Шеберлік негіздері
Табиғаттағы ішкі өзара байланыстар ж‰йесінің
жүктеу/скачать 1,54 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1. Табиғаттағы ішкі өзара байланыстар ж‰йесінің
к‰рделілігі т‰сінігі. Табиғат жай ғана т‰рлі табиғи объектілердің қосындасы емес, ол әрбір элементі бір-бірімен тығыз байланыстағы к‰рделі ж‰йе: осы ж‰йенің кез келген элементіне жасалған әсер басқасына да әсер етпей қоймайды. К‰рделі ішкі өзара байланыстар ж‰йесімен біріккен табиғаттың біртұтастығы туралы т‰сінік, яғни экож‰йе туралы т‰сінік тұлғада табиғат әлемінің бір элементі т‰сінігін қалып- тастырудың негізгі психологиялық, ғылыми жаратылыстану- шылық кілті болып табылады. Экологиялық өзара байланыстылық т‰сінігі «табиғаттағы тепе- теңдік» экологиялық білім беруде жиі қолданылатынын айта келе, оның аса сәтті екенін педагогикалық жағынан да, экологиялық жағынан да айту м‰мкін емес. Біріншіден, оның тепе-теңдіктегі таразымен ассоциациясы экологиялық байланыстарды сызықтық, горизонталь деп ұғуы, ал оның пирамидалық сипатта екені эко- логиялық ұғымдарда «биотикалық пирамида» делінетіні, екіншіден, оның әсерімен қалыптасатын ойланған образ тепе-теңдігі бұзылған таразыны қайтадан кез келген уақытта теңестіруге болатыны. Сонымен қатар биотикалық пирамида ұғымы арқылы қылайша «карта ‰йшігі», яғни ‰йшіктегі кез келген бір картаны алсаң ‰йдің к‰йреуі туралы... «ойлау образын» қалай қалыптастыру қажет. Биотикалық пирамида т‰сінігін тұлғада қалыптастырудың қысқаша мәнін қарастырып көрейік. К‰н сәулесін сіңіретін өсімдік пирамиданың ең к‰рделі сатысы топыраққа, насекомдар орналасатын саты өсімдіктер, ұсақ жырт- қыштар мен құстар насекомдар сатысына тіреледі. Пирамиданың шыңында ірі жыртқыштар орналасады. Эколо-гиялық білім беру тұрғысынан маңыздысы – тамақтану тізбегіндегі әрбір т‰р адамды да қоса көптеген тамақ тізбегінің біреуі. Бұғы және сиыр ж‰здеген осындай тізбектің бір тізбегі: бұғы тек еменді жемейді, басқа өсімдіктерді де жейді, ал сиыр, әрине тек жоңышқаны ғана емес. Ағзалардың өлуі және олардың ыдырауы топыраққа энергияны қайтарады, одан жаңа цикл басталады. 150 Биосфера дамуының бастапқы кезеңдерінде пирамида аласа және өте кең болса, ал тізбектер қарапайым және қысқа болса, эволюция барысында кейіннен сатылар саны өскен. Адам – тек биотикалық пирамиданы к‰рделендіргеннен, оны т‰рлендірген- дердің мыңнан бірі. жүктеу/скачать 1,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|