Справочник предназначен учащимся школ, лицеев, колледжей, студентам, учителям и преподавателям, а также широкому кругу читателей, изучающих казахский язык

2.Бүйрық рай
(Повелительное  наклонение)
а)Болымды түрі  (Положительная  форма) 
138-кесте
Жекеше түрі  (Единственное число)
Соңғы дыбыс 
(Конечный 
звук)
Ж ак (Лицо)
I.  Мен
II.  Сен
Сіз
III.  Ол
Дауыссыз
(Согласные)
-аиын
-еиін
0
0
-ЫҢЫЗ
-ІҢІЗ
-сын
-СІН
Дауысты
(Гласные)
Мысалдар
(Примеры)
-йын
Мен
жаз+айын
оқы+йын
-ИІН
0
0
Мен
Сен
кел+ейііГ
сөйле+йін
жаз 
окы
Сен
кел
сейле
-ҢЫЗ
Сіз
жаз+ыңыз
оқы+ңыз
-ҢІЗ
Сіз
кел+іңіз
сөйле-ңіз
-сын
"Ол
жаз+сын
оқы+сын
-сін
~Ол
кел+сін
сөйле+сін
Буын
(Слог)
Ж уан 
(Твердый)
Ж іңіш ке 
(М ягкий)
Жуан 
(Твердый)
Ж іңіш ке
(М ягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке 
[(Мягкий)
И  Жуан  |
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
__________ а)Болымды турі  (Положительная  форма)
_______Кепше турі  (Множественное число)________
Дауыссыз 
Дауысты 
Мысалдар
(Согласные) 
(Гласные) 
(Примеры)
Буын
(Слог)
Соңғы дыбыс 
(Конечный 
звук) 
Жак  (Лицо)
Жуан
(Твердый)
Біз 
жаз+аиык
ОҚЫ+ЙЫҚ
Біз 
кел+ейік
сөйле+йік
аиы қ
Жіңішке
(Мягкий)
еиік
Жуан
(Твердый)
Сендер жаз+ыңдар
окы+ңдар
Сендер  кел+іңдер
сөйле+ңдер
Сіздер  жаз+ыңыздар
окы+ңыздар
II.  Сендер
ңдар
ыңдар
Жіңішке
(Мягкий)
идер
іңдер
Жуан
(Твердый)
Сіздер
ңыздар
ыңыздар
Жіңішкө
(Мягкий)
Сіздер  кел+іңіздер
сейле+ңіздер
ңіздер
іңіздер
Жуан
(Твердый)
жаз+сын
оқы+сын
кел+сін
сөйле+сін
сын
Жіңішке
(Мягкий)

(Слог)
(Примеры)
Мен  жаз+ба+йын 
оқы+ма+йын
Жуан
(Твердый)
иы н
Сіз  *аз+ба+ңы з 
оқы+ма+ңыз 
Сіз  кел+ме+ңіз 
сөйле+мө+ңіз
жаз+ба+сын
оқы+ма+сын
кел+ме+сін
сөйле+ме+сін
сын
140-кесте
[  Соңғы дыбыс 
(Конечный
2.Бүйрық рай
(Повелительное наклонение)
_____ е)  Болымсыз турі  (Отрицателы-
__ Жекеше  түрі  (Единственное число)
3  + (-м а .-м в.-б а   -бе. 
М ы гд л л
форма)
негіз  + (-м а,-м е.-б а,-б е, 
-ла.-пв)-*-  ж іктік  жалғау
Сен  жаз+ба 
оқы+ма
Сен  кел + ме 
сейле+ме
ЖІңІшке
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
I   Ж у в н | 
(Твердый)
■ ■ Й П В Ч М И М Н И М И  
«,
Жіңішке
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
кел+ме+йін
сөйлеі-мө+йін
-ме.-бе.-пе
ба
ма
па
-ме,-бе,-пе
-ңыз
III.  Ол
Мен
ә)  Болымсыз түрі  (Отрицательная  форма) 
141-кесте
Соңғы дыбыс 
(Конечный
Ж ақ  (Лицо 
І 
Б із  ■   I
Кәпше  түрі  (Множественное  число)
негіз+(-ма,-ме,-ба г  бе,
-па.-пе) + жіктік жалғау
Мысалдар
(Примеры)
II.  Сендер
Сіздер
Олар
-ма,-ба.-па 
-йық
-ме.-бе.-пе
жаз+ба+йық
оқы+ма+йық
- И І К
Біз
кел+мө+йік
сейле+ме+йік
-ма.-ба,-па
-ңдар
-ме,-бе,-пе
-ңдер
Сендер  жаз+ба+ңдар
оқы+ма+ңдар
Сендер  кел+ме+ңдер
сөйле+ме+ңде р
-ма,-ба,-па
-ме,-бе,-пе
-ңыздар
-ңіздер
-ма,-ба,-па
-ме.-бе.-пе
-сын
-сін
Сіздер  жаз+ба+ңыздар
оқы+ма+ңыздаі
Сіздер  кел+мө+ңіздер
сейле+ме+ңіздер
Олар
Олар
жаз+ба+сын 
оқы+ма+сын
кел+ме+сін
сейле+ме+сін
Буын
(Слог)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
125
• I

Соңғы дыбыс 
(Конечный 
звук)
Ж ақ  (Лицо) 
Мен
II. 
Сен
Сіз
Ол
З.Шартты  рай 
(Условное наклонение)
а)Болымды түрі  (Положительная  форма)
142-
Жекеше  түрі  (Единственное число)
Дауысты,
дауыссыз,
(Гласные,
согласные)
-са
-се
-са
-се
-са
-се
-са
-се
Ж іктік
жалгауы
(Личные
окончания)
+ м
Мысалдар
(Примеры)
+м
+Ң
Мен
жаз+са+м
окы+са+м
Мен
кел+се+м
сейле+се+м
+Ң
+ Ң Ы З
+ Ң ІЗ
0
Сен 
жаз+са+ң
окы+са+ң
Сен 
кел+се+ң
сөйле+се+ң
СІз
жаз+са+ңыз
окы+са+ңыз
Сіз
Ол
кел+се+ңіз
сөйле+се+ңіз
жаз+са 
оқы+са
0
Ол
кел+се
сөйле+се
Буын
(Слог)
Жуан 
(Твердый)
Ж іңішке
(М ягкий)
Жуан 
(Твердый)
Ж іңішке 
(М ягкий)
Жуан 
(Твердый)
Ж іңішке 
(М ягкий)
Жуан 
(Твердый)
Ж іңішке
(М ягкий)
_______________ а)Болымды түрі  (Положительная  форма) 
143
______ Көпше түрі  (Множественное число)_________________
Дауысты, 
Ж іктік 
Мысалдар 
Буын
дауыссыз, 
жалғауы 
(Примеры) 
(Слог)
(Гласные, 
(Личные 
■■■ 
г
  #
согласные) 
окончания)
Соңғы дыбыс 
(Конечный
___ ЗВУ*)
Біз 
ж аз+са+қ
________ оқы+са+қ_____
Біз 
кел+се+к
сөйле+се+к
Сендер  жаз+са+ңдар
________ оқы+са+ңдар
Сендер  кел+се+ңдер
сөйле+се+ңдер
Сіздер  жаз+са+ңыздар
________ оқы+са+ңыздар
Жуан
(Твердый)
Ж іңішке
(М ягкий)
II.  Сендер
+ңдар
Жуан
(Твердый)
+ңдер
Жіңішке
(М ягкий)
Сіздер
+ңыздар
СІздер  кел+се+ңіздер
сөйле+се+ңіздер
Олар 
жаз+са
________оқы+са_________
Олар 
кел+се
сөйлеч-се
+ңіздер
Жуан
(Твердый)
Ж іңішке
(М ягкий)
126

Соңғы дыбыс 
(Конечный 
звук)
Жақ  (Лицо) 
К   Мен
.  Сен
.  Ол
(-м а.-м е.-ба, 
-бе,-па,-пе) 
+   (-са,-се)
(-ма,-ба,-па) 
+  са
3.Шартты  рай 
(Условное наклонение)
_____ э)Болымсыз түрі  (Отрицательная
Жекеше 
т у р і
 
(Единственное число
(-ме,-бе,-пе)
+  се
(-ма,-ба,-па) 
+  са
(-ме,-бе,-пе) 
+  се
(-ма,-ба,-па) 
+  са 
(-ме,-бе,-пе) 
+  се
(-ма,-ба,-па) 
+  са 
(-ме.-бе.-пе) 
+  се
Жіктік 
жалғауы 
(Личные 
окончания)
+м
Мысалдар
(Примеры)
+м
+ Ң Ы З
+ Ң ІЗ
0
Мен 
жаз+ба+са+м
оқы+ма+са+м
Мен 
кел+ме+се+м
сөйле+ме+се+м
Сен 
жаз+ба+са+ң 
' окы+ма+са+ң
Сен 
кел+ме+се+ң
сөйле+ме+се+ң
жаз+ба+са+ңыз 
оқы+ма+са+ңыз
кел+ме+се+ңіз 
сөйле+ме+се+ңіз
жаз+ба+са 
оқы+ма+са 
кел+ме+се 
сөйле+ме+се
оома
Буын 
(Слог)
144-кесте
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(М ягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Соңғы дыбыс 
(Конечный
_  звук)
Ж ақ (Лицо
I. 
БІЗ
.  Сендер
Сіздер
.  Олар
(-ма,-ме,-ба, 
-бе,-па,-пе)
+ (-са,-се)
(-ма.-ба.-па) 
+  са
_____ ә)Болымсыз турі  (Отрицательная
Көпше турі  (Множественное число)
орма
ЖІктік 
жалғауы 
(Личные 
окончания)
(-ме,-бе,-пе) 
+  се
(-ма,-ба,-па) 
+  са
(-ме,-бе,-пе) 
+  се
(-ма,-ба,-па) 
+  са
(-ме,-бе,-пе) 
+   се
(-ма,-ба,-па) 
+  са
(-ме,-бе,-пе)
+  се
+ндар
+ндер
+ңыздар
+ңіздер
0
Мысалдар
(Примеры)
жаз+ба+са+к
оқы+ма+са+қ
кел+ме+се+к 
сейле+ме+се+.к
Сендер жаз+ба+са+ңдар
окы+ма+са+ндар
Сендер  кел+ме+се+ңдер
сөйле+ме+се+ңцер
Сіздер  жаз+ба+са+ңыздар
окы+ма+са+ңыздар
Сіздер  кел+ме+се+ңіздер
сөйле+ме+се+ңіздер
Олар
Олар
жаз+ба+са 
окы+ма+са
Ісел+мІ+се 
сейле+ме+се
145-кесте
Буын 
(Слог)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішкө 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
127
и

4.Қапау  рай
(Желательное наклонение)
а)Болымды  турі  (Положительная  форма) 
146-кесте
Жекеше түрі  (Единственное  число)
Соңғы дыбыс 
(Конечный звук)
Ж ақ  (Лицо 
I. 
Менің
II. 
Сенің
Сіздің
.  Оның
Дауысты,
дауыссыз
(Гласные,
согласные)
-қы,-ғы
-К І.-ГІ
-қы.-ғы
-К І.-ГІ
-ҚЫ .-ҒЫ
-К І.-Г І
-ҚЫ .-ҒЫ
-К І.-ГІ
Тәуелдік
жалғау
(Притяжа­
тельные
окончания)
4-көмекші  етістік 
(вспомогательный глагол)
кел (-еді.-ді.-ген.-ер,
-етін,-іпті,-іп тур)
Мысалдар  (Примеры
+м
+Ң
+Ң
+ҢЫЗ
+ҢІЗ
айт+қы+м
оқы+ғы+м
келеді
келді
кет+кі+м 
кел ген
сөйле+гі+м  келіп түр
айт+қы +ң 
келеді
оқы+ғы+ң 
келді
кет+кі+ң 
келген 
сөйле+гі+ң 
келіп тур
айт+қы+ңыз  келеді 
оқы+ғы+ңыз  келді
+сы
+сі
кет+кі+ңіз 
келген
сейле+гі+ңіз  келіп түр
айт+қы+сы 
келеді
оқы+ғы+сы 
келді
кет+кі+сі 
келген 
сөйле+гі+сі  келіп тур
Буын
(Слог)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
а)Болымды түрі  (Положительная  форма) 
147-кесте
Көпше турі  (Множественное  число)
Соңғы дыбыс 
(Конечный звук)
Дауысты,
дауыссыз
(Гласные,
согласные)
Тәуелдік
жалғау
(Притяжа­
тельные
окончания)
4-көмекші өтістік 
(вспомогательный глагол) 
кел  (-еді,-ді,-ген,-ер, 
-етін,-іпті,-іп тур)
Буын
(Слог)
Ж а қ  (Лицо)
Мысалдар  (Примеры)
1. 
Біздің
-қы,-ғы
+МЫЗ
айт+қы+мыз 
келеді 
оқы+ғы+мыз 
келді
Жуан
(Твердый)
-кь-гі
+М ІЗ
кет+кі+міз 
келген 
сейле+гі+міз 
келіп тұр
Жіңішке  і
(Мягкий)
II.  Сендердің
-қы,-ғы
+лар-ың
айт+қы+ларың  келеді 
оқы+ғы+ларың  келді 
|
Жуан
(Твердый)
-КІ.-ГІ
+лер-ің
кет+кі+лерің 
келген 
сөйле+гі+лерің  келіп түр
Жіңішке
(Мягкий)
128

Соңғы дыбыс 
(Конечный звук)
Жак,  (Лицо)
Сіздердің
.  Олардың
Дауысты, 
дауыссыз 
(Гласные,
согласные)
-ҚЫ .-ҒЫ
-К І.-ГІ
-ҚЫ .-ҒЫ
Тәуелдік
жалғау
(Притяжа­
тельные
окончания)
+лар+ыңыз
+лер+іңіз
Жалғасы 
+көмекші етістік 
(вспомогательный глагол) 
кел  (-еді,-ді,-ген,-ер, 
-етін,-іпті,-іп тур)
Продолжение)
Буын 
(Слог)
Мысалдар  (Примеры)
аит+қы+ларыңыз  келеді 
оқы+ғы+ларыңыз  келді
кет+кі+леріңіз 
келген 
сөйле+гі+леріңіз 
келіп тұр
+лар+ы
-ю.-гі
+лер+і
аит+қы+лары
оқы+ғы+лары
кет+кі+лері 
сейле+гі+лері
келеді 
келді
келген 
келіп тұр
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Соңғы дыбыс 
(Конечный 
звук)
Қалау рай.  Болымсыз түрі
(Желательное наклонение.  Отрицательная  форма)
Жекеше турі  (Единственное число
Ж ақ  (Лицо)
Менің
Сенің
Сіздің
.  Оның
Дауысты,
дауыссыз
(Гласные,
согласные)
-қы,-ғы
-КІ.-ГІ
-қы,-ғы
-К І.-ГІ
-қы.-ғы
-К І.-ГІ
-қы,-ғы
-КІ.-Г»
Төуелдік 
жалғау 
(Притяжа­
тельные 
окончания)
+көмбкші етістік 
(вспомогательный  глагол)
кел +ме+(-й,-с,-ген) 
+жіктік жалғау
Мысалдар  (Примеры)
+м
аит+қы+м 
кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+м 
кел+ме+ді
кет+кі+м 
кел+ме+ген 
сөйле+гі+м  кел+ме+й түр
+ңыз
+ңіз
+сы
аит+қы+ң 
кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+ң 
кел+ме+ді
кет+кі+ң 
кел+ме+ген 
сөйле+гі+ң 
кел+ме+й тұр
айт+қы+ңыз  кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+ңыз  кел+ме+ді
кет+кі+ңіз 
кел+ме+ген 
сейле+гі+ңіз  кел+ме+й  тұр
айт+қы+сы 
кел+мө+й+ді 
оқы-ны+сы 
кел+ме+ді
кет+кі+сі 
кел+ме+ген 
сейле+гі+сі 
кел+ме+й тұр
148-кесте
Буын
(Слог)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
Жуан
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке 
(Мягкий)
Жуан 
(Твердый)
Жіңішке
(Мягкий)
686
129

ә)Болымсыз түрі  (Отрицательная  форма) 
149-кесте
Кепше түрі  (Множественное число)
Соңғы
дыбыс
(Конечный
звук)
Д ауы сты , 
дауы ссы з 
(Гласные, 
согл ас­
ные)
Т әу елді к 
жалғау 
(Притяжа­
тельные 
окончания)
+көмекші  етістік 
(вспомогательный  глагол) 
кел 
+ м е + (-й ,-с ,-ге н ) 
+жіктік жалғау
Буын
(Слог)
Жак,  (Лицо)
Мысалдар  (Примеры)
І.Біздің
-ҚЫ .-ҒЫ
+МЫЗ
айт+қы+мыз 
кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+мыз 
кел+ме+ді
Жуан
(Твердый)
-К І.-ГІ
+М ІЗ
кет+кі+міз 
кел+ме+ген 
сөйле+гі+міз 
кел^ме+й тұр
Жіңішке
(Мягкий)
ІІ.Сендердің
-ҚЫ .-ҒЫ
-Һлар-ың
айт+қы+ларың 
кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+ларың 
кел+ме+ді
Жуан
(Твердый)
-К І.-ГІ
+лер-ің
кет+кі+лерің 
кел+ме+ген 
сөйле+гі+лерің 
кел+ме+й тұр
Жіңішке
(Мягкий)
Сіздердің
-ҚЫ .-ҒЫ
+лар-ыңыз
айт+қы+ларыңыз  кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+ларыңыз  кел+ме+ді
Жуан
(Твердый)
-К І.-ГІ
+лер-іңіз
кет+кі+леріңіз 
кел+ме+ген 
сейле+гі+леріңіз 
кел+ме+й тұр
Жіңішке
(Мягкий)
III.  Олардың
-қы,-ғы
+лар-ы
айт+қы+лары 
кел+ме+й+ді 
оқы+ғы+лары 
кел+ме+ді
Жуан
(Твердый)
-кі,-гі
+лер-і
кет+кі+лері 
кел+ме+ген 
сөйле+гі+лері 
кел+ме+й түр
Жіңішке
(Мягкий)
,
Райлардың жіктелуінің салыстырмалы  кестесі
(Сравнительная таблица спряжения наклонений)
а)Болымды  турі  (Положительная  форма) 
150-кесте
Жекеше түрі  (Единственное  число)
Ашық  рай
Бүйрық рай
Шартты  рай
Қалау рай
/Келер шақ/
(Повелительное
(Условное
/Келер 
шақ/
(Изьявительное
наклонение)
наклонение)
(Желательное
наклонение)
наклонение)
І.Мен
Мен
Мен
Менің
жаз-а-мын
жаз-айын
жаз-са-м
жаз-ғы-м  келеді
кел-е-мін
кел-ейін
кел-се-м
кел-гі-м  келеді
ОҚЫ-Й-МЫН
ОҚЫ-ЙЫН
оқы-са-м
оқы-ғы-м  келеді
сөйле-й-мін
сөйле-йін
сөйле-се-м
сейле-гі-м  келеді
II.Сен
Сен
Сен
Сенің
жаз-а-сың
жаз 
'
ж аз-са-ң
жаз-ғы -ң  келеді
кел-е-сің
кел
кел-се-ң
кел-гі-ң 
келеді
ОК.Ы-Й-СЫҢ
ОҚЫ
оқы-са-ң

жүктеу/скачать 11,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: