Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

262

Одна из предпосылок нормального функционирования системы налогообложения – ста-

бильность  налогового  законодательства.  В  этом  заинтересованы  и  налогоплательщики  и 

налоговики. Но положение не меняется. По-прежнему налоговое законодательство перио-

дически пересматривается в связи с разработкой смежных законодательных актов, вносят 

разные поправки, дополнения, корректировки [2, с.97].

Подавляющее большинство налогоплательщиков предпочитает использовать метод уче-

та доходов по мере поступления выручки на расчетный счет предприятия, что обусловлено 

следующими особенностями экономической ситуации в Республике Казахстан:

-инфляция делает невыгодным использование метода начислений, поскольку более позд-

ний момент поступления реальных денег к продавцу по сравнению с моментом уплаты на-

лога автоматически повышает реальный уровень эффективной налоговой ставки;

-кризис неплатежей в экономике приводит к тому, что хозяйствующим субъектам, ис-

пользующим метод начислений, грозит изъятие через налоги части оборотных средств, по-

скольку  в  этом  случае  налоги  уплачиваются  в  том  числе  с  доходов,  реальное  получение 

которых весьма проблематично.

Таким образом, необходимо, для простоты и удобства, чтобы налоговый и бухгалтерский 

учет были едины, при этом вся отчетность и весь учет производился по бухгалтерскому учету.

По мнению первого заместителя директора Института экономических исследований Е. 

Темирханова «уже много лет фискальные сверх изъятия формируют сверх рыночные цены». 

Все казахстанские налоги, в том числе и подоходный налог, уплачиваются независимо от от-

рицательной рентабельности или полученного балансового убытка. Объектом налогообло-

жения стал не результат, а процесс предпринимательской деятельности [3].

Для решения проблем, связанных с подоходным налогообложением, выдвигаются раз-

личные  предложения,  например,  А.Алипов  предлагает  применить  на  практике  налогоо-

бложение  совокупного  валового  дохода  (валовой  выручки).  Ее  принципиальное  отличие 

от действующего ныне механизма обложения заключается в том, что объектом обложения 

рекомендуется  рассматривать  сумму  совокупного  валового  дохода  за  минусом  налога  на 

добавленную стоимость, включенного в стоимость выпускаемой продукции, выполненных 

работ и оказанных услуг. При этом подоходный налог предлагается взимать по ставке 5%. 

Для рентабельных и сверх рентабельных предприятий предусматривается понижающий ко-

эффициент основной ставки – соответственно 25% и 50%. Ставку налога на добавленную 

стоимость необходимо снизить до 15% [4, с.56].

На мой взгляд, был бы справедливым возврат к уплате налога текущими платежами, ког-

да уплата налога производится по фактически полученному доходу.

В мировой практике в качестве льготы применяется налоговый инвестиционный кредит, 

он был рассмотрен выше, т.е. вычет из налога на прибыль части инвестиционных расходов 

компании (часто с условием использования этого кредита для последующих инвестиций).

Применительно к практике налогообложения подоходным налогом в Республике Казах-

стан хорошо известны налоговые кредиты (хотя их так не называют) по налогу на добав-

ленную стоимость. К примеру, обороты по реализации товаров, готовой продукции за пре-

делы СНГ облагаются по нулевой ставке, в то же время по материалам и другим затратам 

на производство разрешен зачет на НДС, следовательно, через бюджет Республики – эти 

налогоплательщики финансируют свою деятельность. Даже при условиях невозвратности 

НДС из бюджета денежными средствами, такое состояние расчетов с бюджетом наиболее 

выгодное для налогоплательщика, т.е. он освобождает себя от авансовых платежей по НДС, 

использует данную задолженность бюджета в будущем. Кроме того, в этой ситуации НДС 

не восстанавливается и его можно квалифицировать как невозвратный налоговый кредит.

При выборе пути реформ необходимо должным образом оценить действующую налоговую 

систему. Говоря о принципе одноразового налогообложения надо упомянуть о двух типах нало-

гов, которыми облагается сразу вновь созданная стоимость. Первый тип – налог на добавлен-

ную стоимость, которым облагается вновь созданная стоимость на этапе потребления и второй 

тип – подоходные налоги, которыми облагается вновь созданная стоимость на этапе получения 

263

доходов. Прямые подоходные налоги в любое конкретное время превосходят НДС на размер 

накопления. Однако в долговременной перспективе различия между объектами, облагаемыми 

этими налогами, исчезают, ибо накопления делаются, чтобы позже их можно было потребить.

При введении в 90-е гг. НДС немало было высказываний о том, должен ли этот налог 

действовать наряду с прямыми подоходными налогами, или новый налог должен полно-

стью заменить прежние, применяемые с начала столетия подоходные налоги. Мнения были 

одинаково твердыми, однако одно из них отстаивало простые и низкие налоги, а другое -за-

щищало увеличивающееся перераспределение. Как мы видим сегодня, второе мнение по-

бедило, выдвинув в качестве последнего аргумента возрастающие потребности бюджетов.

«В интересах развития предпринимательства в Республике Казахстан и укрепления нало-

говой базы предлагается снижение ставки НДС до 13% с одновременным снижением льгот 

по нему, а также пересмотр применения нулевой ставки НДС, ограничившись лишь ее при-

менением при экспорте товаров».

Список литературы:

1.  Послание  Президента  Республики  Казахстан  Н.А.Назарбаева  Народу  Казахстана 

«Стратегия  «Казахстан-2050»:  Новый  политический  курс  состоявшегося  государства» 

(Астана, 14 декабря 2012 года)

2. Темирханов E.E. Гармонизация налоговых отношений. – Алматы //

3. Факсинфо, 2010, с.459

4. Григорьева О.И. Статья: Налоговый учет в Республике Казахстан, 2012 г.

5. Финансы: Учебник для ВУЗов. Под ред. Проф. М.В. Романовского, проф. О.В. Вру-

блевской, проф. Б.М. Сабанти. – М.: Изд. «Перспектива»; Изд. «Юрайт», 2010, с.520

Майтанов А. А. – магистрант, специальность «Учет и аудит»

АО «Финансовая академия»

1202kz@mail.ru

Научный руководитель: к.э.н. Аманова Г.Д.

НАлОгОВЫе ОБяЗАТелЬСТВА ПО НАлОгУ НА ДОБАВлеННУЮ 

СТОИМОСТЬ НА ПРеДПРИяТИИ

 

Понятие «Налоговый учет» вошло в практику хозяйствования с вводом Закона «О нало-

гах и других обязательных платежах» (1995 год) широкую интерпретацию. По определению 

профессора В.К.  Родостовца  «Налоговый  учет» –  это  оперативный  учет,  который  обязан 

вести налогоплательщик в течение налогового года для учета доходов и вычетов, причем 

большинство вычетов и ряд доходов не формируется в бухгалтерском учете. Далее он же 

отмечает, что  налоговый учет – это самостоятельный вид учета, имеющий свой предмет и 

методы его осуществления [1, С. 277]. Многие практические работники рассматривают на-

логовый учет, как часть или разновидность бухгалтерского учета. Определение и содержа-

ние налогового учета следует рассматривать в тесной связи с процессом исчисления налога, 

подлежащего уплате в бюджет, т.к. налоговый учет своей основной целью имеет точный 

расчет размера налогового обязательства. Однако, для расчета налогового обязательства не 

всегда применяются бухгалтерские данные, хотя методология налогового учета почти везде 

основана на бухгалтерском учете.

Положения и нормы, регламентирующие порядок и условия ведения налогового учета, 

содержатся в налоговом законодательстве, где подчеркивается что, то или иное положение 

применяется в строго ограниченных случаях, когда осуществляется расчет тех или иных 

налоговых показателей с выделением термина «налоговое обязательство». 

В этой связи несовпадение бухгалтерского и налогового учета дает основание казахстан-

ским авторам, рассматривать налоговый учет с двух точек зрения:

264

– налоговый учет в широком смысле слова; 

– налоговый учет в узком смысле слова [2, с. 267].

Налоговый учет – важное звено информационной системы финансово-экономической деятель-

ности организации, формируемых на принципах бухгалтерского учета в целях определения нало-

гооблагаемой базы и изъятия налогового учета государственного бюджета. Возникновение нало-

гового учета в нашей республике связано с периодом реформирования отечественной экономики. 

Вследствие того, что бухгалтерский учет в настоящее время формируется на основе Зако-

на «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности» и международных стандартов финан-

совой отчетности, а налоговый учет – на основе административного права, что обусловлено 

нормами главы 14 Налогового кодекса Республики Казахстан, возникла необходимость пол-

ного разделения двух видов учета [3].

Налоговым обязательством признается обязательство налогоплательщика перед государ-

ством, возникающее в соответствии с налоговым законодательством.

Раздельный налоговый учет ведется налогоплательщиком на основании учетной доку-

ментации с соблюдением требований, установленных настоящим Кодексом. 

Налогоплательщик не может объединять объекты налогообложения и (или) объекты, связан-

ные с налогообложением, в целях исчисления налоговых обязательств по видам деятельности, для 

которых настоящим Кодексом установлены требования по ведению раздельного налогового учета.

У  налогоплательщика  не  будет  права  на  отнесение  НДС  в  зачет  по  товарам,  работам, 

услугам,  указанным  в  счете-фактуре,  оплата  за  наличный  расчет  которых  с  учетом  НДС 

независимо от периодичности платежа превышает 1000-кратный размер МРП, установлен-

ного законом о республиканском бюджете и действующего на дату выписки счета-фактуры. 

Сумма НДС по таким счетам будет учитываться в стоимости приобретенных товаров, работ, 

услуг (Закон РК от 21.06.12 г. № 19-V).

Данное ограничение наличных денежных расчетов до 1000 МРП распространяется толь-

ко на сделки между юридическими лицами и не распространяется на сделки ИП. При этом, 

необходимо отметить, что в связи с изменениями, внесенными в ст. 257 Налогового кодекса, 

с 01.01.2016 г. налог на добавленную стоимость не будет зачитываться и будет учитывать-

ся в порядке, установленном пунктом 12 статьи 100 настоящего Кодекса, если подлежит 

уплате в связи с получением: товаров, работ, услуг, указанных в счете-фактуре, оплата за 

наличный расчет которых с учетом налога на добавленную стоимость независимо от пе-

риодичности платежа превышает 1000-кратный размер месячного расчетного показателя, 

установленного законом о республиканском бюджете и действующего на дату выписки сче-

та-фактуры. Данные последствия с 01.01.2015 г. по ограничению отнесения НДС в зачет 

будут распространяться на всех плательщиков НДС.

В пункте 2 статьи 260 Налогового кодекса, говорится о том, что выбранный метод опреде-

ления НДС, относимого в зачет, не подлежит изменению в течение календарного года. Также 

обращаем внимание на то, что НДС, учитывается в стоимости приобретенных товаров.

Наибольшую трудность в бухгалтерской работе предприятия представляет правильный 

учет и расчет налога  на добавленную стоимость (НДС). Дополнительную сложность при 

этом создает заинтересованность налоговой службы вне замедлительной суммы этого нало-

га. Стремление собрать как можно скорее налог – и не только с объема реализованной про-

дукции (работ, услуг), но и с сумм полученных авансов и предоплаты за будущую поставку 

– заметно усложнило учетные записи по удержанию налога на добавленную стоимость с 

перегонкой удержанных сумм со счета на счет.

В процессе проверки достоверности налогооблагаемой базой по налогу на добавленную 

стоимость вначале должен удостовериться в правильности исчисления предприятием обо-

рота по реализации товаров (работ, услуг), имея в виду полноту включения в него всех со-

вершенных хозяйственных операций в денежном выражении.

Для предприятий можно рекомендовать следующие предложения, в том числе по отдель-

ным, наиболее важным налогам, по НДС: 

265

–  изучение  системы  ведения  налогового  учета,  проверка  правильности  формирования 

книги покупок, определения объекта налогообложения; 

– по налогу на прибыль: 

– проверка правильности формирования себестоимости оказываемых услуг для целей 

налогообложения, определения прочих доходов и расходов для целей налогообложения, пе-

редачи информации о суммах, подлежащих включению в налоговую базу; 

– по прочим налогам:

–  изучение  системы  ведения  налогового  учета,  проверка  правильности  определения 

объекта налогообложения, налоговой базы, применения ставок налогов, законности и обо-

снованности применения льгот по уплате налогов, своевременности уплаты, отражения в 

бухгалтерском учете операций по начислению платежей и их перечислению, проверка пра-

вильности и своевременности составления форм отчетности по видам налогов;

– проверка правильности применения налоговых ставок, льгот при расчете и уплате на-

логов, начислений, полноты и своевременности перечисления налоговых платежей; провер-

ка правильности составления налоговой отчетности; 

– изучение и оценка операции по списанию задолженности по пени в порядке реструкту-

ризации налоговых платежей.

Таким образом, налоговый учет представляет собой систему сбора, фиксации и обработ-

ки  хозяйственной  и  финансовой  информации,  необходимой  для  правильного  исчисления 

налоговых обязательств плательщика.

Список литературы:

1. Радостовец В.К. и др. Бухгалтерский учет на предприятии. Издание 3 доп. и перераб. 

– Алматы: Центраудит, 2002, с.728

2. Жакупова О.М. Финансовый учет, Учебно-практическое пособие I, II, III. Караганда, 

2013, с.145

3.  О  налогах  и  других  обязательных  платежах  в  бюджет  (Налоговый  кодекс).  Кодекс 

Республики  Казахстан  от  12  июня  2001  г.,  №209-11  (с  изменениями  и  дополнениями  от 

01.01.2013г.). – Алматы: Каржы-Каражат

Мерғали К. М. – студент, мамандық «Есеп және аудит»

«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ.

kulai95@mail.ru

Ғылыми жетекшісі: э.ғ.к. Садуақасова К.Ж.

ҚАРЖЫлЫҚ ТАлДАУДЫҢ ТеОРИялЫҚ НегІЗДеРІ 

Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорының шаруашылық қызметін талдаудың қорытын-

дылаушы  кезеңі  болып  табылады.  Және  ол  3  сатыны  қамтиды-  жабдықтау,  өндіріс  және 

өткізу;  бұлардың  жиынтыгы  коммерциялық,  өндірістік  және  қаржылық  қызметті  қүрай-

ды. Кәсіпорынның қаржылық қызметі – бұл оның осы қызмет нәтижесінде меншікті және 

тартылған  капиталдың  көлемі  мен  құрамына  өзгеріс  әкелетін  қызметі  болып  табылады. 

Ол қаржы ресурстарының жүйелі түрде түсуі мен тиімді пайдаланылуына, есеп және не-

сие  тәртібін  сақтауға,  меншікті  және  қарыз  қаражаттарының  арасындағы  арақатынастың 

рационалдылығына,  сондай-ақ  кәсіпорынның  тиімді  қызмет  етуі  мақсатында  қаржылық 

тұрақтылыққа қол жеткізуге бағытталуы тиіс. Кәсіпорын қызметінің қаржылық, өндірістік 

және коммерциялық жақтары арасында тығыз байланыс пен өзара тәуелділік бар. Осылайша 

қаржылық қызметінің жетістігі, көбінесе оның өндірістік- сату көрсеткіштерімен анықта-

лады.  Кәсіпорынның  өзі  алатын  төлемдерді  және  ақша  қаражаттарын  алуы  оның  өнімді 

сатуына, алдын ала қарастырылған сұрыпталымды ұстап тұруына, өнім сапасының қажетті 

деңгейге сәйкестігіне және оны бір қалыпты өндіруге және төлеуге байланысты болады. 

Жоғары сапалы өнімді үздіксіз өндіру және өткізу кәсіпорынның қаржылық ресурстарының 

266

қалыптасуына оң әсерін тигізеді. Өндіріс процесінде өнім сапасының төмендеуі және оны 

сатудың қиындықтары кәсіпорын шотьіна ақша қаражаттарының келіп түсуіне кедергі жа-

сайды. Кері байланыс та бар, ол ақша қара-жаттарының болмауы материалдық ресурстар-

дың келіп түсуінің іркілісіне, демек өндіріс процесінің тоқтауына әкеліп соқтыруы мүмкін. 

Шығындар көлемі өндіріс процесінің тиімділік деңгейімен анықталады. Олардың тиімділігі 

қаншалықты көп болса, кәсіпорын өнімді өткізу көлемін сақтай отырып ресурстарды, со-

ның  ішінде  қаржылық  ресурстарды  соншалықты  аз  жұмсайды.  Және  керісінше,  шикізат 

пен материалдар шығындарының нормасының өсуі, еңбек өнімділігі деңгейінің төмендеуі, 

басқа да ресурстардың мөлшерден тыс жұмсалуы және өндірістік емес шығындар қосым-

ша қаржы қаражаттарының қажеттілігіне себепші болады. Еңбек және материалдық ресур-

стар шығыны ең алдымен енімнің өзіндік құнында, содан соң табыста талдап қорытылады. 

Соңғы айтылған көрсеткіштің көлемі кәсіпорының өзіндік қаражаттарының көлемін өзгер-

те отырып, оның жалпы қаржылық жағдайында елеулі көрініс табады [1].

Кәсіпорынның  қаржылық  қызметінің  қалыпты  болуы  әсіресе  өз  кезеңіндегі  қойылған 

мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті жағдайларды туғызады, оның төлеу қабі-леттілігікің 

кепілі болып табылатын өнім өндірудің үздіксіздігін және кәсіпорынның қаржылық жағдай-

ының тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Қаржылық жағдайды талдауды қаржылық тұрақтылықтан бастаған жөн және оған мыналар 

жатады: кәсіпорын активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын талдау; кәсіпорын 

активтерінің қалыптасу көздерінің құрамдық және құрылымдық динамикасын талдау; кәсіпо-

рынның қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін талдау; 

баланс өтімділігін талдау; кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және несие қабілеттілігін талдау.

Нарықтық экономикада талдау екіге бөлінеді: ішкі басқару (өндірістік), сыртқы қаржылық 

талдау.  Талдаудың  басқөру  және  қаржылық  деп  бөлінуі  практикада  бухгалтерлік  есептің 

қаржылық  және  басқару  есебі  деп  бөлінуіне  негізделген.  Ішкі  басқару  талдау  –  ұйымды 

басқаруды  ақпараттық-талдаулық  қамтамасыз  етудің  интеграцияланған  жүйесі  ретінде 

басқару есебінің құрамдас бөлігі болып саналады. Сыртқы қаржылық талдау – ашық жария-

ланатын қаржылық есептіліктің деректері бойынша кәсіпорын жөнінде ақпаратты пайдала-

нушылар- мемлекеттік органдар немесе меншік иелері, контрагенттерге қызмет көрсететін 

қаржылық есептің құрамдас бөлігі болып саналады. Қаржылық талдау сыртқы және ішкі 

пайдаланушылар үшін де қолданылады.

Қаржылық есеп және ашық жарияланатын қаржылық есептілік ақпараттың сыртқы пай-

даланушылардың  көзқарастарын  қамтамасыз  ететін  халықаралық  және  ұлттық  стандар-

тармен реттеледі. Басқару есебі кәсіпорын басшылығы мен меншік иелері көзқарасында 

басқару  шешімдерін  өңдеуге  бағытталған  жүйелі  дәстүрлі  есеп  пен  проблемалы  есептен 

тұрады.  Басқару  есебі  мелекетпен  реттелмейді.  Оны  ұйымдастыру  мен  әдістерін  кәсіпо-

рын басшығы анықтайды. Онда алдыңғы орынға бухгалтер қызметіндегі басқару міндеттері 

қойылады. Оны шешу дәстүрлі бухгалтерия білімін ғана емес, сондай-ақ техникалық-эконо-

микалық жоспарлау, статистика мен шаруашылық қызметті талдау, жетілген есептеу техни-

касын, дамыған математикалық аппарат білімін талап етеді.

Қаржылық талдауда жарияланатын қаржылық есептілік деректері негізінде келесі жүргізіледі:

– қаржылық жағдайды талдау, оның ішінде қаржылық тұрақтылықты, баланс өтімділігін, 

ұйымның төлем қабілеттілігін талдау.

– банкроттылықты талдау мен диагностикасын жүргізу.

– абсолюттік көрсеткіштерді (пайда) талдау.

– қатысты көрсеткіштерді (рентабельділік) талдау.

Басқару  есебінің  қаржылықтан  айырмашылығы  кәсіпорында  ішкі  шаруашылық  бай-

ланыстарды бейнелейді, яғни кәсіпорында жұмыс жасайтын тұлғалар арасындағы байла-

ныстарды бейнелейді. Сондықтан оны ішкі есеп деп, ал қаржылықты сыртқы деп атайды. 

Басқару талдаудың ақпараттық базасы бұл кәсіпорынның қызметі жөнінде ресми және бей-

267

ресми ақпараттар жүйесі болып саналады: өндірістің техникалық дайындығы жөнінде, нор-

мативтік және жоспарлық жаңа ақпарат, шаруашылық есеп, оның ішінде оперативтік, бух-

галтерлік, статистикалық есеп деректері, сыртқы қаржылық және барлық ішкі шаруашылық 

есептілік жүйесі, басқа ақпарат түрлері.

Активтердің қорлану көздерін талдаған кезде меншікті және қатыстырылған капиталдың 

көрсетілген көлемі белгіленіп, есеп беру кезеңіндегі олардың өзгеру себептері анықталып, 

оларға баға беріледі. Бұл кезде өз меншігіндегі капиталға басты назар аударылады, себебі өз 

қаражаттарының қоры болуы оның қаржылық тұрақтылығының барлығын көрсетеді. 

Меншікті капиталды ғана анықтап қоймай, сонымен бірге капиталдың жалпы сомасындағы 

оның үлес салмағын да анықтау маңызды. Бұл көрсеткіш тәуелсіздік коэффициенті деп аталады 

және оның теориялық мәні 0,5-0,6 аралығында. Бізге белгілі, неғұрлым кәсіпорынның қаражаты 

көп болса, соғұрлым үздіксіз жұмыс қамтамасыз етіліп, нарық жағдайында алға шығуға көмек-

теседі. Сондықтан кәсіпкерлер әр түрлі резервтерді құру жолымен және жарғылық қорға бөлін-

беген табысты тікелей қосу арқылы меншіктік капиталды көбейтуге тырысады.

Қаржылық  қортынды  есептің  көптеген  элеметтерінің  мазмұны  «Қазакстандық  тұжы-

рымдамалық (концепция) негізде» каралған. Ресми түрдегі осы тұжырымдамалык кұжатта 

қаржылык қортынды есеп жөніндегі ұғым және оның сипаты, сондай-ак активтерді, пассив-

терді, табыстар мен шығындарды, меншікті капитал мен міндеттемелерді танудың мазмұны 

мен қасиеттері берілген Бұл тұжырымдамада қаржылық қортынды есептің кұрамдас эле-

менттері, капитал қалыптастыру және оның қозғалысы, ақпараттарды танып білудің крите-

рийлері, бұлардың мақсаты мен құрылымы, сондай-ак қаржылық қортынды есептің негізгі 

элементтерін есеп тәжірбиесінде қолдану жөніндегі ұсыныстар қаралған.

ХҚЕС 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» стандартына сай қаржылық қортынды есептің 

негізгі  мақсаты:  ұйымның  қаржылық  жағдайы;  ұйымның  қызметінің  нәтижесі;ұйым-

ның қаржылық жағдайының өзгерісі жөнінде анық және толық ақпараттар даярлау болып 

анықталған [2].

Аталған  стандарт  халықаралық  қаржылық  қортынды  есеп  стандарттарына  негізделіп, 

Қазақстан Республикасы 28 ақпан 2007 жылғы «Бухгалтерлік есеп және қаржылык кортын-

ды есеп» жөніндегі Заңына сәйкес каржылық қортынды есеп үлгілерінің барлығын жасау 

үшін қолданылады.

ХҚЕС 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» стандарты төмендс жүйеленген негіздерден (1- 

сүлбе) тұрады. 

Қаржылық қорытынды есептің кұрамы: бухгалтерлік баланс; табыстар мен шығындар 

қорытындысы; ақша козғалысынын қорытындысы; меншікті капитал өзгерісінің қорытын-

дысы; есеп саясаты; түсіндірме хат.

Бухгалтерлік баланстың қазақстандық типтік құрылымы және оның тараулары мен бап-

тары төмендегідей түрде қалыптасқан: активтер; пассивтер; қыска мерзімді активтер қысқа 

мерзімді міндеттемелер; ұзақ мерзімді активтер ұзақ мерзімді міндеттемелер; капитал.

Табыстар және шығындар жөніндегі корытынды есеп түрі калыпты жағдайда шаруашы-

лык қызметін атқарушы ұйымдардың таза пайдасы немесе шеккен зиянына қосылатын қо-

сымша  кұндык  бағалар  өзгерісінің  есебін  жүргізуге  арналған.  Сыртқы  пайдаланушылар 

үшін табыстар және шығындар жөніндегі қорытынды есеп қысқа үлгіде жасалынады. Ақша 

қозғалысына арналған қорытынды есепте қалыпты өндірістік және қаржылық жағдайда ка-

лыптасқан ақша қаражаты мен сыртқы көздерден алынған ақша қаражаты арасындағы өз-

герістерді дәлме-дәл ажыратылып көрсетілуі керек. Ақша қозғалысы жөніндегі қорытынды 

есеп ақша қозғалысы есебін жүргізуге арналған жекелеген счеттардағы мәліметтер негізін-

де жасалынып, есепті кезеңнің басындағы және аяғындағы калған ақшанын калдығымен 

салыстырылып  көрсетіледі.  Операциялык,  инвестициялық  және  қаржылық  қызметтерге 

байланысты акша ағыны жөніндегі мәліметтер сүлбеде берілді [3].

Меншікті капитал өзгерісі жөніндегі қорытынды есеп ұйымдардың меншікті капиталы-

ның жағдайы мен қозғалысын, жарияланған жарғылық капитал, төленбеген және қосымша 

268

төленген капитал өзгересін, сондай-ақ резервтік капитал мен бөленбеген табыстың (зиян) 

қалыптасуы жөніндегі көрсеткіштерден тұрады [4].

Есеп саясаты ҚР бухгалтерлік және қаржылық корытынды есеп, бухгалтерлік есеп стандарт-

тары және бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспарының талаптарына және ұйымдар қы-

зметін жүргізу ерекшеліктеріне сай бухгалтерлік есеп пен қаржылық қорытынды есеп жасау 

үшін ұйымдардың қабылданған принциптерін, негіздерді, ережелер мен тәжірибені айтады.

Есеп саясатының мақсаты ретінде бухгалтерлік есеп операцияларын орындау барысында 

қателер жібермеу, фактілерді бұрмалау, ұйымдардың қаржы жағдайын бағалау, шаруашылық 

қызметінің үзіксіздігін қамтамасыз ету, материалды активтерді бағалау мен есептен шығару, 

таза пайда резервін құру бағытындағы мейлінше жоғары дәрежедегі икемді есеп ақпаратта-

рын қалыптастыру болып табылады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Аманова Г.Д. Экономический анализ. –Астана: АО «Финансовая академия», 2015 г.- 226с.

2. ХҚЕС 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» стандарты 

3. Анализ хозяйственной деятельности предпрития. /Учебник под общ ред В.И.Страже-

ва, М. Высшая школа, 2008 г. 

4. Анализ финансово- хозяйственной деятельности предприятия: Учебное пособие М.В. 

Мельник, Е.Б. Герасимова, 2008. 

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: