Сыныбы: Күні: Тақырыбы: Экология ғылымының қалыптасу кезеңдері
жүктеу/скачать 242,78 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- I.Ұйымдастыру кезеңі.
- V.Жаңа сабақты түсіндіру.
| VI.Түсінік тексеру.
Табиғат туралы эссе жазыңыздар. VII.Жаңа сабақты бекіту.Оқушылар кесте толтырады
Тексерілді____________ Сабақ № 6 Пәні: Аймақтық экология Сыныбы: Күні: Тақырыбы: Арал теңізінің экологиялық апатының себептері. Сабақтың мақсаты: Білімділік :Арал теңізі туралы мағлұмат алу,көлдің экологиялық жағдайына тоқтала отырып,оның проблемасын ашу,түсіну. Дамытушылық: Арал теңізі және оның экологиялық жағдайы туралы мәліметтер жинап, проблемасын ашудың жолдарын іздеу. Тәрбиелік: табиғатты аялауға, оған қамқорлық жасауға, оны сақтап, көркейту үшін үлес қосуға тәрбиелеу. Сабақ типі: жаңа сабақ Сабақ көрнекілігі: кестелер, экологиялық суреттер. I.Ұйымдастыру кезеңі. Оқу-құралдарын түгелдеу, реттеу. Олардың назарын аудару. IV.Жаңа сабаққа дайындық кезеңі. Жаңа сабақ тақырыбын тақтаға жазу. Сабақ мақсатын түсіндіру. V.Жаңа сабақты түсіндіру. Арал теңізі - Қазақстанның інжу-маржаны. Арал теңізі ірі экологиялық апатқа ұшырыағанға дейінгі көлемі - 1066 км2, тереңдігі - 30-60 м, тұздылығы - 10-12% болған. Қойнауы кәсіптік бағалы балықтарға бай, жағасы қоға мен қамысты теңіз еді. Сол кездерде жылына 50-150 мың балық ауланса, теңіз жағасынан едәуір мөлшерде бұлғын терісі игерілген. 1966 жылдардан бастап Арал өңірін игеру қолға алынды. Осы аймақтағы игерілетін жер көлемі бұрынғыдан Өзбекстан мен Тәжікстан 1,5, Түрікменстанда 2,4, Қазақстанда 1,7 есеге өсті. Ал Амудария мен Сырдария бойындағы халықтың саны 1960-1987 жылдар аралығында 2,2 есеге артты. Халық санының өсуіне орай суға деген қажеттілік те артты. Осыған орай 1970-1980 жылдар аралығында аралға құйылатын су мөлшері азайды. Оның негізгі себептері - антропогендік факторлар еді. Екі өзен бойындағы суды мол қажет ететін күріш пен мақта өсіру ісі қарқында дамыды (Шардара).Оның үстіне ауылшаруашылығының басқа да салалары барынша дамыды. Арал апатына себеп болған факторлар: 1.жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу; 2.ауыл шаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау; 3.суды өте көп қажет ететін күріш, мақта дақылдарын барынша көбейтіп жіберу; 4.жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды үнемді пайдаланбау; 5.табиғат ресурстарын пайдалануға жіберілген қателіктер мен оны меңгерудің ғылыми тұрғыдан негізделмеуі болып табылады. Серіктік суреттер: сол жақта - 1989; оң жақта - 2003 жж. Осы аталған фактілер Арал теңізі экожүйесіндегі тіршілік атаулыны экологиялық дағдарысқа әкелді. Бұл жағдайлар адам баласының қолдан істелген қателігі ретінде дүние жүзіне белгілі болды. Арал өңірінде туындап отырған қазіргі экологиялық апаттар нышаны жыл өткен сайын теңіз суын тарылтуда. Оның фаунасы мен флорасы жойылып бітуге жақын. Топырақтың тұздануы өте жылдам жүруде. Арал теңізінде балық өсіру шаруашылығы тоқталып, соңғы 1-2 жылда ғана қайта қолға алынды. Ондағы тұрғындардың әлеуметтік жағдайы төмендеп кетті. Теңіз түбінен көтерілген улы тұздың мөлшері жылына 13-20 млн т деп есептеледі. Тіптен, тұзды шаңдар әсері сонау Орта Азия республикалары аумағына жетіп, ауыл шаруашылығына зардабын тигізуде. Топырақтың тұздануы Өзбекстанда – 60%, Қазақстанда – 60-70%-ға артып отыр. Мұның өзі жалпы шаруашылықа зиянын тигізуде. Арал өңіріндегі климаттың өзгеруі шөл белдемінің табиғи ландшафтарын бірте-бірте күрделі әрі қайтымсыз антропогендік экожүйелерге қарай ығыстыруда. Арал теңізін қалпына келтіріп жандандыру жөніндегі бірнеше ғылыми болжамдар мен жобалар бар. Олар: 1.Сібір өзендерін Қазақстанға бұру. 2.Әмудария мен Сырдария өзендерінің суын реттеу арқылы суды молайту. 3.Арал теңізін жартылай сақтап қалу. 4.Каспий теңізінің суын жасанды канал арқылы әкелу. 5.Жер асты суларын пайдалану. 6.Арал теңізінің өздігінен табиғи ретттеулерін немесе толысуын күту.[4] жүктеу/скачать 242,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|