бо- л ы сты қ учили щ е, оры с ш аруалары н ы ң б ал ал ар ы н а ар н ал ған екі  учи­

д ер ін е о қ у л ы қ -к ө м ек ш і құрал ретінде оры с педагогтары мен ж азуш ы - 
лары н ы ң еңбектері мен оқулы қтары н ұсынды. Олар: У ш инскийдің «Ба- 
л ал ар өлемі», Б у н ако в ты ң «Әліпби ж ә н е м ектеп пен үйде окуға арнал- 
ған кітабы », К р ы л о в ты ң «М ы салдары », К и р п и ч н и ко в ты ң «Граммати- 
касы », Т и х о м и р о вты ң «Г рам м ати кан ы ң қарап ай ы м курсы », «К өркем
ж а з у » а т т ы е ң б е к т е р і, Е в т у ш е в с к и й д ің «А р и ф м е т и к а с ы » , 
О с т р о го р с к и й д ің «О ры сты ң қ ы сқ аш а тарихы » т.б. ең б ектер. Ы. А л- 
ты н с ар и н о р ы с -қ а з а қ м е к теп тер ін ің оқу ш ы л ар ы н а арн ап «Қ ы рғы з 
(қ а з а қ ) х р естом ати ясы » ж ә н е «Қ ы рғы зд арға (қ а за қ та р ға ) оры с тілін
ү й р ету ге ал ғаш қы басш ы лы қ» атты екі о қу күралы н ж азды , оларды
Т о р ғай облы сы м е к теп тер ін ің и н сп екторы қы зм етін е тағайы н далған- 
н ан көп бұры н б астап , 1869 ж ы лы аяқтад ы . Орыс к л асси к тер ін ен ж а- 
саған аударм алары нда, қ а за қ тіліндегі түп нұсқа туы нды лары нда ол де- 
м о к р ати я л ы қ -аға р ту ш ы л ы қ мұраттары н насихаттады . Ол үлтты қ өде- 
биет пен м әдениетті дамы ту, к а за қ әдеби тілін қалы птасты ру саласы н- 
да ж ем істі ең б ек етті. М ұны он ы ң орыс әліп би ім ен ж азған «Қ азақ хре­
стом атиясы » дәлелдей ді.
Б елгіл і бір д ә у ір д ің адамы ж ә н е қ ай раткері болған А лты нсарин өз 
к ө зқ ар ас ы н д а кей б ір қайш ы лы қтард ан ары ла алмады. Б арл ы қ ағарту- 
ш ы лар си яқ ты ол да ағарту ісін ің әлеум еттік ж ә н е ө згертуш іл ік рөлін 
к ө б ін есе асы ра бағалады .
А л ты н сари н ж ан -ж ақ т ы білімді адам болды. Ол қ а за қ этн о гр аф и я - 
сы н ы ң к ей б ір м әсел ел ер ін егж ей -тегж ей лі зерттеп, 1868 ж ы лды ң нау- 
ры зы н да О ры с гео гр а ф и я л ы қ коғам ы О ры нбор б өлім ін ің м әж ілісін де 
ө зін ің «О ры н бор в ед ом ствосы қы р ғы зд ар ы н ы ң кұда түсу мен үйлену 
тойы к е зін д егі ө д ет-ғұ р ы п тар ы н ы ң очеркі» атты ең б егін оқы п берді. 
М акала қоғам м үш елері тар ап ы н ан жагіпай қолдау тауы п, көп ұзамай 
ж а р ы қ көрді. А лты н сари н бүл м ақаласы н да үйлену той л ары н а байла- 
н ы сты толы п ж а тқ ан әд ет-ғұ р ы п тар д ы тәп тіш тей суреттеп , оларға 
ө л кед егі ә л е у м е т т ік -э к о н о м и к а л ы қ ө згер істе р д ің ж асаған ы қп алы н а 
тоқталды .

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: