Ұлты қазақ азаматтардың тегi мен əкесiнiң атын жазуға байланыс-

Мемлекеттік тіл саясаты

128

Қазақстан Республикасындағы кəсiптiк жəне өзге де мерекелер туралы

Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1998 жылғы 20 қаңтардағы № 3827 

Жарлығы

Қазақстандық  патриотизм  мен  кəсiптiк  мақтанышты,  сондай-ақ  жалпы 

адамзаттық ынтымақтастықты тəрбиелеу мақсатында қаулы етемiн:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасындағы кəсiптiк жəне өзге 

де мерекелердiң тiзбесi бекiтiлсiн. 

Ескерту.  Тақырыбына, 1-тармаққа  өзгерту  енгізілді - ҚР  Президентінің 

2003.11.15 № 1226 жарлығымен. 

2. Осы Жарлық жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi. 

Қазақстан Республикасының

 Президентi

Мемлекеттік тіл саясаты

129

Қазақстан Республикасы 

Президентiнiң 

1998 жылғы 20 қаңтардағы

N 3827 Жарлығымен 

бекiтiлген

Қазақстан Республикасындағы кəсіптік жəне өзге де мерекелердің

тізбесі

Ескерту.  Тізбе  жаңа  редакцияда - ҚР  Президентінің 20.10.2011 № 

164 (алғашқы  ресми  жарияланған  күнінен  бастап  қолданысқа  енгізіледі) 

Жарлығымен;  өзгерістер  енгізілді - ҚР  Президентінің 2012.08.28 № 372 

(алғашқы  ресми  жарияланған  күнінен  бастап  қолданысқа  енгізіледі); 

01.03.2013 № 511 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа 

енгізіледі); 22.11.2013 № 698 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап 

қолданысқа  енгізіледі); 20.12.2013 № 716 (алғашқы  ресми  жарияланған 

күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 04.05.2014 № 814; 29.08.2014 № 900 

Жарлықтарымен.

1.

Геолог күні

- сəуірдің бірінші 

жексенбісі

2.

Ғылым қызметкерлері күні

- 12 сəуір

2-1.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет 

қызметі күні

- 21 сəуір

3.

Алып тасталды - ҚР Президентінің 01.03.2013 N 511 Жарлығымен.

3-1.

Мəдениет жəне өнер қызметкерлерінің күні

- 21 мамыр

4.

Саяси қуғын-сүргін жəне ашаршылық 

құрбандарын еске алу күні

- 31 мамыр

5.

Химия өнеркəсібі қызметкерлерінің күні

- мамырдың соңғы 

жексенбісі

6.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік 

рəміздері күні

- 4 маусым

7.

Эколог күні

- 5 маусым

8.

Алып тасталды - ҚР Президентінің 29.08.2014 N 900 Жарлығымен.

9.

Полиция күні

- 23 маусым

9-1.

Мемлекеттік қызметші күні

- 23 маусым

10.

Жеңіл өнеркəсіп қызметкерлерінің күні

- маусымның екінші 

жексенбісі

11.

Медицина қызметкері күні

- маусымның үшінші 

жексенбісі

12.

Байланыс жəне ақпарат қызметкерлерінің күні

- 28 маусым

13.

Дипломатиялық қызмет күні

- 2 шілде

Мемлекеттік тіл саясаты

130

14.

Ұлттық қауіпсіздік органдары 

қызметкерлерінің күні

- 13 шілде

15.

Металлург күні

- шілденің үшінші 

жексенбісі

16.

Көлік қызметкерлері күні

- тамыздың бірінші 

жексенбісі

17.

Құрылысшы күні

- тамыздың екінші 

жексенбісі

17-1 Шекарашылар күні

- 18 тамыз

18.

Спорт күні

- тамыздың үшінші 

жексенбісі

19.

Шахтер күні

- тамыздың соңғы 

жексенбісі

20.

Білім күні

- 1 қыркүйек

21.

Мұнай-газ кешені қызметкерлерінің күні

- қыркүйектің бірінші 

жексенбісі

21-1. Отбасы күні

- қыркүйектің екінші 

жексенбісі

22.

Қазақстан халқы тілдерінің күні

- қыркүйектің үшінші 

жексенбісі

23.

Атом саласының қызметкерлерінің күні

- 28 қыркүйек

24.

Əділет органдары қызметкерлерінің күні

- 30 қыркүйек

25.

Алып тасталды - ҚР Президентінің 22.11.2013 N 698 (алғашқы ресми 

жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Жарлығымен.

26.

Машина жасаушы күні

- қыркүйектің соңғы 

жексенбісі

26-1. Еңбек күні

- қыркүйектің соңғы 

жексенбісі

27.

Мұғалім күні

- қазанның бірінші 

жексенбісі

28.

Құтқарушы күні

- 19 қазан

29.

Əлеуметтік қорғау жүйесі қызметкерлерінің 

күні

- қазанның соңғы 

жексенбісі

30.

Статистика күні

- 8 қараша

31.

Ұлттық валюта – теңге күні, Қазақстан 

Республикасының қаржы саласы 

қызметкерлерінің кəсіптік мерекесі

- 15 қараша

32.

Ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің күні

- қарашаның үшінші 

жексенбісі

33.

Прокуратура күні

- 6 желтоқсан

34.

Алып тасталды - ҚР Президентінің 29.08.2014 N 900 Жарлығымен.

35.

Энергетик күні

- желтоқсанның үшінші 

жексенбісі

Мемлекеттік тіл саясаты

131

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың

2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы 

№ 110 Жарлығы

«Қазақстан  Республикасының 2020 жылға  дейінгі  Стратегиялық  даму 

жоспары  туралы»  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 2010 жылғы 1 

ақпандағы № 922 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен 

қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан 

əрі - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі:

1) бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспа-

рын əзірлесін жəне бекітсін;

2) «Қазақстан  Республикасындағы  мемлекеттік  жоспарлау  жүйесінің 

одан əрі жұмыс істеуінің кейбір мəселелері туралы» Қазақстан Республикасы 

Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығында айқындалған 

мерзімде Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігіне Бағдарлама-

ның орындалу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

3.  Осы  Жарлықтың  орындалуын  бақылау  Қазақстан  Республикасы

Президентінің Əкімшілігіне жүктелсін.

4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының

Президенті 

Мемлекеттік тіл саясаты

132

Қазақстан Республикасы

Президентінің

2011 жылғы 29 маусымдағы

№ 110 Жарлығымен 

БЕКІТІЛГЕН 

Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың

2011-2020 жылдарға арналған

МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

Бағдарлама паспорты

Бағдарламаның атауы

Қазақстан Республикасында тілдерді дамы-

ту  мен  қолданудың 2011 - 2020 жылдарға 

арналған мемлекеттік бағдарламасы

Əзірлеу үшін негіз

Бағдарлама 

Қазақстан 

Республикасы 

Конституциясының 7, 93-баптарына;

«Қазақстан  Республикасындағы  тіл  тура-

лы» 1997 жылғы 11 шілдедегі  Қазақстан 

Республикасының Заңына; Қазақстан Рес-

публикасы  Президентінің 2010 жылғы 1 

ақпандағы  № 922 Жарлығымен  бекітілген 

Қазақстан  Республикасының 2020 жылға 

дейінгі Стратегиялық даму жоспарына;

«Мемлекеттік  бағдарламалардың  тізбесін 

бекіту туралы» Қазақстан Республикасы

Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы

№ 957 Жарлығына, Қазақстан Республикасы-

ның 

Президенті 

Н.Ə.Назарбаевтың 

Қазақстан халқы Ассамблеясының XV сес-

сиясында берген тапсырмаларын орын-

дау  жөніндегі  Іс-шаралар  жоспарының 

3-тармағына;  Ел  бірлігі  доктринасы-

на;  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің 

2007 

жылғы 21 қарашадағы 

№ 

1122  қаулысымен  бекітілген  Мемлекеттік 

тілдің  қолданылу  аясын  кеңейтудің,  оның 

бəсекеге  қабілеттілігін  арттырудың 2007 - 

2010 жылдарға арналған тұжырымдамасына 

сəйкес əзірленді

Бағдарламаны əзірлеу 

үшін  жауапты мемлекеттік 

орган

Қазақстан  Республикасы  Мəдениет  минис-

трлігі

Мемлекеттік тіл саясаты

133

Бағдарламаны жүзеге асы-

ру үшін жауапты мемле-

кеттік органдар

Орталық  жəне  жергілікті  атқарушы  орган-

дар

Бағдарламаның мақсаты

Қазақстанда  тұратын  барлық  этностардың 

тілдерін  сақтай  отырып,  ұлт  бірлігін 

нығайтудың  аса  маңызды  факторы  ретін-

де  мемлекеттік  тілдің  кең  ауқымды 

қолданысын  қамтамасыз  ететін  үйлесімді 

тіл саясаты

Міндеттері

Мемлекеттік  тілді  оқытудың  əдіснамасын 

жетілдіру жəне стандарттау;

мемлекеттік 

тілді 

оқытудың 

инфрақұрылымын дамыту;

мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталан-

дыру;

мемлекеттік  тілді  қолданудың  мəртебесін 

арттыру;

мемлекеттік тілге сұранысты арттыру;

қазақ  тілінің  лексикалық  қорын  жетілдіру 

жəне жүйелеу;

тіл мəдениетін жетілдіру;

коммуникативтік-тілдік  кеңістіктегі  орыс 

тілінің қызмет етуі;

Қазақстандағы тілдік əралуандықты сақтау;

ағылшын жəне басқа да шет тілдерін оқып-

үйрену

Іске асыру мерзімі

2011 - 2020 жы лдар

бірінші кезең: 2011 - 2013 жылдар

екінші кезең: 2014 - 2016 жылдар

үшінші кезең: 2017 - 2020 жылдар

Нысаналы индикаторлар

Мыналарды:

мемлекеттік 

тілді 

меңгерген 

ересек 

тұрғындардың үлесін («Қазтест» тапсыру-

дың нəтижесі бойынша 2014 жылға қарай - 

20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға 

қарай - 95%);

мемлекеттік  тілді  В1  деңгейінде  меңгерген 

мектеп  түлектерінің  үлесін (2017 жылға 

қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%);

мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралда-

рындағы  қазақ  тіліндегі  контенттің  үлесін 

(2014 жылға қарай -53%, 2017 жылға қарай 

- 60%, 2020 жылға қарай - 70%);

Мемлекеттік тіл саясаты

134

тұрғындардың 

ономастикалық 

комиссиялардың  жұмысындағы  шешім 

қабылдау 

процесін 

талқылау 

кезін-

де 

қоғамдық 

қолжетімділік 

пен 

ашықтық 

қағидаттарының 

сақталуына 

қанағаттанушылық  дəрежесін (2014 жылға 

қарай - 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 

жылға қарай - 90%);

қазақ  тілінің  реттелген  терминологиялық 

қорының  үлесін (2014 жылға  қарай - 20%, 

2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай 

- 100%);

республикадағы  орыс  тілін  меңгерген  ере-

сек  тұрғындардың  үлесін (2020 жылға 

қарай - 90%);

ұлттық-мəдени бірлестіктер жанындағы ана 

тілдерін  оқытатын  курстармен  қамтылған 

этностардың  үлесін (2014 жылға  қарай - 

60%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға 

қарай - 90%);

республикадағы  ағылшын  тілін  меңгерген 

тұрғындардың  үлесін (2014 жылға  қарай - 

10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға 

қарай - 20%);

үш тілді (мемлекеттік, орыс жəне ағылшын) 

меңгерген  тұрғындардың  үлесін (2014 

жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 12%, 

2020 жылға қарай - 15 %-ға дейін) ұлғайту.

Қаржыландыру көздері 

мен көлемі

2011 -  

2020 жылдары  Бағдарламаны  іске 

асыруға  республикалық  жəне  жергілік-

ті  бюджеттердің  қаражаты,  сондай-ақ 

Қазақстан Республикасының заңнамасында 

тыйым  салынбаған  басқа  да  қаражат 

жұмсалатын болады. Бағдарламаның бірін-

ші кезеңін іске асыруға арналған мемлекет-

тік  бюджеттің  жалпы  шығыны 19 134 946 

мың теңгені құрайды. 2011 - 2020 жылдарға 

арналған  Бағдарламаны  қаржыландыру 

көлемі 

Қазақстан 

Республикасының 

заңнамасына  сəйкес  тиісті  қаржы  жылда-

рына  арналған  республикалық  жəне  жер-

гілікті  бюджеттерді  қалыптастыр у  кезінде 

нақтыланатын болады.

Кіріспе

 

 Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мем-

лекеттік  бағдарламасы  (бұдан  əрі - Бағдарлама)  Қазақстан  Республикасы 

Конституциясының 7 жəне 93-баптарына; «Қазақстан  Республикасындағы 

Мемлекеттік тіл саясаты

135

тіл туралы» 1997 жылғы 11 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына; 

Қазақстан  Республикасы  Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы  № 

922 Жарлығыменбекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейін-

гі  Стратегиялық  даму  жоспарына; «Мемлекеттік  бағдарламалардың  тізбе-

сін  бекіту  туралы»  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 2010 жылғы 

19  наурыздағы  № 957 Жарлығына;  Қазақстан  Республикасының  Прези-

денті  Н.Ə.Назарбаевтың  Қазақстан  халқы  Ассамблеясының XV сессия-

сында  берген  тапсырмаларын  орындау  жөніндегі  Іс-шаралар  жоспарының 

3-тармағына; Ел бірлігі доктринасына; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 

2007  жылғы 21 қарашадағы  № 1122 қаулысымен  бекітілген  Мемлекеттік 

тілдің қолданылу аясын кеңейтудің, оның бəсекеге қабілеттілігін арттырудың 

2007 - 2010 жылдарға арналғантұжырымдамасына сəйкес əзірленді.

Іске асырылуы он жылға есептелген Бағдарлама елімізде қалыптасқан тіл 

құрылысын талдауға негізделген, тіл мəселелерімен айналысатын сарапшы-

лар қауымының пікірлері мен ұсыныстары ескеріле отырып əзірленген.

Бағдарламаны əзірлеу кезінде 30-дан астам шет елдің мемлекеттік тіл сая-

сатын  жүзеге  асыруға  қатысты  мəселелерінің  құқықтық  реттеу  тəжірибесі 

зерделенді.

Бұл  құжат  қоғамдық  өмірдің  барлық  саласында  тілдерді  дамыту 

мен  қолдану  жəне  мемлекеттік  тілді  кең  ауқымды  қолдану  үшін  жағдай 

жасауға  байланысты  өзекті  проблемаларды  шешудің  нормативтік-

ұйымдастырушылық негізі болып табылады.

Мемлекет  басшысы  Н.Ə.Назарбаев: «Біз  барша  қазақстандықтарды 

біріктірудің  басты  факторы  болып  табылатын  қазақ  тілінің  одан  əрі  да-

муы  үшін  барлық  күш-жігерімізді  салуымыз  керек.  Сонымен  бірге  еліміз-

де тұратын барлық халықтардың өкілдері ана тілдерінде еркін сөйлей, оқи 

алуына,  оны  дамытуға  қолайлы  жағдай  тудыру  қажет»  деп  атап  көрсеткен 

болатын.

Ел бірлігі доктринасында мемлекеттік тіл ұлттық жəне рухани бірліктің 

басты факторы, негізгі басымдығы ретінде айқындалған. Оны меңгеру əрбір 

Қазақстан  азаматының  парызы  мен  міндеті  саналып,  жеке  өзінің  бəсекеге 

қабілеттілігі мен қоғамдық өмірге араласуының белсенділігін айқындайтын 

ынталандырушы тетік болуға тиіс.

Бағдарламада  белгіленген  мақсаттар  мен  міндеттер  Бағдарламаны  іске 

асырудың  барлық  кезеңіне  арнап  уəкілетті  мемлекеттік  орган  əзірлейтін 

жəне Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілетін Іс-шара-

лар жоспары арқылы жүзеге асырылады.

Бағдарламада  көзделген  барлық  іс-шаралар  ұлт  бірлігін  нығайтудың 

маңызды  факторы  ретінде  мемлекеттік  тілді  дамытудың  басымдығына  не-

гізделген  жəне  азаматтардың  рухани-мəдени  жəне  тілдік  қажеттіліктерін 

толық  қанағаттандыруға  бағытталған.  Бағдарламаға  қатысты  барлық 

іс-шаралар  Конституцияның 7-бабына  жəне  Қазақстан  Республикасы 

Конституциялық  Кеңесінің 2007 жылғы 23 ақпандағы  № 3 қаулысына  ба-

рынша сəйкес түзілген.

Бағдарламаны  іске  асырудың  нəтижелі  болуы  жоспарланған  іс-шара-

ларды  іске  асырудың  тиімділігіне  қол  жеткізу  үшін  қажетті  нормативтік-

құқықтық  базаны  жетілдіру  жəне  негізгі  бағдарламалық  іс-шараларды 

Мемлекеттік тіл саясаты

136

мемлекеттік  органдардың  стратегиялық  жоспарларына  кіріктіру  жолымен 

қамтамасыз етілетін болады.

Сонымен  қатар,  бұл  шаралардың  практикалық  нəтижесіне  қол  жеткізу 

үшін  барлық  мемлекеттік  органдар  мен  шаруашылық  субъектілері,  оның 

ішінде ұлттық компаниялар мен қаржылық ұйымдар күш жұмылдыруға тиіс.

Қазіргі ахуалды талдау

Тəуелсіз Қазақстанда оңтайлы əлеуметтік-лингвистикалық кеңістік құру 

тіл саясатын кезең-кезеңмен іске асыру арқылы жолға қойылып отыр.

1997 - 2000 жылдары «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» 1997 

жылғы  Қазақстан  Республикасы  Заңының  қабылдануына  жəне  Тілдер-

ді  қолдану  мен  дамытудың 1998 - 2000 жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасының  бекітілуіне  орай  қоғам  өмірінің  негізгі  салаларында  тіл 

құрылысының құқықтық негізі қалыптаса бастады.

2001 - 2010 жылдары  Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың  он  жылға 

арналған  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру  аясында  тіл  құрылысы 

стратегиясының  мынадай  үш  бағыты  айқындалды:  мемлекеттік  тілдің 

əлеуметтік-коммуникативтік  қызметін  кеңейту  жəне  нығайту,  орыс  тілінің 

жалпы мəдени қызметін сақтау, Қазақстан халқының басқа да тілдерін да-

мыту. Сондай-ақ осы кезеңде Мемлекет басшысының бастамасы бойынша 

«Тілдің үш тұғырлылығы» ұлттық мəдени жобасын іске асыру жұмысы бас-

талды.

Бағдарламаны іске асыру қорытындылары Қазақстан Республикасындағы 

тіл құрылысының келешекпен сабақтас негізін қалады:

-  мемлекеттік  тілді  оқытудың  инфрақұрылымы  елеулі  түрде  кеңейді: 

қазақ тілінде оқытатын балабақшалар - 1178 (2001 жылмен салыстырғанда 

876-ға өскен), мектептер - 3821 (2001 жылмен салыстырғанда 173-ке артты), 

101 мемлекеттік тілді оқыту орталығы құрылды;

-  іс  қағаздарын  жүргізуді  мемлекеттік  тілге  көшіру  процесі  белсен-

ділікпен  іске  асырылып  келеді  (мемлекеттік  органдардағы  қазақ  тіліндегі 

құжаттардың үлес салмағы шамамен 67 %-ды құрайды);

-  мемлекеттік  тілді  оқытудың  əдістемелік  базасы  əзірлену  үстінде  (көп 

деңгейлі оқу-əдістемелік кешендер, жалпы таралымы 720 мың дана 10 түрлі 

сөздік,  жалпы  таралымы 260 мың  дана  екі  жəне  үштілді 8 салалық  сөздік 

жарық көрді);

- мемлекеттік тілді меңгеру процесіне жаңа ақпараттық технологияларды 

енгізу  мақсатында  интернет-портал  құрылып,  тұрақты  түрде  жаңартылып 

отырады  (сервистің 20-дан  астам  түрі,  əлемнің 50 елін  қамтитын  белсенді 

тұтынушылар аудиториясы бар);

-  мемлекеттік  тілдің  коммуникативтік  қызметі  нығаюда  (мемлекеттік 

бұқаралық ақпарат құралдарының (бұдан əрі - БАҚ) контентінде қазақ тілін-

дегі  хабарлардың  көлемі,  сонымен  қатар  баспасөздегі  мемлекеттік  тілдің 

үлесі 50 %-дан жоғары);

- шетелде тұратын отандастармен мəдени байланыстарды дамыту жəне 

нығайту жөніндегі жұмыстар жоспарлы түрде жүргізілуде;

-  Қазақстанда  тұратын  этностардың  тілдерін  мемлекеттік  қолдаудың 

тиімді  жүйесі  құрылды  (жалпы  білім  беретін 7516 мектептің 1524-і  орыс 

тілінде, 58-і өзбек тілінде, 14-і ұйғыр тілінде, 2-еуі тəжік тілінде оқытады, 

Мемлекеттік тіл саясаты

137

2097-сі - аралас мектептер; 2261 мектепке дейінгі білім беру мекемесінің 272-

сі орыс тілінде, 3-еуі басқа тілдерде оқытады, екі тілде оқытатын мектепке 

дейінгі білім беру ұйымдарының саны - 808; этномəдени бірлестіктердің 190 

жексенбілік мектебінде 30 этностық топ ана тілін үйренуде; Қазақстандағы 

50 театрдың 9-ы аралас тілде, 15-і орыс тілінде, 1-еуі - корей, 1-еуі - неміс, 

1-еуі - өзбек жəне 1-еуі ұйғыр тілдерінде).

Алдағы  онжылдықтағы (2011 - 2020 жылдардағы)  тіл  құрылысының 

қисыны  елімізде  бірқатар  проблемалы  аспектілердің  бар  болуымен  байла-

нысты.

Қоғамдағы  мемлекеттік  тілді  меңгерудің  əркелкі  деңгейі.  Бұл  про-

блемалы  аспект  мемлекеттік  тілді  оқытудың  бірыңғай  əдіснамасы  мен 

стандарттарының,  қазақ  тілі  оқытушылары  мен  мамандарының  даярлық 

деңгейінің  төмендігімен,  қазақ  тілін  оқыту  инфрақұрылымы  қызметінің 

бірыңғай  стандарттарының  болмауымен,  мемлекеттік  тілді  меңгеру  про-

цесін ынталандыру жəне мониторинг жасау жүйесінің болмауымен тікелей 

байланысты.

Елдің  əлеуметтік-коммуникативтік  кеңістігіне  мемлекеттік  тілдің 

жеткіліксіз  енгізілуі.  Бұл  бағыттағы  проблемалы  мəселелер,  ең  алдымен,

халықаралық коммуникациялар, демалу мен ойын-сауық саласында мемле-

кеттік  тілді  белсенді  қолдану  аясының  кеңеюіне,  оны  заңның,  ғылымның 

жəне  жаңа  технологиялардың  тілі  ретінде  дамытуға  байланысты  болып 

отыр.  Сонымен  қатар,  мемлекеттік  тілді  қолданудың  мəртебесін  арттыру, 

оны отбасы құндылығы ретінде таныту сияқты мəселелердің маңызды тізбе-

сі проблемалы болып табылады, сондай-ақ тіл саласындағы кейбір келеңсіз 

дақпырттар мен таптаурын пікірлер де осы проблемалардың қатарынан орын 

алып отыр.

Қазақстан  қоғамындағы  тіл  мəдениетінің  төмендеуі.  Аталған  аспект 

бойынша,  терминология,  антропонимика  жəне  ономастика  салаларындағы 

проблемалар,  сөйлеу  мəдениеті  мен  жазу  жүйесін  жетілдіру  қажеттілігі, 

сондай-ақ толерантты тілдік орта құру мəселесі лингвистикалық кеңістіктің 

одан əрі дамуы жолында айтарлықтай қиындықтар туындатып отыр.

Қазақстандықтардың  лингвистикалық  капиталын  сақтау  жəне 

нығайтуқажеттілігі.  Бұл  аспектіде  қазақстандықтардың  бəсекелестік 

басымдығы  ретінде  орыс  тілін  меңгеру  деңгейін  сақтауға,  Қазақстан 

мəдениетінің тілдік əралуандығын қалыптастыратын этностардың тілдерін 

дамыту  үшін  жағдай  жасауға  жəне  халықаралық  іскерлік  қарым-қатынас 

құралы ретіндеағылшын жəне басқа да шет тілдерін оқып-үйренуге байла-

нысты проблемалар жиынтығы бар.

Осы  проблемаларды  шешудің  жəне  нормативтік-құқықтық  базаны 

жетілдірудің  басым  қажеттілігі  бағдарламаның  мынадай  мақсаттары  мен 

міндеттерді көздейді.

Бағдарламаның мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары жəне 

оны іске асыру нəтижелерінің көрсеткіштері

Бағдарламаның  басты  мақсаты - Қазақстанда  тұратын  барлық 

этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды 

факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз 

ететін үйлесімді тіл саясаты.

Мемлекеттік тіл саясаты

138

 Бағдарламалық мақсаттар:

1) мемлекеттік тіл - ұлт бірлігінің басты факторы;

2) мемлекеттік тілді көпшіліктің кеңінен қолдануына қол жеткізу;

3) дамыған тіл мəдениеті - зиялы ұлттың əлеуеті;

4) қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту.

 Нысаналы индикаторлар:

мемлекеттік  тілді  меңгерген  ересек  тұрғындардың  үлесі («Қазтест» 

бағдарламасы  бойынша  қазақ  тілін  білу  деңгейін  бағалау  жүйесі  бойынша 

емтихан тапсырудың нəтижесі бойынша Қазақстан Республикасы азаматтары 

2014 жылға қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 95%);

мемлекеттік  тілді  В1  деңгейінде  меңгерген  мектеп  түлектерінің  үлесі 

(2017 жылға қарай - 70%, 2020 жылға қарай - 100%);

мемлекеттік  бұқаралық  ақпарат  құралдарындағы  қазақ  тіліндегі 

контенттің  үлесі (2014 жылға  қарай - 53%, 2017 жылға  қарай - 60%, 2020 

жылға қарай - 70%);

тұрғындардың  ономастикалық  комиссиялардың  жұмысындағы  шешім 

қабылдау процесін талқылау кезінде қоғамдық қолжетімділік пен ашықтық 

қағидаттарының сақталуына қанағаттанушылық дəрежесі (2014 жылға қарай 

- 60%, 2017 жылға қарай - 75%, 2020 жылға қарай - 90%);

қазақ  тілінің  реттелген  терминологиялық  қорының  үлесі (2014 жылға 

қарай - 20%, 2017 жылға қарай - 60%, 2020 жылға қарай - 100%); 

республикадағы орыс тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі (2020 

жылға қарай - 90%);

ұлттық-мəдени бірлестіктер жанындағы ана тілдерін оқытатын курстар-

мен  қамтылған  этностардың  үлесі (2014 жылға  қарай - 60%, 2017 жылға 

қарай - 80%, 2020 жылға қарай - 90%);

республикадағы  ағылшын  тілін  меңгерген  тұрғындардың  үлесі (2014 

жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 15%, 2020 жылға қарай - 20%);

үш  тілді  (мемлекеттік,  орыс  жəне  ағылшын)  меңгерген  тұрғындардың 

үлесі (2014 жылға қарай - 10%, 2017 жылға қарай - 12%, 2020 жылға қарай 

- 15%).

 Міндеттер:

1) мемлекеттік тілді оқытудың əдіснамасын жетілдіру жəне стандарттау;

2) мемлекеттік тілді оқытудың инфрақұрылымын дамыту;

3) мемлекеттік тілді оқыту процесін ынталандыру;

4) мемлекеттік тілді қолдану мəртебесін арттыру;

5) мемлекеттік тілге сұранысты арттыру;

6) қазақ тілінің лексикалық қорын жетілдіру жəне жүйелеу;

7) тіл мəдениетін жетілдіру;

8) коммуникативтік-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің қызмет етуі;

9) Қазақстандағы тілдік əралуандықты сақтау;

10) ағылшын жəне басқа да шет тілдерін оқып-үйрену.

жүктеу/скачать 5,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: