Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
| м ү м к ін д і'
гінше көп мөлшерін табу ж әне олардың егінш ілік үшін ж арам ды лы кдөрс' жесін анықтау міндетін қойды. Ә ртүрлі айм ақтар бойынш а қазақтардыИ жер пайдалану нормалары н әзірлеу, ал осы лайш а ж асалған «артық ж ср' ден» қоныс аудару корын ресімдеу көзделді. Ш аруаны дала өңіріне қоны станды руды ң дұрыстығы ара-тұра күмөн. ал кейде қызу қарсы лы қта туғызғанын атап өткен жөн. Отарлауды жақта- ушылар мен оның карсыластары арасы ндағы пікірсайы с ж ергілікті жөнс орталық баспасөз беттерінен көрініс тапты. М әселен, Г.У әлихан қы стау' ларды қоныс аудару қажеттері үшін тартып алуға қарсы шыға келіп, «қазак- тардан мұндай жерлерді тартып алу оларды ң жағдайын өте киындатады» деп ж азған .79 Екінш і ж ағы нан, «Дала у әл ая ты н ы ң газеті» үкіметтіН қоныстандыру саясатын талай рет қолдады ж әне 1894 жылы ж ары қ көргеН мақалалардың бірінде былай жазған: «Ж алпы әл-ауқат мүдцелерін көздеП ғана емес, сонымен катар жай әділеттілік үш ін де мемлекеттің бір жерінде селотүрғы ндарыны ңотбасын мүлде камтамасы з етпейтін үлтарақтай бол- машы жері болып, ал басқа бір жерде әр б ір отбасы на ж үздеген десятина келуіне жол беруге болмайды ғой».80 Даланы отарлауға карсылар жергілікті өкімш ілік қы зметкерлері арасында көп болды. О ны ң өкілдері қоны стан- дыру үрдісіне таза өмір тәж ірибесі тұрғы сы нан карады ж ән е іс ж үзінде казақтар шаруаш ылығындағы нақты қи ы нды қтар мен бұл құбы лы сты й басқа да зардаптары ны ң мысалдарымен іс ж үзінде бетпе-бет келді. Дала генерал-губернаторы 1901—1902 жылдардағы есебінде жоғары тұрған орган- дардың назарын мынаған аударды: «қоны с аударуш ыларды орналастырУ көш пелінің өрісін сан мағынасында ғана емес, көш іп қону алабы ны ң аза- юымен де ш ектеді, бұл өрісті пайдалану ж ағы н ан алғанда, к ө ш іп - к о н У жолдары тарылды ж ән е су көздерінен алы статы п жіберілді. Көшпеліній- экон ом икалы қ жағдайы на келтірілетін со қ қ ы одан әрі күш ейе түсуде..- далаға қоныс аударушыны орнықтыру ф акторы ны ң қазақ халқының бука- расы үшін мәдени емес, әзірш е, бы лайш а айтканда, теріс мәні осындай болып отыр...».81 Қазақстанда көшпелі шаруашылыкты сактау кажеттігі туралы пікірдій ең жоғары топтарда да айтылуына кайран калуга болмайды. М әселен, 189^ жылғы 18 наурызда далалы к облыстарды зерттеу туралы мәселе бойынша Петербургте өткен мәж іліс мынадай коры ты нды ға келді: «...көш пелі ша- руаш ылық көш пелілердің едәуір дәреж еде мәдени артта калуы ны ң емес, қайта белгілі бір кеңістікті егінш ілікке пайдалануды мүмкін етпейтін та- биғи-тарихи жағдайлардың нәтижесі болып табылады» ж әне «көшпелілер мемлекетке пайдалы, оған басқаш а ж ағдайда өлі ш ел дала болып калатыН алкаптардан пайда алуға мүмкіндік беретін элем ент ретінде сакталуға тиіс...».82 Алайда басқаш а көзқарасты ң ж еңіп шығып, Қ азақстан н ы ң көП жылдар бойы Ресей им периясы ны ң еуроп алы қ бөлігінен келген кон ы с аударуш ы шаруаларды егін ш ілік-оты ры қш ы ланды ру арқы лы отарлаУ объектісі болганы мәлім. Сонымен патша өкіметінің XIX ғасырдың 90-жылдарына дейінгі Қ азаК ' стандағы қоныстандыру саясаты стратегиялы ктұрғы дан ғана, шет аймаК' тарға шаруалар ортасынан ш ыккан «мыкты элементті» коныстандырудыИ- негізгі бағыты түрінде ғана белгіленді. О сымен катар үкіметтің жергілікті халықтың ата коны сы на билік етудің нақты ж ә ң е заңды кұкыктарыН 429 өзірлеу үрдісі жүріп жатты. К ейіннен 90-жылдардың орта шенінде қазақ даласын жаппай отарлауға бағыт алынды. жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|