Сборник научных трудов г. Кокшетау, 2015

207 
Исхοдя  из  всегο  сказаннοгο  фοрмирοвание  гражданскοгο  οбщества  в  Республике 
Казахстан связанο с решением следующих задач: 
-
 
сοвершенствοванием  закοнοдательнοй  базы,  спοсοбствующей  развитию  и  укреп-
лению гражданскοгο οбщества. 
-
 
сοзданием  экοнοмическοй  οснοвы  гражданскοгο  οбщества,  кοтοрая  базирοвалась 
бы  на  эффективнοм  тοварнοм  прοизвοдстве  и  рынοчнοй  экοнοмике,  исключающей 
экοнοмическοе  принуждение.  Πο  свοему  характеру  эта  экοнοмика  дοлжна  быть 
мнοгοукладнοй,  сοчетающей  вοзмοжнοсти  частных,  кοοперативных,  кοллективных  и 
гοсударственных тοварοпрοизвοдителей — сοбственникοв; 
-
 
дοстижением  экοнοмическοй  свοбοды  и  самοстοятельнοсти  граждан.  Этο 
вοзмοжнο  в  тοм  случае,  если  сами  граждане  являются  хοзяевами  прοизведеннοгο  ими 
οбщественнοгο прοдукта; 
-
 
изменением  сοциальнο-экοнοмическοй  системы  οбщества  и  фοрмирοванием 
"среднегο  класса",  кοтοрый  бы  сοстοял  из  квалифицирοванных,  инициативных  и 
предприимчивых рабοтникοв с дοстатοчнο высοким урοвнем дοхοдοв; 
-
 
демοкратическим  преοбразοванием  пοлитическοй  системы,  кοтοрοе  связанο  с 
пοвышением  рοли  партий  и  οбщественных  движений,  средств  массοвοй  инфοрмации  в 
жизни  гοсударства,  развитием  пοлитическοгο  мнοгοοбразия.  Этο  пοзвοлит  οказать 
стабилизирующее вοздействие на οбществο, будет спοсοбствοвать ширοкοму привлечению 
граждан к участию в пοлитическοй жизни и οбщественнοм управлении; 
-
 
пοвышением рοли граждан в сοциальнο-пοлитическοй жизни οбщества и деятель-
нοсти  различных  οбщественных  фοрмирοваний,  развитием  οбщегο  урοвня  гражданскοй 
культуры; 
-
 
выбοрнοсть дοлжннοсти οмбудсмена. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Конституция Республики Казахстан 1995 г. // www.zakon.kz. 
2.
 
Официальный сайт Омбудсмена в РК // www.ombudsman.kz/ 
3.
 
Белиспаев A.M., Децентрализация и развитие местного самоуправления в республике Ка-
захстан, Саясат, 2014. - №4. - С. 53-58. 
4.
 
Котов А.К. - Суверенный Казахстан: гражданин, нация, народ (вопросы конституционно-
го права), Алматы, Жети Жаргы, 2014. - 450 с. 
5.
 
Башимов  М.  Институт  омбудсмена  в  Республике  Казахстан.  //  Информационно-
аналитический журнал «Πравовая реформа в Казахстане», 2013.- №2. - С. 14. 
 
 
Бекенов О.М. - магистр юридических наук,  
преподаватель Кокшетауского университета им. А. Мырзахметова 
Сейдалин Н.А. - магистрант группы Ю-11М  
 
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ  
НЕЗАКОННОМУ ИГОРНОМУ БИЗНЕСУ 
 
В Республике Казахстан в сфере игорного бизнеса сложилась ситуация, которая при-
вела  к  тому,  что  действующие  залы  с  игровыми  автоматами  открывались  повсеместно  и 
беспрепятственно. В некоторых населенных пунктах их численность достигала нескольких 
сотен. При этом большинство из них не в состоянии было обеспечить безопасность посети-
телей, работников, сохранность наличных денег, личных вещей клиентов, а также обеспе-
чить соблюдение общественного порядка. Кроме этого, ввиду имеющихся пробелов в зако-
нодательстве  бюджет  республики  недополучал  миллиарды  тенге.  Эта  ситуация  привела  к 
необходимости упорядочения предпринимательской деятельности в сфере игорного бизнеса 
путем принятия специального нормативного акта, регулирующего данный вид предприни-
мательской  деятельности  в  Республике  Казахстан.  Таким  нормативным  актом  стал  Закон 

208 
Республики Казахстан «Об игорном бизнесе», принятый 12 января 2007 года и вступивший 
в силу 1 апреля 2007 года, который определил основные понятия в сфере игорного бизнеса, 
круг правовых отношений, регулируемых данным законом, основные правовые начала, по-
средством которых осуществляется регулирование отношений в указанной сфере [1]. 
Вместе  с  тем  анализ  норм  данного  закона  позволил  выявить  следующее.  Наряду  с 
положительными моментами, заключающимися в решении данным нормативным актом ря-
да  проблем,  существовавших  в  данной  сфере  ввиду  неурегулированности,  некоторые  его 
нормы, на наш взгляд, требуют уточнения и пересмотра. Это связано, прежде всего, с тем, 
что  Закон  об  игорном  бизнесе  изобилует  отсылочными  нормами.  Некоторые  его  нормы 
страдают дефектами юридико-лингвистического качества. Кроме того, имеют место пробе-
лы и коллизии между отдельными положениями нормативных правовых актов, регулирую-
щих отношения в сфере игорного бизнеса. Все это не способствует необходимой устойчи-
вости и единству судебной практики разрешения споров, возникающих при осуществлении 
предпринимательской деятельности в сфере игорного бизнеса. Соответственно, это пробле-
мы, которые требуют скорейшего анализа и решения. 
Основным  новшеством,  установленным  данным  законом,  является  ограниченная 
дислокация казино и залов игровых автоматов в Алматинской области на побережье Кап-
шагайского водохранилища и в Щучинском районе Акмолинской области в пределах тер-
риторий,  определяемых  местными  исполнительными  органами  (ст.  11  Закона  об  игорном 
бизнесе).  В  республиканских  общественно-политических  изданиях  неоднократно  выража-
лось сомнение в правильности определения такой дислокации казино и залов игровых ав-
томатов. Так, М. Найманбаев, например, отмечает, что расположение казино и залов игро-
вых  автоматов  в  Щучинско-Боровской  зоне  и  на  правом  побережье  Капшагайского  водо-
хранилища нанесет ущерб развитию этих мест как туристических центров. По его мнению, 
данная дислокация усугубит транспортную проблему, приведет к отказу людей от активно-
го отдыха в пользу залов игровых автоматов, воспрепятствует развитию перспективных ту-
ристических объектов в этом регионе. Основываясь на данных аргументах, автор предлага-
ет разместить игорные заведения в городе Приозерске и других местах, подальше от круп-
ных  населенных  пунктов,  в  направлении  желательного  развития  необъятных  просторов, 
чтобы возродить там соответствующую инфраструктуру [2]. 
Несомненно, расположение игорного бизнеса в том или ином регионе имеет свои от-
рицательные и положительные стороны. К отрицательным моментам можно отнести соци-
альный аспект восприятия азартных игр, запрещение азартных игр церковью, связь игорно-
го  бизнеса  с  организованной  преступностью.  К  положительным  аргументам,  свидетель-
ствующим  в  пользу  игорного  бизнеса,  относится  то,  что  игорный  бизнес  является  своего 
рода формой развлечения, является источником поступления бюджетных средств и финан-
сирования государственных программ [3]. 
На наш взгляд, требует доработки и ст. 6 закона, в которой определяются виды дея-
тельности в сфере игорного бизнеса. Так, к ним отнесены: 1) казино; 2) зал игровых автома-
тов; 3) букмекерская контора; 4) тотализатор. 
Однако в статье 1 закона казино, зал игровых автоматов, букмекерская контора, то-
тализатор определяются как «игорное заведение» - здание, помещение, сооружение, в кото-
ром  проводятся  на  основании  лицензии  азартные  игры  и  (или)  пари,  предусматривающие 
получение выигрыша. Имеется терминологическое противоречие между понятием «вид де-
ятельности» и «здание, помещение, сооружение». Это противоречие необходимо устранить, 
сформулировав ст. 6 Закона об игорном бизнесе следующим образом: 
«1. В Республике Казахстан осуществляются следующие виды деятельности в сфере 
игорного  бизнеса:  1)  организация  и  проведение  азартных  игр  в  казино;  2)  организация  и 
проведение  азартных  игр  в  зале  игровых  автоматов;  3)  организация  и  проведение  пари  в 
букмекерской конторе; 4) организация и проведение пари в тотализаторе». 
Анализ некоторых норм закона позволяет выявить некоторые термины, которые не 
определяются.  К  таким  терминам  можно  отнести  «представитель  игорного  заведения»  и 
«участник азартных игр». Можно предложить определить в ст. 1 данные понятия, сформу-

209 
лировав  их  следующим  образом:  «Представитель  игорного  заведения  -  лицо,  состоящее  в 
трудовых  или  гражданско-правовых  отношениях  с  игорным  заведением  (предприятием)». 
«Участник  азартных  игр  -  физическое  лицо,  принимающее  непосредственное  участие  в 
азартных играх и (или) пари, проводимых игорным заведением (предприятием)». 
Одним  из  недостатков  Закона  об  игорном  бизнесе,  на  наш  взгляд,  является  отсут-
ствие в нем указания на организационно-правовую форму, в которой возможна организация 
игорного бизнеса. По смыслу закона это выявить не представляется возможным. В связи с 
этим  необходимо  предусмотреть  в  отдельной  статье,  что  деятельность  в  сфере  игорного 
бизнеса могут осуществлять индивидуальные предприниматели или коммерческие органи-
зации, созданные и зарегистрированные на территории Республики Казахстан. Либо расши-
рить п. 13 ст. 1 закона, указав, что организатор игорного бизнеса  - лицо, осуществляющее 
организацию и проведение азартных игр (пари) в форме индивидуального предпринимателя 
или коммерческой организации, созданной и зарегистрированной на территории Республи-
ки Казахстан,  на  основании  лицензии,  выданной  в  соответствии  с  требованиями,  установ-
ленными законодательством Республики Казахстан. 
Уголовный кодекс РК предусматривает ответственность за организацию незаконного 
игорного  бизнеса.  Однако,  Уголовный  кодекс  и  закон  о  запрете игорного  бизнеса  на  всей 
территории  Казахстана,  кроме  Капшагая  и  Щучинска,  работают  плохо.  Игорная  зависи-
мость – что наркотическая. Вместо запрещенных казино на каждом углу крупных городов 
возникают букмекерские конторы, куда идет, в основном, молодежь, жаждущая сиюминут-
ных больших денег. 
Игорная  зависимость  может  стать  трагедией  национального  масштаба,  за  которой 
поломанные судьбы молодых людей, страдания семей, родителей, которые, чтобы распла-
титься с их долгами, вынуждены распродавать нажитое имущество. Современная молодежь 
пропадает  в  букмекерских  конторах,  вместо  того,  чтобы  заниматься  образованием,  искус-
ством и спортом. 
Наибольшую  угрозу  экономической  безопасности  страны  представляет  "теневая" 
экономика.  Поэтому  противодействие  нелегальному  игорному  бизнесу,  который  является 
составной частью "теневой" экономики, остается важнейшей задачей правоохранительных 
органов. 
С 2010 по 2014 годы в результате проведенных органами финансовой полиции рей-
дов пресечена деятельность 677 подпольных игорных заведений. Из теневого игорного обо-
рота изъято 68,5 млн.тенге, 7704 игровых автоматов, 82 рулеток, 131 столов для карточных 
игр. 
В целях более эффективного противодействия незаконному игорному бизнесу в 2011 
году Уголовный кодекс Республики Казахстан был дополнен статьей, предусматривающей 
ответственность  за  организацию  незаконного  игорного  бизнеса.  Но  для  противодействия 
нелегальному игорному бизнесу этого недостаточно. 
Предлагается  ввести  дополнительные  механизмы  защиты  населения  от  игорной  за-
висимости.  В  частности,  следует  запретить  деятельность  букмекерских  контор  в  ночное 
время; ограничить количеству касс букмекерской конторы, имеющей лицензию; запретить 
размещение  касс  вблизи  организаций  образования,  студенческих  общежитий;  ужесточить 
лицензионные  требования,  в  том  числе  по  помещениям  пунктов  приема  ставок;  внедрить 
социальную концепцию, направленную на борьбу с игровой зависимостью. 
Целесообразно ввести механизм добровольного самоограничения граждан от досту-
па  к  игорным  заведениям,  когда  человек  по  собственному  желанию  пишет  заявление  с 
просьбой не пускать его в игорное заведение. При этом игорные заведения обязаны ограни-
чить  таких  людей  от  посещения.  Это  устоявшаяся  международная  практика.  Такой  меха-
низм внедрен в Республике Беларусь. 
Кроме того, имеются проблемы, связанные с онлайн-казино. По закону деятельность 
онлайн-казино  на  территории  Казахстана  запрещена.  Однако  доступны  зарубежные  сайты 
онлайн-казино, например, в Кыргызстане, где они не под законодательным запретом. Пере-
числение денег осуществляется электронным способом. В связи с этим нет никаких препят-

210 
ствий для игроков проигрывать свое имущество в интернете. Эти деньги уводят казино, ко-
торые платят налоги в бюджет другого государства. То есть отечественные онлайн-казино 
запретили, а зарубежные не ограничили. Необходимо разобраться с деятельностью онлайн-
казино, в том числе с привлечением неправительственных общественных организаций. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Закон Республики Казахстан «Об игорном бизнесе» от 12 января 2007 года // СПС 
«Юрист». 
2.
 
Найманбаев М. Туризм и игорный бизнес: что важнее? Мысль. №6. 2007. С. 42-48. 
3.
 
Темный Ю., Стальная В. Игорный бизнес: за и против. Вопросы экономики. 2006. №10. 
С. 137-141. 
 
 
Тлеубердина У.Т., Ескалиева А.Т. - магистрант 
Абай Мырзахметов атындағы Көкшетау университеті 
 
ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК – ӘЛЕУМЕТТІК-ЕҢБЕК  
САЛАСЫНЫҢ ТҰРАҚТЫ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗІ  
 
Соңғы жылдары Қазақстанда көп деңгейлі әлеуметтік әріптестік жүйесі қалыптасты. 
Әлеуметтік әріптестік шеңберінде үшжақты комиссиялар жұмыс жүргізеді. Республикалық, 
салалық  және  өңірлік  комиссиялар  отырыстарында  әлеуметтік  еңбек  қатынастары 
тетіктерін  күшейту,  ұжымдық  еңбек  дауларын  шешуге  ат  салысу  және  басқа  мәселер 
қаралады.  Инновациялық  экономиканың  әлеуетін  көтеруден  және  өндірісті  жаңғыртудан, 
сондай-ақ, тиісінше тұтыну өсімінен тұратын экономикалық өсу түпкі мақсат бола алмайды. 
Экономикалық өсу–бұл әлеуметтік өрлеуге жетудің құралы. 
Әлеуметтік  жаңғыртудың  кеңейтілген  ұғымы  тұтынушылық  философияның 
әсеріндегі  қоғамдық  сана-сезімнің өзгеруінен, жасампаз еңбек құндылықтарын  және соған 
ынталандыруды ұғынудан тұрады. Қазақстанды бәсекеге қабілетті 50 мемлекет рейтингіне 
қосуды  мақсат  тұта  отырып,  біз  үйлесімді  әлеуметтік  және  экономикалық  дамуды 
қамтамасыз етуіміз қажет. 
Мемлекетті тұрақты дамыту мақсатында әлеуметтік жаңғырту процестері әлеуметтік 
және  еңбек  қатыныстарының  тиімді  басқару  деңгейіне  сәйкес  келуге  тиіс.  Осы  орайда, 
барлық  даму  кезеңінде  әлеуметтік-еңбек  саласының  тұрақтылығын  қамтамасыз  етуге 
мүмкіндік беретін әлеуметтік әріптестік тетігін атап көрсету керек. 
1980  жылдардың  аяғы  мен  1990  жылдардың  басында  басталған  экономикалық, 
әлеуметтік  және  саяси  салалардағы  түбегейлі  реформалар  түрлі  әлеуметтік  топтардың 
құқықтары  мен  мүдделерін  қорғау  үшін  қоғамдық  бірлестіктердің  құрылуын 
ынталандырды. 
1990  жылдардың  басында  әлеуметтік  қорғау  коалициясы  құрылды,  оның  аясына 
қоғамдық өткір проблемаларды талқылау, оларды шоғырланған негізде шешудің тетіктерін 
іздестіру  жолымен  еңсеру  жөнінде  бірлескен  жұмыс  үшін  28  түрлі  ұйымдар,  партиялар, 
қозғалыстар бірікті. 
1994  жылғы  желтоқсанда  Қазақстан  Республикасының  Президенті  әлеуметтік-
экономикалық  және  еңбек  қатынастары  саласындағы  әлеуметтік  серіктестік  жөнінде 
республикалық  үшжақты  комиссия  құру  туралы  қаулыға  қол  қойды,  бұл  сындарлы 
үшжақты  қатынастарды  дамытуға  және  әлеуметтік  серіктестік  жүйесін  құрудың  бастауы 
болды. 
1990  жылдың  аяғы  азаматтық  институттар  қызметінің  кәсібиленуімен  ерекшеленді, 
мұның өзі олардың қоғамдық проблемалардың, қажеттіліктер мен мұқтаждықтардың түрлі 
ауқымын шешу жөніндегі жұмысының тиімділігін көтеруге мүмкіндік берді [1]. 
Бұқаралық  ақпарат  құралдарының,  (бұдан  әрі  —  БАҚ)  баспа  кәсіпорындарының 
мемлекет иелігінен шығу, сондай ақ БАҚ-тың мемлекеттік қаржыландыру мен дотациялау 

211 
жүйесінен  мемлекеттік  ақпараттық  саясатты  жүргізуге  арналған  мемлекеттік  тапсырысқа 
көшу процесіне байланысты масс-медиа нарығында сапалық өзгерістер болды. 
2000  жылғы  қазанда  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  «Еркін  де  еңселі  әрі 
қауіпсіз  қоғамға»  атты  Қазақстан  халқына  Жолдауында  халықтың  түрлі  топтарының 
мүдделерін іске асырудағы рөлі күннен-күнге артып келе жатқан үкіметтік емес ұйымдарды 
дамыту үшін жағдайлар жасау жөнінде Үкіметке алғашқы тапсырмалар берілді. 
2000  жылы  мемлекеттік  билік  органдарымен  (бұдан  әрі  –  билік)  өзара  іс-қимыл 
тетіктерін  жасау  үшін  ҮЕҰ  күш-жігерін  шоғырландыратын  Қазақстанның  үкіметтік  емес 
ұйымдарының конфедерациясы құрылды. 
2000  жылғы  желтоқсанда  қабылданған  «Қазақстан  Республикасындағы  әлеуметтік 
әріптестік  туралы»  Қазақстан  Республикасының  Заңы  атқарушы  билік  органдарының 
өкілдері,  жұмыс  берушілер  мен  жұмыскерлердің  бірлестіктері  арасындағы  мүдделердің 
келісілуін қамтамасыз етуді мемлекеттік саясат дәрежесіне көтерді. 
Орталық  және  жергілікті  деңгейлерде  «билік  –  қоғам»  серіктестігінің  ұзақ  мерзімді 
тұрақты  тетіктерін  және  түрлі  үндесу  алаңқайларын  құру  жөніндегі  жұмыс  белсенді 
жүргізіле  бастады.  Қорытындысында,  2005  жылғы  сәуірде  «Мемлекеттік  әлеуметтік 
тапсырыс туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданып, ол билік органдары мен 
ҮЕҰ-ның өзара қатынастарының принциптік жаңа жүйесінің құрылуына мүмкіндік берді. 
2003  –  2005  жылдары  бірін  бірі  алмастыра  отырып,  азаматтық  қоғамды  одан  әрі 
демократияландыру  және  дамыту  жөнінде  ұсыныстар  тұжырымдау  жөніндегі  тұрақты 
жұмыс  істейтін  кеңес  пен  Қазақстан Республикасы  Президентінің  жанындағы  Демократия 
мен азаматтық қоғам мәселелері жөніндегі ұлттық комиссия жұмыс істеді. 
2006  жылғы  наурызда  Қазақстан  Республикасында  демократиялық  реформалар 
бағдарламасын  әзірлеу  және  нақтылау  жөніндегі  мемлекеттік  комиссия  құрылды,  оның 
жұмысына саяси партиялар мен қоғамдық бірлестіктердің өкілдері қатысады [2]. 
Сөйтіп,  әр  жылдары  елде  азаматтық  қоғам  институттары  –  саяси  партиялар, 
коммерциядық  емес  (үкіметтік  емес)  ұйымдар,  кәсіподақтар,  ұлттық-мәдени  бірлестіктер, 
мемлекеттік  емес  БАҚ  және  тұтастай  алғанда  мемлекеттік  емес  секторды  білдіретін басқа 
да  институттар  қалыптасып,  қазіргі  уақытта  мейілінше  тез  дами  бастады.  Сонымен  бірге, 
қоғамда азаматтық қоғамның одан әрі өсуіне ғана емес, елді әлемдік жаһандану процесіне 
барған сайын тартып бара жатқан қыр көрсетулерге де байланысты бірқатар проблемалық 
мәселелер көрініс бере бастады. Олар тұтастай алғанда елдегі азаматтық қоғамды одан әрі 
үйлесімді дамытуды тежейді, оның әр бөлігі үшін сипаттамалық ерекшеліктері бар және өз 
шешімін талап етеді. 
Әлеуметтік  әріптестік  тетігі  бүгін қалай пайдаланылуда? Халықаралық  тәжірибе 
негізінде Қазақстанда  әлеуметтік  әріптестіктің  көпдеңгейлі  жүйесі  және  заңнамалық  негізі 
қалыптасты. 
Құрылған  әлеуметтік  әріптестік  жүйесі  консультация  және  келіссөздер  жүргізу, 
әлеуметтік  жанжалдардың  алдын  алу  жолында  зор  әлеуетіне  ие  екенін  дәлелдейтін  Еңбек 
кодексі қолданылады. 
2012  жылы  Еңбек  кодексіне  енгізілген  өзгерістер  мен  толықтырулар  әлеуметтік-
еңбек дауларын реттеу тиімділігін арттыруға және заң бұзушылықтардың қоғамдық қауіпті 
салдарын төмендетуге мүмкіндік береді. 
2011  жылғы  желтоқсан  айында  әлеуметтік-экономикалық  саясатты  жүргізу 
барысында  әлеуметтік-еңбек  қатынастарын  реттеудің  негізгі  бағыттары  бойынша 
Тараптардың  келісілген  ұстанымдарын  және  оны  іске  асырудың  бірлескен  іс-қимылдарын 
айқындайтын 2012 − 2014 жылдарға арналған бас келісім жасалды. 
Әлеуметтік  әріптестіктің  барлық  деңгейлерінде  келісім  қатынастары  құқықтық 
тұрғыдан,  ал  тәжірибелік  тұрғыдан  консультация,  талқылау  және  ұсынымдарды  қабылдау 
өзара  іс-қимылдың  нысаны  әлеуметтік  әріптестік  және  әлеуметтік  еңбек  қатынастарын 
реттеу жөніндегі республикалық, салалық және өңірлік үш жақты комиссиялар болады. 
 
 

212 
Әлеуметтік әріптестік тетігі қайда қолданылады? 
Мемлекет  басшысының  «Қазақстанның  әлеуметтік  жаңғыртылуы:  Жалпыға  Ортақ 
Еңбек  Қоғамына  жиырма  қадам»  атты  бағдарламалық  мақаласында  5  басымдықты  іске 
асыру арқылы белгілі бір мақсаттарға қол жеткізудің нақты алгоритмі берілген: 
1)
 
әлеуметтік заңнаманы жаңарту; 
2)
 
әлеуметтік-еңбек қатынастарының тиімді моделін қалыптастыру; 
3)
 
өмір сүру сапасының қазақстандық стандартын құру  – бұл әлеуметтік ең төменгі 
стандарттарды арттыру дегенді білдіреді; 
4)
 
әлеуметтік жаңғыртудың ақпараттық-мәдени құрамдас бөлігі; 
5)
 
әлеуметтік процестерді мемлекеттік басқарудың тиімді жүйесі. 
Бүгінгі  таңда  қоғамда  әлеуметтік  өзгерістер  қажет  деген  түсінік  пайда  болған. 
Адамдар  еңбекету  уәждемесін  арттыру  арқылы  өз  психологиясын  өзгертуі  қажет,  себебі 
мемлекет  еңбекке  қабілетті  адамдарды  әлеуметтік  төлемдермен  қамтамасыз  етіп  отыруға 
кепілдік бере алмайды. 
Сонымен  қатар,  кәсіподақтар  қозғалысының  жетілдірілмеген  тетіктерінің 
салдарынан  әлеуметтік  шиеленісушіліктің  кейбір  ошақтарының  әлеуеті  сақталуда,  еңбек 
заңнамасындағы  заң  бұзушылықтардың  статистикасы  назар  аудартады.  Осы  орайда, 
әлеуметтік  әріптестік  тетігі  еңбек  қатынастарын  басқару  және  әлеуметтік  жаңғырту 
басымдықтарын іске асырудағы сенімді құрал болып табылады. 
Еңбек  дауларын  жүйелі  шешу  мақсатында  әлеуметтік  шиеленістің  алдын  алу  және 
әлеуметтік-еңбек  дауларын  шешу  жөніндегі  кешенді  жоспары  әзірленіп  бекітілді.  Бұл 
Жоспарда мынадай іс-шаралар қамтылған [3]: 
-
 
еңбек  ұжымдарында  шиеленістің  деңгейін  анықтау  және  мемлекеттік  органдар 
мен  мекеме  басшыларының  еңбек  дауларын  шешу  жөніндегі  іс-әрекетінің  бірыңғай 
алгоритмін әзірлеу жөніндегі көрсеткіштердің жүйесін енгізу; 
-
 
әлеуметтік-еңбек  дауларының  алдын  алу  және  профилактикасы  мәселелері 
бойынша еңбек, қылмыстық, әкімшілік заңнаманы жетілдіру; 
-
 
барлық деңгейде әлеуметтік әріптестік рөлін нығайту; 
-
 
еңбек  заңнамасын  сақтау  бойынша  ауқымды  ақпараттық-түсіндіру  жұмыстарын 
жүргізу. 
Әлеуметтік-еңбек  дауларының  туындау  қатерлерінің  алдын  алуды  күшейту 
мақсатында  еңбек  заңнамасын  жетілдіру  жоспарлануда.  Әлеуметтік  диалогтың  тиімділігін 
арттыру  үшін  республикалық,  салалық  және  өңірлік  комиссиялардың  жұмысы  түбегейлі 
қайта  қаралып,  ақпараттық-түсіндіру  жұмысының  технологияларына  жаңа  тәсілдер 
енгізіледі. 
Әлеуметтік  жаңғыртудың  міндеттеріне  сәйкес  Үкіметте  кәсіптік  одақтардың 
құқықтарын  нақтылау  және  міндеттерді  белгілеу,  қызметінің  деңгейі  бойынша  реттеу 
мақсатында кәсіподақтар туралы заңнамасы жетілдіріледі. 
Еңбек  құқықтарын  бұзышылықтарының  қауіп-қатерін  алдын  алу  үшін  Қазақстан 
ратификациялаған  Халықаралық  еңбек  ұйымының  Конвенциясында  талап  етілгендей 
кәсіпорындарда  тексеру  мүмкіндіктерін  қарастыратын  қолданыстағы  заңнамаға  өзгеріс 
енгізу жөнінде ұсыныстар дайындалды. 
2013  жылдан  бастап  құқықтық  сауаттылық  деңгейін  арттыру  жөніндегі  еңбек 
заңнамасының  негіздеріне  жаппай  құқықтық  оқытуды  ұйымдастыру  шаралары 
қабылданатын болады. 
Қызметкерлерді  жаппай  оқытуды  үйлестіру  және  оған  мониторинг  жүргізу, 
анықтамалық  әдебиет  шығару,  еңбек  ұжымдары  үшін  тренингтер,  журналистер  үшін 
семинарлар  ұйымдастыру,  теле  және  радио  арналардан  оқыту  бейнероликтерін  көрсету 
жоспарлануда [4]. 
Кәсіптік-біліктілік аспектісінде жұмыс күшінің сұранысы мен ұсынысы арасындағы 
тұрақты  теңгерімді  ұстап  тұруға,  кәсіптер  мен  мамандықтар  сыныптауышы  саласында 
еңбек  және  білім  салаларының  өзара  іс-қимылын  қамтамасыз  етуге  қабілетті  Ұлттық 
біліктілік  жүйесін  қалыптастыру  жалғастырылады.  2020  жылға  дейінгі  кезеңге  ұлттық 

213 
біліктілік жүйесін кезең-кезеңмен әзірлеу жоспарының жобасы әзірленетін болады. Жоспар 
шеңберінде  экономикалық  қызметтің  барлық  түрлері  бойынша  кәсіби  стандарттар  әзірлеу 
жоспарланады. 
Қорытындылай  келе,  іс  жүзінде  әлеуметтік  әріптестік  тетігі  әлеуметтік-еңбек 
саласын  тұрақты  дамытудың  маңызды  элементі  болып  табылып,  Қазақстан 
Республикасының  Президенті  межелеп  берген  әлеуметтік  жаңғырту  мақсаттарына  қол 
жеткізуге қажет болады. 
 

жүктеу/скачать 3,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: