Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

247

1320 – «Готовая продукция», где учитывается готовая продукция, в том числе сельскохо-

зяйственная продукция;

1330 – «Товары», где отражаются операции, связанные с движением товаров, в том числе 

сельскохозяйственных, закупленных и хранящихся для перепродажи;

1340  –  «Незавершенное  производство»,  где  учитываются  затраты  по  незавершенному 

производству;

1350 – «Прочие запасы», где учитываются прочие запасы, не указанные в предыдущих группах;

1360 – «Резерв по списанию запасов», где отражаются операции, связанные с созданием 

и движением резервов на снижение стоимости запасов до чистой стоимости реализации в 

связи с повреждением или моральным устареванием.

При приобретении запасов момент признания актива не всегда совпадает с моментом 

перехода права собственности на запасы. Основным параметром, определяющим момент 

признания запасов в качестве актива, является переход к покупателю всех рисков и выгод от 

владения ими. Обычно в состав запасов компании включаются те, юридическое право соб-

ственности, на которые перешло к покупателю. Но момент перехода права собственности и 

перехода рисков и выгод владения может не совпадать.

Компания заключила контракт на поставку комплектующих материалов для изготовле-

ния  оборудования  на  условиях  FAS,  то  есть  продавец  передает  компании  все  расходы  и 

риски по владению товаром в момент размещения товаров вдоль борта судна. По услови-

ям этого же контракта, право собственности переходит к покупателю в момент выпуска в 

свободное обращение с таможни на территорию Республики Казахстан. Дата размещения 

товара на судне – 16 января 2011 года, дата выпуска в свободное обращение – 29 апреля 

2011 года. Датой принятия запасов к учету будет 16 января 2011 года, так как именно в этот 

момент выполняются все критерии признания актива.

В случае если стоимость комплектующих материалов по данному контракту выражена 

в иностранной валюте, то в соответствии с п. 20 МСФО (IAS) 21 компания будет исполь-

зовать в такой валютной операции при первоначальном признании в качестве текущего об-

менного курса иностранной валюты к функциональной валюте – курс на дату совершения 

операции, то есть курс на 16 января 2011 года. Та курсовая разница, которая возникает с 16 

января 2011 года до 29 апреля 2011 года, будет отражена как расходы (доходы) текущего 

периода в отчете о прибылях и убытках (отчете о совокупном доходе).

Очень интересен порядок признания консигнационных товаров. При продаже товаров по 

договору консигнации получатель принимает на себя обязательство продать товары от имени 

поставщика (продавца). Например, право собственности на мебельные гарнитуры (консигнаци-

онный товар), находящиеся на торговых площадях компании продавца, сохраняется за произво-

дителями мебели. Такие ситуации встречаются и в автомобилестроении: право собственности 

на автомобили, находящиеся на торговых площадках дилеров, сохраняется за производителем.

У бухгалтера может возникнуть вопрос: должна ли компания-дилер, составляя финансо-

вую отчетность, признать поступившие запасы (автомобили, мебельные гарнитуры) актива-

ми и отразить их в бухгалтерском балансе (отчете о финансовом положении)

Если  риски  и  преимущества  владениями  автомобилями  (мебельными  гарнитурами)  в 

соответствии с заключенным договором перешли от производителя к продавцу (дилеру), 

то продавец признает активами поступившие запасы и соответствующие консигнационные 

обязательства перед производителем. Если риски и преимущества владения товаром оста-

лись за производителем, признание актива у продавца не происходит до момента фактиче-

ского перехода права собственности 

Оценка запасов

Одним из важнейших вопросов учета запасов является их оценка. Сопоставление и све-

дение в едином отчете разных объектов учета возможно с помощью такого метода бухгал-

терского учета, как оценка. Оценка – это процесс определения денежных сумм, по которым 

248

элементы финансовой отчетности должны признаваться и включаться в отчет о финансовом 

положении и в отчет о совокупном доходе.

Первоначальная оценка запасов согласно МСФО (IAS) 2 может осуществляться одним 

из трех методов:

– по себестоимости;

– по нормативным затратам;

– по розничным ценам.

Метод оценки запасов по себестоимости.

В себестоимость запасов включаются:

– затраты на приобретение;

– затраты на переработку;

– прочие затраты, произведенные в целях доведения запасов до их текущего состояния и 

места их текущего нахождения.

Таким образом, себестоимость запасов складывается из трех элементов.

Затраты на приобретение. 

Бухгалтерский  учет  товарно-материальных  запасов  занимает  важное  место  в  системе 

промежуточного финансового учета на предприятии. Он формирует информацию обратной 

связи о показателях, характеризующих фактическое состояние и качественные показатели 

использования товарно-материальных запасов. Все это способствует улучшению ресурсос-

бережения на предприятии.

Вопросы совершенствования учета производственных запасов всегда находились в цен-

тре внимания в любой организации. Объясняется это сложностью и трудоемкостью данного 

раздела бухгалтерского учета, на него приходится свыше 30 % всей экономической инфор-

мации, возникающей на предприятии.

Однако для оперативного ведения учета этот способ представляется более выгодным и 

позволяет в любой момент иметь наиболее точную информацию о наличии и движении ма-

териалов в денежном выражении. [1, с. 114].

Также улучшению ресурсоснабжения способствуют упорядочение первичной докумен-

тации, широкое внедрение типовых унифицированных форм, повышение уровня автомати-

зации учетно-вычислительных работ, обеспечение строгого порядка приемки, хранения и 

расходования сырья, материалов, комплектующих изделий и т. п., ограничение числа долж-

ностных лиц, имеющих право подписи документов на выдачу особо дефицитных и дорого-

стоящих материалов. Для обеспечения сохранности производственных запасов, правильной 

приемки, хранения и отпуска ценностей важное значение имеет наличие на предприятии в 

достаточном количестве складских помещений, оснащенных весовыми и измерительными 

приборами, мерной тарой и другими приспособлениями. Необходимо также внедрять эф-

фективные формы предварительного и текущего контроля за соблюдением норм запасов и 

расходованием материальных ресурсов, уделять больше внимания повышению достоверно-

сти оперативного учета движения полуфабрикатов, комплектующих изделий, деталей и уз-

лов в производстве. Данные бухгалтерского учета должны содержать информацию для изы-

скания резервов снижения себестоимости продукции в части рационального использования 

материалов, снижения норм расхода, обеспечения надлежащего хранения и сохранности.

Во-первых, упрощать оформление операций по приходу и расходу товарно-материаль-

ных ценностей. Отпуск материалов в производство, где это целесообразно, можно оформ-

лять на основании установленного лимита непосредственно в карточках складского учета 

материалов, предусмотрев в них подпись лица, получающего ценности.

Во-вторых, исходя из требований рыночной экономики, совершенствовать методологию 

бухгалтерского учета материальных ресурсов.

В-третьих, следить за тщательным и своевременным проведением инвентаризаций, кон-

трольных и выборочных проверок, которые имеют важное  значение в сохранности матери-

алов. [2, с. 100].

249

Важным  направлением  усовершенствования  организации  оперативного  и  складского 

учета запасов является рационализация форм документов, документооборота и всей систе-

мы оформления, регистрации и обработки документов.

Учетная информация в системе материально-технического снабжения организации ха-

рактеризуется не только значительными объемами, но и потребностью ее создания за от-

дельные периоды. Например, лимитно-заборные карточки, как правило, оформляются на 

предприятиях нерегулярно и поступают в отделы материально-технического снабжения и в 

бухгалтерию в большом количестве в основном под конец месяца [2, с. 24].

Подобные поступления учетных документов на обработку и характерная тенденция уве-

личения их количества до конца месяца значительно усложняют работу заводских складов и 

в группах материально-технического снабжения. Исходя из данных анализа, объем учетных 

работ на конец месяца возрастает на 18–20 %, что существенно влияет на качество работы. 

Анализ  существующего  порядка  ведения  учета  материальных  ресурсов  на  предприятиях 

показал, что необходимо совершенствовать систему учета, устранять дублирование инфор-

мации в разных документах, унифицировать формы документов, регламентировать объем и 

сроки их передачи на обработку.

Прежде всего, должны быть унифицированы документы, на основе которых производствен-

ные подразделения получают сырье, материалы, покупные готовые изделия из заводских скла-

дов (лимитно-заборные карточки, заборные карточки, требования и накладные и т. д.).

Представляется целесообразной разработка единой формы документа (на отпуск мате-

риала), предназначенной для машинной обработки. В этот документ следует включить все 

объекты основного и вспомогательного производства под соответствующими кодами, кото-

рые бы указывали направление использования материальных ресурсов – основные изделия, 

запасные части, товары народного потребления, разовые заказы, ремонтно-эксплуатацион-

ные потребности.

Очевидно, что решение как организационных, так и методических вопросов должно ос-

новываться на использовании возможностей современных компьютерных технологий. При 

этом наиболее эффективной является организация решения таких задач в комплексной си-

стеме управления предприятием [3, с. 31].

Решение этих и других проблем позволит наладить более действенный и менее трудоем-

кий учет и контроль за наличием, движением и использованием материальных ресурсов, а 

также достичь их экономии.

В  процессе  исследования  мы  рассмотрели  организацию  учета,  движения  запасов  на 

предприятии, а также обеспечение сохранности материальных ценностей на основе изуче-

ния материалов и анализа хозяйственной практики.

Таким образом, при рассмотрении материальных ценностей как объекта учета и контро-

ля, т. е. исследуя их, мы пришли к следующим выводам.

Огромную роль в решении этой задачи играет четко организованный учет. Он должен 

оперативно обеспечивать руководителей и других заинтересованных лиц необходимой ин-

формацией для эффективного управления производственными запасами в целях оптималь-

ных условий для изготовления высококачественной продукции и изыскания резервов сни-

жения ее себестоимости в части рационального использования материалов.

Необходимое условие деятельности организации – хорошо отлаженные хозяйственные 

связи, т. к. они обеспечивают бесперебойность снабжения, непрерывность процесса произ-

водства, своевременность отгрузки и реализации.

Четкая  классификация  материально-производственных  запасов  по  определенным  при-

знакам и выбор единицы учета необходимы для своевременной и правильной организации 

синтетического и аналитического учета.

Важной  предпосылкой  организации  учета  материалов  является  их  оценка.  Она  имеет 

значение и для более эффективной организации обработки данных учета. На рассматривае-

мом предприятии учет ведется по фактической себестоимости.

250

Учет материальных ценностей на предприятии отвечает как условиям производственно-

го потребления материалов, так и требованиям организации складского хозяйства и обеспе-

чивает выполнение одной из основных задач учета – контроля за сохранностью материаль-

ных ценностей во время их приемки и хранения [4, с. 127].

Эффективность деятельности предприятия во многом зависит от правильного определе-

ния потребности в материалах. Оптимальная обеспеченность материалами ведет к миними-

зации затрат, улучшению финансовых результатов, к ритмичности и слаженности работы 

предприятия.

Соблюдение условий хранения материалов. Должна быть минимизирована вероятность 

порчи материалов на складе. Для этого нужно соблюдать правила пожарной безопасности, 

исключить хранение на открытом воздухе. Необходимо минимизировать потери запасов в 

результате  краж,  злоупотреблений,  порчи,  непроизводительного  расходования,  для  этого 

нужно правильно организовать охрану складских помещений.

Кроме того недостаток материалов нарушает режим работы предприятия, в то время как 

излишек замедляет оборачиваемость оборотных средств, увеличивает расходы на хранение, 

загружает складские помещения. На складе можно применить систему maximum – minimum. 

Запас  maximum  –  это  сумма  всех  запасов,  minimum  –  текущий  запас  +  гарантированный. 

Производится сравнение фактического наличия с max. и min. и делаются выводы о величи-

не запасов. Считается нормальным если minimum>фактическое наличие > minimum. Анализ 

проводят по каждому материалу в отдельности. По тем материалам, где фактический запас 

превышает minimum нужно применить меры или продать материалы или отсрочить следую-

щую поставку. Если запасы меньше minimum, нужно принять меры по закупке материалов.

Регулярное проведение инвентаризаций.  В организации инвентаризации должны прово-

диться через запланированные промежутки времени с целью обеспечение соответствия дан-

ных бухгалтерского учета фактическому наличию материально-производственных запасов.

В дальнейшем руководство должно, после каждой проведенной инвентаризации опре-

делить, какие ресурсы и в каких количествах необходимы для успешного функционирова-

ния организации и улучшения ее работы, а затем обеспечить эти ресурсы. Важное условие 

повышения эффективности использования материальных ресурсов  –  усиление личной и 

коллективной ответственности и материальной заинтересованности рабочих, руководите-

лей и специалистов структурных подразделений в рациональном использовании указанных 

ресурсов.  Одно  из  условий  рационального  использования  производственных  ресурсов  – 

нормирование складских запасов и материальных затрат. Под нормой производственного 

запаса понимают средний в течение года запас каждого вида материалов, принимаемый как 

переходящий запас на конец планируемого года. Эта норма измеряется в днях среднесуточ-

ного потребления каждого вида материалов.

Организация документооборота. На рассматриваемом предприятии отсутствует график 

документооборота. Это является значительным упущением, так как точное соблюдение гра-

фиков документооборота способствует своевременному и полному отражению в учетных 

регистрах совершаемых хозяйственных операций.

Главному бухгалтеру следует составить схему или перечень работ по созданию и обра-

ботке документов, выполняемых инженерно-техническими, коммерческими, бухгалтерски-

ми службами с указанием сроков исполнения.

Список литературы:

1. Сейдахметова Ф. С. Современный бухгалтерский учет : учеб. пособие. – Алматы : ТОО 

«Издательство ЕМ», 2010. – С. 125–126.

2. Андриенко О. Ф. Вопросы учета запасов в соответствии с МСФО // Статистика, учет и 

аудит. – 2013. – № 14.  – 24 с.

3. Хегай И. Методы оценки ТМЗ – критерии сравнения и выбора // Бюллетень Бухгалте-

ра. – 2013.  – № 29. – 31 с.

251

4.  Алданиязов  К.  Н.  Производственно-учетная  система  в  управлении  предприятием: 

управленческий учет, управленческий анализ, управление затратами : учеб. пособие. – Ал-

маты : Нұр-Пресс, 2011. – 127 с.

5. Шеремет А. Д.,  Негашев Е. В. Методика финансового анализа деятельности коммер-

ческих организаций. – 2-е изд., перераб. и доп. – М. : ИНФРА-М, 2010. – 108 с.

Кыпшакбаева А. С. – «Қapжы Aкaдeмияcы»AҚ 

«Eceп жәнe aудит»мaмaндығының мaгиcтpaнты, 

bayursak@mail.ru

Ғылыми жeтeкшici:Жұмaбeкoвa Г. Ж., э.ғ.к.,дoцeнт

КӘСІПОРЫНДАҒЫ ҚОРлАР еСеБІН ЖеТІлДІРУ ЖОлДАРЫ

Тауарлы материалды қорлар субъектінің айналым капиталының негізгі бөлігі болып та-

былады. Нарықтық экономика жағдайында айналым қорларының айналымдық деңгейінің 

көтерілуі  ең  негізгі  және  нақты  көрсеткіш  болып  есептеледі,  ал  оның  негізгі  бөлігін  та-

уарлы  материалдық  қорлар  құрайды.  өнеркәсіпте  материал  өнімдерінің  өзіндік  құнының 

үлес салмағы 70 пайызды құрайды, ал текстильдік және химиялық өнеркәсіпте 90 пайызға 

дейін. Бірақ барлық ұйымдар үлкен қорлар немесе аяқталмаған өндіріске ие емес, мысалы 

қаржылық қызметтер көрсететін банктер немесе компаниялар. Алайда оларға ие ұйымдардан 

олардың санының әдейі немесе ойламағаннан азаюы сол сәтте пайда және шығын есебімен 

бірге (себебі, есепті кезең соңындағы қорлар мен аяқталмаған өндіріс шығындарын анықта-

уда өте маңызды), баланстан толығымен байқалады, мұнда қорлар мен аяқталмаған өндіріс 

мағынасы өзімен айналым қорларының қысқа мерзімді дебиторлық қарыздарға қатынасын 

көрсететін жалпы өтімділік көрсеткіштерінің төлеміне ықпалын тигізеді. Белгілі қателік-

тердің қаржылық есебінің дұрыстылығына ықпал ету себебімен бухгалтердің бұл аспектіні 

есептеуі ең бірден бір негізгі қызметі болып табылады.

Өндірістік  цикл  және  тауарлы  материалды  құндылықтар  есептеменің  ең  негізгі  және 

қиын бөлімдеріне жатады. өндіріске қызмет көрсету саласын, көтерме және бөлшек сауда 

саласын ұйымдастыру тауарлы материалдық құндылықтардың белгілі мөошерін сақтайды.

Өнеркәсіптік кәсіпорында материалдық құндылықтардың наменклатурасы он мыңдаған 

түрмен саналады, ал өндірістік қорларды есептеу туралы ақпарат өндірісті басқарудың бар-

лық ақпаратының 30 пайыздан аса бөлігін құрайды. Сондықтан материалдық құндылықтар-

ды  қолдану,  қозғалуын  қадағалау  және  есептеуін  ұйымдастыру  үлкен  қиындықтармен 

байланысты. Өндірістік запастарды есептеу және қадағалаудың бөлігі болып оларды қол-

данудың экономикалық талдауы саналадады, ол өндірістің тиімділігн көрсетуде резервтерді 

іздеуді тереңдетеді. [1, 97б.] 

Әлемдік тәжірибе түсініктілік, орындылық, сенімділік және салыстырмалылық сияқты 

ақпараттың  тиімділігін  айқындайтын  сапалық  сипаттамалар  халықаралық  стандарттарды 

тікелей пайдаланумен немесе оларды бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп берудің 

ұлттық жүйесін құрудың негізі ретінде қолданумен қол жеткізетіндігін көрсетеді. ХҚЕС пен 

ХАС-ты қолданудың экономикалық перспективасы капиталды тиімдірек бөлуден, іске жұм-

салатын қаржының әр алуандығынан және оның табыстылығының өсуінен тұрады, әлемдік 

нарыққа шығу жеңілдейді, капиталды тартуға жұмсалатын шығындарды азайту мүмкіндігі 

туады. Мұның өзі жаңа бизнес құрылымдарды дамытуға, жаңа жұмыс орындарының пайда бо-

луына, жұмыссыздықтың төмендеуіне, халықаралық нарықтарда қазақстандық ұйымдардың 

бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, тұтастай алғанда елдің экономикалық өсуіне әкеп соғады.  

Бухгалтерлік  есепке  алу  мен  қаржылық  есеп  беру  жүйесін  дамыту  елдің  экономикалық 

жағдайындағы өзгерістермен тығыз өзара байланыста және шаруашылық тетіктің даму си-

паты мен деңгейіне жауап беруі тиіс.

252

Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру жүйесін одан әрі дамытуды ХҚЕС-ке 

сәйкес бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікте қалыптастырылатын ақпараттың сапа-

сын, ашықтығын және салыстырмалылығын арттыру мақсатында мынадай негізгі бағыттар 

бойынша жүзеге асыру қажет:

– бухгалтерлік есепке алуды, қаржылық есептіліктің аудитін ұйымдастырумен және жүр-

гізумен айналысатын мамандарды даярлау және қайта даярлау;

– шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін бухгалтерлік есепке алумен қаржылық 

есеп беруді жүргізу тәртібін оңайлату;

– халықаралық тәжірибенің негізінде бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беруді 

реттеу жүйесін өзгерту;

– бухгалтерлік есепке алу мен аудитті дамытудың халықаралық процесіне қатысу.

Бухгалтерлік баланста тауарлы материалды қорлар ағымдағы актив  ретінде жіктеледі, 

соның ішінде:

– олар операциялық қызметінің бір бөлігі болып табылады және олар ұйымның немесе 

өндірістік циклдің жағдайына процедурасында өткізіледі немесе қолданылады деп күтілуде;

– сауда мақсатында аз уақыт көлеміне сақталады және есептік күннен 12 ай барысында 

өткізіледі деп күтілуде.

Көптеген ұйымдар тұрақты және алынған қорларын ұстанады. Қорлар деңгейі әртүрлі 

болуы мүмкін. Ол өндірістің мінезі мен түріне байланысты. Нақты тұтынушыға жұмыс жа-

сайтындар қорлардың төмен деңгейін ұстанады.

Олар тауарларды дайын болу мөлшерімен тұтынушыларға жеткізеді. Егер тауар тез бұзы-

латын болса, онда ұйым қорларын азайтуға тырысады. Үлкен өндірістік циклі бар ұйымдар 

бітпеген өндіріске үлкен соммалы инвестициялар сала алады. Осы немесе басқа қорлар дең-

гейін қолдау қымбат іс болуы мүмкін, себебі ол өзіне қорларды сақтау құнын,  сақтандыру, 

ұйымның мүмкін құлдырауын енгізеді. Басқа жағынан қарастырсақ, қорлардың болуы да 

қымбат іс болуы мүмкін, себебі  клиенттерді тез арада қанағаттандыра алмау. [2,116б.]

 Өндіріс процесіне еңбек құралдарымен қатар өндірістік босалқы қорлары еңбек заттары 

ретінде қатысады. Еңбек құралдарының айырмашылығы еңбек заттары өндірістік процесі-

не бір-ақ рет қатысады және олардың құны өндірілетін өнімнің материалдық негізін құрай 

отырып, өнімнің өзіндік құнын құрайды. 

Тауарлы-материалдық босалқылар келесідей активтер түрінде болады: өндірісте пайда-

лануға  немесе  жұмыстар  мен  қызметтерді  орындауға  арналған  шикізаттар,  материалдар, 

сатып алынған жартылай шикізаттар және құрастырушы бұйымдар (детальдар), отын, ыдыс 

және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа материалдар; аяқталмаған өн-

діріс; субъект қызметі барысында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар. 

Қорлар есебін ұйымдастыруды жетілдіру жолдарына тауарлы-материалдық қорлар есебін 

автоматтандыруды ұсынуға болады.Бухгалтерлік есепке алуды жүргізу мен қаржылық есеп 

беруді жасау бөлігінде ақпараттық жүйелерді автоматтандыру процесі маңызды мәселе бо-

лып табылады. ХҚЕС-ті толыққанды енгізу компаниялардың бизнес-жобаларын жан жақты 

автоматтандырусыз мүмкін емес, ол бастапқы құжаттарды өңдеуді, автоматтандырылған ре-

жимдегі негізгі көп еңбекті қажет ететін функцияларды барынша оңтайландыруға және адам 

факторының қатысуымен байланысты тәуекелдердің пайда болу мүмкіндігіне жол бермеуге 

жағдай жасайды. Бухгалтерлік есепке алуды автоматтандыру ұйымдарда есепке алу жұмысын 

жолға қоюға елеулі септігін тигізеді, ақпаратты өңдеу принциптері бейнелі түрде өзгереді, бұл 

ретте, есепші қызметкерлер деректерді өңдеуге тікелей қатысады. Ұйымдарда бухгалтерлік 

есепке алуды автоматтандыру мәселесі ең маңызды болып табылады, себебі олардың қыз-

меттерін тұтынушы Қазақстан Республикасының халқы болып табылады. Ұйымдарда бух-

галтерлік есепке алуды автоматтандыру процесін іске асыру мақсатында ұйымның автомат-

253

тандырылған ақпараттық жүйелерінде енгізілген көмекші бухгалтерлік есепке алу және Бас 

бухгалтерлік кітабын жүргізуге қойылатын талаптарды жетілдіру жоспарланып отыр.

Өндіріс барысында еңбек құралдары рөлін атқаратын материалдық құралдар онда бір рет 

қатысып және өзінің бар құнын өндірілген өнімнің өзіндік құнына бір уақытта ауыстырады. 

өндірістің үздіксіз технологиялық процесін іске асыру үшін, ұйым қоймада сәйкесінше ма-

териалдар, жартылай фабрикаттар, отын және тағы да басқа қорларды сақтау керек. Қазіргі 

уақытта ұйымда С бухгалтерия бағдарламалық өнімде тауарлы-материалдық қорлар есебі,-

бақылануы, талдауы, аудиті мәселелерін шешуді автоматтандыру сұрақтарына үлкен мән 

беріледі. Ол түгендеу карточкасы негізінде қалыптасатын, тауарлы-материалдық қорлар ту-

ралы ақпараттық базаны жүргізуді құрумен негізделеді.

Тауарлы-материалдық қорлар есебі бойынша 1С бухгалтерия қызметтері, келесі жүйелі 

есеп-бақылау операцияларын орындауда тұжырымдалады:

– бастапқы ақпараттарды құжаттауды автоматтандыру;

– тауарлы-материалдық қорлардың қозғалысын бақылау, жедел басқару;

– тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құнын есептеу.

Ақпаратты технологиялыұқ өңдеу барысы келесі этаптардан тұрады:

– бастапқы ақпаратты дайындау;

– енгізу мезетіне нормативті-анықтамалық ақпаратты құру;

– тауарлы-материалдық қорлар қозғалысы деректер жинақтамасын құру;

– жады базасына ақпаратты енгізу және есептеулер жүргізу;

– өзіндік құнды және шығындарды есептеу;

– келесі қолдану үшін ақпараттың құрылуы;

– нәтижелік ақпаратты талдауды және бақылауды жүргізу;

– қолда бар ақпарат бойынша басқару шешімдерін қабылдау.

Жетекші, бухгалтер және аудитор керекті уақыт кезеңіне ақпараттық базадан кез келген 

қажетті көрсеткіш мәнін алуына немесе талдау жасауына болады.

Қазіргі уақытта тауарлы-материалдық қорларды қолдануды жобалауға үлкен мән беріледі. 

Жобалау үшін бухгалтер белгілі бір кезеңдегі тауарлы-материалдық қорлардың қор қайтым-

дылығына талдау жүргізеді және білім базасын қолдану арқылы басқару бойынша ұсыны-

старды қалыптастырады.

Осылайша, тауарлы-материалдық қорлар есебі, бақылануы, талдануы және аудитіне ке-

шенді тәсілдемелер белгілі бір кезеңдегі барлық қажетті деректерді алуға және ұйымның 

қаржы-шаруашылық қызметін басқару деңгейін іс жүзінде жоғарлатуға мүмкіндік береді.

Жергілікті жүйе желісін орнату арқылы қойма шаруашылық орындарында есепті ком-

пьютерлендіру.  Есептілікті  компьютерлендіру  жұмысшылардың  және  қоймалық  есепті 

жүргізу бойынша материалды-жауапты тұлғаның жұмыс уақыттарының азаюына алып ке-

леді. Қазіргі уақытта тауарлы-мтериалдық қорлар қозғалысы есебінің компьютерлендірудің 

жүргізілмеуі жұмыс уақытының көп бөлігін алады.

Тауарлы-материалдық қорлар есебіне қосымша бақылау жүргізу. Тауарлы-материалдық 

қорлар есебіне қосымша бақылау жүргізу кәсіпорын жетекшілері жағынан өте маңызды бо-

лып табылады. Бұл жетекшімен бухгалтерлік құжаттарды қарау, осы саладағы жүргізілетін 

нормативті актілерді зерделеуді білдіреді. Мұндай қадам тауарлы-материалдық қорларды 

сатып алуға қаражатты тиімді жұмсау, кәсіпорын қызметкерлерінің тауарлы-материалдық 

қорларды тәртіппен қолдануды жоғарлатуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, кәсіпорын 

жетекшілері бақылауымен, бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша, тауарлы-материалдық 

қорларды тиімді қолдану талдауын жүргізу қажет. 

Әдебиеттер:

1. Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2007

2. Толпаков Ж.С. Бухгалтерлік есеп. Оқулық,- Қарағанды: «ҚарағандыПолиграфия» бас-

пасы, 2009

254

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: