Сарлыбаева Л. М., Аскарова Ш. К

айналады. Ондағы қорытылмайтын затгар саны шұғыл 
төмеңцейді. Тұгас ядроның шығуьш ұлғайту үшін жэне 
қабыршақгану үрдісінің тиімділігін жақсарту үшін, астықтық 
дақылдардың кейбіреуін (қарақұмық, ас бүршақ, сүлы, арпа) 
қабыршақгандыру алдында көлемі бойьшша фракцияларға 
сұрыптайды.
Қабыргиақтандыру өнімдерін сүрыптау.
Бұл үрдіс дайын 
өнімді және өндІріс қалдықгарын (қабыршақгандырылған 
жэне 
қабыршақтандырылмаған 
ядроларды, 
бөлінген 
ядроларды және т.б.) бөлу үшін қажет. Ол жарманың 
сапасын, оның шығуын және сыртқы түрін жақсартып, 
жоғарлатады.
Тегістеу және жылтырату.
Сұлы, арпа жэне жүгеріні 
тегістейді, ал күріш, ас бұршақ және бидайды жылтыратады 
және тегістейді. Қабыршақганған дэн немесе қабыршақ- 
танған бөлшектенген дэн бетін тегістеуде тұқымдық жэне 
ұрықгық үлпалары алынады, сонымен бірге біраз алейронды 
және ұрық, кейбір дақылдардың ядросын жауып тұрған 
түктер (сұлы) алынады. Номерлі тегістелген жарманы 
өңціруде жармаларға дөңгелек немесе шар тәріздес пішін 
беріледі. Тегістеу сыртқы түрін, сақгалуын жэне кулинарлық 
қасиетін 
жақсартады. 
Тегістелген 
жарманы 
пісіруде 
ылғалдың дәннің ішіне (эндосперма) енуі жеңілдейді, пісіру 
уақыты қысқарады, суды сіңіргіиггігі жоғарлайды, піскен 
ботқаның пісімі және пісуі, қоймалжыңцығы жақсарады, 
бірақга тегістеу жарманың биологиялык құндьшығын 
төмендетеді, себебі клетчаткамен және ұрықпен бірге 
дәрумендердің, толық қанды ақуыздардьщ, минералды 
затгардың 
жэне 
липидтердің 
елеулі 
бөлігі 
алынып 
тасталынады. Жылтырату кезіңце күріш жэне ас бұршақ 
неғұрлым жағымды сыртқы түрге ие болады (тегіс 
жылтыратылған бет), ал арпа жармасында жэне бидайлық
30

номерлі жарма бөліктері неғұрлым шар тэріздес бола тұра, 
елеулі дөңгелектенеді.
Тазалау жэне сурыптау.
Салу алдында жарма темір 
қоспаларынан 
тазаланылады, 
содан 
кейін 
еленеді. 
Жарманының шығуы, астьщтың түріне жэне оны өңціру 
ісхиолоғиясына байланысты, сұлы үшін 45 % дан ауытқып, 
қабыршақталған ас бұршақ үшін 73 % ауытқып түрады.
Орау (қораптау).
Жарманы жаңа тоқымаға, зығыр- 
тоқымасына жэне мақта-қағаз қапшықтарға ІДІ жэне П 
категориялы стандартты салмақгы 50,65 жэне 70 кг қылыП 
салады. Оларды сонымен бірге қағаз бір қабатты пакеттерге > 
500 жэне ЮООкг сапмақга салады.
31

3
Ш Ы РЫ ҢДЫ ӨСІМДІК ШИКІЗАТЫ
Шикізатгы сақгау - кез - келген өнімнің өндіріс 
технология -сьшың құрамдық бөлігі.
Сақтаудың міндетгері болып табылады:
— шикізатты шыгынсыз немесе аздаған шығынымен 
сақгау;
— шикізат сапасын көтеру немесе сақгау.
Шикізатты дайындау:
— қоспалардан тазалау, партия бойынша сортгау;
— кептіру (мысапы, дэн немесе тұқымды) немесе 
консервілеу (мысапы, жемістер мен көкөністерді);
— қоршаған ортаның оңгайлы параметрлерін жасау жэне 
автоматгы түрде қолдану (мысалы, құрамы, салыстырмалы 
ьшғалдьшыгы, газдық ортаньщ температурасы және т.б.);
— эр түрлі зиянды жәндіктердің (жэндік, кеміргіш, құс 
жэне т.б.) енуінен және дамуынан сақгаулы қорларды қорғау;
— өндіріске беру үшін шикізатгы дайындау.
Консервілеу 
үшін 
пайдаланатын 
шикізаттарды
келесідей тошарға бөледі:
Түқымды жемістер қабығынан, жеміс жүмсағынан және 
түқымы бар бес ұялы камерадан түрады. Бұл топқа алма, 
алмүрт, айва, мушмула, жатады. Олар жоғары тағамдық 
құндылықпен, жақсы дэмдік қасиетімен ерекшеленеді жэне 
өңдеу үшін кұнды шикізат болып табылады.
Өсімдіктің қай бөлігі тамаққа қолданылуына байла- 
нысты көкөністер екі топқа бөлінеді: вегетативті және 
гениративті. 

жүктеу/скачать 7,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: