Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

155

решению Правительства Республики Казахстан или местного исполнительного органа, на 

сумму свыше десяти процентов  –  на основании закона или решения маслихата».

Сильной стороной Бюджетного кодекса является наличие резервов. Резервы Правитель-

ства Республики Казахстан и местных исполнительных органов образуются в составе ре-

спубликанского и местных бюджетов для финансирования затрат, не запланированных при 

разработке республиканского и местных бюджетов в силу их непредвиденности и требую-

щих безотлагательного финансирования в текущем финансовом году.

Таким образом, можно сказать, что бюджетный кодекс в последней редакции с допол-

нениями и изменениями на 2015 год наиболее полно отражает потребности бюджетного 

процесса в нормативно-правовом обеспечении.

Существуют и другие законодательные базы, на которых основываются регулирование 

финансовой системы Казахстана. Таковыми являются Кодекс Республики Казахстан «О на-

логах и других обязательных платежах в бюджет», Закон Республики Казахстан от 31 авгу-

ста 1995 года № 2444 «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан», Закон 

Республики Казахстан от 13 мая 2003 года № 415-II «Об акционерных обществах» и мн. др. 

Кратко перечислим некоторые из них. 

Закон Республики Казахстан от 18 декабря 2000 года № 126-II «О страховой деятель-

ности», в котором определяются основные положения по осуществлению страхования как 

вида предпринимательской деятельности, особенности создания, лицензирования, регули-

рования, прекращения деятельности страховых организаций, страховых брокеров и др., за-

дачи государственного регулирования страхового рынка и принципы обеспечения надзора 

за страховой деятельностью [4].

Закон Республики Казахстан от 20 июня 1997 года № 136-I «О пенсионном обеспечении 

в Республике Казахстан», определяющий правовые и социальные основы пенсионного обе-

спечения  граждан  в  Республике  Казахстан,  регламентирует  участие  государственных  ор-

ганов, физических и юридических лиц, независимо от форм собственности, в реализации 

конституционного права граждан на пенсионное обеспечение [5]. 

Закон Республики Казахстан от 31 января 2006 года № 124-III «О частном предпринима-

тельстве», который регулирует общественные отношения, возникающие в связи с осущест-

влением физическими и негосударственными юридическими лицами частного предпринима-

тельства, определяет основные правовые, экономические и социальные условия и гарантии, 

обеспечивающие свободу частного предпринимательства в Республике Казахстан [6].

Закон Республики Казахстан от 2 июля 2003 года № 461-II «О рынке ценных бумаг», в 

котором изложено регулирование общественными отношениями, возникающие в процес-

се выпуска, размещения, обращения эмиссионных ценных бумаг и иных финансовых ин-

струментов, определяет порядок регулирования и надзора за рынком ценных бумаг в целях 

обеспечения безопасного и эффективного функционирования рынка ценных бумаг, защи-

ты прав инвесторов и держателей ценных бумаг, добросовестной конкуренции участников 

рынка ценных бумаг [7].

Закон Республики Казахстан от 7 июля 2004 года № 576-II «Об инвестиционных фондах», 

где определяется правовое положение, особенности создания, деятельности, реорганизации 

и ликвидации акционерного инвестиционного фонда, условия и порядок создания, функци-

онирования и прекращения существования паевого инвестиционного фонда в Республике 

Казахстан и мн. др. [8]. 

И это далеко не полный перечень всех функционирующих законов, регулирующих дея-

тельность финансовой системы РК.

В  настоящее  время  Казахстан  имеет  достаточно  совершенную  законодательную  и  ин-

ституциональную базу для эффективного достижения намеченных целей и правильного ис-

пользования бюджетных средств. 

Рассмотрев законодательную основу формирования финансовой системы на основе при-

меров нескольких государств, хотелось бы отметить, что строение каждой из них уникаль-

156

но, несмотря на некоторые сходства и различия. Однако, одним из самых важных приори-

тетов, которое должно сопутствовать на протяжении всего функционирования финансовой 

системы всех стран – это ее ориентированность на мирную и эффективную деятельность, 

так как, несмотря, на независимость государств, все являются частью глобальной финан-

совой системы, где то, или иное действие одной страны влечет последствия на все другие.

Список литературы:

1. Л.Л. Любимов «Введение в экономическую теорию». – М.: Вита, 1999.– 368 с.

