3-жаттығу. Мәтіндегі сөздерді синтетикалық және аналитикалық тәсілмен жасалуына қарай топтаңыздар.
«Жұмысы жоқтық, қарыны тоқтық, аздырар адам баласын» деген Абай. Бұл моральдық тұжырымды батыс ғалымдары да жоққа шығармайды. Мысалы, Энгельс: «Адамды адам еткен – еңбек» -дейді. Мұны біздің Жолсейіт Молдасанов өмір атты кітаптан оқып білген, - деп Димаш Ахметұлы көңілдене күлімсіреді. – Ол бейнетті, қиыншылықты көруіндей көрді. Анасы Нұрбала екеуі тіршілік толқынының жалына жармасып, жетімдік, жесірлік тауқыметін маңдай термен жеңді. Бүгінде Жолсейіт Социалистік Еңбек Ері, қой шаруашылығының академигі.
✅ «Жұмысы жоқтық, қарыны тоқтық, аздырар адам баласын» аналитикалық тәсіл
«Адамды адам еткен – еңбек» аналитикалық тәсіл
Қалғандары синтетикалық тәсілдер
4-жаттығу. Сөйлемдегі сөздердің қандай категорияда қолданылып тұрғанын, ол категорияның морфемасын көрсетіңіз.
Мал өсіру үшін қолда тұқымдық мал болу керек, онсыз еңбекпен мал табу болмайтын еді. Малсыз кедей тамақ, асырау үшін байдың малын бағатын, бірақ онымен кедей байи алмайтын, өзі де бай болам деп ойламайтын, байға жалданған кедейдің есебі баю емес, тамақ асырау ғана болатын (А. Байт.)
Алдар Көсе мен шайтан бірлесіп бидай егеді. Егін піскен соң орып, бастырып, бидайын бір бөлек, саламын бір бөлек қойыпты да, шайтанға көрсетіп: “Көбін аласы» ба? Азын аласың ба?” – депті. Шайтан: “Көбін аламын!” – депті (А. Байт.).
Дәулет етті тұяғының астына қыстырды да, өзі үйден шығып кетіп, жақтаудан сығалап, бақылады да тұрды. Балапан біресе жемге, біресе жан-жағына қарап елегізіп, біраз қопақтады да, аздан соң бір шоқып, бір қойып, сенбей отырып, дәмін татқан соң, құныға жеді (З. Ш.).
✅ Септік: Қолда, еңбекпен, байдың, байға, кедейдің, бидайын, етті, тұяғының, үйден, жақтаудан, жемге, құныға
Тәуелдік: тұяғы
Жіктік: егеді, қыстырды, бақылады, қопақтады
Тексеру блогі
1. Морфологияның зерттеу нысаны
|
А) сөз байлығын
Б) сөздік қор мен сөз құрамын
С) сөз формалары мен тұлғасын
Д) сөз тіркесі, сөйлемді
Е) сөз мағынасын
|
2. Қазіргі қазақ тілі (морфология) оқулығының авторы
|
А) С. Исаев
Б) А. Ысқақов
С) Т. Қордабаев
Д) К. Аханов
Е) М. Оразов
|
3. Грамматикалық форманың ережесін белгілеңіз
|
А) белгілі топтағы сөздердің парадигма бойынша түрленуі;
|
Достарыңызбен бөлісу: |
