Шет мемлекеттердің Ұлттық біліктілік жүйесін
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қосымша Г Кесте 4 Қазақстан және 10 шет елдеріндегі кәсіптік стандарттар мен ҰБЖ өлшемдерінің салыстырмалы талдауы
- Әрбір елде қолданылаты н оқыту нәтижелері (дипломдар сертификатта р)
Бағ дар лам ала ры) Канада Канадада жұмыс берушілерді, кәсіподақтарды, білімді көрсететін федералды үкімет өңірлік биліктердің және ұйымдардың қолдауымен және өзара әрекеттесуімен бірнеше жобаны дамытады (ынта, бағдарламалар және т.б.) («Қызыл мөр» бағдарламасы, Салалық серіктестік бастамасы, Салалық кеңестер бағдарламасы және басқалар), олар келесілерді қамтамасызщ етуге шақырылған: кәсіптік даярлықтың өндірістің талаптарына толық сәйкес келу; жұмыспен қмату, кәсіптік/қызметтік өрлеу мәселелерін тиімді реттеуді арттыру; кәсіптік даярлықтың сапасын арттыру демек, жұмысы күшінің сапасын арттыру; түрлі провинцияларда берілген (алынған) мемлекеттің барлық аумағында құжаттарады (кәсіптік дағдыларды) қабылдау. Осы бағдарламалардың аясында тәжірибеге ұлттық қабылданған кәсіптік стандарттарды әзірлеу мен ензігу әрекеттің бір бағыты болып табылады.
Қазіргі уақытта мемлекетте ұлттық кәсіптік стандарттардың екі түрі әрекет етеді : «Қызыл мөр» Бағдарламасының және стандарттардың аясында әзірленген және пайдаланылатын стандарттар және Салалық серіктестік бастамасының аясында құрылған стандарттар.
«Қызыл мөр» бағдарламасы елу жылдан аса қызмет тіп келеді, жұмыскерлердің жалпы ұлттық біліктілік ұтқырлығына жәрдемдеседі. Ол түрлі провинцияларда (өңірлерде) әрекет ететін өндірісте кәсіптік даярлау бағдарламасын және сертификация үрдістерін стандарртауды қамтамасыз етеді. Қызыл мөрді алу үшін арнауы естихантен өту қажет (Өңіраралық стандарттар емтиханы), оның мазмұны арнайы жасалған кәсіптік стандарттардан қалыптастырылады. Қазіргі уақытта осы бағдарламаның мамандықтар тізіміне 49 позиция (аталым) енеді. Қызыл мөрді алу біліктілік алу орнына қарамастан, Канаданың кез келген өңірінде жұмысқа орналасуға мүмкіндік береді.
73
Қызыл мөр Бағдарламасының (бағдарлама үшін) аясында кәсіптік стандарттарды әзірлеу кәсіптік даярлық үшін жауапты өңірлік құрылымдардың, сондай-ақ сарапшылар мен менеджерлердің кең көлемінің белсенді қатысу кезінде федералды үкіметпен ұйымдастырылады, қаржыландырылады және жүзеге асырылады (Канаданың адам қоры мен кәсіптік дамыту департаменті). Кәсіптік стандарттарды келісімдеу және бекіту үрдісіне өнідрісте кәсіптік даярялықты реттейтін өңірлік органдармен міндетті түрде қарастыру және бекітуді енгізеді. Ескертулер мен толқытырулар енгізілген соң құжат Канадалық өндірісте кәсіптік даярлық директорлар кеңесімен бекітіледі және Қызыл мөр бағдарламасының сайтында ашық қолжетімділікке орналасады.
Өткен ғасырдың 90-шы жылдарынан бастап мемлекетте кәсіптік қызметті сараптау мен сертификаттау бойыншабелсенді жұмыс жүргізіліп жатыр. Кең инфрақұрылым құрылған болатын, оған федералды деңгейді ұсынатын еңбек ресурстарын дамытудың Канадалық кеңесі (Canadian Labour Force Development Board – CLFDB), провинцияларды кәсіптік даярлау кеңестері, сондай-ақ өңірлік кеңестермен және федералды кеңестермен (CLFDB) әрекеттесетін жергілікті кәсіптік даярлау кеңестері, салалық кеңестер кіреді. Кеңес адам ресурстарын дамыту департаментімен және мемлекеттің статистика Департаментімен бірлесіп, кәсіптік әрекетті сертификациялау мен классификациялау үрдісін оқу мен ұйымдастыру бойынша күрделі жұмыс атқарды. Соның ішінде, біріккен нәтижесінде жаңа Ұлттық кәсіптік біліктілік, салалық кеңестер Бағдарламасы және Салалық серіктестік бастама (Sectoral Partnership Initiative) құрылған болатын, олардың бірден бір міндеті кәсіптік стандарттар тәжірибесін енгізу мен құру болып табылады. Салалық кеңестер кәсіптік стандарттарды құрумен байланысты барлық негізгі жұмысын ұймыдастырады және жүзеге асырады. Олар стандарттарды әзірлеу бойынша арнаулы комитеттерді құруды қамтамасыз етеді, олардың аясында жұмыскерлер мен жұмыс берушілердің өзара әрекеттесуі болады. Қазіргі уақытта мемлекетте Альянсқа (The Alliance of Sector Councils – TASC) біріккен отыз шақты салалық кеңестер қызмет етеді. Салалық кеңестермен құрылған ұлттық кәсіптік стандарттарды пайдалану міндетті емес екендігін айта кету қажет. Канаданың үкіметі кәсіптік стандарттарды насихаттау мен тәжірибеде қолдау бойынша үлкен жұмыс жүргізеді– адам ресурстары Департаменті және әлеуметтік даму арқылы үлкен кеңестік, ақпараттық және қаржылық қолдау көрсетеді. Соның ішінде, салалық серіктестік Бастамасын қолдау үшін және өндірісті, салалық кеңестерді, қауымдастықтарды және ұлттық кәсіптік топтарды бірыңғай және адекватты (ғылыми негізделген) жолмен қамтамасыз ету үшін Департаментімен кәсіптік 74
стандарттарды құру үрдісі бойныша кепілдемелер әзірленген болатын. 4 Франция /Бельгия Бұл мемлекеттер реттеудің аралас моделі жүзеге асырылатын топқа жатады (либералды/нарықтық модель мен мемлекеттік реттеудің тіркесімі). Мысалы, Франция мен Бельгии, кәсіптік стандарттардың екі түрі бар: біліктілік ұстайтындарға орындауға тиісті еңбек қызметін сипаттайтын стандарттар (қызмет стандарты – référentiel d’activité) және біліктілік беретін құрылымдармен әзірленеді және жұмыспен қамту мен еңбек саласында әзірленіп, пайдаланылатын стандарттар (мамандықтар стандарттары - référentiel métier) және мамандықтар мен сабақтардың Тізіліміне енгізілген (Répertoire Opérationnel des Métiers et des Emplois). Осылайша, қызмет стандарты (“référentiel d’activité”) бір немесе бірнеше кәсіп стандарттарымен (“référentiel métier”) арақатынасы мүмкін. Кәсіптік стандарттарды әзірлеу кезінде еңбек саласының классификаторы маңызды екендігін айта кету қажет. әлімдік тәжірибе көрсеткендей, кәсіптік стандарттарды әзірлеуде пайдаланылатын классификация шартты құрылым болып табылады. Францияда кәсіптік қызмет саласында ірілендірілген 17 кластерлер есептеледі.
тәжірибе көрсеткендей, кәсіптік стандарттарды әзірлеуде пайдаланылатын классификация шартты құрылым болып табылады. Мысалға, Испанияда «жеті мамандық» деген атау алған кәсіптік қызмет саласының 25-тен жоғары кластерлері айқындалады. Олар 140 аса мамандықтарды біріктіреді. 6 Герма- ния/ Швей- цария/ Австрия/ Дания Германияда қызметтің құзыреті түсінігі (Handlungskompetenz) мамандық түсінігімен байланысты (Beruf), бұйымға бағытталған және адамның бірдей әрекет етуін айқындайды және әлеуметтік жауапты. Handlungskompetenz аспектілеріне: бұйымдық құзырет (Fachkompetenz), жеке құзырет (Personalkompetenz), әдістемелік құзырет (Methodenkompetenz) және әлеуметтік құзырет (Sozialkompetenz) енеді. Білім мен әдіскерлік байланысты қызметтердің салаларында мамандықтарбірлеседі және осылайша, құзыреттің түрді аспектілерінің байланысы қамтамасыз етіледі. Осындай холистикалық түсінікте құзыреттер, еңбек үрдістерін білу (Arbeitsprozesswissen) кәсіптік құзыреттің маңызды бөлігі болады, сондай-ақ осындай білімдердің сипааты мен талдауы міндетті стандарттарды әзірлеу кезінде негіз болады. Осындай жолдар Швейцария мени Австрияда пайдаланылады, ол жерде КББ жүйелері неміс моделін жүзеге асырады. 75
Кәсіптік стандарттар жоқ кезде (Германия, Дания) жұмыс берушілерді білім беру стандарттары мен бағдарламаларын әзірлеуге белсенді түрде тартады. Осылайша, білім беру стандарттары мен бағдарламалар белгілі бір жағдайларда жоспарлы оқытудың нәтижелеріне арналған бөлімдер енгізілген болса, кәсіптік біліктілік сипаттары ретінде қарастырылуы мүмкін.
Сонымен қатар, экономикасы дамыған елдердің көбінде кәсіби стандарттардың болуы дұрыс деп танылады, бірқатар елдерде, мысалы Ирландия, Финляндия, Швецияда бұндай стандарттар бөлек әзірлембейді. Алайда сол жақтарда да еңбек саласының өкілдері негізінен кәсіби стандарттар талабын көрсететін, оқу және білім беру стандарттары мен бағаларға талап қоюды анықтауға және сипаттауға белсенді қатысуларының есебінен білім беру құзыреттіліктеріне/нәтижелеріне негізделген. 8 Әзірбайж ан Әзірбайжанның еңбек және тұрғындарды әлеуметтік қорғау Министрлігі Бүкіл Әлемдік банкпен бірігіпжетілген кәсіптілік стандарттары және ISCO 88/08 сәйкес оқыту стандарттары жобасын әзірлеп жатыр. Жоба шеңберінде экономиканың түрлі салалары бойынша 200 кәсіптілік стандартты, 100 оқу және 200 жұмыс орындарын бағалау стандарттары әзірленеді деп күтілуде. Кәсіптілік стандарттар халықаралық стандарттарға сәйкес экономиканың бес секторы бойынша – құрылыс, ауылшаруашылығы, туризм, өнеркәсіп, баламалы энергетика әзірленетін болады. 9 Эстония Эстонияның кәсіби біліктілік жүйесіндегі талаптар бес санатты анықтайды. І санат – ең төменгі жіне V – ең жоғарғы. І және Vсанаттарға барлық мамандықтар бөліне бармейді. Әрбір нақты мамандықтың біліктілік деңгейлері, сондай-ақ қажет болған жеғдайда білім беру министрлігінің талаптары кәсіптілік кеңесін белгілейді.. Мысалы, сылаушы мамандығы бойынша кәсіби стандарт денсаулықсақтау және әлеуметтік жұмыстардың кәсіби кеңесін құрайды (Tervishoiu ja Sotsiaaltöö kutsenõukogu),және оған қатысты Эстония Сылаушылар Одағының, қалпына келтіру терапиясының Бірлестігінің, Таллин балалар поликлиникасының, Эстония физиотерапевтері Одағының, Мемлекеттік Емтихан және Біліктілік орталығының, Эстония Олимпия комитетінің, қалпына келтіру терапиясы дәрігерлерінің Эстониялық Қоғамдастығының, ветеринария дәрігерлерінің Эстониялық қоғамдастығының мүшелерінің 76
құрамындағы жұмыс тобын құрайды 2005 жылғы 21 наурыз бен 8 сәуір аралығында кәсіби стандарт жобасы бойынша пікірлер алынды. Сіңғы баспаны құрастырған кезде жұмыс тобы сауал барысында анықталған ұсыныстар мен ескертулерді ескерді. Кәсіби стандарттарды құрастырған кезде Ұлыбританиядағы NVQ (Natsionaal Vocatsional Qualifications – халықаралық кәсіби біліктіліктер) “Sports Massaage training discussion document”, March 1999, Eureopean Association for Sports Massage; Finnish Competence – Based Qualificatsion, Further qualifikatsion of masseur/masseuse, Natsional Board of Educatsioon, Finland; Utbildingen till massage terapeut, Axelsons Gymnastika Instituut, Stockholm кәсіби дағдылар талаптары ескерілді. Кәсіби стандарттары бар кәсіби біліктіліктер регистрге енгізілді. 10 Ресей Ресейде кәсіби стандарттар мәселесі әлі шешілмеген. Ұйымдар көптеген жылдар бойы және әлі күнге дейін жұмы мамандықтары үшін басшылар, мамандыр және басқа қызметкерлер лауазымдарының Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (БТБА) қолданады. Бірақ бұл стандарттар енді технологияның дамуынан және компаниялардың бизнес- үрдістерінің өзгерістерінен артта қалып жатыр. Бүгінгі таңда салалық стандарттарды қалыптастыру бойынша жұмыс мемлкеттік ұйымдардың жанында жасалып жатыр: мысалы, РСПП және кейбір салалық ұйымдармен – өнеркәсіп және сауда Министрлігі жанындағы Сараптау клубымен. Осыған қарамастан, көптеген қызметкерлерді ұзақ мерзімді перспектива мен бизнеске жоспарлаумен және болжаумен айналысатын, қажетті біліктіліктер кадрлерінің бар-жоғы соларға байланысты компаниялар өздерінің кәсіби құзыреттіліктерінің және кәсіби стандарттарының өзіндік өңдеулерін жүргізеді. Соңғы жалдар ішінде бастапқы кәсіптік білім (БКБ) мамандықтарының тамырлық реформасы өткізілді: жұмысшылардың даярлығы жүргізіліп жатқан тарифтік-біліктілік анықтамалықтарының 1200 ден астам мамандықтары 300 ден кем кең профилді мамандыққа (даярлықтың шамамен 60 бағыттарына топталған, жоғары және орта кәсіби білім бағыттарымен бірыңғай) қалыптастырылды. БКБ мамандықтарының ірілеу бірліктеріндегі жеке тар біліктіліктерді айыру оқиғасы нақты құрылған (осы уақытқа дейін БКБ мамандықтары болмаған, дайындық тарифтік-біліктілік анықтамалығының жеке тар бөлшектері бойынша жүргізілді). БКБ және ККБ білім беру стандарттарының санын болашақта айтарлықтай, бірнеше ондықтарға дейін қысқартуға шарттар жасалған.
77
Кесте 4 Қазақстан және 10 шет елдеріндегі кәсіптік стандарттар мен ҰБЖ өлшемдерінің салыстырмалы талдауы № р/ н Ел ҰБЖің болуы және ерекшеліктері ББЖің саны және түрлері Басқа елдердегі ҰБЖмен гармонияда болу мүмкіндігі Әрбір елде қолданылаты н оқыту нәтижелері (дипломдар сертификатта р) Есептік бірліктерді өзара мойындау жүйесі Оқытудың барлық түрлерінің нәтижелерін мойындау жүйесі (ресми білім, бейресми оқыту) Біліктіліктер ді сертификатт ау жүйесі (мемлекеттік немесе дербес) 1 Ұлы Британи я Кәсіптік даярлау және білім берудегі барлық мүмкін тәсілдерін біріктіретін және 8 деңгейден тұратын біліктіліктердің шектеуі. Кәсіптік әрекетінің 50 астам үлкейтілген облыстарын біріктірген 14 катего-рияларға бөлінген кәсіптік стандарттары.
Еуропалық біліктілік шектуі.
Аралас. Кәсіптік стандарттар мен
біліктіліктерд ің байланысы әртүрлі елдерде
әртүрлі тәсілдермен қамтамасыз етіледі. БЖшеңберінде Жеке.
78
2 Австра- лия Барлық
ұлттық мойындаған, толық орта білім аттестаты анықтайтын деңгейінен бастап Доктор деңгейімен аяқталатын біліктіліктерді сипаттайды. Х Бағалау
және оқытудағы сапа стандарттары, механизмдері, ыңғайлары мен принциптерінің келісілген ұлттық
жиынтығы. Дипломдар, сертификатта р.
Х Х Аралас. 3 Канада «Қызыл мөр» бағдарламасы. Осы
бағдарламаның мамандықтар тізімі 49 атаулардан тұрады. Секторлық серіктестік инициативасы шеңберіндегі секторлық кеңестердің құраған стандарттары. Х Дипломдар, сертификатта р.
Х Х Аралас. 79
Герма- ния 8-деңгейлі құрылым. Деңгей дескрипторлары белгілі біліктіліктерді алу үшін қажетті компетенцияла- рын сипаттайды. Біліктіліктің екі категориясын анықтайды: кәсіптік және жеке.
- Білім - Дағдылар - Біліктілік ББЖң
дескрипторлары ұлттық
дескрипторлары ретінде
қолданылады.
Х Дипломдар, сертификатта р.
Х Х Аралас. 5 Франция Барлық біліктіліктер кәсіптік қызметінің ҰБЖң 8-деңгейіне жинақталған. 17 кәсіптік қызметінің үлкейтілген кластерлері. Біліктіліктің 3 типтері: Білім Министрлігінің, секторлардың берген біліктіліктері, және басқа Минист- ң, Сауда палаталарының, Әртүрлі аумақтардың шеңберіндегі және түрлі тәсілдер арқылы біліктіліктерді алу мүмкіндігін мойындау жолымен оқыту және білім беру жүйелерінің интеграциясына көмектеседі. Дипломдар, сертификатта р.
Оқытудың барлық
түрлерінің нәтижелерін мойындау жүйесі бар (ресми білім, бейресми оқыту және т.б.).
Аралас.
80
әртүрлі қауымдастықтардың және жеке құрылымдардың берген біліктіліктері. 6 Эстония 8-деңгейлі ҰБЖ. Әрбір нақты мамандықтың біліктілік деңгейін белгілейтін кәсіптік кеңес.
Х Дипломдар, сертификатта р.
Х Өмір бойы оқыту үдерісін үзбеу.
Аралас.
Малай- зия 8 деңгей Үш қосалқы жүйе: дағдылардың бес деңгейлі жүйесі; кәсіптік және техникалық біліктілік стандарттарының жүйесі; жоғары білім негізіндегі біліктілік стандарттарының жүйесі.
Х Дипломдар, сертификатта р.
Х Х Аралас. 8 Ресей Дайындық және талқылау Кәсіптік стандарттар мәселесі әзірше Х Дипломдар, сертификатта Х Х Аралас.
81
кезеңінде шешілмеген. р.
9 Испания Еңбек саласының классификациясы Кәсіптік қызметінің 25 кластері 140тан астам мамандықтарды біріктіреді. Қарастыруда. Дипломдар, сертификатта р.
Аралас.
Аралас. 10 Қазақста н 8 деңгей. Барлық секторлары бойынша дайындық кезеңінде. Қарастыруда. Дипломдар, сертификатта р. Х
Аралас.
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|