Сәкен ИманаСов шығармалар жинағы ІІ том Өлеңдер

235
үлгеремін, дейтін едім, бәріне, 
күн көремін, –
қалсам да елсіз аралда.
Елемедім жарлысы кім,
бай кімдер:
өтіп жатқан
деуші ем, 
бәрін жай күндер. 
Көрісер де келісер деп ағайын, 
басқа түссе – бөлісер деп қайғымды ел.
...Кем-кетігі толмай жатып тірліктің,
дәл түбінен ұрды-ау тағдыр кіндіктің,
бұға бердім,
ыға бердім амалсыз,
бірі болып шыға келдім мұңлықтың,
Апыр-ау, бұл не болар деп ендігім, 
алды-артымды ойлайтын да келді күн, 
Ырым-сырым дегендердің бәріне, 
сенгіш болып бара жаттым мен бүгін.
Қараймын деп көзім жетпес алдыма, 
жүрек те бір шымыр ете қалды ма? 
Өмір енді қызық бола бастаған, 
қалғымашы, көңіл, енді қалғыма!.. 
аЙТаР ЕДІм
Айтар едім, құдай-ау, айтар едім – тыңдар кім? 
Ортасында отырып құлақ кесті құлдардың, 
Өткізе алмай өзімді, жеткізе алмай сөзімді, 
Терек болып теңселіп, ырғай болып ырғалдым.
Тыңдағанға тілімді тігіп тұрып бәске мен, 
Айтар едім, амал не, айналамыз тас керең. 
Жақсыларым жауыннан қорғалаған торғайдай, 
Соқыр көздің өзінен сорғалаған жас көрем.
Айтар едім, не керек, құлақ қайда тыңдайтын, 
Бозторғай да емеспін – берекесіз жырлайтын. 
Қайраймын көп өзімді, кісі едім ғой деймін де
Иілмейтін емендей, самырсындай сынбайтын.
Айтар едім – біреулер ұнатпайды бұртиып, 
Енді бірі қабағын, мен айтпай-ақ, тұр түйіп. 

237
236
Беттілерім бұл күнде жер шұқиды көзімен, 
Итті көрген текедей тектілерім үрпиіп.
Айтар едім, құдай-ау, айтарымды елге арнап, 
Қайда бара қоймақпын ағайынды енді алдап? 
Біле тұра бір сөзім дарымасын ешкімге, 
Айналаға айқайлап айта берсем... нем қалмақ?! 
* * *
Еңсем түгілі, етегімді елге бастырмай, 
Өзім бар жерде өзгенің жағын аштырмай, 
Пендені бетіме қаратып көрген жоқ ем мен, 
Бес төбет келіп беттей алмайтын қасқырдай.
Патшаның қызы батып кіре алмас қойынға, 
Бес жігітіңнің буы бар еді-ау бойымда, 
Алаш ұлына асыртпап едім бастан сөз, 
Тығыла күліп.., жығыла жүріп сойылға.
Қарасы түгілі, ханның алдында кішірмей, 
Қарныма бола кісіге күнімді түсірмей, 
Қаһарым болса қайғыға қарсы салушы ем, 
Қара бір тастан қашай да салған мүсіндей.
Қиянат көрсем – қарайып қайта қаныма, 
Жексұрындарды жолата қоймай маңыма, 
Жағымпаздардың (өліп кете ме өзеуреп), 
(Тұра қашпадым)... құлақ аспадым зарына.
Жүрейін десем пенделіктен де алшақтау, 
Иттері ырылдап, биттері жыбырлап... шаршатты-ау!
Ар сатпау еді Аллаға берген антым да, 
Қиындап барады, қайтейін, бірақ жан сақтау!
Көптен-ақ көзге үйіріле қоймай жырдан шық, 
Көлі құрғаған көңілдің өзі тұр қаңсып... 
Қабамын дей ме – қаптап келеді көп төбет, 
Тісін ақсита тап-тап береді... бір қаншық!
* * *
Көлеңке жерде қалып бір қойған мұздақтай, 
Тымырайып қана тұрар еді-ау ол міз бақпай. 
Сәлеміңнің өзін сызданбай алған күні жоқ, 
Жүрегіңді сенің шымыр еткізе сыздатпай.
Бүрісе қалып бұралқы ит көрген кептердей, 
Тіл қатқан емес кеміте күліп, кектенбей. 

237
Инеліктей боп ілмиіп, ішін бермейтін 
Атасының көрін Иманас қазып кеткендей.
Ұрғашыға да, құрбашыға да ұқсамай, 
Күркетауықтың мекиені құсап түк самай. 
Үніңнен үркіп, үдірейе қарап тұратын 
Тоқсан жасында Тегеран барған чукчадай.
Санасып жатпай сақалы бар деп, мұртты деп, 
Жусатып айдап иі жұмсақтау жұртты кеп, 
Күн көрсетпейтін қызметі темен кісіге 
Күшік күйеудей кішірейте сөйлеп, түрткілеп.
Жүргенде солай жанына торсық байлатпай, 
Өтті де кетті тасыраң дәурен тайлақтай. 
Алақан жайып аңырып қала беріпті 
Көлі суалып, кемесіз қалған айлақтай.
Дұшпаны да жоқ, жоқ еді қимас досы да, 
Кектене қарап, көлеңкесінен шошына, 
Жынын алдырған бақсыдай болып жүр, дейді ел, 
«Кезекті дүние, кезбе бақ» деген осы да!
БаСЫнБа
Тасуын-ай,
Басынуы-ай мынаның, – 
Жақпай қойды жұртым ғашық жыр-әнім, 
Өзімді әлді, сөзім дәмді демейтін 
Кердеңінен керең болды құлағым!
Мен де елімнің екі тумас ер ұлы ем, 
Неге саған құбыжықтай көрінем? 
Нақұрыстау «нәнің» де емес едім ғой, 
Көрі жуық, кәрің де емес, төрінен.
Төңірегің толып алған құл мен күң, 
Құл мен күңге күңкіл-күңкіл тіл бердің. 
«Көзіңді ашып қарасаңшы, қалқам-ау, – 
дегім келіп тұрады ылғи: 
– Бұл – менмін!»
Мені де сол құлдың бірі еткің кеп, 
Жауыр аттай жайдақ міне кеткің кеп, 
Нығыздала, 
тығыз ғана сызданып, 
Артық-ауыр сөз айтасың екпіндеп.

239
238
Кеңістікті қимағандай, кеңсемді, 
Езгің келіп ерге біткен еңсемді. 
Қатар жұмсап өрің менен зәріңді, 
Жүргеніңді қайдан білсін ел сорлы.
Әңгір таяқ үйірердей төбемнен, 
Бөле жара түйілердей көп елден 
Құлағымда ойнайтындай құрбақа, 
Құдыққа да құлай қойған жоқ ем мен!
Дос та бола қоймаспын мен, қасың да, 
Тісің кетер – тістенбей жүр асылға. 
Ұры бұғар, ұлық ұғар тілім бар, 
Тас жармаса – бас жарады...
Басынба! 
* * *
Текті де едім, 
кешелер бетті де едім, 
билікке де біршама жетті қолым, 
Ақылым да бар еді (кімге бірақ 
опа бере қойыпты көптігі оның).
Жан болмаса жанында жүрген елеп,
ақылыңның бар-жоғы кімге керек,
ажалдан да құтылып
арамзаң жүр,
ебін тауып,
әйтеуір, бірдеме деп.
Шыр айнала шарқ ұрып шағалалар,
бір амалын қайтсе де табады олар,
айлалыңыз
сондықтан
біздің елде
ақылдыдан жоғары бағаланар!
Маңдайына бұйырған бір ғана тіл,
кімге дәрі деп едің құрғақ ақыл.
Бұл сөзімді оқы да,
ағайын-дос,
сен де біраз ойланып...
ырғала тұр! 

239
«аҚЫн ДЕГЕн КӨП ҚоЙ!» ДЕДІҢ...
Нөкері бар,
мекері бар қостаған,
көрсеткісі келді ме әлде сес маған,
– Ақын деген көп қой бүгін! – деп қалды 
ел басқарып отырған бір есті адам.
Білуші еді бергіні де, 
арғыны,
аузы барып айтты қалай әлгіні? 
Әкімі бар, 
жақыны бар – 
бас шұлғып:
– Рас, рас! – деп қалысты барлығы. 
Көтеріліп,
көмекейі бүлкілдеп,
жұрт көңілін аулай берді біртіндеп,
соның ғана аузын бағып барлығы:
– Көбі – көп қой! – дей береді күңкілдеп.
Бастар қалды осы арада шайқалмай,
Жастар қалды босағада байқалмай,
ыбылжиды,
күмілжиді бәрі де
дымы құрып,
тілі... уылып,
айта алмай.
Аспанды бұлт торлағандай жаңбырсыз, 
осы әңгіме болмағандай дәм-құнсыз, 
үлкен-кішің
жанарымен жер шұқып, 
әлдебіреу зорлағандай... қалды үнсіз.
Жарқ етті ме жалаң қылыш, кездіктер,
Сарт етті ме жылдамдықтар, тездіктер,
нар едің ғой,
бар едің ғой дегендей
осы арада менен де бір сөз күтті ел.
Жөн емесін біле тұра, 
күбірлеп:
«Ақын деген көп қой рас бүгін,» – деп,

241
240
бәріміздің атымыздан
алғысын
айтпақ болды жәдігөйлеу жүгірмек. 
Атысқым да,
шабысқым да келмейді-ақ, 
амалсыздан атып тұрдым мен бейбақ, – 
көп әңгіме қозғап өткен жаңағы, 
тағы да бір сөз дәметкен елді ойлап.
Өлең-жырдың ауасына болған ем,
орманы едім, дауасына қорған ем,
«Қап!» – дегенім,
«Дат!» – дегенім есте жоқ,
саңқ еттім де сөйлеп кеттім сонда мен.
– Ақын деген көп қой! – дедің енді, інім, – 
Қайсыбірін білеміз! – деп кергідің. 
Тамырымды басып көрген түрің бе, 
тасып-толып тұр екенсің сен бүгін.
Қарсыластың қағып алып сайтанын, 
сен де біраз дүниені шайқадың, 
бүгін тіптен тұтып ұлық өзіңді, 
құтырынып тұр екенсің, байқадым. 
Жаяу ғана жорғасы бар аттай-ақ, 
әр сөзіңе қосып айтып тәтті аят, 
қотырланбай сөйлемедің, қайтейін, 
ақындарды отырғандай қатты аяп.
Бұдан әрі, кешір мені, төзбедім, 
не десем де өз лебіз, өз демім. 
Күлім қағып отырғаның жаман-ақ, 
«жынын қағып» жүрмегейсің өзгенің.
Өлең сөздің наласы бар, табасы,
ашуланбай,
ақ сөйлейік, ағасы,
сенің ақын деп жүргенің, мен білсем,
әнші, жыршы, жырау болар, шамасы.
Оларды да келмеп еді көпсінгім, 
неге сонша теріс қарап, тепсіндің? – 
Ақын деген сөзі емес пе халықтың, 
өзі емес пе ертең іздер жоқшыңның.

241
Беті қайтып берекесіз кердеңнен 
ел басына түсе қалса сергелдең, 
қайсың,
қане, үндеп едің, ағайын,
ақын емей,
кім деп едің дем берген.
Елім, сенің есіңді алып ез біткен, 
қара жерге қадалғанда көз-нүктең, 
Ақын ғана түсті емес пе араға 
жарқылдап кеп 
жай оғындай тездікпен.
Сәуегейің сол емес пе көріпкел, 
көріпкелді хан көтере 
беріп төр,
батырынан бедел кеткен кезде де, 
ақынына әулиедей сеніпті ел.
Қайыр күтіп қанағатсыз хандардан,
халық біткен қапалана дағдарған
тұстарда да
сөзі еді ғой ақынның
екі араға шындық болып жалғанған!
Ақтарып көр ақиқаттың мұрасын, – 
ақын біткен шырылдасып, жыласын 
хас Махамбет емес пе еді кешегі
хан Жәңгірдің көзіне айтқан кінәсін.
Жаңылса да,
қағылса да биліктен,
хас ақынның жері бар ма иліккен,
арақ та бер, қанап та көр,
тек қана
оны сатып ала алмайсың сыйлықпен!
Саналы інім, 
саған жауап берем деп, 
әңгімеміз кетті-ау біраз тереңдеп, 
таусылды ма маған айтар дәлелің, 
даусыңды да, айналайын, төмендет.
Өрелінің тұрмағасын өзі ұғып, 
сөзіміз де кетті-ау деймін созылып, 
неге сонша түнердің де қалдың сен, 
жалықтырып жібердім бе, мезі ғып?!

243
242
Көкейіңе қонбады ма зар-әнім,
жаңғырығып
қайтты өзіме жаралы үн.
...Ақын деген –
ақылы ғой халықтың,
ақыл көптік ете қоймас, қарағым!
* * *
Бойымдағы барша қуат, екпінмен, 
тыныш өмір сүре қойған жоқпын мен, 
маңдайымды тауға тіреп, тасқа ұрып, 
таңдайымды таң нұрына кептіргем.
Бұл өмірден іздегенім сонда не,
қайда кетті көңілдегі мол дәме?
Не шығады,
сөзіңді ала жүгіріп:
«О, Тәңірім, өзің ғана қолда!» – де.
Осы ма еді мен аңсаған арман-ән, 
Арман-әннің өзінде де бар ма мән? 
Бүгін еді бақыттың да керегі – 
Жібімеді тас құрсағы тар ғалам.
Қуат қайта қоймаса да, күш кеміп, 
отырғаның амал құрып, тістеніп, – 
Күн қасынан іздеп жүрген сол арман, 
Шың басынан табаныңа түсті еріп.
Демесеңіз даусың бүгін солғындау, 
Бақытымның баса алмайды орнын дау. 
Тек осынау бақыт деген шіркінің 
керегінде қолға түспей қор қылды-ау!
ҚаУІП-ҚаТЕР
Алпыстан асып кеткен жас та қауіп, 
аяғың астындағы тас та қауіп, – 
соншама қауіп-қатер арасында 
барады-ау қайран дүние бастан ауып...
Жүргенің, күлгеніңнің бәрі қауіп, 
соны ойлап күйзелесің ауық-ауық. 
Қазіргі көңілің де, өмірің де 
көшкен ел қозысындай жамырауық.

243
Сайланып-сайланбаумен, сайрандаумен 
барады бастан ауып қайран дәурен, – 
кірмейтін қаперіме күні кеше 
қара бас қатеріне айналды әурең!
Құдайдан кіреукелі сауыт тілеп, 
біз қашан хақ жолынан ауытқып ек: 
көз көрген сұмдықты айту, ұрлықты айту –
шындықты айтудан да қауіптірек!
Тірліктің бүгінгідей дауылында 
қауіпті ойының да, сауығың да, 
тағы да бірдеңе айтып қала ма деп, 
тұрады қауіптеніп бауырың да.
Бойдағы наласымен, жарасымен, 
әйтеуір, қазағымның даласы кең, – 
жығылсам – жер көтеріп, 
келе жатқан
жайым бар қауіп-қатер арасымен! 
БЕЙТанЫС
Түлкідей қылаң етіп қына белден, 
кім едің қыр астынан шыға келген, 
жүрмін-ау қылығыңа күле де алмай, 
жөніңді біле де алмай сұрап елден.
Әйтеуір, күндіз-түні алмай тыным, 
қасымнан, қызық болды-ау, қалмайтының, 
тұрасың желіккендей жетіп келіп, 
тасты да еріткендей балдай тілің...
Біржола көңілімді бұрғандайсың, 
қасымнан қайда жүрсем бір қалмайсың, 
алсын деп пенделіктің арбап әні 
мені де алдағалы тұрғандайсың?!
Ұйқымды ойда жоқта бұзып кіріп, 
дүние шіркінге де қызықтырып, 
күніге көз алдымнан өткізесің 
бақ-дәулет, байлық – 
бәрін тізіп тұрып.
Көзге ұрар көрінбейді белгілерің, 
ендеше өзің айтшы,

245
244
сен кім едің?
Талайды тайдырып кеп тура жолдан, 
түбіме жетпексің бе енді менің?
Қоя-ақ қой ондайыңды, 
қой, қарағым,
бұ жолы бола қоймас ойлағаның, 
өзі де одан әрі басындырмас 
кеудемді күзеттіріп қойған арым.
Баз-базда торығамыз, зорығамыз, 
біреулер етер, бәлкім, соны да аңыз. 
Тірлікте алысармыз, жұлысармыз,
түспеуге тырысармыз торыңа біз!
оЛ Да БІР ҚЫЗЫҚ КЕЗ ЕДІ
1992 жылдың көктемінде (көкек 
айы) сол кезгі Мәдениет министрлігінің 
репертуар бөлімін басқаратын Бақ-
қожа Мұқай бір топ қаламгерге пьеса 
жаздырмақ ниетпен өзі бастап Тау-
түргендегі Композиторлар Одағының 
шығармашылық мекен-жайына апарып 
орналастырды. Он ба, он бес пе жазу-
шыдан бөлініп, екі дүркін сол араны екі 
ай тұрақтаған едік. Алғашқы топта 
мен де болғанмын.
Арғыннан – ақын, 
найманнан батыр алдырып, 
Асының жолында автобус белін талдырып, 
қара сөзіңді қамырдай илеп әп-сәтте 
тастамақ та боп тағы бір иін қандырып.
Қолбасыдай-ақ қол жинап қайтқан түркіден, 
Шерхан Мұртаза шаншылып көкке мұртымен, 
Таутүрген жақты дүрліктіре де жеткен ек, 
жау түсіретін жасақтай болып бір түмен!
Аяқ астынан аспаннан пьеса жаудырып, 
қалам ұшына қағынып тұрған «жауды» іліп, 
Қали-Ханды ерткен Тарази датқа тағы бар, 
қар-кемерді астық, әнге де бастық әулігіп.

245
Қадыр Мырза бар қабағын түйе кектенген, 
Баққожа батыр оралып қайтты өткеннен, 
қабыланды көрген қара бүркіттей қатайып 
Жүніс баласы Сәкен сері де жетті елден.
Аузы-мұрнынан бұрқырай ұйтқып түтін-дем, 
«Мен-дағы биыл кем емеспін, – деп, – күтімнен!» – 
қазақтың барлық театрын да бір өзі 
жарылқап тастардай 
жатып та келіп күпінген.
Кешігіп келіп,
көп үлесінен құр қалған
кісідей-ақ бір бұртия сөйлеп, бұлданған,
Есенжол Домбай есіней жүріп,
есіре
елдің үстінен есеп терумен жүлде алған. 
Атылып,
көкке артылатындай көктерек, 
миуалы бақтың миуасын жерге төкпек ек, 
еріншектерге адырая көзді алартып 
келіншектерге де (көне қоймаса) өкпелеп.
Аяғы салбырап түсе қалғандай аспаннан
Тұрғынбек ұлы Серік бар еді жастардан.
Қалам біткендер сатырлап,
қағаз шатырлап,
ай-һай да, шіркін,
аламан бәйге басталған!
Күнді бетке ала қиқулай ұшқан құстардай, 
бұлтты уыстап булыға келген түс қандай! 
Тиген бір жерін тіліп түсер қылыш сияқты ек, 
қылпылдап тұрған – көптен-ақ, кеткен ұсталмай.
... Ақырын-ақырын...
алғашқы арын басылып,
қағаз бен қалам қала да берді шашылып,
екі-үштен кетіп,
«жеке ішкен» күбір басталған
үлкені – ұлынан,
кішісі – ұлыдан жасқанып. 
Қалам да жүрмей,
қадала төніп ызаң шақ,

247
246
бастапқы сәннен қала да бердік біз алшақ,
Кәрісін іздеп Хан-Дин де кетті Сеулге,
Қали-Хан көкем тыпырши берген қыз аңсап...
Есенжол естен жаңылып, 
Қадыр аңырып,
Қолбасыларымыз бен датқаларымыз да дал ұрып, 
жаланып келген жасақтай жарау топ едік, 
қарадай ғана қала да бергеміз... қамығып!..
Бірінің ұрты бүлкілдеп, 
бірі күңкілдеп,
бірінен-бірі теріс айнала... күркілдеп, 
елде жоқ сылтау айта бастадық, 
...ақыры
Алматы жаққа қайта бастадық 
...біртіндеп. 
ҚаСЫмДа КӘКІмБЕК БаР, ТҰманБаЙ БаР
Орыстың отарбасын жалға мініп, 
жетіп ек туған жерге таңда күліп, 
кеудемде келе жатқан солмай әлі, 
жетелеп сол баяғы арман, үміт.
Қасымда Кәкімбек бар, Тұманбай бар, 
қайда деп салқын абат сылаң қайнар, 
қашқандай болып едік Алматыдан, 
мезі ғып тұманды айлар, күмәнді ойлар.
Мезі ғып күйкі тірлік күйбеңі де, 
көл жаққа көңіл өзі сүйреді ме, 
мәз болдық мамыражай бір күй кешіп, 
қосылған жігіттердей сүйгеніне.
Мен үшін ағадай зор, достай ірі 
қазақтың қасымдағы қос шайыры 
жөнелді жағажайды жайлап әлгі, 
қарамай қайда қалды көш-қайығы...
Деместен бөлек едім, бөтен едім, 
айдынға жүзді, кетті көкелерім. 
Осында алып келген еңбегімнің 
отырдым енді сезіп өтелерін...
«Аман-сау келдің бе – деп, – ат-көлігің?» – 
ағайын қуат беріп дәтке бүгін, 

247
болса да көңіл үшін дүрлігісті ел, 
Алакөл аспанға атып ақ көбігін.
Үш ақын куәсі боп бір тұнықтың, 
айдынға мен де біраз ұмтылыппын. 
Ер десе есі қалмас қазағымның 
ежелгі есепке жоқ ғұрпын ұқтым!
Ақша бұлт арасынан күн сырғанап, 
өзінше қызық болды қымсынғаны-ақ, 
өңкей бір шала мастар, жалаңаштар, 
қашанғы көзін алмай тұрсын қарап!
...Қалсам-ақ бүгіндері сәл қамығып, 
жетелеп желігі жоқ арман-үміт, 
кеткім кеп тұрады ылғи Алакөлге, 
жеткім кеп сондағыдай таңда күліп...
* * *
Айнала ағайынға жүрген ұнап, 
көңілің бірде көл де, бірде бұлақ, 
аға да жаға болғың келгенімен 
аласың ара-тұра сыр беріп-ақ.
Сырт көзге көрінсем деп «тірі мықты», 
іздейсің өзіңде жоқ ірілікті, 
мәрттікке жаралмаған майда тірлік 
әзірге ақтамай-ақ жүр үмітті.
Әп-сәтте әдіра қап бар ынтымақ, 
айнала жібересің тарылтып-ақ. 
Содан да саған деген біздің көңіл 
қояды ауық-ауық қалыңқырап.
Үйренген ескі әдетті әлі сақтап, 
кетесің кешегіңнен сәл ұсақтап, – 
адамның созылмалы пенделігін 
ешқандай ала алмайды нар ісі ақтап.
Сырыңды біліп болған Алаш анық, 
ендеше несіне біз таласалық: 
берерде қаншалықты биіктесең, 
кетесің алар кезде аласарып.
Айнала ағайынға жүрген ұнап, 
көңілің бірде көл де, бірде бұлақ. 

249
248
Текті де бетті болғың келгенімен, 
қоясың ауық-ауық сыр беріп-ақ!..
* * *
Сыбырлап,
сайтан сені азғырғанша,
сенем деп, 
жасағанға жаздым қанша, – 
селт етпес «сері» қазақ деген осы, 
өз көрін өзіне кеп қаздырғанша!...
Ұшқанша өз басынан әсте бақыт, 
табандап тұрыпты кім бәсте қатып, – 
қанша жыл аспен атқан көңілімді 
талқан ғып өте шықтың таспен атып!...
Сол шақта-ақ солғын тарта сөніп рең, 
шайнап ем бармағымды, кеміріп ем, – 
қу тағдыр қайда барсам ит пен құсқа 
жем етіп қойғаны-ай деп мені кілең!
Әйтеуір бірі едім деп әйгілінің 
қазақтың айта берем қай қылығын, – 
мақтауға келгенде де, даттауға да 
аспанға шығарады айды бүгін.
«Құйрығы бір-ақ тұтам», – деп отырып, 
айтуға аса құмар көбі өтірік, – 
мақтаса – пайғамбардан әрі асыра, 
даттаса – аш бөрідей өре тұрып.
Не шығар енді келіп жазғырғаннан, 
ойланбай, орың болса – қаздыр қалған. 
... Білмейсің қандай амал жасарыңды, 
қай жаққа қашарыңды азғындардан!... 
* * *
Бабадан қалған сөз мәні кеміп, 
бозінген көңіл боздады делік, – 
айғайға мұңы араласқан ой 
қай-қайдағыны қозғады келіп...
Дүниені біраз шайқаған дарын 
есіне ала ма қайтадан бәрін, – 
қайтара алмадым қарызды мен де, 
арызымды елге айта да алмадым.

249
Күндізі құптап, түні ұмытпаған, 
өз өміріме үңіліп те алам, – 
дем беріп қойған тыңшы біткенге, 
тіршіліктен де түңіліп барам.
Санамда жүрер сауығы мәңгі 
сағынар кімнің ауылы қалды, – 
жатқа қимайтын жақсының бәрі 
жоңғардан бетер жауығып алды.
Шыр бітпей қойған жалаңаш, арық, 
шарқ ұрар қанша шағала шабыт, – 
тағдырым мені тірідей ғана 
шыжғырып жатыр табаға салып!...
Тіресіп келем, күресіп көрем, 
міз бағар емес сіресіп керең, – 
...салдыр да күлдір сайтан арбаның, 
соңынан қалмай... ілесіп келем!.. 
* * *
сүйсе жалған, сүймесе аянбаған, 
Бұл не деген заманға ісім түсті?
абай
Ана көтке бір кірдің, мына көтке бір кірдің, 
иісі жаман демедің иі қанбас құрғырдың, 
арбауына тап болып алпыс екі айланың, 
бағыңды да байладың, сағыңды да сындырдың...
Тістегенің тірнек те, иіскегенің боқ-сідік, 
қарсы шыға алмадың қас жауыңа тепсініп, 
бойлай өсе қоймасы белгілі еді бұрыннан 
былқ-сылқ еткен буыны бұтағы морт көк шыбық.
Берсе деумен әрдайым албастының өзі дем, 
өткің келіп тұрады жүзіктің де көзінен, 
күнің үшін құлға да құл болудан қашпайтын 
Кейқуаттай кейпіңді көрмей тұрып сезіп ем.
Күнің үшін қолтықтан құлдың өзін тез демеп, 
бас шұлғыған түріңнен баяғыда-ақ безген ек. 
Алғыс десе өлесің, қарғысқа да көнесің, 
ешкілерді апалап, текелерді жезделеп.
Жақсылармен жарыста түспеді ме тұяқ тең, 
араздаса бастадың аузыңдағы ұятпен, 

251
250
өлмеу үшін өзі тек – жақыны ма, жаты ма,
қалдыратын қапыда қысыр жылан сияқты ең.
...Біздікі де, құдай-ау, не көрмеген ғаріп бас, 
қысыр жылан шақты деп жараланып жарытпас, 
сұрайтыным тек қана, құдай тыным бергенше
мені көрсең аулаққа ат-тоныңды алып қаш.
* * *
Көрмеген төрім түгіл, есікті анау, 
кешегі құл баласы ең тесік танау, 
кім білсін, ертеңгі күн не боларын, 
есіп қал осындайда, бөсіп қал-ау!
Бөлек кет, бос лағып бейпіл ақ та, 
жетсең жет «пысық, еді» дейтін атқа. 
Ауылда Алпамыстар жоқ кезінде 
шіренген дәл осылай Кейқуат та.
Кешегі кең дүнием төрткүлденіп, 
қалғаны осы ма еді өрттің кеміп!... 
Сумаң қаққан сұрқыңды көрген сайын 
танауыңнан тұрады шерткім келіп!... 
* * *
Бұл неткен күн болды өзі, 
бұл неткен күн, 
аяқ асты демігіп, 
күлбеттендің,
арамызға сызат боп түскен жіпті 
шешілместей біржола күрмеп бердің.
Күн болды ғой біз үшін бұл бір ауыр, 
жаймашуақ көңілде тұрды дауыл. 
Біле де алмай дал болып қала бердім, 
кімді ағайын дерімді, 
кімді бауыр!
Құдай ісі – 
күлдің не, 
жыладың не,
енді жүре алмаспыз сірә, бірге. 
Не сен болып, құдай-ау, не мен болып, 
таба алмадық бір амал мына күнге!... 

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: