бір мысалды жҧрт назарына ҧсына кетелік. Ол 
елде  автокҿліктер  номерінің  қатар  саны  кісінің  қоғамдағы  орнын 
білдіреді екен. Ҽріптеріне кҿңіл бҿлінбейді. Мысалы бір орынды саны 
бар  машина  кездесіп  қалса  сіз  олмашинаны  бір  шейхтың  машинасы 
деп  ойлайсыз,  жҽне  атағына  сҽйкес  қҧрмет  кҿрсетесіз.  Ал  екі  не  ҥш 
орынды  сандарды  кҿбіне  мансаптылар  мен  қалталылар  иеленетін 
секілді.  Оларға  жай  адамдардың  шамасы  жете  қоймайды.  Тҿрт 
орынды,  бес  орынды  номері  бар  машиналарда  кездеседі.  Бір 
таңқаларлық  нҽрсе  барлық  номерлер  аукцион  арқылы  сатылады.  Бір 
орынды  номерлер  бағасы  кейде  машинасынан  ҥш
-
тҿрт  есе  қымбатқа 
тҥседі  екен.  Ең  керемет  машиналар  бағасы  80  мың  доллар  болатын 
болса,  сол  машинаға  тағылатын  номер  аукционда  300  мың  долларға 
дейін  кҿтерілген  кезі  болған.  Жай  халық  тҿрт  не  бес  орынды  
номерлерді  аукционда  ең  тҿменгі  бағаларға  сатып  ала  алады. 
Олардың  заңы  номер  беретін  қызметкерлердің  ҿз  жҧмысын  жеке  бас 
пайдасына  асыру  мҥмкіндігінен  айырған.  Тағы  бір  қызығы  сіз  номерді 
бір
-
ақ рет аласыз. Машинаңыз ескірсе сол номеріңіз келесі машинаға 
қалады.  Екі  машиналы  болғыңыз  келсе  аукционға  барып  тағы  бір 
номер  сатып  аласыз.  Арабтардың  басқа  заңдары  да  осы  секілді. 
барлығы да мемлекет қазнасына еңбек етіп жататын болса керек.
 
 
Эмират  арабтары  қу  медиен  ақ  шағыл  қҧм  далаға  гҥл  жайнаған 
қала  салып  алыпты.  Аяқ  басар  бос  жер  жоқ.  Ғимраттар  мен  жолдар, 
олардан  бос  жерге  кҿк  шҿп  егілген.  Біздердегі  секілді  ―шҿпті  баспа‖ 

 
89 
деген жазу жоқ. Бірақ шҿпті бастырмаудың бар амалын істеген. Адам 
жҥретін  жерлерге  тас  тҿсеген.  Орынсыз  ҿтуге  тырысуы  мҥмкін 
жерлерге  ағаш  егіліп,  араларына  биік  шарбақ  салып  тастаған. 
Амалсыз мҽдениетті боласың.
 
 
Бҥкіл елінде кҿшеде тҧрған бірде бір ГАИ қызметкері кездеспеді. 
Барлық  қозғалыс  бағдаршаммен  жҽне  жол  бойындағы  кҿпірлер  мен 
жол айрылықтары арқылы реттелген..
 
 
Ҥйлердің тҧрмысқа бейімділігі адамды таң қалдырады. Біз аралап 
кҿрген  отыз,  қырық,  елу  қабатты  он  екі  ҥй  бір  ауыл,  не  шағын  қала 
секілді.  Ҥйлер  арасын  екі
-
ҥш  қабатты  аласа  ҥйлермен  жалғастырған. 
Сол  ҥйлердің  екінші
-
ҥшінші  қабаттарында  автотҧрақ,  паркинг. 
Автотҧрақ тазалығы біздің мҽдениет сарайынан кем емес. Ҽр машина 
қойылатын жерде машинаның шығаратын газын сорып алатын арнайы 
қондырғы.  Бірнеше  жҥз  машина  тҧрған  жерде  танауыңды  жыбыр 
еткізер  бір  иіс  жоқ.  Далада  40  градус  ыстық,  автотҧрақ  іші 
қоңырсалқын. Бірінші қабатында ресторандар мен кафелер. Дҥкендер 
мен  клубтар.  Спорт  кабинеттері  мен  балалар  ойнайтын  алаңдар. 
Мектеп  те,  бала
-
бақша  да,  спорт  алаңы  да  сол  жерде.  Теңізден  200
-
300  метрдей  жердегі  ҥйлерге  канал  арқылы  теңіз  суын  айналдырып 
канал  жҥргізіп  қойып,  оған  қоса  бассейін  де  салып  кетіпті.  Кішкентай 
балалар  ойнайтын  алаңға  қҧм  тҿгіп  тастапты.  Балалар  шашып 
тастаған  қҧмды  ауық
-
ауық  қызметшілер  жинастырып  кетіп  тҧр.  Кешке 
қарай  ҽсем  сазды  фонтандар  аспанға  маржанын  шаша  шапшығанда 
қарай  бергің  келеді.  Бҧл  елде  ҽлгідей  ауылға  бір  септик  салады  екен 
де,  кешке,  адамдар  ҧйқыға  кеткенде  арнайы  машиналар  сорып  алып 
кетеді  екен.  Бір  ауылдың  системасы  бҧзылып  жҿндеу  керек  болса, 
басқа  ауылға  зияны  жоқ,  барлығы  бҿлек
-
бҿлек  жобаланған.  Қҧрылыс 
салу  қарқыны  соншама  тез.  Біраз  елді  кҿрген,  қырық  бес  жыл 
қҧрылысшы атанған менің ҿзім ҿз кҿзіммен кҿрмесем басқаның сҿзіне 
нанатын емес екенмін. Қалай қызықпассың?!
 
 
Далада  дем  алдырмастай  ыстық,  ал  бір  алып  ғимраттың  ішінде 
арабтар тау басынан тҿмен қарай ызғытып шаңғы теуіп келеді. Далада 
тынысыңды  тарылтар  ыстық,  ал  ҽлгі  алып  қҧрылыстың  ішінде  20 
градус  аяз.  Адамдар  суық  сібірдің  тҧрғындары  секілді  тҧмшаланып 
киініп алған.  
 
 
Дубайда  ҥйлер  ҿте  биік  салынады,  тіпті  180  қабат  ҥй  салынып 
жатыр. Екі жылдың ішінде 80 қабатын бітіріп тастапты...
 
 
Біраз  ҥйлер  бір  ауылға  біріктірілген,  сырттан  ешкім  ҿзбетінше 
келе  алмайды.  Ҿйткені  сырттағы  қақпа  ашылу  ҥшін  сен  алақаныңды 
электрон жҥйге басып, ―сен‖ екеніңді білдіруің қажет. Электрон жҥйесі 
сені  ―сен‖  деп  таныса  есік  алдындағы  қарулы  ҽскери  кҥзет  ішке 
кіргізеді.  Бҧл  маңайда  да  тҽртіп  бҧзуға,  ҧрлық  қылуға  мҥмкіндік 
қалдырылмаған.
 
 
1994  жылы  Қытайға  барған  бір  сапарымда  қытай  қазақтары 
―қытай кҿргенін істейді‖ деп қытай халқын келемеш ететінін естіп едім. 

 
90 
Кҿргеннен  ҥлгі  алып,  дҥние  жҥзінде  қандай  жаңалық  бар  деп  ҽлемді 
кезіп  жҥретін  американдықтар  мен  ағылшындар,  жапондар  мен 
қытайлар,  ―кҿргенінен  кҿз  ақы  алып‖,  бҧ  кҥнде  бҽрі  озықтар  қатарына 
қосылды.
 
 
Адам да, маман да кҿргенінен ҥлгі алады. 
 
 
―Ақтау
-
Сити‖  жобасының  еліміздің  жалпы  қҧрылыс  мҽдениетін 
дамытуға тигізетін пайдасының орасан зор екеніне тҥсіну ҥшін арнайы 
білімнің қажеті жоқ деп ойлаймын.
 
 
Сол  секілді  ―Ақтау
-
Сити‖    жобасының  адам
 
психологиясына 
тигізер  ҽсері  де  мол  болмақ.  Жақсыны  адамдар  сақтайды  да,  қҧрмет 
тҧтады. Ақтау қаласының кҿшесіне гҥл егіле бастағанда гҥл тағдырын 
ойлағанбыз,  тентектер  жҧлып  тастайды
-
ау  деп  қынжылғанбыз.  Жоқ, 
бҽрі орнында, кҿз қуандырып ҿсіп жатыр. 
 
 
Біз
 
сҧрастыра  жҥріп  ол  елдің  аз  ғана  уақытта  озықтар  қатарына 
қосылуының  басты  себептерін  анықтауға  тырыстық.  Сҧрақтарымызға 
алған  жауаптарымыздан  тҥйгенімізді  баяндап  кҿрелік,  басты 
себептерін атап ҿтуге тырысалық...
 
 
Ең алғашқысы –
 
елдің ауызбірлігі. Бҧдан қырық жылдай бҧрын ол 
елдің  бір  данасы  ел  басын  біріктіре  алған.  Енді  халқы  сол  патшасын 
пайғамбар  дҽрежесіне  кҿтеріп,  атын  аңызға  айналдырып  алып,  ел 
бірлігіне еңбек еткізуде;
 
 
Ел  басшылары  шетел  қаржысын  ҿз  жеріне  тартудың,  дҧрыс 
пайдаланудың тиімді жолын тапқан;
 
 
Басқа  ел  ғалымдарының  ақылын,  тҽжрибесін  пайдалану  ең 
жоғары орында тҧр;
 
 
Халқының 
жаңалыққа 
деген 
ынтасы 
қалыптасқан. 
Ел 
басшыларының, 
депуттатарының, 
мемлекеттік 
органдарының 
қабылдаған шешімдерін талқыға салып жатпайтын секілді...
 
 
Біз 
Маңғыстау 
облыс 
ҽкімінің 
жанындағы 
―Градсовет‖ 
мҽжілістерінде  Жаба  ауқамын,  оған  кететін  ондаған  миллиарда  АҚШ 
доллары  жобасындағы  қаржы  мҿлшерін,  ҥйлердің  кҿп  қабаттылығы 
мен  қҧрылыс  уақытының  қысқалығын  естігенде  кҿңілге  кҥдік  кірген 
кездері  де  болған.  100  мың
 
халық  тҧратын  қаланы  бірден  жобалап, 
бірден  бастап,  осыншама  аз  уақытта  салып  болуға  болатынын 
бҧрынғы  ҿз  тҽжрибеміздің  қортындыларына  сҥйене,  қҧрылысшы 
ретінде, біз қиялымызға сыйғыза алмайтын едік. 
 
 
Дубай сапары осы кҥдіктерден айықтырды.
 
 
Ҿздері сайлаған ел басшысына сене білген олар бір жеңнен қол, 
бір  жағадан  бас  шығарып,  ҿркендеудің  дҥние  жҥзінде  жоқ  қарқынын 
туғызып,  кҿптеген  ҿндірістік  істерде,  қҧнарсыз,  сусыз  далада  тіршілік 
ету  жолдарын  тауып  барша  дҥниеге  бейбітшілік  пен  ауызбіршілікте 
ҿмір  сҥрудің,  еңбек  пен  ақылға  сҥйенудің  қортындысының  қандай 
нҽтиже беретінін дҽлелдеп берер ҥлгілер ҧсыныпты.
 
 
Шетелдік инвестиция мен шетелдік ақыл бҧлар дамуының басты 
қҧралы  болғанға  ҧқсайды.  Басқа  елдерді  қоя  тҧрып,  олардың 

 
91 
Қазақстан  азаматын  қалай  пайдаланғаны  туралы  бір  мысал  келтіре 
кетелік. Ҿзімен келісілмегендіктен ол кісі атын атауды жҿн кҿрмедік. 
 
Қазақстанның  бір  талапты  да  білікті  жігіті  ҿз  ақылы  мен  қуатын  1990 
жылдары  Қазақстанда  пайдалану  мҥмкіншілігін  таппай  жаңа 
қарқынмен  дамып  келе  жатқан  Эмираттар  еліне  барыпты.  Ол  елде 
іскер  кісілерге  жол  ашылғаны  соншалық,  ҽлгі  қазақ  он  шақты  жылда 
ҿндіріске миллиардтаған қаржы жҧмсай алатын дҽрежеге жетіпті жҽне 
ел  ҿндірісіне  салатын  қаржысының  мҿлшері  арқасында  сол  ел 
королінің  сҥйіктілерінің  біріне  айнала  алыпты.  Біздер  ҽлгі  қазақтың 
самолетімен  Алматыдан  Дубай  ҧштық,  сол  кісінің  ел  басшысынан 
сҧрап  алған  тік  ҧшағымен  араб  эмираты  астанасы  Абу  Дабиді 
аспаннан  байқауға  мҥмкіндік  алдық.  Сол  кісі  қаржысына  тҧрғызылған 
ҥйлерді  тамашалап,  сол  кісі  қатысқан  жобаларға  таңдай  қақтық.  Сол 
кісінің  арқасында  кҿптеген  кісі  сыртынан  ғана  қарай  алатын 
ғимраттардың  жертҿлесіне  дейін  тамашаладық.  Теңіз  астындағы 
ресторан  мен  44  тонна  алтын  жҧмсап  салған,  бір  мезгілде  44  елдің 
елшілігін қабылдай алатын сарайды кҿрдік.
 
 
Қырымбек  Елеуҧлының  фантазиясынан  туындаған  ―Ақтау  Сити‖ 
жобасын  қолдаған  Біріккен  Араб  Эмираттарының  королі  елінің  біраз 
мамандарымен бірге сол қазаққа да осы жобаны іске асыру ҥшін еңдек 
етуді тапсырыпты.
 
 
Бҧл  кҥндері  Ҽмірлік  елінен  жаңадан  дамып  келе  жатқан  елдер 
тҥгілі  Америика  бастаған  ең  дамыған  елдердің  де ҥйренетіні  жетерлік 
екен.
 
 
Бар  болғаны  екі  миллион  елі  бар  бҽдҽуй  кҿшпенділер,  бес 
миллион  келімсектерінің,  миллиардтаған  шетел  қаржысының  кҥшімен 
қу  медиен  даласын  гҥлстанға  айналдыра  алыпты.  Басқаларға 
дандайсый  қарайтын  ағылшындар  мен  француздарды  сол  шҿл 
даланы  бір  кҿріп  қайтқанын  ҿздеріне  мақтаныш  ететіндей  дҽрежеге 
жеткізіпті.
 
 
Ақтау
-
Сити  қаласының  жобасы  кҽзір  Америкада  дҥниежҥзінің 
кҿптеген  атақты  сҽулетшілерінің  (88  ел  сҽулетшілері  тартылған) 
қатысуымен іске асырылуда.
 
 
Бҧдан  жарты  жыл  бҧрын  Қырымбек  Елеуҧлының  басында 
туындап,  нақты  ҧсынысқа  айналған  бҧл  ой  тҥйіні  жақын  арада, 
соншалықты аз уақытта, ҿз жемісін бере бастамақ.
 
 
Ҽлемдік  жаңа  технология  мен  алдыңғы  қатарлы  жетістіктерді, 
ҽлемдік  ақыл  мен  адам  кҥштерін  пайдалаудың  ҧтырлы  ҽдістерін 
пайдалану  бір  кездерде  жапондар  мен  американдықтарды,  кейін 
еврейлер  мен  арабтарды  алға  шығарса,  ендігі  жерде  сол  ҽдістерге 
біздің  Қазақстанымыздың  да  бет  алғаны  байқалады.  Соның  айқын 
дҽлелі осы Ақтау Сити жобасы болмақ.  
 
 
Бҧл  елдің  халқы  ҿздерінің  шҿл  даласына  іскерлігінің  арқасында, 
ҽлемдік жаңалықтарды пайдаланудың арқасында жайқалған орманды 
жолдар мен гҥл жайнаған қалалар салып ала алды. 
 

 
92 
 
Олар  адамзат  мҽдениетінің  соңғы  екі  мың  жылдық  ғҧмырында 
теңдесі  жоқ,  ―Ҽлемнің  сегізінші  кереметі‖  атала  бастаған  Дубай 
пальмасын, жеті жҧлдызды қонақжай ғимратын ҿмірге келтіре алыпты.  
 
Біз  ҿз  ҧлтының  діні  мен  ғҧрпын  сақтай,  ҿз  қаражаттары  мен  ҿзге  ел 
капиталдарын  ҧтымды  пайдалана  ҿз  елінің  адамдарына  ―жҧмақ  жай‖ 
жҽне сол елде еңбек етіп жҥрген басқа ел адамдарының адал, сапалы 
еңбек  етулері  ҥшін  барлық  мҥмкіншіліктерді  ҧйымдастыра  алған  елді 
кҿріп келдік. 
 
 
Біз Каспий жағасында ―Ақтау Сити‖ қаласының аз ғана жылда бой 
кҿтеретініне сенімді болып қайттық. 
 
 
Ҿйткені  бҧндай  қарқын  біздің  ел  дамуында  да  толық  байқалуда. 
Нҧрсҧлтан Ҽбішҧлының ҽлемдік дамудың озық ҥлгілерін Қазақстанның 
дамуына тиімді пайдалануы елімізді бар болғаны 15 жылда қарқынды 
дамып келе жатқан елдер қатарына кҿтерді.
 
 
Ҽлем  сҽулетшілерінің  фантастикалық  ойларынан  туындаған 
жобалардың Астанадағы ҥлгілері біздің мақтанышымызға айналды. 
 
Сол  ҥлгілер  секілді  ―Ақтау
-
Сити‖  жобасы  да    Қазақстанның    зор 
қарқынмен дамитынына, жарқын болашағына кҿз жеткізе тҥседі.
 
―Ақтау Сити‖ тек қана маңғыстаулықтардың мақтанышы болып қалмай 
біздің байтақ Қазақстанымызға да ҥлгі бола алады деп сенеміз.
 
 
Абай  атамыз  ―болмасаңда  ҧқсап  бақ,  бір  жақсыны  кҿрсеңіз‖  деп 
тегін айтпаған екен. 
 
 
Отанымыздың  қазіргі  даму  қарқыны  біздерді  тек  қана  жақсыға 
ҧқсап  емес,  жақсы  да  бола  аларымызға  сенімді  етеді.    Біз  тек  жақсы 
болып қоймай басқаларға ҥлгі де бола алармыз...  Неге болмасқа...
 
 
Екі  миллион  ғана  халқы  бар  Ҽмірлік  арабтар  теңіз  ортасына 
ҿздерінің ҧлттық белгісі пальма тҥрінде жасанды аралдар салып, қала 
тҧрғызады.  Теңізге  диаметрі  20
 
шақырым  ҽлемнің  картасы  тҥріне 
келтіріп  аралдар  салады  да,  ҽр  елге  сол  аралдарға  ҿз  мҽдениетімен 
аралды  мекендеуге  ҧрқсат  етеді.  Олардың  осы  еңбектерін    ҽлем 
ғалымдары ―ҽлемнің сегізінші кереметі‖ деп бағалайды...
 
Біздің олардан неміз кем?.. Арман деген сҿз мағынасы қандай ыстық... 
 
Армандап кҿрелікші...
 
 
Екі  миллион  халық  ауыз  біріктіріп,  соның  арқасында  ҽлемді 
таңдандырып  жатса,  жирма  миллион  талантты  да,  ҿнерлі  жастары 
бар,  шетсіз
-
шексіз  жері  бар,  Жаратқан  аямай  берген  байлығы  бар, 
егемен  ел  атанған,  жарқын  болашағы  бар,    біздер,  қазақтар    елі  неге 
ҽлемді  таңдандырмасқа!..  Неге  біз  ҽлемге  ҽлемнің  тоғызыншы 
кереметін сыйламасқа!.. 
 
 
Ниетімізді қанағатқа, аузымызды бірлікке жеткізе алсақ,  ҿнеріміз 
бен талабымыздың ол атаққа жеткізеріне мен кепілдік берер едім!..
 
 
Ақтау
-
Сити  жобасы  градсоветте  талқылаған  кезде  сҽулетші 
ағылшындарға  біз  жобаны  нақтылау  барысында  салынатын  ҥйлердің 
бейнесінде  қазақ  ҧлтының  сҽлеті  мен  болмысын  ҧмытпауды  сҧраған 

 
93 
едік.  Ендігі  жерде  жобаның  ҿндірістік  нҧсқаларын  талқылаған  кезде 
осы мҽселеге баса назар аударылса екен дейміз. 
 
 
Дҥние  жҥзінде  Ситилер  кҿп  секілді.  Біз  болашақ  ғажайып
 
қаламызға  қазақша  ат  қойған  дҧрыс  болар  еді
-
ау  деген  ҧсыныс 
жасаймыз.
 
 
Маңғыстаулықтарды  болашақ  Ақтау
-
Сити  қаласының  қазақша 
атын табуға атсалысуға, ҧсыныстар тҥсіруге шақырамыз..
 
 
Ал ҿзіміз ―Арман Қала‖ деген ат ҧсынамыз...
 
 
Жолың болсын Ақтау
-
Сити!.. 
 
 
Ел
-
жҧртыңа бақыт пен байлық ала кел, Арман Қала!
 
 
Іске сҽт!..
 
 
 
 
 
 
«Маңғыстау», 16.12.2006
 
 
 

жүктеу/скачать 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: