) бастамашылықты марапаттау принципі

а)әр түрлі идеялардың тууы және жоғалуы;

ә)әр түрлі іс-әрекеттердің пайда болуы;

б)ұжымның қалыпты өмір сүруі немесе күрделенуі.

Тәрбие жүйесін басқару мәселесіне келсек, онда ол 3 аспектіден құралған.

4. Тәрбие жүйесінің қалыптасу және даму кезеңдері, олардың ерекшеліктері. Тәрбие жүйесінің қалыптасу деңгейін анықтау өлшемі

• 
  Тәрбие жүйесі статистикалық, бір ғана немесе мәңгілік қалыптасқан құрылым болмайды. Ол үнемі өзгереді, дамиды. Оны дамытудағы бірден-бір мақсат - тәлімгерлердің тұлғасын жан-жақты дамыту қажеттілігімен байланысты қарастырылады. Әртүрлі тәрбие жүйесін дамыту бірнеше кезеңдермен жүзеге асыруда мүмкін болмақ. Сондықтан да тәрбие жүйесін қалыптастыру процесі әрі ұзақ және ол жекелеген кезеңдерден тұрады. Олардың қатарында міндеттер, әрекет түрлері, ұйымдастыру формалары қарастырылады.
  
• 
  Бірінші кезең – жүйенің құрылуы. Ондағы негізгі мақсат – жаңа педагогикалық жобаны құру, пікірлес ұжымды қалыптастыру. Соған сәйкес, онда белгілі бір әрекеттің түріне қатысты адамдарды көптеп тарта бастайды. Содан кейін біртіндеп дәстүрлерді және оған қатысушы тараптардың өзара әрекеттесу тәсілдерін, құндылық бағдарды қалыптастыра бастайды. Бұл жағдайда жүйені тәртіпке салу жұмысы басымдық танытады. Жаңа мен ескінің арасында күрес болып тұрады. Бұл кезеңде жүйенің қоршаған социуммен өзара әрекеттесуі стихиялық (бей-берекеттілік) жағдайда болады.
  

Саналы, мақсатты түрде мәдени ортаны меңгеру процесі өз дәрежесінде орнықпайды. Жалпы алғанда, жүйенің құрылымындағы компоненттердің бір-бірімен өзара ішкі байланыс әлсіздігімен сипатталады.

• 
  Саналы, мақсатты түрде мәдени ортаны меңгеру процесі өз дәрежесінде орнықпайды. Жалпы алғанда, жүйенің құрылымындағы компоненттердің бір-бірімен өзара ішкі байланыс әлсіздігімен сипатталады.
  
• 
  Ол үшін, ең алдымен мектептің жағдайын зерттеуден бастаған жөн: оқушылар мен педагогтардың қызығушылығы мен қажеттілігін, іс-әрекетке қатысушы барлық субъектілердің шығармашылық мүмкіндіктерін, педагогтар мен оқушылар ұжымының даму деңгейін, олардың өзара қарым-қатынасының сипатын және т.б. Онда педагогиканың әртүрлі зерттеу әдістерін пайдаланады. Мәселен: бақылау, әңгімелесу, сауалнама, жүргізу, мектептің іс-қағаздарымен танысу және т.б. Олардың нәтижесіне талдау жасап, сол кезеңдегі мектеп өміріне қатысты проблеманы және жүйе ретінде оның даму деңгейі мен бағытын анықтайды.
  
• 
  Дегенмен жүйені құрудың бастапқы кезеңі тым созылып кетпеуі тиіс. Ол жоғары қарқынмен мектеп өмірін сапалы ұйымдастыруға ықпал етуі қажеттілігімен тығыз байланысты болғаны жөн.