2. Бюджетный кодекс Республики Казахстан от 4 декабря 2008 года № 95-IV (с изменени-

ями и дополнениями по состоянию на 27.04.2012 г.).

3. Т.А.Фролова «Финансы и кредит: конспект лекций». – Таганрог: ТТИ ЮФУ, 2007г.

4. Закон РК от 18 декабря 2000 года № 126-II «О страховой деятельности».

5. Закон РК от 20 июня 1997 года № 136-I «О пенсионном обеспечении в Республике 

Казахстан».

6. Закон РК от 31 января 2006 года № 124-III «О частном предпринимательстве».

7. Закон РК от 2 июля 2003 года № 461-II «О рынке ценных бумаг».

8. Закон РК от 7 июля 2004 года № 576-II «Об инвестиционных фондах».

Мухамеджанов л. – магистрант, специальность «Финансы»

АО «Финансовая академия», г. Астана

aigerim_ism@mail.ru

Научный руководитель: к.э.н., ассоц. профессор Есенова Г.Ж.

ТеОРеТИЧеСКИе АСПеКТЫ МеТОДОлОгИИ БЮДЖеТНОгО 

ПлАНИРОВАНИя И ПРОгНОЗИРОВАНИя

Под  методологией  планирования  и  прогнозирования  понимается  система  подходов, 

принципов, показателей, методик и методов разработки и обоснования прогнозов и плано-

вых решений, а также логика планирования и прогнозирования.

Методология базируется на экономической теории, изучающей закономерности и законы 

развития общества, основные положения и тенденции воспроизводственных процессов, и 

развивается и совершенствуется по мере развития самой экономической теории.

Методология  планирования  и  прогнозирования  должна  обеспечивать  достижение  по-

ставленных целей и решение конкретных задач в сложившейся экономической ситуации. 

Показатели  планов  и  прогнозов  представляют  собой  форму  количественного  выражения 

принимаемых плановых и прогнозных решений.

Методика представляет собой совокупность рабочих методов и приемов, используемых 

для осуществления конкретных плановых и прогнозных расчетов и различных показателей 

плана и прогноза. Она носит частный характер, находится в соподчинении с методологией 

планирования и прогнозирования и входит в нее как составная часть [1].

Важнейшая составная часть финансового планирования – бюджетное планирование, под-

чиненное требованиям финансовой политики государства. Экономическая его сущность со-

стоит в централизованном распределении и перераспределении ВВП и национального дохода 

между звеньями финансовой системы на основе общенационального плана социально-эконо-

мического развития страны в процессе составления и исполнения бюджетов разного уровня.

Бюджетное планирование включает бюджетный процесс как порядок составления и ис-

полнения бюджета, его нормативно-правовую и организационную основу, а также вопросы 

теории и методологии составления бюджета страны.

Основы бюджетного планирования определяются конституцией РК, Бюджетным кодек-

сом РК и другими законодательными актами страны.

Особое место в бюджетном планировании занимает перспективное финансовое плани-

рование. Перспективный финансовый план разрабатывается на три года на основе пока-

157

зателей бюджета. С перспективным финансовым планированием и сводным финансовым 

планированием тесно связанобюджетное прогнозирование.

Важнейшее условие успешного ведения хозяйства на любом уровне – это постоянное совер-

шенствование методов его управления. Управлять – значит предвидеть. В связи с этим возрас-

тает роль перспективного планирования, а значит и научного прогнозирования. В отличие от 

сводного финансового планирования, осуществляемого на более длительный период, бюджет-

ное прогнозирование является адресным и рассчитано на бюджетный период, т.е. на один год.

Под прогнозом развития бюджета подразумевается комплекс оценок возможных путей 

развития его доходной и расходной частей. Цель бюджетного планирования: на основе сло-

жившихся  тенденций,  конкретных  социально-экономических  условий  и  перспективных 

оценок разработать и обосновать оптимальные пути развития бюджета и на этой основе 

дать предложение по его укреплению.

Своевременный  учет  результатов  такого  прогнозирования  является  важным  условием 

для принятия наиболее эффективных мер в финансовой политике государства и регионов.

Планирование бюджета представляет собой процесс разработки общей структуры и объ-

емов доходов и расходов бюджета на очередной финансовый год и перспективу. Схема дан-

ного процесса установлена БК РК, который регламентирует основы составления проектов 

бюджетов всех уровней.

Бюджетное планирование занимает центральное место в системе управления обществен-

ными финансами. Оно связывает в единое целое все сферы общественных финансов: оказа-

ние бюджетных услуг, управление долгом, управление бюджетными закупками, планирова-

ние бюджетных инвестиций, планирование межбюджетных отношений и пр.

Система бюджетного планирования  –  совокупность организации, методов и процедур 

формирования проекта бюджета.

Система  бюджетного  планирования  состоит  из  годового  бюджетного  планирования  и 

перспективного (среднесрочного) финансового планирования.

Процесс разработки годового бюджета обеспечивается за счет выделения отдельных эле-

ментов перспективного финансового плана, относящихся к очередному бюджетному году. 

При этом годовой бюджет должен рассматриваться только как более детализированная и 

неотъемлемая часть перспективного финансового плана.

Результаты процесса бюджетного планирования представляются в виде следующих до-

кументов:

– сценарные условия;

– основные направления бюджетной, налоговой и долговой политики;

– перспективный финансовый план;

– бюджет субъекта Российской Федерации (муниципального образования) на очередной 

год (в случае перехода на многолетний бюджет  –  на три года) [2].

Бюджетное планирование осуществляется в несколько этапов:

– процесс формирования на среднесрочный период сценарных условий и основных на-

правлений бюджетной, налоговой, долговой и инвестиционной политики;

–  финансовый  орган  вырабатывает  перспективный  финансовый  план  и  контрольные 

цифры для проекта бюджета на следующий год;

– разработка проекта бюджета субъекта Российской Федерации (муниципального обра-

зования) на основе утвержденного финансового плана;

– проект бюджета вместе с программой действий администрации и финансовым планом 

рассматриваются органом исполнительной власти;

– с учетом утвержденного бюджета, уточнения показателей прогноза социально-экономи-

ческого развития и иных факторов осуществляется уточнение перспективного финансового 

плана [2].

Бюджетное прогнозирование (от англ. budgetary forecasting) – это обоснованное, опираю-

щееся на реальные расчеты предположение о направлениях развития бюджета, возможных 

состояниях его доходов и расходов в будущем, путях и сроках достижения этих состояний. 

158

Это неотъемлемая часть бюджетного процесса, база бюджетного планирования. Прогноз 

строится на тщательном изучении информации о состоянии бюджета на данный момент; 

определении в соответствии с выявленными закономерностями разных вариантов достиже-

ния предполагаемых бюджетных показателей; нахождении в результате анализа наилучше-

го варианта развития бюджетных отношений [3].

Бюджетное  планирование  осуществляется  в  несколько  этапов:  составление  проектов 

бюджетов финансовыми органами разных уровней; рассмотрение проектов бюджетов в ис-

полнительных органах власти; рассмотрение проектов бюджетов и утверждение бюджетов 

в законодательных и представительных органах государственной власти разных уровней и 

в органах местного самоуправления; поквартальное распределение финансовыми органами 

государственных,  региональных  и  муниципальных  уровней  доходов  и  расходов,  а  также 

составление сводных бюджетных росписей.

Бюджетное  прогнозирование  –  это  обоснованное,  опирающееся  на  реальные  расчеты 

предположение о направлениях развития бюджета, возможных состояниях его доходов и 

расходов в будущем, путях и сроках достижения этих состояний. Это неотъемлемая часть 

бюджетного процесса, база бюджетного планирования. Прогноз строится на тщательном 

изучении  информации  о  состоянии  бюджета  на  данный  момент;  определении  в  соответ-

ствии  с  выявленными  закономерностями  разных  вариантов  достижения  предполагаемых 

бюджетных показателей; нахождении в результате анализа наилучшего варианта развития 

бюджетных отношений [4].

Прогнозирование бюджета ориентирует на поиск оптимального решения задач, на вы-

бор наилучшего из возможных вариантов. В процессе бюджетного прогнозирования рас-

сматриваются  различные  варианты  бюджетной  политики  государства,  разные  концепции 

развития бюджета с учетом множества экономических и социальных задач, объективных и 

субъективных факторов, действующих на государственном, региональном и местном уров-

нях. При этом непрерывность прогнозирования бюджета обусловливает систематическое 

уточнение бюджетных показателей по мере формирования новых данных.

Список литературы:

1 Финансы, денежное обращение и кредит: Учебное пособие. /Под ред. Сенчагова В.К., 

Архипова А.И. – М.: Проспект, – 2008. – 416 с.

2 Кривошеева, М.Ю. Стратегия социально-экономического развития региона на основе 

программно-целевых методов управления: учебное пособие / М.Ю. Кривошеева. – М.: ИН-

ФРА-М, – 2007.- 189 с.

3 Романовский, М.В. Финансы и кредит: Учебник / М. В. Романовский, Н. Н. Назаров, М. И. 

Попова и др.; Под ред. М. В. Романовского, Г. Н. Белоглазовой. – М.: Юрайт-издат, – 2010. – 314 с.

Семибратов, В.С Бюджетное планирование и прогнозирование: Учебник / В. С. Семибра-

тов. – М.: Де-По, 2011.– 118с.

Нурболатова Ж. Н. – «Қаржы» мамандығы, 3 курс ФК – 31 тобы студенті, 

«Қаржы академиясы» АҚ,Астана қ.

Jaina_333@mail.ru

Ғылыми жетекші: э.ғ.к. Тлеужанова Д. А.

ҚАЗАҚСТАН РеСПУБлИКАСЫНДА САлЫҚ САяСАТЫН 

ОҢТАЙлАНДЫРУ ТИІМДІлІгІ

Салықтар мемлекеттің егемендігінің бір көрінісі. Салық саясаты  –  мемлекеттің эконо-

микалық саясатының бір бөлігі бола отырып, салық салу негізін, мөлшерлемесін, жеңілдік-

терін және шегерімдерін өзгерту жолымен жүзеге асырылады. 

Салық  саясаты  экономикаға  мемлекеттің  араласуы  нәтижесінде  мемлекеттік  бюджетті 

қалыптастырады және жалпыұлттық өнімнің (ЖҰӨ) ауқымымен, экономиканың жеке сек-

торларына салық шараларын қолдану дәрежесімен айқындалады.

159

Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір 

мөлшерде түсетін міндетті төлемдер.

Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет пен екі 

арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттай-

тын экономикалық категория. Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шару-

ашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қаты-

настардың бір бөлігін білдіреді. Сондай – ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық 

табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық 

қатынастарын көрсетеді.

Қазақстан егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да, міне, ширек ғасырға аяқ ба-

сты. Осы кезең аралығында салық жүйесіне көптеген өзгерістер енгізілді. Салықтар мемле-

кеттің саяси және экономикалық қызметтерін қаржыландырудың негізгі көзі болып табыла-

ды. Ол мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады.

Қазақстан Республикасы салық жүйесінің өзіндік бір ерекшелігі бар. Мәселен, Герма-

нияда салықтың 50 түрі, біздің елде 13 түрі бар. Неге? Өйткені, салықтың басқа төлемдер-

ден ерекше екеніне байланысты оған арнайы мәртебе беріп отырмыз. Салықтар және басқа 

да  бюджетке  төленетін  міндетті  төлемдерді  қоссақ,  яғни  салықтың  13  түрі,  алымдардың 

алғашқыда 13, қазіргі кезде 5 түрі, 10 төлемақы, мемлекеттік баж, кеден төлемдері, консул-

дық алымдардың барлығы 50-ге жақындап қалады.Дамыған мемлекеттер мен көрші мемле-

кеттердің жүргізіп отырған саясаттарын сараптай отырып, өзіміздің ұлттық менталитетке 

сай, қажетті жақтарын алып отырды. Міне, осындай жан-жақты даму мен толықтырудың 

нәтижесінде еліміздің салық жүйесі жетілдіріліп келеді.

Барлық елде де салық мемлекет бюджетін толтырудың негізгі көзі болып саналатыны бел-

гілі. Салық кірісі арқылы үкімет ел экономикасының өсімі мен өзге де салаларды бақылап, бо-

лашақты болжай алады. Дамыған мемлекеттерде салық түрлері өте үлкен. Мәселен, АҚШ-та 

ЖІӨ-ге түсетін салық 28 пайызды құраса, Англияда – 36 пайыз, Дания мен Швецияда 48 пай-

ызды құрайды. Сол себепті бұл елдерде жемқорлық деңгейі төмен. Керісінше, білім беру мен 

медициналық қызметтердің сапасы жоғары. Дамыған мемлекеттердің тұрғындары да үлкен 

салықтан үлкен табыс келеріне көздері анық жетеді және сенеді. Елімізде жалпы деректерге 

сүйенетін болсақ, ЖІӨ-ге түсетін салық кірісінің көлемі 11 пайыз. Бұл әрине, шикізат қоры 

мол, экономикалық өсімі жыл санап артып келе жатқан ел үшін өте аз көрсеткіш [1].

Кесте 1 – ҚР мемлекеттік бюджеті кірістерінің құрылымы

Атауы

2013 ж. есеп

2014 ж. есеп

2015 ж. есеп

Сомасы, 

млн. тг.

%

Сомасы, 

млн. тг

%

Сомасы, 

млн. тг

%

КІРІСТЕР

6 382 353

100

7 321 277

100

7 634 805

100

Салықтық түсімдер

4 779 004

74,9

5 115 743

69,9

4 883 913

64

Салықтан тыс 

түсімдер

141 717

2,2

179 488

2,5

224 767

3

Негізгі капиталды 

сатудан түскен 

түсімдер

56 132

0,9

71 045

1

69 709

0,92

Трансферттердің 

түсімдері

1 405 500

22,02

1 955 000

26,8

2 456 417

32,2

Ескерту – ҚР Қаржы министрлігінің мәліметтері 

Кесте – 1 көріп отырғанымыздай Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті 2013 

жылы салықтық түсімдер есебінен 4 млн 779 мың 4 теңгеге, ол яғни 74,9 пайызға, 2014 

160

жылы дәл сол түсімдерден 5 млн 115 мың 743 теңгеге, яғни 69,9 пайызға, ал 2015 жылы 

4 млн 883 мың 913 теңгеге, яғни 64 пайызға толыққанын байқаймыз. Бұл кесте мемлекет-

тік бюджеттің салықтық түсімдер есебінен толығуының жыл сайын төмендеп бара жатқан-

дығын көрсетеді. 

Салықтық түсімдердің басым бөлігін корпоративтік табыс салығы, қосылған құн салығы, 

жеке табыс салығы және әлеуметтік салық бойынша түсімдер құрайды. Олардың өзгеріс 

динамикасы 1 суретте келтірілген. Мемлекеттік бюджет 2013 жылы корпоративті табыс са-

лығы есебінен 1 млн 32 мың 737 теңгеге, жеке табыс салығы есебінен 492 мың 991 теңгеге, 

әлеуметтік салық есебінен 380 мың 477 теңгеге, қосылған құн салығы есебінен 1 млн 327 

мың 650 теңгеге толықтырылған. Ал 2014 жылы бұл көрсеткіштер корпоративті табыс са-

лығы 1 млн 169 мың 667 теңгені, жеке табыс салығы 552 мың 280 теңгені, әлеуметтік салық 

427 мың 985 теңгені, қосылған құн салығы 1 млн 198 мың 170 теңгені құраған. 2015 жылы 

Мемлекеттің бюджет корпоративті табыс салығы есебінен 1 млн 224 мың 645 теңгеге, жеке 

табыс салығы есебінен 598 мың 807 теңгеге, әлеуметтік салық есебінен 464 мың 674 теңге-

ге, қосылған құн салығы есебінен 944 мың 438 теңгеге толықтырылған.

Сурет 1. Салықтық түсімдер динамикасы

Ескерту – ҚР Қаржы министрлігінің мәліметтері

Суретте  көріп  отырғанымыздай  2013  жылы  мемлекеттік  бюджет  қоржыны  ең  көп  то-

лықтырылған, ол қосылған құн салығы есебінен, ал ең аз әлеуметтік салық. 2014 жылы ең 

жоғарғы көрсеткіш тағы да қосылған құн салығы, ең төменгі көрсеткіш әлеуметтік салық. 

2015 жылғы көрсеткішке келетін болсақ мемлекеттік бюджет бұл жылы корпоративті табыс 

салығы есебінен ең көп толыққан екен, ал ең аз ол, әлеуметтік салық [1].

Қоғамда қызу талқыланған мәселенің бірі көлік салығына қатысты болатын. «ҚР кей-

бір заңнамалық актілеріне салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар 

енгізу туралы» заң жобасындағы жаңалыққа сәйкес, көлік қозғалтқышының көлемі 3 мың 

текше сантиметрден асатын транспорттарға салынатын салық ақыры көтерілді. Сөйтіп, эко-

номика министрлігі толықтырған заң нормаларын Парламент қабылдаса, онда елімізде жол 

талғамайтын, қозғалтқыш көлемі едәуір болып табылатын көлік иелері жыл сайын 100 мың 

теңге шамасында салық төлеуіне тура келеді. Айта кетерлігі, бұған дейін жұртшылықты та-

биғатқа келтірер залалы аздау, аз литражды шағын көліктерді мінуге ынталандыру тетігі қа-

ралып жатқаны айтылған еді. Сондықтан да, салықтың осы түрін әлгіндей ынталандырудың 

бір түрі деп қабылдауға келеді. Дегенмен, бұған әзірден қарсы тарап та жоқ емес. Өйткені, 

қайсыбір көлік иелері жол талғамайтын, қозғалтқышының шамасы үлкендеу транспортқа 

амалсыз,  елдегі  жолдың  жағдайы  соған  мәжбүрлегендіктен  отырғанын  да  алға  тартып, 

161

уәждерін келтіріп жүргенін байқаймыз. Ендеше, салықтың осы түрі әлі де мың құбылуы 

мүмкін. Тоқтала кететін және бір жайт салық заңнамасы аясында тек көлік салығы ғана 

емес, жер салығы, мүлік салығы да алдағы уақытта көтерілетін болады. «Жаңа өзгерістер-

ге сәйкес, әзірше қала аумағындағы жерлердің салығын ғана көтеру көзделіп тұр. Өйткені 

ауыл шаруашылығы үшін пайдаланып жатқан жерлерге қатысты тиісті жұмыстарды біз әлі 

реттеп үлгерген жоқпыз. Оны Қаржы министрлігімен бірлесіп, алдағы қыркүйек айында 

басқа да заңнамалық өзгерістермен бірге енгізетін боламыз. Ал жеке мүлікке салынатын 

салық сол мүліктің санатына қарай көтеріледі. Нақтылап айтқанда, біз мүлікке салынатын 

салықты екіге бөліп отырмыз. Біріншісі -150 шаршы метрден кем болмайтын баспаналар 

болса, екіншісі – одан аумағы азырақ жылжымайтын мүлік. Бірақ 150 шаршы метрге дейін 

де тиісті санаттар қаралатын болады. Мәселен, 30-45 шаршы метрге дейінгі баспаналардан 

бастап салық мөлшері жоғарылап кете береді. Біздіңше, салық жекеменшіктегі жылжымай-

тын мүліктің көлеміне қарай төленуі тиіс», – дейді министр Досаев. Қысқасы үйіңіз үл-

кен болса, салықты да көп төлейсіз. Сонымен қатар, Экономика және бюджеттік жоспарлау 

министрлігі 2014 жылдан бастап алкогольге, ал 2015 жылда темекі өнімдеріне акциздерді 

қымбаттатуды ұсынып отыр [2, 3].

Бүгінгі  қазақстандық  салық  заңнамасы  көптеген  елдермен  салыстырғанда  мейлінше 

ырықтандырылған және Еуразиялық экономикалық одақ елдері арасында бизнес үшін ең 

тартымды болып табылады. Мұны Дүниежүзілік банктің рейтингісі де растай түседі, онда 

Қазақстан «салық салу» индикаторы бойынша 17-орында тұр.

Сонымен, салық саясаты мемлекеттің дұрыс қызмет жасауы үшін қаржы жинауына бай-

ланысты  міндеттерді  тиімді  шешуге  бағытталған  мемлекеттік  шаралар  жиынтығы.Мем-

лекет басшысының бес институттық реформасын іске асыру аясында салық салу жүйесін 

жетілдіруге  бағытталған  заң  жобалары  қажет  делінген.  Ұсынылған  шаралар  көлеңкелі 

экономиканы  қысқартуға  және  салықтық  әкімшілендірулерді  жақсартуға  бағытталған.  

Бес институционалдық реформа аясындағы «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 44 және 

45-қадамдарын жүзеге асыру мақсатында салық заңнамасына өзгерістер мен толықтырулар 

енгізілетін болады. Бұл ретте заң жобасы негізінен жанама салықтарды әкімшілендіру және 

көлеңкелі экономиканы төмендету шараларын қамтымақ.

44-қадамды жүзеге асыру аясында жанама салық салу тетіктерін өзгертетін норма қара-

стырылады, соның ішінде қосылған құн салығын сату салығына ауыстыру тетіктері қарала-

ды. Бұдан бөлек, тәуекелдерді басқару жүйесінің енгізілуіне байланысты, мемлекеттік кіріс 

органдарының  жаңадан  енгізіп  жатқан  электрондық  түбіртектер  беруін  уақытша  тоқтату 

мүмкіндігі  қарастырылуы  ықтимал.  Сондай-ақ,  мемлекеттік  кіріс  органдарына  мәлімет-

терді онлайн режиммен беретін терминалдар мен кассалық аппараттарды енгізу көзделеді. 

Қолма-қол ақша айналымын төмендету мақсатында карточкамен есеп айырысуларға комис-

сия төмендетіліп, төлем терминалдарына жеңілдікті лизингтер қаралуы ықтимал.

Қосылған құн салығы бойынша қолданыстағы жеңілдіктер айтарлықтай қысқарады. Ал 

сатуға  салынатын  салықтарды  енгізу  мүмкіндігіне  қатысты  мәселелерді  қарастыру  үшін 

2015 жылдың 1 қарашасынан арнайы жұмыс тобы құрылды.

Ұлт жоспарының 45-қадамы аясында заң жобасымен шығыстар мен кірістердің міндетті 

салықтық  есептілігін  қамти  отырып,  қолданыстағы  салық  режимін  оңтайландыру  көзде-

леді. Ал бухгалтерлік есеп жүргізу мен есептілікті тапсыру бойынша қызметтер көрсету-

ді ұлттық кәсіпкерлер палатасы мен Кәсіпкерлерді қолдау орталығының базасында жүзеге 

асыру ұсынылады. Бұдан бөлек, үш деңгейлі салықтық режимді 2017 жылдың қаңтарынан 

енгізу жоспарланып отыр. Мұның біріншісі жеке кәсіпкерлер үшін патент, екіншісі  кірістер 

мен шығыстардың салықтық есептілігін жүргізетін шағын және орта бизнес үшін арнайы 

салық режимі. Үшіншісі – нарықтың барлық субъектілеріне арналған жалпы режим.

Қазіргі кезде «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын іске асыру үшін бизнесті жүргізуге қолай-

лы жағдай жасау мақсатында салықтық әкімшіліктендіруді жетілдіру және алдын алу-бақы-

лау шараларын оңтайландыру  қажеттігі туындап отыр [4].

162

Осыған  орай  Қазақстан  Үкіметі  және  тиісті  министрліктер  мен  мекемелер  бірнеше 

бағдарламалар әзірлеп, жүзеге асыруда. Уақытында төленбеген салықтың айыппұлы мен 

өсімпұлы өте жоғары болады. Қазақстан Республикасында салықты мерзімінде төлеу әрбір 

азаматтың парызы болуы тиіс, яғни төленген салық арқылы дер кезінде ата-әжелеріміз зей-

нетақысын, аналарымыз әлеуметтік жәрдемақыларын, мемлекеттік қызметкерлер жалақы-

сын, ал білім алушылар (студенттер, магистранттар, докторанттар) шәкіртақыларын ала-

тынын ескеруіміз, сонымен қатар, егемен еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін 

өзіндік бір үлес қостық деп есептеуіміз қажет.

Сонымен, қорыта келгенде, біздің мақсатымыз – еліміздің салық саясатындағы жүзеге 

асырып жатқан іс шараларын насихаттау, салық төлеушілердің арасында «салық мәдени-

етін» қалыптастыру, әрбір тұлғаның салық төлеуге деген азаматтық борышын арттыру.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. http://www.minfin.gov.kz

2. Егемен Қазақстан, 2016 жыл қаңтар, №18659,Ғалымжан КЕРІМБЕК

3. Қанат Солтанғұл Бюджеттің бүйірін толтыруда салық саясатына ерекше көңіл бөлінеді 

//bnews.kz

4. Нұрсұлтан Назарбаев, «100 нақты қадам» Ұлт Жоспары

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: