Сәрсеке М. Шығармалары
жүктеу/скачать 3,61 Mb. Pdf көрінісі
|
3 Қаныш роман-эссе
| «Жарың биік, Обаған, суың тәтті,
Үшбу қасірет жаныма жаман батты. Тобыл өтіп Обаған келгенімде, Алшаңгер мен Аягөз арам қатты...» – деп тұрып өксиді, күңіренеді. Көз алдыңа жапан далада жүрегін кернеген шерді қайда көмерін білмей сандалып жүрген адам елестегендей... Шыдай алмай, «Бұл ән кімдікі?» деп сұраймын...» Бұдан әрі ән айтушы әйел мен ауыл иесі ақ сақал екеуі қосылып, «Обаған» хикая ты ның тарихын көркем тілмен төндіре баяндайды: Обаған өзен аты екен, соның кең саласын жайлайтын Осып мырзаның Ақиық есімді сұлу қызына Жантөрин деген әпесер, оқыған жігіт ғашық болады; ал қыз байғұс 295 ШЫҒАРМАЛАРЫ Шыңғыс төренің Сұлтанмахмұт деген баласымен баяғыда атастырылған; Жантөрин ғашығына қолы жетпей, Орын борға кетеді, мұңлық қыз төренің ауылы на; алайда ол жақта көңілінің басқада екені ашылған соң төркініне қайтып ора лады; ғашығы болса Орынборда «Ашық кеу де, сырлы бет, құбылмалы қала әйел дері мен қыдырып», Ақиықты біржола ұмы та ды; жаны жаралы, көңілі қапалы сұлу сүйге нінің жүрегін оятпақ болып, жігі ті нің атынан осы әнді шығарған-мыс... 1926 жылдың 13 қаңтарында қазақтың тұңғыш театры Қы- зылорда қаласында шымылдығын ашты. Сол жылдың күзі мен қыс айларында Қарсақбай мен Мәскеу аралығында ерсілі-қарсылы сабылып жүрген инже нер-геолог жұмыс бабымен Қызылордаға да әредік соғып, ұлт театрының қойылымдарын қызықтаған. Соның бір жылдық мерекесіне арнап, 13 қаң тар күні қойған ойын-сауы- ғы – күлдіргі туынды «Малқам бай», соңынан екі бөлімнен тұратын концерт. Ойын-сауық кештеріне, театр ісіне жас күнінен ынтық Қаныш Имантайұлы мерекелі қойылым жайында «Қазақ станның ұлт театры туралы» атты көлемді рецензия жа зып, «Еңбекші қазақ» газетіне ұсынған. «Әміре (ҚазАКСР халық әртісі Әміре Қашаубайұлын айтып отыр – М.С.) бұл жолы назарын «Қанапия», «Жанбота» сияқты зор дауыспен шырқалып, шалқып салынатын қазақ тың ескі, ескекті әндеріне молырақ көңіл бөлгендігін көрсетті. Бұл, әрине, сүйсі нерлік нәрсе. Мұнан былай да Әміре сияқ ты әншілер осы бағыттан таймауы дұрыс болар еді. Өйткені «Қанапия», «Жан бота», «Сырымбет», «Алтыбасар», «То пай көк», «Ша ма» сияқты ескі әндер – қазақ елінің саф ауа, сайын дала, сары қымызға емін- еркін өрістеп жүрген дәуірін дегі шығарған сарындары. Сондықтан олардың нақысында еркіншілік, еркелік, өжеттік сезімдер күшті. Бұл жөнінде көрсетерлік аз кем шілік – Әміренің «Қа на пия ның» аяғын тым шолағырақ қайы ра тындығы, – дей келіп, сын сем серін тереңірек жайт қа бұрады. – ... Концерт бөліміндегі нашар шыққан Құрманбектің (Жандарбеков – М.С.) хоры. Ол шы нында хор емес. Өйткені хор – тенор, альт, бас сияқты әр дауыстың үндестігінен құрал ған (унисон). Бұған шынында Құрманбек кінәлі емес, Қазақстанның қа зіргі мәдени еті, театр күштерінің лебіз жүйесіндегі жалпы жастығы кінәлі... Қалибектің мыс қыл дары мен Мұхамедидің биі айрық ша көз салып, көңіл бөлерлік нәрселер, өткір, орынды, улы мысқыл – көп шіліктің мін дерін түзеу жолында ең күшті құрал дың бірі екендігі дау- сыз. Өйткені жабайы сөз дер тек сүйектен өтетін болса, улы мыс қыл оның аржағында бүйректен де тесіп өтуі мүмкін...» Мақала иесі үш түрлі ұсыныс айт қан: «1) Театр – ел өмірінің түзу ай- насы. 2) Театр – ел міндерінің құрулы тезі, төре ші ұс та зы. 3) Театр – |