Сборник научных трудов г. Кокшетау, 2016

77 
т.д.,  обеспечивается  дифференциацией  ответственности  участников  образовательного  про-
цесса,  ролевой  персонификацией,  реализуется  в  совместно-индивидуальной,  совместно-
последовательной и совместно-взаимодействующей формах [5]. 
Таким  образом,  реализация  индивидуализированного  маршрута  обучения  наполняет 
содержанием учебную деятельность, определяет средства, формы, методы, с помощью кото-
рых  осуществляется  индивидуализированное  усвоение  студентами  необходимых  знаний  и 
умений, что приводит к формированию соответствующих качеств личности и необходимых 
профессиональных компетенций. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Приказ  Министра  образования  и  науки  Республики  Казахстан  от  20  апреля  2011  года 
№152.  «Об  утверждении  Правил  организации  учебного  процесса  по  кредитной  техноло-
гии обучения» // СПС «Эдилет». 
2.
 
Приказ  Министра  образования  и  науки  Республики  Казахстан  от  23  августа  2012  года 
№1080  «Государственный  общеобязательный  стандарт  высшего  образования»  //  СПС 
«Эдилет». 
3.
 
Карта компетенций образовательной программы специальности  «5В010800 - Физическая 
культура и спорт» КУАМ, Кокшетау, 2015 г. 
4.
 
Дулова  О.В.  Учебно-методическое  пособие:  Проектирование  и  разработка  модульных 
программ,  основанных  на  компетенциях  в  системе  физкультурного  образования  -  Ир-
кутск: ООО «Мегапринт», 2011. - 121 с. 
5.
 
Морозова Д.А.  Индивидуализация  учебной деятельности студента в  вузе как фактор по-
вышения качества образования при кредитной системе обучения:- Барнаул: Алтай - 2015, 
215 с. 
 
 
ҚАЗАҚТЫҢ САЛТ - ДӘСТҮРЛЕРІ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП  
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ МІНЕЗДЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРЫП ДАМЫТУ 
 
Матюшева Гульжанар «БОПжӘ» мамандығының 4 курс студенті 
Жанадилова Қ.Б., педагогика ғылымдарының магистрі 
 
Тәуелсіздік  жолына  түсіп,  өркениетті  елу  елдің  қатарына  қосылу  мақсатын  жүзеге 
асыруға  кіріскен  Қазақстан  үшін  халқымыздың  ұлттық  сана-сезімі  мен  ұлттық 
дүниетанымын қалыптастыру бүгінгі таңда аса маңызды міндеттердің бірі болып отыр.  
Халқымыздың  тілін,  тарихын,  ұлттық  дәстүрін,  ата-салтын  ұмыта  бастаған  бүгінгі 
ұрпақты тәрбиелеуге ат салысу - жалпы ұлтымыздың міндеті. Жас ұрпаққа сапалы біліммен 
бірге  саналы  тәрбие  беру  қай  кезде  де  өзектілігін  жоғалтқан  емес.  Арғы  ата-бабаларымыз 
жас өренді елін, жерін сүюге үндеп, ұлттық салт-дәстүрмен сусындатуды мұрат тұтқан.  
Оқу  мен  тәрбиелеудің  үлкен  ортасы  мектеп  екені  белгілі.  Ондағы  жоспарлы 
тақырыптық  сабақтармен  қатар,  сынып  сағаттары,  тәрбие  сағаттары,  пәндік  олимпиадалар, 
ғылыми  жобалар  оқу  мен  тәрбиенің  негізгі  ықпалдастығы  болып  отыр.  Тәрбие 
жұмыстарының  тиімділігі  ата-ана  мен  мектептің  өзара  байланысынан  көрінеді.  Өскелең 
ұрпаққа  адамзат  тарихында  ұрпақтан-ұрпаққа  жалғасып  келе  жатқан  патриоттық  тәрбиені, 
сапалы білімді дарыту - қазіргі кезде көкейтесті мәселенің бірі. Ұлттық мінез - өзінің ұлттық 
өкілділігін  мойындай  отырып,  ұлтына  деген  сүйіспеншілігін,  жанашырлық,  халық 
мұраларын бағалай білу. Әрбір адам өз Отанына деген мақтаныш сезімі, өз ұлтын терең сүюі 
арқылы басқа ұлттарды танып, құрметтеуге тиіс.  
Ұлттық мінез қалыптастыру қазір елімізде орын алып отырған көптеген мәселелерді: 
ана  тілін,  ата  тарихын,  ұлттық  салт-дәстүрін  білмейтін  жастар,  тастанды  жетім  балалар, 
«қиын»  балалар,  қарттар  үйлеріндегі  әжелер  мен  аталар,  нашақорлыққа  салынған  жастар, 
тағы басқалары бірте-бірте жоюдың және олардың алдын алып, болдырмаудың негізгі жолы. 
Ұлттық  тәрбие  алған  ұрпақ  дені  сау,  білімді,  ақылды,  ұлтжанды,  еңбекқор,  сыпайы, 
кішіпейіл  болып  өседі.  Сондықтан  да  ұлттық  тәрбие  -  ел  болашағы.  Сонымен  бірге  ұрпақ 

78 
тәрбиесіне,  жалпы  халықтың  рухани  дамуына  байланысты  ұлттық  тәлім-тәрбиелік  ой-
пікірлерді:  Қорқыт  ата,  Әл-Фараби,  Қожа  Ахмет  Яссауи,  Мұхаммед  Хайдар  Дулати,  Жүсіп 
Баласағұн,  Махмұт  Қашқари  т.б.  қазақ  ақын-жырауларының  мұраларынан,  билер  мен 
шешендердің тәлімдік сөздерінен көруге болады [1]. 
Ыбырай Алтынсарин де қазақ халқының салт-дәстүрлерiн зерттеген. Оның зерттеуінің 
басты  мақсаты  дәстүрлердiң  шығу  тарихына  ғылыми  талдау  жасай  отырып,  озығы  мен 
тозығын  ажырату,  тәлiмдiк  мән-мағынасын  ашу,  озық  дәстүрдi  тәрбиенiң  құралы  ету  едi. 
Сонымен бiрге қазақ мәдениетiн орыс достарына бiлдiрудi мақсат еттi. Ол сол кездегi орыс 
чиновниктерi  ойлағандай  қазақтардың  “ұры”,  “тағы,  көшпелi,  жабайы  халық”  емес,  өзiндiк 
мәдениетi, өнерi бар халық екенiн бiлдiрудi көздедi. 
Қазақтың  салт-дәстүрлерiн  жинап  зерттеумен  бiрге,  әр  ауыл,  болыс  сайын  мектеп 
ашып,  мектеп  жанынан  монша,  кiтапхана  салып,  қайтсем  қазақ  елiн  мәдениеттi  елдердiң 
қатарына  жеткiземiн  деп  арпалысты.  Ол  өзiнiң  орыс  досы  В.В.  Катаринскийге  жазған 
хатында “Қазақ халқы оқу-бiлiмге сусап отырған халық, әттең, бұл iске оқыған адамдардың 
(орыс  чиновниктерiнiң  -  С.Қ.)  жаны  ашымайтыны  есiңе  түскенде,  кейде  күйiнесiң”  кейбiр 
ақылдысымақтардың  “қазақ  тентек,  қанiшер  халық”  деулерi  мәңгi-бақи  тек  қағаз  бетiндегi 
мағынасыз сөз болып қала бермек Қазақтарды оқыту жөнiнде бастықтарымыздың бекiнiстер 
жанынан мектеп салудан гөрi, үйлерiнiң онсыз да қызыл төбелерiн боятқанды, онсыз да ақ 
қабырғаны ақтай түскендi тәуiр көредi” деп ел билеушi әкiмдерге ренiш бiлдiредi. Сол кезде 
ақ біздің қазақтарымыз, өзіміздің салт - дәстүрлерді басқа ел білсін деп күштерін аямай, сол 
үшін  қуғында  болған,  сондықтан  біз,  болашақта  осы  салт  -  дәстүрлеріміз  ұмытылып 
қалмағандай,  біздің  жас  ұрпаққа  салт  -  дәстүр  жайлы  бастауыш  сыныптан  бастап  оқытып, 
үйретуіміз керек [2]. 
Салт  дәстүр  жайлы  құранның  (Құран  49:  13)  осылай  жазылған.  «О,  адамдар!  Біз 
сендерді  еркек,  қатын  қылып  жараттық,  сендерді  халық,  ұлт  қылып  ерекшеледік.  Себебі, 
сендер  салт  -  дәстүрлеріңмен  бір  -  бірлеріңді  білу  үшін.  Сендердің  Алла  алдындағы 
имандылықтарыңның түп қазығы салт-дәстүрлеріңде. Ақиқатында - Алла бәрін білуші!».  
Жаратушының теориялық рухани ілімі тек таңдаулыларға беріледі, ал халықтың салт - 
дәстүрі жалпыға бесікпен беріледі. Рухани ілім неғұрлым халықтың салт - дәстүріне жақын 
түсінікті  болса,  сол  халықтың  рухани  деңгейі  жоғары  болады!  Кеңес  өкіметіне  дейін  қазақ 
халқы дәл осылай болған. 
Қазіргі  таңда  әуелден  калыптаскан  ұлттық  дәстүрлер  мен  әдет-ғұрыптар  ұмытылып, 
олар  халықтың  тұрмысын  реттейтін  бұрынғы  қалпынан  қалып  барады.  Бұрынғы  заманда 
адамның өмірі бірбеткей тыныш, бірқалыпты болды. Оның себебі ұлттық салт-дәстүрлер мен 
бүкіл халыққа ортақ менталитет әркімге бірбеткей ой-өріс пен өмір салтын берді. 
Қандай  өмірдің  қиын  соқпақтары  болса  да  ұлттық  салт-сана  мен  қалыптасқан  әдет-
ғұрыптар әркімге мәселені ушықтармай дұрыс шешуге мүмкіндік беріп отырды. 
Себебі,  ұлттық  салт-дәстүр  мен  халық  менталитеті  заман  ағымы  мен  табиғат 
ерекшеліктерін,  халықтың  тіршілік  көріністеріне  байланысты  қалыптасады.  Халық  дәстүрі 
табиғат заңдылығына үйлесімді болып келеді.  
Табиғаттан  алынған  тәжірибе  халық  санасында  қорланып,  корытылып  жалпы  елдің 
мінез-құлқы,  әдеті  болып  кетеді.  Сөйтіп  халық  даналығына  айналады.  Қазақтың  көптеген 
ұлттык  салт-дәстүрлерін  елдің  беделге  бөленген  би,  хандарымен  бекітіп,  мемлекеттің 
заңдарына да айналдырды.  
Бұған  діннің  қосатын  үлесі  де  өте  зор  екені  белгілі.  Дін  халықтың  іс-әрекетін  Алла 
тағала ризалығы үшін болуды, яғни имандылықпен үйлестіріп отырады. Бұл халық өмірін бір 
тәртіпке салып, адам өмірін бүкіл болмыс ағымына бағыттау үшін үлкен маңызы бар. Халық 
дәстүрлерінің көпшілігін мән-мәнісін бірден түсіну онай емес. 
Бірақ,  мәселе  әдет-ғұрып,  салт-дәстүрлердің  сыр-сипатын  тусінуде  емес,  оларды 
дұрыс  орындауда.  Бұл  табиғат  заңдылықтарын  бұзбай,  өмірде  көп  қателіктер  жібермеуге 
мүмкіндік  береді.  Себебі,  қандай  болса  да  әдет-ғұрып  түрлері  табиғат  талабына  сай  өмір 
қажеттілігінен туып, оның дұрыстығы көптеген жылдар бойы өзінің дұрыстығымен үздіксіз 
дәлелденіп, дәстүрге айналады. 
Сондыктан,  халықтың  салт-дәстүр,  әдет-ғұрпы  дегеніміз  -  өмір  заңдылығы!  Өмір 

79 
зандылығын  бұзуга  болмайды.  Кезінде  ол  зандылықтарды  бұзған  адамдар  қоғам  сынына 
ұрынып, тіпті кейде қатты жазаланып та отырған. Бұған еліміздің тарихында да, халық ауыз 
әдебиетінде де мысалдар жеткілікті. 
Ал  қазіргі  замандағы  Еуропа  мәдениеті  араласып,  халықтың  салт-дәстүрлері 
ұмытылып,  қоғамдык  сана-сезімде  бейберекеттік  араласа  бастағанда  ел  салауатты  өмір 
салтынан  айырылып,  өмірде  көптеген  келеңсіз  көріністер  пайда  бола  бастады.  Бұл  оларды 
салауатты  өмірден  бұрып,  көптеген  қиындыктар  тудырды,  аурулардың  көбейiп,  адам 
ғұмырының қысқаруына әкелiп соғып отыр.  
Сондықтан, ұлттық дәстүрлерді қайта жандандырып, қалпына келтірудің маңызы өте 
зор.  Бұл  көпшіліктің  санасын  көтеріп,  адамның  жоғары  сатыларға  көтерілуіне  мүмкіндік 
береді.  Салауатты  өмір  терең  рухани  білімге  негізделген  тіршілік  жүйесі.  Оған  жету  үшін 
әуелі рухани білім алу керек.  
Ұлттық  құндылықтарымызды  әлемдік  деңгейге  шығаруға  қабілетті  тұлға  тәрбиелеу 
үшін:  

 
ұлттық сана-сезімін қалыптастыру; 

 
жас  ұрпақ  санасына  туған  халқына  деген  құрмет,  сүйіспеншілік,  мақтаныш 
сезімдерін ұялату, ұлттық рухын дамыту; 

 
ана тілі мен дінін, оның тарихын, мәдениетін, өнерін, салт-дәстүрін, рухани-мәдени 
мұраларды қастерлеу. 
Жас  ұрпақ  бойында  жанашырлық,  сенімділік,  намысшылдық  тәрізді  ұлттық 
мінездерін  қалыптастыру  сияқты  міндеттерді  орындағанда  да  ғана  басты  мақсатқа  жетеміз 
[3]. 
Қазақ отбасында балаға тіл шығып, анық сөйлей бастаған кезден-ақ, ағайын туысты, 
нағашы  жұртын,  ата-тегін,  руын,  ел  жұртын  білдіруге  ерекше  көңіл  бөлген.  «Жеті  атасын 
білу» заң болған. Ата - бабаларымыз өз тегінің шығу тарихын білуді әр азаматқа парыз деп 
ұққан. «Жеті атасын білмеген ер жетім», «Жеті атасын білген ұл, жеті жұрттың қамын жер» 
деген  аталы  сөз  содан  қалса  керек.  Баланың  өзі  шыққан  тегін  білуі  оның  азаматтық, 
елжандылық,  отансүйгіштік  қасиеттерін  қалыптастырады  деп  қоймаған.  Олардың  қандай 
адам  болғанын,  өнегелерін  үлгі  етіп  отырған.  Әрі  сол  арқылы  отбасы  шежіресін 
жалғастыруға баулуды мақсат еткен.  
Қазақ  халқының  салт-дәстүрінің  ұрпақ  тәрбиесіне  қосар  үлесі  аса  зор,  мәні  үлкен. 
Ендеше ата-аналарымызға, ұстаздарымызға, оқушыларымызға білім беру барысында ұлттық 
салт-дәстүрлерді пайдалану олардың ұлттық рухты қалыптастыруға мол үлесін қосу қажет. 
«Баланы  жастан»  демекші,  мектеп  оқушыларының  санасына  халқымыздың  тәрбие 
негізі,  асыл  қазынасы  -  салт-дәстүрлерін  дұрыс  жеткізе  білсек,  ертеңгі  күні  олардан  зор 
ұлтжанды  қазақ  азаматы  шығатынына  кәміл  сенуге  болады.  Қазақ  отбасының  осындай 
өнегелері  жеке  бастың  мінез-құлқы  мен  рухани  мәдени  құндылықтарын  қалыптастырудың 
баспалдақтары болады.  
Бірінші  тәрбиенің  ошағы  -  отбасында,  екінші  -  мектепте  болғандықтан,  ата-ана  мен 
мектеп,  яғни  мұғалімдер  мен  жұртшылық  тығыз  байланыста  болуы  шартты  нәрсе. 
Отбасында  ата-ана  арқылы  берілетін  тәрбиенің  басты  мақсаты  -  баланың  жасын,  жеке 
ерекшелігін, психикалық процестерін ескере отырып, өз тегін жалғастыратын лайықты ұрпақ 
тәрбиелеу. Бұл мәреге жету үшін отбасындағы тәрбие мынадай міндеттерді шешу керек: 
-
 
Баланың  тағдырына,  физиологиялық  өсіп  жетілуіне,  денсаулығына  және 
қамқорлық жасау; 
-
 
Бала  тәрбиесіндегі  барлық  ұстанымдар  мен  тәрбие  әдістерін,  талап-тілектерді, 
балаға деген махаббатты сезіндіруге лайықтап, реттеу; 
-
 
Балаларының  өзіндік  бағасымен  санаса  отырып,  қоғамның  толық  қанды  мүшесі 
болуға даярлау; 
-
 
Еңбексүйгіштікке  баулу,  баланы  күнделікті  үй  шаруашылығындағы  еңбекке 
дағдыландыру; 
-
 
 Отбасы  мүшелерінің  өзара  дұрыс  қарым-қатынасын,  тіл  тауып  түсінісуін,  бірін-
бірі тыңдап, ата-ананы, жасы үлкендерді сыйлап, құрмет тұтуға үйрету; 
-
 
Білім алудың, мәдени мінез-құлықтың әдет-дағдыларын қалыптастыру; 

80 
-
 
Баланың икемділігін, қабілетін байқап, мамандық таңдауға бағыт беру, бағдарлау; 
-
 
Әдебиетке,  өнерге,  мәдениетке,  ғылымға  құштралығын  (жас  ерекшелігіне  қарай 
әдеби кітаптармен, ойындармен қамтамасыз ету, театр, мұражай, көрме, галереяларға апару) 
тәрбиелеу; 
-
 
Баланың ақылына, күшіне, біліміне сай берілген тапсырманы, талапты орындауын 
қадағалау, бақылау, тексеру, бағалау; 
-
 
Тәртіпке, ұқыптылыққа, жауапкершілікке, ойшылдыққа т.б. баулу; 
-
 
Өзін-өзі тәрбиелеуге, дербестікке, шығармашылыққа баулу; 
-
 
Отбасында баланың әлеуметтік рөлін білуге міндеттеу; 
-
 
Баланы  өз  тегін  жалғастыратын  сабақтастыққа,  болашақ  жұбайлық  өмірге 
тәрбиелеу [4].  
Осы  аталған  міндеттерді  қазақ  отбасында  қалай  жүзеге  асырудың  жүйесін  жасауда 
бірізділік  болмағанымен,  ғалымдарымыз  өздерінің  зерттеу  нысанасы  тұрғысында 
қарастырып  келеді.  Әрине,  қазақ  отбасындағы  өзіндік  ұлттық  тәрбиесінің  ерекшелігі, 
ұстанатын қағидалары, сүйенетін тағылымдары бар.  
Халқымыздың  ғасырлар  бойы  жинақталған  бай  рухани  мұрасымен  оқушылардың 
бойына  адамгершілік  ізгі  қасиеттерді  қалыптастырып,  сіңіртіп,  өзінің  Отанына  адал  азамат 
етіп тәрбиелеу ата-ана мен ұстаздар қауымына жүктеледі. 
Қазақ  халқы  бала  тәрбиесіне  үлкен  мән  беріп,  оған  ерекше  көңіл  бөлген.  Себебі  ол 
баланы  отбасының  және  өмірдің  жалғасы  мен  болашағы  деп  санаған.  Мысалы,  отбасында 
баланың  болуын  және  көп  болуын  тілеген.  Оған  халқымыздың  мынадай  даналық  сөздері 
дәлел: «Бесіксіз үйде береке жоқ», «Балалы үй базар, баласыз үй қу мазар», «Артында қызы 
бардың көзі бар, ал ұлы бардың өзі бар», «Ата өліп, бала қалса - мұратына жеткені, бала өліп, 
ата қалса - арманда кеткені» - деуі баланы халқымыздың ерекше жақсы көргені [5].  
Қазақ отбасында баланы ұлттық салт-дәстүрлер аясында тәрбиелеген. Бала тәрбиесіне 
байланысты  салт-дәстүрлер:  құрсақ  тойы,  жарыс  қазан,  шілдехана,  сүйінші,  қырқынан 
шығару, бесік тойы, бесік тәрбиесі, тұсау кесу, атқа мінгізу, сүндетке отырғызу т.б. жүйелі 
түрде іске асырылған.  
Қазақ  халқы  ата-ананы  пір  тұтқан  халық.  Сондықтан  да  болар  тегімізді  атадан, 
тілімізді  анадан  сынаған  халықпыз.  Қорқыт  ата  кітабында:  «Атасыз  ұл  -  ақылға  жарымас, 
анасыз  қыз  -  жасауға  жарымас»  немесе  «Қыз  ақылды  ескермес,  ана  үлгісін  көрмесе.  Ұл 
жарқылдап ас бермес, әке үлгісін көрмесе» - деп текке айтылмаған. Ұлттық салт-дәстүрімізді 
білу,  оның  астарын  түсініп,  атадан  балаға  мирас  ету  қазіргі  таңда,  әсіресе,  қазақ  қыздары 
үшін ауадай өзі қыз бала тәрбиесінің қаншалықты маңызды екенін білдіреді [6]. 
Қазақ  халқының  тектілігі  және  ол  ұғымның  қазақ  отбасында  балаға  ұлттық  тәрбие 
берудегі маңызы зор. Халық арасында «тегі жақсы», «текті азамат», «текті атаның баласы», 
«текті  тұқымнан  шыққан»,  «текті  келін»,  «текті  қыз»  деген  секілді  бірауыз  сөзбен  сол 
адамның  бүкіл  болмысында  немесе  бір  тайпаның  үрім-бұтағына  баға  береді.  «Тек»  сөзі  - 
нәсілдік  ұғым  Тектілік  ұғымы  ақыл-ой,  күш-қайрат,  түр-түспен  біте  қайнасқан  адамдық 
тұлғаны  бейнелейтін  қадір-қасиетті  білдіреді.  Қазақ  халқының  өзі  -  текті  халық.  Бірауыз 
сөзге  тоқтаған,  «жетім  бала»,  «жесір  әйел»  мәселесін  ұжымды  шешіп,  оның келешекте  кең 
қанат  жаймау  жағын  қарастырған.  Сонымен,  қазақ  отбасында  баланың  басты  тәлімгерлері 
анасы мен әкесі және әжесі мен атасы, туыс-туғандары екен. Сондықтан халқымыздың бала 
тәрбиелеуіндегі ерекшеліктері - бала тәрбиесі құрсақтан басталып, бесікте, қыз бала мен ұл 
бала, келін мен ер жігіт жеке-жеке үздіксіз тәрбиеленеді екен.  
Ұлттық тәрбие - біздің ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін қазынамыз. Елдің туын көтеріп, 
тәуелсіздік  талаптарын  орындау  ісіне  батыл  бетбұрыс  жасаған  бүгінгі  таңда  адамзаттық 
игіліктерді,  халқымыздың  ғасырлар  бойы  армандаған  мәдени-рухани  мұрағаттары  мен 
ұлттық  тәлім-тәрбие  саласындағы,  отбасының  алатын  орнын  айрықша  көрсету  басты 
міндетіміз болып қала бермек. 
 
 
 
ӘДЕБИЕТ 

81 
1.
 
Назарбаев  Н.Ә.  «Қазақстан  -  2030»  Президенттің  Қазақстан  халқына  жолдауы.  Алматы. 
1997 ж. 
2.
 
А.М.  Сарбаева  «Қазақ  мәдениетінің  ұлы  қайраткерлері.  ІХ  -  ХІХ  ғасырлар.  Ғұлама 
тағылымы». Көкшетау: «Келешек - 2030». 2011 ж. 
3.
 
Әжіғали С.Е. «Қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары». Алматы. 2005 ж. 
4.
 
Табылдиев Ә. Ұлттық тәрбие - ұлағатты іс. Алматы. 1992 ж.  
5.
 
Бөлеев  Қ.,  Ибраимова  Л.Н.  Қазақ  этнопедагогикасындағы  отбасылық  тәрбие.  Алматы. 
Нұрлы әлем. 2008 ж. 
 
 
ПРЕДПОСЫЛКИ И СУЩНОСТЬ ПРОФИЛАКТИКИ МЕЖЛИЧНОСТНЫХ  
КОНФЛИКТОВ ПОДРОСТКОВ В ДЕТСКОМ ОЗДОРОВИТЕЛЬНОМ ЛАГЕРЕ 
 
Мейрахатқызы Назген 
Магистрант 2 года обучения  
Специальность «Педагогика и психология» 
Семкин Александр Владимирович 
кандидат педагогических наук 
 
На  современном  этапе  развития  наше  государство  претерпевает  крупномасштабные 
изменения как в области политики, экономики, права, так и в духовной жизни общества, в 
образовании. Подобная ситуация стимулирует общество на поиск новых отношений, сотруд-
ничества и диалога, акцентирует внимание на ценностях, формирующих гуманное сознание 
человека.  Это  свидетельствует  о  том,  что  общество  осознает  необходимость  обеспечения 
бесконфликтного мироустройства. Именно бесконфликтность может стать сегодня тем силь-
нейшим регулятором жизни общества, который направляет государственное устройство, со-
циальные структуры и индивидуальные стратегии поведения и существования по пути гума-
низации и социально- культурного равновесия. 
Важное место в определении стратегии развития среднего общего образования зани-
мает освоение и реализация в образовательной практике гуманитарных и культурных ценно-
стей.  Они  лежат  в  основе  образования  личности  подростка  и  фиксируются  в  особенностях 
нового  педагогического  мышления,  которое  ориентировано  на  понимание,  диалогичность, 
рефлективность,  метафоричность  и  бесконфликтность.  Н.Д.  Никандров  подчеркивает,  что 
«меняются ценности - меняются нормы - меняются цели образования» [1]. 
Сегодня социальный заказ общества - социально активная личность со сформирован-
ной гражданской позицией, обладающая эмоциональной устойчивостью, коммуникабельно-
стью, бесконфликтностью, которые являются условиями успешности человека в социальном 
и личностном общении, в профессиональной деятельности. 
Требования к качествам личности задают и позволяют определить основные содержа-
тельные функции детских оздоровительных лагерей на современном этапе: 

 
укрепление физического, психического и нравственного здоровья ребенка на фоне 
восстановления сил; 

 
удовлетворение имеющихся потребностей в различных развлечениях и увлечениях; 

 
интеграция оздоровления, воспитания и образования; 

 
компенсаторная функция профессионально-образовательного плана; 

 
саморазвитие и самореализация подростка. 
Особенности деятельности детского образовательно-оздоровительного лагеря опреде-
ляются  требованиями  к  системе  дополнительного  образования  детей,  интересами  личности 
ребенка в краткосрочном периоде смены, влияющем на его дальнейшее развитие через: 
1.
 
социальное  творчество  как  элемент  содержательной  деятельности  лагеря,  форми-
рующее подростка - лидера, организатора социальных инициатив детей и молодежи; 
2.
 
актуализацию лидерских и гуманитарных возможностей ребенка, направленных на 
его личностное и гражданское становление; 
3.
 
гражданское  воспитание  детей  и  взаимодействие  со  сверстниками  и  взрослыми  в 

82 
отношениях и деятельности; 
4.
 
образование и оздоровление детей, подростков, формирование интеллектуального, 
нравственно и физически здорового поколения молодежи; 
5.
 
самодеятельность  и  самостоятельность  детей  в  совместной  деятельности  с  взрос-
лыми. 
Б.М. Бим - Бад, A.B. Петровский [2] отмечают, что образование призвано вести чело-
века от знания к познанию, развивать способность к самокритике мышления, рефлектирую-
щей проверке и очищению его, к постоянной самокорректировке, в том числе на основе бес-
конфликтных взаимоотношений. 
Проблемами  развития  бесконфликтности  ученые  стали  заниматься  сравнительно  не-
давно, общие проблемы развития бесконфликтного мировоззрения изучались Б.И. Хасаном 
[3]  и  его  научной  школой.  В  современных  условиях  возникает  необходимость  целенаправ-
ленной работы по развитию норм бесконфликтных взаимоотношений, управления и оптими-
зации этого процесса в образовании, предполагающем взаимодействие и сотрудничество. 
Бесконфликтность - это условие функционирования гражданского общества и условие 
выживания  человечества.  Понимание  бесконфликтности  неоднозначно  и  неустойчиво,  раз-
лично у разных народов в зависимости от их исторического опыта. По этой причине понятие 
бесконфликтности имеет довольно широкий диапазон интерпретаций и выражает различные 
типы отношений и настроений. 
К числу такого рода характеристик бесконфликтности могут быть отнесены следую-
щие: 

 
реальное равноправие между представителями различных народов (равный доступ 
к социальным благам для всех людей независимо от их пола, расы, национальности, религии 
или принадлежности к какой-либо иной группе); 

 
взаимное уважение, доброжелательность и терпимое отношение всех членов обще-
ства к различным социальным, культурным и другим группам; 

 
равные возможности для участия в политической жизни всех членов общества; 

 
гарантированное законом сохранение и развитие культурной самобытности и язы-
ков национальных меньшинств; 

 
реальная  возможность  следовать  традициям  культур,  представленных  в  данном 
обществе; 

 
свобода вероисповедания при условии, что это не ущемляет права и возможности 
представителей других конфессий; 

 
сотрудничество и солидарность в решении общих проблем; 

 
отказ от негативных стереотипов в области межэтнических и межрасовых отноше-
ний и в отношениях между полами. 
Позитивное понимание бесконфликтности достигается через уяснение ее противопо-
ложности - конфликтности, или нетерпимости. Это не просто отсутствие чувства солидарно-
сти, это неприятие другого за то, что он выглядит иначе, думает иначе, поступает иначе. Не-
терпимость ведет к господству единообразия и уничтожению инаковости, отказывает в праве 
на  существование  тому,  кто  придерживается  иных  взглядов.  Практическое  проявление  не-
терпимости находится в широком диапазоне: от обычной невежливости, пренебрежительно-
го отношения к другим - до этнических чисток и геноцида, умышленного уничтожения лю-
дей. 
Основными формами проявления нетерпимости являются: 

 
оскорбления, насмешки, выражения пренебрежения; 

 
негативные стереотипы, предубеждения, предрассудки, основанные на отрицатель-
ных характеристиках; 

 
этноцентризм (оценка окружающих через призму ценностей своего этноса, которые 
рассматриваются как эталонные для всех других людей и культур); 

 
поиск врага (перенос вины за несчастья и проблемы на другие группы); 

 
преследования, запугивания, угрозы; 

 
дискриминация  по  признаку  пола  и  других  различий  (лишение  социальных  благ, 

83 
изоляция в обществе, лишение или ограничение прав человека); 

 
расизм, национализм, эксплуатация, фашизм; 

 
ксенофобия в форме этнофобий, мигрантофобии (неприязнь к представителям дру-
гих групп и культур); 

 
осквернение религиозных или культурных памятников; 

 
изгнание, сегрегация, репрессии; 

 
религиозное преследование.  
Важно отметить, что в современном мире существует довольно много неприемлемых 
для цивилизованных людей явлений и отношений: расизм, принуждение к рабскому труду, 
насилие, преступность и т.д. В каждой культуре исторически сложились свои представления, 
оценки и нормы поведения и отношения к людям, поэтому бесконфликтное отношение мо-
жет носить конкретный характер: человек решает сам, по отношению к чему или к кому ему 
следует быть бесконфликтным. 
Бесконфликтность допускает право каждого на свободное выражение своих взглядов 
и реальное равноправие людей в практической жизни, которое проявляется в том, что чело-
век,  не  отказываясь  от  своих  убеждений,  одновременно  относится  уважительно  к  мнению 
других людей. 
П.В.  Степанов  [4]  предполагает,  что  образ  бесконфликтной  личности  сочетает  важ-
нейшие  качества,  отражающие  психолого-этические  характеристики  человеческих  отноше-
ний.  Соглашаясь  с  его  точкой  зрения,  так  определяем  качества  бесконфликтной  личности 
(Табл. 1): 
 
Таблица 1. Качества бесконфликтной личности 
 

жүктеу/скачать 2,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: