Сборник материалов IV международной научно-практической конференции «Роль физико-математических наук в современном образовательном пространстве»

167
 
 
27 
Люминесценцияның  техникалық қолданылуы. 
1 
28 
Лазер. Лазердің техникалық қолданылуы. 
1 
VІ. Ядролық техника элементтері. 
5 
29 
Зарядталған бөлшектерді тіркеудің техникалық әдістері. 
1 
30 
Зарядталған бөлшектерлдің үдеткіштері. 
1 
31 
Атом электр станциялары. 
1 
32 
Изотоптарды пайдалану. 
1 
33 
Термоядролық раекторлар. Ядролық энергияны қолдану. 
1 
34 
Қорытынды сабақ. Сынақ сабағы. 
1 
 
Осы  таңдау  курсының  бағдарламасы  негізінде    құрылған«Айналмалы  қозғалыс  берілісі.  Үйкеліс  күші. 
Подшипниктер»  тақырыбы  бойынша  жүргізілген  сабақта  оқушылардан  үйкеліс  күші,  түрлері,  үйкеліс  күшінің 
өзгерту  тәсілдері,  табиғаттағы  және  техникадағы  үйкелістің  пайдасы  туралы  негізгі  берілген  білімді  тиянақтай 
отырып,  айналмалы  қозғалыс  берілістері,  фрикциондық  берілістер,  қайысты  берілістер,  тісті  берілістер  туралы 
жаңа мағлұмат берілді. Фрикциондық беріліс екі цилиндр каток арқылы іске асырылатындығын, қозғалыс олардың 
арасындағы  үйкеліс  есебінен  берілетіндігін  біле  отырып  қазіргі  техникада  фрикциондық  берілістер 
қолданылатыншағын қуатты тігін машиналарымен  (жіп төгу механизмінің жетегі)жұмыс істеп үйренді. 
Оқушының білім-білік дағдыларын дамыту мақсатында сандық және сапалық тапсырмалар берілді. 
Үйкеліс  күшінің  екінші  сабағында  оқушылар  әртүрлі  тәсілдермен  үйкеліс  коэффициентін  эксперимент 
жүзінде анықтады.  
Сабақтың әдіс-тәсілдері: тәжірибе жасау, талдау, салыстыру, топпен жұмыс. 
1-тәсіл:  Математикалық ;  2-тәсіл: Энергетикалық 
1-топқа  берілген  құрал-жабдықтар:  сызғыш,  транспортир,  2  трибометр,  штатив,  сіріңкесі  бар  қорап,  Брадистің 
төрттаңбалы таблицасы. 
Қорытынды:  Трибометрді  штативке  көлбей  бекітеміз.  Үстіне  сіріңке  қорабын  қоямыз.  Қандай  да  бір  Һ  биіктікте  
сіріңке  көлбеу  жазықтық  бойымен  бірқалыпты  сырғанайтындай  етіп  қоямыз.  Сырғанау  кезіндегі  трибометрдің 
қисаю α бұрышын белгілеп қисаю жазықтығын беретін һ биіктігін және қисаю жазықтығының табанын өлшейміз. 
Біздің  есептеуімізде  тікбұрышты  үшбұрыш  шығады.  Ауырлық  күші  әсерінен  көлбеу  жазықтықпен  бірқалыпты 
дененің сырғанау кезіндегі бұрышты үйкеліс бұрышы деп атайды. Үйкеліс коэффициенті осы бұрыштың тангенсіне 
тең. 
= =
.
=0.60
= =
.
.
=0.85    
=
=
.
.
=0.7   
Транспортирмен бұрышты өлшейміз, α=34
0
 болды. Таблицадан tg 34
0
–тің мәнін қараймыз. Ол 0,67-ге тең болды.  
Экспериментті математикалық жолмен тексеріп қорытындылай білді.  
2-ші  топқа  берілген  тапсырма:  Энергияның  айналу  және  сақталу  заңын  пайдаланып  сырғанау  және  үйкеліс 
коэффициентін анықта. 
Берілген құрал-жабдықтар: таразы, массалары әртүрлі жүктер, трибометр, өлшеуіш сызғыш, динамометр.  
2-ші  топ  мүшелерінің  жауабы:  Жүктің  массасын  таразымен  өлшейміз.  Алғашқы  серіппенің  ұзаруын  сызғышпен 
өлшеп,  трибометрдің  үстіне  жүкті  қойып,  ілмегіне  динамометрді  қойып  тартамыз.  Осы  кездегі  серіппенің 
серпімділік  күші  динамометрмен  өлшенеді.  Ұзаруды  және  жүктің  орын  ауыстыруын  сызғышпен  өлшейміз. 
Серіппенің потенциалдық энергиясы S жолдағы үйкеліс күшін жеңуге кеткен жұмысқа тең.  
Е
Р
=
Х
A=µmgs 
 = µmgs  µ=
 
 Өлшенген мәндер:х
0
=4cм,m=103г,F=0,3Н,  х=4.8см,  S=27см,  µ= 
. Н· ,
м
· ,
кг·
м/с · ,
= 0.4 
Екітоп  мүшелері  осы  тәсілдермен  сырғанау  үйкеліс  коэффициентін  анықтап,  өлшеу  нәтижелерін  талқылап, 
қорытындылады. 
Күтілетін нәтиже: 
- физика заңдарының практикалық қолданыстарын түсінеді. 
- оқушылар өз бетінше ізденуге үйренеді. 
- тақырыпқа деген жан-жақты түсінігін аңғара отырып, ынтасын одан әрі дамытуға мүмкіндік жасайды. 
- ақпаратты саралауға, жүйелі жүргізуге дағдыланады. 
-физика пәнінен алған білімдерін басқа пәндермен ұштастыра білуге ұмтылады.- топпен жұмыс істеу, оқушының 
белсенділігін оятуға түрткі болады. 
-
Мамандық таңдау мүмкіншілігін арттырады 
Қорыта  айтқанда,  баланың  еркінде  терең  ойлауына,  үздіксіз  жұмыс  жасауына  жол  ашады.  Оқушының 
ізденісі жеміссіз болмақ емес. Жауапкершілікті сезіне отырып, оқушының іздемпаздығы, шығармашылығы дамиды. 
Сыныптастарымен еркін сөйлесуге, бір-бірін құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздеуге ұмтылады.  
Бейіндік  курсы  –  оқушылардың  білімге  деген  оқу-танымдық  қызығушылығын  арттыруға,  қазіргі  қоғам 
талабына сай білім алуға көп әсерін тигізеді,бейімдерін дұрыс таңдауға мүмкіндік береді. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1.  А.Г. Глазунов «Орта мектеп курсындағы техника» 
2.  В.М.Родионов, А.Н.Черепиев «Естествознание и техника». 
3.  М.Е.Тульчинский «Качественные задачи по физике». 
4.  Ғылым мен техника журналы басылымдары. 

168
 
 
УДК 377. + 53 031.4 
ФИЗИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ СОВРЕМЕННЫХ ИНФОРМАЦИОННЫХ И  
ТЕЛЕКОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ 
 
Муфтах Н.Б., Имашев Г. И. 
 
Атырауский  государственный  университет имени  Х. Досмухамедова 
 
Аңдатпа 
Ақпараттық-коммуникациялық  технологиялар  саласының    экономикалық  және  әлеуметтік  инфра 
құрылымдарың  дамуындағы  ролі,  қазіргі  ақпараттық-телекоммуникациялық  технологияның  маңызы  және  оның 
физикалық заңдылықтары мен жұмыс принциптері қарастырылады. 
 
Abstract
 
          The  informative  -  communication  industry    of  technologiesroles  on  economic  and  social  development  your  of 
infrastructures, nowaday information and telecommunication technologies, importance of technology and conformities to 
law physically and work оның examines principles 
 
Современная  информационная  технология  —  одни  из  самых  важных  глобальных  технологий, 
оказывающих  влияние  на  все  человечество.  Фактически  они  играют  роль  движущей  силы  в  превращении 
индустриального общества в постиндустриальное общество информации и науки. Современные информационные 
и  телекоммуникационные технологии (ИТТ)  с  их стремительно растущим  потенциалом  и  быстро снижающимися 
издержками  открывают  большие  возможности  для  новых  форм  организации  труда  и  занятости  в  рамках  как 
отдельных  корпораций,  так  и  общества  в  целом.  Спектр  таких  возможностей  значительно  расширяется  - 
нововведения  воздействуют  на  все  сферы  жизни  людей,  семью,  образование,  работу,  географические  границы 
человеческих  общностей  и  т.  д.  Сегодня  ИТТ  могут  внести  решающий  вклад  в  укрепление  взаимосвязи  между 
ростом  производительности  труда,  объемов  производства,  инвестиций  и  занятости.  Новые  виды  услуг, 
распространяющиеся по сетям, в состоянии создать немало рабочих мест, что подтверждает практика последних 
лет.  
Последние  десятилетия  информационные  и  коммуникационные  технологии (ИКТ)  в  обществе  занимают 
все  более  прочные  позиции,  проникая  не  только  в  повседневную  жизнь  населения,  но  и  практически  во  все 
сферы  экономической  и  социальной  отраслей.  Стремительно  растет  роль  информации,  знаний  и  технологий, 
являющихся  ключевыми  составляющими  информационного  общества  [1].  Развитые  и  многие  развивающиеся 
страны,  осознавая  важность  информатизации  общества  и  развития  информационно-коммуникационных 
технологий  в  определении  долгосрочного  экономического  роста,  принимают  активные  позиции  в  развитии 
сектора  ИКТ  как  одного  из  ключевых  направлений  государственной  политики.  Страны,  направившие 
значительные  усилия  на  развитие  информационных  и  коммуникационных  технологий,  обеспечили  себя  сегодня 
ростом  производительности  труда  и  качества  государственного  управления.  Более  того,  доступность  для  
населения  широкого  ряда  информационных  услуг  оказало  положительное  воздействие  на  развитие 
человеческого капитала, способствуя росту конкурентоспособности государств. 
Физические  основы информационных  и  телекоммуникационных технологий лежат  в  распространении 
электромагнитных волн. 
Теперь перейдем к рассмотрению непосредственно электромагнитных волн. Электромагнитными волнами 
называется процесс распространения электромагнитного поля в пространстве [2]. 
Фундаментальные законы природы могут дать гораздо больше, чем заключено в тех фактах, на основе 
которых они получены. Одним из таких относятся открытые Максвеллом законы электромагнетизма.  
По Максвелу: 
- электромагнитная волна является поперечной, так как векторы напряженность электрического поля и 
напряженность  магнитного  поля  перпендикулярны  друг  другу  и  лежат  в  плоскости,  перпендикулярной 
направлению распространения волны, их скорость распространения в вакууме примерно равна 300 000 км/с, эта 
волна несет энергию; 
-  электромагнитные  волны,  как  и  другие  волны,  переносят  энергию.  Эта  энергия  заключена  в 
распространяющихся электрическом и магнитном полях; 
- электромагнитная волна должна обладать импульсом, а поэтому оказывать давление на тела. 
Среди  бесчисленных,  очень  интересных  и  важных  следствий,  вытекающих  из  максвелловских  законов 
электромагнитного  поля,  одно  заслуживает  особого  внимания.  Это  вывод  о  том,  что  электромагнитное 
взаимодействие распространяется с конечной скоростью. Согласно теории близкодействия Перемещение заряда 
меняет электрическое поле вблизи него. Это переменное электрическое поле порождает переменное магнитное 
поле в соседних областях пространства. Переменное же магнитное поле в свою очередь порождает переменное 
электрическое  поле  и  т.  д. Перемещение  заряда  вызывает,  таким  образом,  «всплеск»  электромагнитного  поля, 
который,  распространяясь,  охватывает  все  большие  области  окружающего  пространства  [3].  Дальнейшие 
исследования  электромагнитных  волн  показали,  что  они  обладают  способностью  испытывать  отражение, 
преломление,  дифракцию,  интерференцию  и  поляризацию.  Заслуга  по  практическому  использованию 
электромагнитных волн в радиосвязи принадлежит русскому физику А.С. Попову. 

169
 
 
Значение теории Максвелла: 
1.  Максвелл  показал,  что  электромагнитное  поле  -  это  совокупность  взаимосвязанных  электрических  и 
магнитных полей. 
2.Предсказал существование электромагнитных волн, распространяющихся от точки к точке с конечной 
скоростью. 
3. Показал, что световые волны являются электромагнитными волнами, и по своей физической природе 
ничем  не  отличается  от  других  электромагнитных  волн  -  радиоволн,  инфракрасного,  ультрафиолетового, 
рентгеновского и гамма-излучения. 
4. Связал воедино электричество, магнетизм и оптику. 
Распространение электромагнитных волн радиочастот связано с появлением электрических и магнитных 
полей (ЭМП). Опыты Герца сыграли решающую роль для доказательства и признания электромагнитной теории 
Максвелла.  
Основными 
характеристиками 
электромагнитного 
излучения 
принято 
считать частоту, длину 
волны и поляризацию[4]. Электромагнитное излучение принято делить по частотным диапазонам (см. таблицу 1). 
Между  диапазонами  нет  резких  переходов,  они  иногда  перекрываются,  а  границы  между  ними  условны. 
Поскольку скорость распространения излучения (в вакууме) постоянна, то частота его колебаний жёстко связана 
с длиной волны в вакууме. 
                                                                                                                    Таблица 1. 
Электромагнитное излучение по частотным диапазонам 
Название диапазона 
Длины 
волн, 
λ
 
Частоты, 
ν
 
Источники 
Радиоволны
 
Сверхдлинные
 
более 
10 км 
менее 30 кГц 
Атмосферные и магнитосферныеявления. Радиосвязь. 
Длинные
 
10  км — 
1 км 
30 
кГц — 
300 кГц 
Средние
 
1  км — 
100 м 
300 
кГц — 
3 МГц 
Короткие
 
100  м — 
10 м 
3  МГц —  30 
МГц 
Ультракороткие
 
10  м — 
1 мм 
30  МГц — 300 
ГГц
[4]
 
Инфракрасное излучение
 
1 мм — 
780 нм 
300 
ГГц — 
429 ТГц 
Излучение 
молекул 
и 
атомов 
при 
тепловых 
и 
электрических воздействиях. 
Видимое 
(оптическое) 
излучение
 
780—
380 нм 
429 
ТГц — 
750 ТГц 
Ультрафиолетовое
 
380 — 
10 нм 
7,5·10
14
 Гц — 
3·10
16
 Гц 
Излучение 
атомов 
под 
воздействием 
ускоренных 
электронов. 
Рентгеновские
 
10  нм — 
5 пм 
3·10
16
 — 
6·10
19
 Гц 
Атомные 
процессы 
при 
воздействии 
ускоренных 
заряженных частиц. 
Гамма
 
менее 
5 пм 
более 
6·10
19
 Гц 
Ядерные и космические процессы, радиоактивный распад. 
 
Радиоволны. 
Ультракороткие 
радиоволны 
принято 
разделять 
на метровые, дециметровые, сантиметровые, миллиметровые и субмиллиметровые (микрометровые). 
Волны 
с 
длиной λ< 1 м (ν > 300 МГц) принято также называть микроволнами или волнами сверхвысоких частот (СВЧ).  
Радиотелефонная  связь  в  настоящее  время  является  одной  из  современных  и  быстро  развивающихся 
телекоммуникационных  систем.Все  источники  электромагнитных  волн  создают  вокруг  себя  электромагнитное 
поле  (ЭМП).  Отечественные  и  зарубежные  ученые  экспериментально  доказали  высокую  биологическую 
активности  ЭМП  во  всех  частотных  диапазонах,  в  том  числе  ЭМП  мобильных  телефонов.Основа  всей  системы 
сотовой связи – это базовые станции (БС) и мобильные радиотелефоны (МРТ). Базовые станции поддерживают 
радиосвязь  с  мобильными  радиотелефонами,  вследствие  чего  БС  и  МРТ  являются  источниками 
электромагнитного  излучения  в  УВЧ-диапазоне.  Мобильный  радиотелефон  (МРТ)  является  малогабаритным 
приемопередатчиком.  Прием  и  передача  информации  осуществляются  в  диапазоне  частот  453  –  1785  МГц. 
Мощность  излучения  МРТ  –  величина  переменная,  зависящая  и  изменяющаяся  от  состояния  канала  связи 
мобильный  радиотелефон  –  базовая  станция.  Чем  выше  уровень  сигнала  базовой  станции  в  месте  приема  и 
передачи, тем меньше мощность излучения МРТ. Все характеристики ЭМП (длина волны, частота, SAR, БС и МРТ) 
оказывают  то  или  иное  воздействие  на  организм  живых  организмов,  прежде  всего  человека.  Биологическая 
активность  ЭМП  –  это  воздействие  его  на  живые  организмы.  Подробное  изучение  и  описание  свойств 
электромагнитных полей связано с шестью моментами. 
1. Интенсивность излучения ЭМП вносит значительные изменения в работу живого организма. 
2. Электромагнитное  излучение  от  мобильного  телефона  происходит  в  широком  диапазоне  частот.  Это 
тоже опасно, поскольку исследования влияния различных колебаний (вибраций) на организм человека показали, 

170
 
 
что если достаточно точно попасть в наиболее значимую частоту работы клетки, макромолекул, органов, тканей, 
то эффект может проявиться либо в виде какой-либо стимуляции работы клетки, органа и прочего, либо в виде 
угнетения или резкой, неадекватной реакции. 
3. Электромагнитное  отягощение  имеет  свойство  накапливаться  в  организме  человека  с  течением 
времени.  Пользователи  мобильных  телефонов,  так  же  как  и  других  аппаратов,  излучающих  ЭМВ,  имеют,  как 
правило, самую высокую степень электромагнитного отягощения. С накоплением электромагнитного отягощения 
ухудшается состояние иммунной системы, а последствия этого – самые различные заболевания. 
4. Негативный фактор от электрических объектов представляет собой сложный набор различных полей и 
излучений,  в  котором,  кроме  электромагнитного,  всегда  присутствуют  и  тонкоматериальные  физические  поля 
(поля фона элементарных частиц).  
5. Все  источники  излучения  в  трехмерном  пространстве  образуют  совокупное  объемное  излучение, 
которое  распространяется  во  все  стороны.  Поэтому  вред  от  мобильного  телефона  получают  и  рядом  сидящие 
люди, а в особо неблагоприятном случае и люди в соседнем помещении. 
6. Исследования  ученых  показали,  что  наиболее  чувствительными  к  воздействию  различных  излучений 
являются  организмы,  в  которых  интенсивно  происходит  деление  клеток  –  одна  из  основ  интенсивного  роста, 
размножения и заживления клеток, тканей и всего организма.  
Чем больше интенсивность ЭМП, тем большее влияние оно оказывает на организм человека. Следующая 
очень  важная  характеристика  ЭМП  мобильного  телефона,  определяющая  его  биологическое  действие  (влияние 
на организм человека), – это удельная мощность излучения (SpecificAbsorptionRates – SAR). Чем меньше SAR, тем 
меньшее воздействие оказывает ЭМП мобильного телефона на организм человека. 
В  настоящее  время  повсеместно  в  мире,  в  том  числе  в  Казахстане,  происходит  (или  планируется) 
интенсивное  внедрение  новыхинформационных  технологий,  которые  позволяют  операторам  предоставлять 
абонентам широкий спектр современныхуслуг. К таким технологиям относятся и подсистемы глобальной системы 
подвижной  радиосвязи  общего  пользования  IMT,в  частности  LongTermEvolution  (LTE).Технология  LTE, 
разработанная  консорциумом  3GPP,  является  одной  из  наиболее  перспективных  для  развертываниясетей 
широкополосной  связи  четвертого  поколения.  Она  обеспечивает  операторам  сетей  высокую  операционную 
совместимость и низкую стоимость обслуживания, а потребителям - новый уровень широкополосного мобильного 
радиодоступа. 
 
Список литературы 
1.  Информационные технологии управления:  Учебн. пособие для вузов  / Под ред. проф. Г. А. Титоренко. – М.: 
ЮНИТИ – ДАНА, 2003. 
2. Имашев Г. Инновационные подходы в развитии политехнического образования в процессе обучения физике в 
средней школе. Монография – Атырау: АтГУ им. Х. Досмухамедова, 2011. - 157 с. 
3. Имашев Г. Развитие знаний в курсе физики. Palmary Academic Publishing. Германия. 2012. -  232 с. 
4.  Роберт И. Современные информационные технологии в образовании. – М.:  Школа - Пресс,  1994. 
 
 
ӘОЖ 371. 314         
ФИЗИКА КУРСЫНДА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕРІ 
 
Рахметова М.Т., Имашев Г.И. 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті, Атырау қаласы 
 
Аннотация 
Рассмотрены  вопросы  экологических  знании  в  современных  условиях  научно-технического  прогресса. 
Расскрыты  основные  направления  научно-технического  прогресса    и  элементы  экологического  воспитания  в 
процессе обучения физики.      
Summary 
This  article  will  describe  the  questions  of  ecological  knowledge  in  modern  conditions  of  scientifically 
technological  progress  are  considered.  The  basic  directions  of  scientifically  technological  progress  and  an  element  of 
ecological education in progress of training of physics are opened. 
 
 
Еліміздің  индустриялық-инновациялық  дамуын  іске  асыру  алдағы  жылдардағы  басты  бағыт  болып 
табылады.  Экономиканы  әртараптандыру  «таяудағы  онжылдықта  тұрлаулы  да  теңдестірілген  даму  жедел 
әртараптандыру  және  ұлттық  экономиканың  бәсекеге  қабілеттілігін  арттыру  есебінен  қамтамасыз  етілетін 
болады»  деді  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаев  «Жаңа  онжылдық  –  жаңа  экономикалық 
өрлеу  –  Қазақстанның  жаңа  мүмкіндіктері»  атты  Қазақстан  халқына    арналған  жолдауында.  Осы  жолдауының 
негізінде  қоғамдық  өмір  салаларының,  соның  ішінде  білім  саласының  бірқатар  стратегиялық  жоспарлары  мен 
бағдарламалары қабылданды [1]. Жас ұрпаққа экологиялық білім мен тәрбие беру бүгінгі күн тәртібіндегі бірден-
бір  қажетті  кезек  күттірмес  мәселе  екендігі    Қазақстан  Республикасы  «Қазақстан-2030»  даму  стратегиясында, 
«Экологиялық  білім  бағдарламасында»  және  Ата  заңымызға  негізделіп  жасалған  ҚР  «Білім  туралы»  заңдарда 
көрсетілген.Жалпы білім беретін орта мектептерге қойылатын ортақ талап – оқушыларға  қоршаған орта туралы 
білім  беріп,  олардың  экологиялық  сауаттылығын  арттыруға,  табиғатты  тиімді  пайдаланудағы  әлеуметтік 

171
 
 
пікірін  қалыптастыруға,  экологиялық  немқұрайлылығын  жоюға  бағытталуы  тиіс.Мектепте  оқытылатын 
пәндердің  ішінде  жеке  тұлғаны  жан–жақты  дамытып,  оның  ғылыми  дүниетанымын  қалыптастыруда  физиканың 
алатын  орны  зор  [2].Физиканың  зор  тәрбиелік  потенциалы  осы  пән  арқылы  мектеп  оқушыларына  экологиялық 
тәрбие беріп, олардың табиғат қорғауға бейімділігін шыңдауда көп жетістіктерге қол жеткізіп, жас жеткіншектерге 
берілетін  оқу  –  тәрбие  үрдісін  ұйымдастыруды  ілгерілетуге  өз  үлесін  қоса  алады.Орта  мектептерде  физиканы 
оқыту арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие берудің педагогикалық теориясы мен практикасын талдау қазіргі 
кездегі табиғи ортаның  жағдайынан  туындап отырған  талап  -  өскелең  ұрпақтың  экологиялық тәрбиелілігіне  қол 
жеткізу  мектептегі  барлық  пәндерді  оқыту  барысында  жүзеге  асуының  қажеттігі  мен  физиканы  оқыту  арқылы 
экологиялық тәрбие  берудің    дидактикалық  жүйесінің     арасында    қайшылықтар бар. Атап айтсақ,    қоғам  мен 
табиғаттың  өзара  ықпалы  туралы  адамдардың  ғылыми  білім  жүйесін  қалыптастыруды  ескеретін 
қоғамның  экологиялық  білім  беруге  қойып  отырған  талабы  мен  оқушылардың  экологиялық  білімдерінің 
нақты  деңгейлерінің  арасы    алшақ.  Осы  мәселені  шешудегі  физика  курсының  үлесін  айқындау  біздің 
зерттеуіміздің көкейкестілігін анықтайды. 
Зерттеудің  мақсаты  –  орта  мектепте  жаратылыстану  пәндерін  оқыту  арқылы  оқушыларға  экологиялық  тәрбие 
беруді  ғылыми  –  теориялық    негіздеріне  сүйеніп,  физика  пәнінен  ұйымдастырылған  оқу  –  тәрбие  үдерісінде 
экологиялық білім мен тәрбие берудің мазмұнын және әдістемесін ұсыну. 
Зерттеу нысаны – орта мектептегі экологиялық білім мен тәрбие беру үдерісі. 
Зерттеу пәні – оқушылардың экологиялық білімі мен тәрбиесін жетілдіру. 
Зерттеудің  болжамы  –  егер  оқушыларға  жаратылыстану  пәндерін  оқыту  арқылы  экологиялық  білім  мен  тәрбие 
беру  теориялық  –  дидактикалық  тұрғыдан  дәлелденіп,  арнайы  тұжырымдама  мен  моделдің  негізінде  жасалған 
оқыту  әдістемесі  арқылы  жүзеге  асырылса,  онда  оқушылардың  экологиялық  білімі  мен  мәдениеті  артып, 
практикалық  іскерлігі  мен  дағдысы  шыңдалады,  дүниетанымдық,  эстетикалық  көзқарасы  дамиды.  Себебі, 
табиғаттаң  біртұтастығын  сақтау  әр  оқушының  тікелей  экологиялық  мәдениетіне,  табиғатты  қорғаудағы 
экологиялық сауатты көзқарасына байланысты. 
Зерттеудің  практикалық  маңыздылығы:  жалпы білім  беретін орта мектепте   физиканы  оқыту  үдерісінде  
экологиялық    білім  мен    тәрбиенің    мазмұны      және  жүйесі    анықталды;  қазіргі  заманғы  өндіріс  жағдайында  
физикадан  экологиялық  білім  мен  тәрбие  берудегі    жаңа  оқу-әдістемелік    жүйесі    моделі    жасалды;    ғылыми  – 
техникалық  прогрестің  басты    бағыттарының      физикалық      негіздерін      оқыту    үдерісінде  оқушылардың  
экологиялық білімі мен тәрбиесін жетілдіру   мәселесінде   дидактикалық жүйе  дайындалды. 
Экологиялық  білім  беру  дегеніміз  –  адамзат  қауымының,  қоғамның,  табиғаттың  және  қоршаған  ортаның 
үйлесімділігін және табиғатты тиімді пайдаланудың жолдарын халыққа түсіндіру Оның ішінде, қоршаған орта мен 
табиғи  ресурстарды  тиімді  пайдалану  арқылы  табиғатты  аялай  білетін,  оны  бүлінуден  қорғайтын,  экологиялық 
білімі мен мәдениеті жоғары, ізгілікті, адамгершілігі мол жас ұрпақты тәрбиелеудің маңызы зор.Экологиялық білім 
берудің тиімді жүйесі қоғам мен экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін негізгі құрал деуге болады [4]. 
Алдыңғы  қатарлы  елдердің  экономикалық  дамуының  жаңа  тенденциясы  –  пайдаланылатын  ресурс  деңгейінің 
жаймен  төмендеуінен  мейлінше  үлкен  қосынды  бағаны  алу,  ресурстарды  сақтау  технологиясын  енгізу, 
қалдықтарды  пайдалану  және  ластанудан  сақтандыру.  Экологиялық  білім  берудің  мақсаты  -  жеке  адамның   
тәрбиесін  және  экологиялық  мәдениетін  қалыптастырудан  бастап  көпшілікке  үздіксіз  экологиялық  білім 
беру  деңгейіне  жету.  Сондықтан,  экологиялық  білім  беру  өте  күрделі  процесс,  бүгінгі  таңда      жас  ұрпақты 
тәрбиелеудің негізгі мәселесі болып отыр.  
 
Бүгінгі  таңда  халыққа  экологиялық  білім  мен  тәрбие  беру  мәселесін  мемлекеттік  деңгейге  көтерудің 
қажеттігі туындап отыр.Қазіргі таңда адамзаттың дамуындағы экономикалық, әлеуметтік және саяси мәселелерді 
шешуде  білім сапасының жоғары  болуының  маңыздылығы  аңғарылады.  Білім  мен ғылымның жедел  дамуы  жаңа 
технология  жасақтауға,  тауар  өндірісінің  артуына  және  еліміздің  экономикасының  дамуына  өз  үлесін  қосары 
сөзсіз.Сонымен қатар қазіргі заманғы өндірісте ғылыми-техникалық прогрестің негізгі бағыттарының дамуы және 
еліміздің  жаңа  әлеуметтік-экономикалық  жағдайларға  сай  болуы  оқушылардың  физиканы  оқу  процесі  кезіндегі 
экологиялық  білімдерін  одан  әрі  жетілдіруді  талап  етеді.Орта  мектепті  бітірген  жастардың  көпшілігі  өндіріс 
ортасына  қосылатындықтан,  олардың  табиғатты  ұтымды  пайдалануы,  оны  ластанудан  және  бүлінуден 
қорғаулары 
үшін 
берік 
экологиялық 
білімдері 
мен 
біліктіліктері 
болуы 
тиіс.Бізге өз 

жүктеу/скачать 12,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: