Қабылдау түрлерінің бірнеше классификациясы бар. Біріншіден, қабылдау қасақана (ерікті) немесе қасақана (ерікті) бөлінеді

Қабылдау түрлерінің бірнеше классификациясы бар. Біріншіден, қабылдау қасақана (ерікті) немесе қасақана (ерікті) бөлінеді.

Ерікті қабылдау қандай да бір қызметке қосылуы мүмкін және оның қызметі барысында жүзеге асырылады.

Кездейсоқ қабылдауда мұндай нақты бағыт жоқ, ал субъект белгілі бір нысанды қабылдаудың мақсаты берілмейді. Қабылдау бағытын сыртқы жағдайлар әсер етеді.

Тәуелсіз құбылыс ретінде қабылдау қабылдау байқалады. Байқау – бұл құбылыстың ағынын қадағалауға немесе қабылдау объектісінде болған өзгерістерге бағытталған уақытты, жүйеленген және ұзаққа созылған қабылдау.

Бақылау шындықты адам сезімдік танымының белсенді нысаны болып табылады. Байқау барысында, ең басынан бастап тәуелсіз мақсатты қызмет ретінде, белгілі бір объектілерге бақылау процесін басқаратын міндеттер мен мақсаттардың ауызша тұжырымдамасы бар.Байқау кезінде ұзақ уақыт жаттығсаңыз, байқау ретінде бұл қасиетті дамытуға болады – объектілердің ерекшеліктері мен бөлшектерімен көзге бірден зақым келтірмейтін тән, нәзік екенін байқау мүмкіндігі.

Байқауды дамыту үшін қабылдауды ұйымдастыру қажет, табыс, тапсырманың анықтығы, қызмет, алдын-ала дайындық, жүйелілік, қажетті жағдайға сәйкес жоспарлау. Байқау адам өмірінің барлық салаларында қажет. Балалық шағынан бастап, ойнау немесе оқу үдерісінде байқаудың, әмбебаптың және қабылдаудың дәлдігін дамытуға баса назар аудару керек.

Модельдік (көрнекі, алкоголь, есту, сезімтал, дәмдік) және заттардың (кеңістіктік, уақытша, қозғалтқыш) бар екендігін қабылдау формалары бойынша қабылдау қабылданады.

Көрнекі қабылдау – бұл визуалды жүйе қабылдаған сенсорлық ақпаратқа негізделген әлемнің визуалды бейнесін құру процесі.

Аудиторлық қабылдау – дыбыстың қабылдануын және қоршаған ортаға бағдарлануын қамтамасыз ететін процесс, аудиторлық анализатор көмегімен жүзеге асырылады.

Тактильді қабылдау мультимодальды ақпаратқа негізделген, олардың арасында жетекші болып табылады.

Зақымдануды қабылдау – иістер сияқты иісті заттардың сезімталдық және кемсітушілік қабілеті.

Дәмді қабылдау – ауыздың рецепторларында әрекет ететін ынталандырулар қабылдау дәмдік сезіммен (тәтті, тұзды, ащы, қышқыл) сипатталады.

Қабылдаудың неғұрлым күрделі формалары ғарышты, қозғалысты және уақытты қабылдау болып табылады.

Кеңістік форманы, өлшемді, орналасуды және қашықтықты қабылдау арқылы қалыптасады.

Ғарышты көрнекі қабылдау көзбен көру, бұлшық еттер, сезімтал сезім, синтездеу, көлемді қабылдау, бинокулярлық көру арқылы жүзеге асырылатын заттардың қалыңдығына және формасына байланысты.

Адам қозғалысты қабылдайды, себебі ол белгілі бір өңде жүреді, бұл тордың қозғалыстағы позициялардағы өзгерістерге объектіге дейінгі және артындағы элементтерге қатысты өзгерістерді көрсетуге мүмкіндік береді. Қараңғыда жарқыраған қозғалмайтын нүкте жылжымалы пайда болған кезде автокинетикалық әсер бар.

Уақытты қабылдау біршама аз зерттелген, өйткені бұл процесс барысында көптеген қиындықтар бар. Адамның уақытты қалай қабылдайтынын түсіндірудің күрделілігі мынада: қабылдауда айқын физикалық ынталандыру жоқ. Объективті процестердің ұзақтығы, яғни физикалық уақыт өлшенуі мүмкін, бірақ ұзақтығы сөздің мағынасында ынталандыру емес. Уақыт өте келе, кейбір уақытша рецепторларда әрекет ететін энергия жоқ, мысалы, жарық немесе дыбыстық толқындардың әрекетінде байқалады. Қазіргі уақытта тиісті сенсорлық сигналдарға физикалық интервалдардың жанама немесе тікелей түрлендіретін механизмі жоқ.

Ақпаратты қабылдау қоршаған орта, оқиғалар мен адамдар туралы маңызды білімді алу және өңдеуде пәннің белсенді, жартысы саналы процесі болып табылады.

Ақпаратты қабылдау нақты жағдайларға байланысты. Біріншіден, ақпаратпен танысу маңызды болған жағдай. Қолайлы жағдай ақпараттың құндылығынан гөрі қолайлы қабылдауды арттырады, керісінше, қолайсыз жағдай ақпараттың теріс қабылдауына ықпал етеді.

Екіншіден, жағдайды түсіну тереңдігі. Көп жағдайда жағдайды жақсы білетін адам оның оқиғалары мен айналасындағы адамдарға қатысты ақпарат туралы көбірек босаңсыды. Ол жағдайды драматизацияламайды, оны мақтап, жағдайды өте жақсы бағалайды, оның көзқарасы шектеулі адамға қарағанда.

Үшіншіден, ақпарат қабылдау феноменнің, субъектінің немесе объектінің сипаттамасына әсер етеді, ол ақпаратпен расталады.

Төртіншіден, стереотиптер (күрделі құбылыстар мен табиғат шындықтарының нысандары туралы жеңілдетілген стандартталған көріністер) үлкен әсер етеді. Стереотиптер – бұл адамның әлі кездесіп отырған нәрселеріне қатысты көзқарастарына негізделген, бірақ ол осы нәрселер туралы түсінуге көмектеседі.

Бесіншіден, ақпараттың бұрмалануына немесе ақпараттың бұрмалануына, ақпаратты дұрыс ұсынуға қабілетсіздігіне байланысты жиі қиын.

Адамның адамның қабылдауы