Справочник предназначен учащимся школ, лицеев, колледжей, студентам, учителям и преподавателям, а также широкому кругу читателей, изучающих казахский язык

Переходное  прошедшее  время, 
в  отличие  от  очевидно­
прошедшего  (жедел  еткен  шақ),  выражает  действие  более 
длительное  и  не  имеет  оттенка  категоричности.  Переходное 
прошедшее  время  создается  путем  присоединения  к  основе 
глагола  аффиксов 
~атын,-етін,-йтын,-йтін 
и  образует  прошедшее 
или  будущее  время.  Поэтому  его  называют  переходно-прошедшим 
временем. 
Переходное 
прошедшее 
время 
очень 
часто 
употребляется  в  сочетании  со  вспомогательным  глаголом 
еді. 
Например:  жаз-атын-мын  (я  писал  давно),  білетін  едім  (я  знап 
когда-то). 
При  употреблении  наречий 
қазір  (сейчас), 
бүгін 
(сегодня),  ертең  (завтра),  келесі күні  (на  следующий день)
  глагол 
показывает,  что  действие  происходит  в 
будущем  времени.
Например.  Ол  қалаға  ертең  бар-атын  өді.  —  Он  уезжает  в  город 
завтра.
1 .Жедел  еткен  шақ.  Болымды түрі 
-ю-прошедшее время.  Положительная
/кел-ді-м
1.негіз+(-ды>-ді,-ты1-ті)  +  жікгік жалғау 
_
2.көсемше(-ып,-іп,-п)+непз+(-ды,-ді,-ты,-ті)+жікгік жалғау /бар-ы п кел-ді-м
1 .Жедел еткен  шақ 
(Очевидно-прошедшее время)
________іБолымды турі  (Положительная Фоомаі 
109-кесте
Жекеше түрі  (Единственное числ
негіз
Жай 
(Простая  форма)
.  Мен
.  Сен
айт
кет
оқы
кел
айт
кет
оқы
кел
айт
кет
оқы
кел
+ ("ДЫ,-ДІ,-ТЫ,-ТІ)
+ жіктік жалғау
ты+м 
ті+м 
ды+м 
ді+м
ты+ң 
ті+ң
ДЫ+Ң
Д І+Ң
ма
Күрделі түрі
[Сложная___________
негіз +  кесемше (-ып.-іп.-п) 
+  негіз +  (-ды,-ді,-ты,-ті) 
+
жіктік
 
жалғау
айт+ып
бОЛ+ДЫ+М
бар+ып
кел+ді+м
оқы+п
айт+ты+м
кел+іп
%
*
кет+ті+м
бар+ып
оқы+п
кел+іп
кел+ді+ң
айт+ты+ң
кет+ті+ң
ты+ңыз
ті+ңіз
ды+ңыз
ді+ңіз
аит+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
ты
I *
ТІ
ды
ДІ
бол+ды+ңыз
кел+ді+ңіз
айт+ты+ңыз
кет+ті+ңіз
аит+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
боіл+ды
кел+ді
айт+ты
кет+ті
103

110-кесте
1 
т 
үрі
Жай түрі
(Форма)
______(Простая  форма)
Ж а қ
негіз
+(-ды,-ді,-ты,-ті) 
ф
  ф
(Лицо)
+ жіктік жалғау
Г
б і і
айт
Т Ы + Қ
кет
ті+к
оқы
Д Ы + Қ
кел_______ ДІ+К___________
і   Сендер
айт
ты+ңдар
кет
ті+ңдер
ОҚЫ
ды+ңдар
кел_______ ді+ңдер_______
Сіздер
айт
ты+ңыздар
кет
ті+ңіздер
ОҚЫ
ды+ңыздар
кел_______ ді+ңіздер
III.  Олар
айт
ты
А
кет
V
ТІ
ОҚЫ
ды
кел
ді
Көпше түрі  (Множественное  число)____________
Ж айтүрі 
ГЦ 
Күрделі түрі
■Міг**-  м  1 Тг'
(Сложная  форма)
нөгіз  +  көсемше  (-ып,-іп,-п) 
+   негіз +   (-ды,-ді,-ты,-ті)
жалғау______
айт+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
айт+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
айт+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
айт+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
бол+ды+қ 
кел+ді+к 
айт+ты+қ 
кет+ті+к_____
бол+ды+ңдар
кел+ді+ңдер 
айт+ты+ңдар 
кет+ті+ңдер 
бол+ды+ңыздар 
кел+ді+ңіздер 
айт+ты+ңыздар 
кет-кгі+ңіздер
бол+ды 
кел+ді 
айт+ты 
кет+ті
2.1.Жедел  өткен  шақ.  Болымсыз түрі
(О чевидно-прош ед ш ее  время.  Отрицательная  ф орма)
1.негіз +   (-м а,-м е,-б а,-б е,-п а,-п е)  +   (-ды,-ді)  +  жіктікжалғау
• 
/кел -м е-д і-м /
2.көсемш е(-ы п,-іп,-п)  +   негіз +   (-м а,-м еІ-ба,-бе,-па,-пе)+(-ды ,-ді)  +  жіктік жалғау
/бар-ы п  кел-м е-ді-м /
3
.н егіз+(-м аІ-м еІ-б а ,-б е ,-п а ,-п е )+ (-а >-е ,-й )  +   негіз+(-ды ,-ді,  -ты ,-ті)+жіктік жалғау
/б ар-м а-й  қой-ды -м/
ә)Болымсыз турі  (Отрицательная  форма)  111 -кесте 
Жекеше түрі  (Единственное число)______________________
Жайтүрі 
Күрделі түрі 
(Простая форма)__________________ (Сложная форма)________
негіз  +  
(-ма.-ме.-ба.бе.-па.-пе) 
көсемше  (-ып,-іп,-п)  +негіз
+  (-ды.-ді) 
+   (-ма.-ме.-ба.-бе.-па.-пе)
+  жіктік жалғау_________ +   (  -ды,-ді) +  жіктік жалғау
йт 
па+ды+м 
айт+ып  бол+ма+ды+м
эт 
пе+ді+м 
бар+ып  кел+ме+ді+м
қы 
ма+ды+м 
оқы+п 
айт+па+ды+м
ел 
ме+ді+м 
кел+іп 
кет+пе+ді+м_______
йт 
па+ды+ң 
айт+ып  бол+ма+ды+ң
ет 
пе+ді+ң 
бар+ып  кел+м е+ді+ң
қы 
ма+ды+ң 
оқы+п 
айт+па+ды+ң
ел_______ м е + д і+ ң ____________   кел+іп 
кет+пе+ді+ң________
йт 
па+ды+ңыз 
айт+ып  бол+ма+ды+ңыз
ет 
пе+ді+ңіз 
бар+ып  кел+ме+ді+ңіз
іқы 
ма+ды+ңыз 
оқы+п 
айт+па+ды+ңыз
ел 
ме+ді+ңіз______________кел-Нп 
кет+пе+ді+ңіз______
ійт 
па+ды 
айт+ып  бол+ма+ды 
ет 
пе+ді 
бар+ып  кел+ме+ді 
>қы 
ма+ды 
оқы+п 
айт+па+ды 
:ел 
м
е
+
д
і _______ кел-Нп 
кет+пе+ді__________
104

Түрі
Форма
Жақ
(Лицо)
I.  Біз
ІІ.С ендер
ә)Болымсыз турі  (Отрицательная
Көпшө 
т у р і
 
(Множественное
іма
112-кесте
Жай
непз
Сіздер
ІІІ.  Олар
аит
кет
оқы
кел
айт
кет
оқы
кел
аит
кет
оқы
кел
аит
кет
оқы
кел
+  (-ма.-ме.-ба.бе.-па.-пе)
+(-ды,-ді)
+  жіктік жалғау
па+ды+қ
пе+дН-к
ма+ды+қ 
ме+ді+қ 
па+ды+ңцар 
пе+ді+ңцер 
ма+ды+ңдар
ме+ді+ңдер
па+ды+ңыздар
пе+ді+ңіздер
ма+ды+ңыздар
ме+ді+ңіздер
па+ды
пе+ді
ма+ды
ме+ді
Күрделі түрі
Сложная  ( ________
көсемше  (-ы п,-іп,-п)+ н е гіз
+(-ма,-ме,-ба,-бе,-па,-пе)
+  ( -ды.-ді)
жалғау_____
аит+ып
бар+ып
оқы+п
кел-Нп
айт+ып
бар+ып
оқы+п
кел+іп
бол+ма+ды+қ
кел+ме+ді+к
айт+па+ды+қ 
кет+пе+ді+к
бол+ма+ды+ңдар 
кел+ме+ді+ңдер 
айт+па+ты+ңдар 
кет+пе+ді+ңдер
айт+ып  бол+ма+ды+ңыздар
бар+ып  кел+ме+ді+ңіздер
оқы+п  айт+па+ды+ңыздар
кел+іп  кет+пе+ді+ңіздер
айт+ып  бол+ма+ды
бар+ып  кел+ме+ді
оқы+п 
айт+па+ды
кел+іп 
кет+пе+ді
2.Бұрынғы өткен  шақ (Давно прошедшее время)
I-түрі  1.  есімше(-ған,-ген,-қан,-кен)  +  жіктік жалғау 
/жаз-ған-мын
2.  есімше(-ған,-ген,-қан,-кен)  +  еді +  жіктік жалғау  /ж аз-ған   еді-м
3.  есімше(-ған,-ген,-қан,-кен)  +  екен +  жіктік жалғау /ж аз-ған   екен-мін
II-түрі  4.  көсемше(-ып,-іп,-п)  +  жіктік жалғау 
/жаз-ып-пын
5.  көсемше(-ып,-іп,-п)+ еді +  жіктік жалғау 
/ж аз-ы п  еді-м
I.  Мен
Сіз
III.  Ол
і  (Давно прошедшее время.  І-форма)
Болымды түрі (Положительная Форма)  113-кесте
(Единственное
есімше
жаз
сөйле
айт
кет
жаз 
сөйле 
айт 
кет
жаз 
сөйле 
айт 
кет
жаз 
сөйле 
айт 
кет
Жай
остая
(-ған,-ген,-қан,-кен) 
+ ж ікгік жалғау
Күрделі түрі 
Сложная
ған+мын
ген+мін
қан+мын
кен+мін
ған+сың
ген+сің
қан+сың
кен+сің
ған+сыз
ген+сіз
қан+сыз
кен+сіз
ған 
ген 
қан 
кен
есімше  (-ған,-ген,-кан,-көн)
+
 екен  (еді)+жіктік жалгау
жаз+ған 
еді+м 
сөйле+ген  еді+м 
айт+қан 
еді+м 
кет+кен 
еді+м
жаз+ған 
еді+ң 
сөйле+ген  еді+ң 
айт+қан 
еді+ң 
кет+кен 
еді+ң
жаз+ған 
еді+ңіз 
сөйле+ген  еді+ңіз 
айт+қан 
еді+ңіз 
кет+кен 
еді+ңіз
жаз+ған 
еді 
сөйле+ген  еді 
айт+қан 
еді
кет+кен 
еді
105
I

а)Болымды түрі  (Положительная  форма) 
114-кесте
Көпше түрі  (Множественное число)
Түрі
Жай түрі
Күрделі түрі
(Форма)
(Простая форма)
(Сложная форма)
Жақ
есімше
(-ған.-ген.-қан.-кен)
есімше (-ған,-ген,-қан,-кен)
(Лицо)
+ жіюік жалғау
+ екен (еді)+жіктік жалғау
1.  Біз
жаз
ған+быз
жаз+ған 
еді+к
сейле
ген+біз
сөйле+ген  еді+к
айт
қан+быз
айт+қан 
еді+к
кет
кен+біз
кет+кен 
еді+к
II.  Сендер
жаз
ған+сың+дар
жаз+ған 
едН-ңдер
сейле
ген+сің+дер
сөйле+ген  еді+ңдер
айт
қан+сың+дар
айт+қан 
еді+ңдер
кет
кен+сің+дер
#
кет+кен 
еді+ңдер
Сіздер
жаз
ған+сыз+дар
жаз+ған 
еді+ңіздер
сейле
ген+сіз+дер 
1сейле+ген  еді+ңдер
айт
қан+сыз+дар
айт+қан 
еді+ңдер
кет
кен+сіз+дер
кет+кен 
еді+ңдер
III.  Олар
жаз
ған
жаз+ған 
еді
сейле
ген
сөйле+ген  еді
айт
қан
айт+қан 
еді
кет
кен 
кет+кен 
еді
2.  Бұрынғы өткен  шақ.
(Давно прошедшее время)
2.2.  Бүрынғы  өткен  шақ.  Болымсыз түрі 
(Давно прошедшее  время.  Отрицательная  форма)
I-түрі
1.  негіз +   (-м а,-м е,-ба,-бе,-па,-пе)  +  (-ған.-ген)  +  жіктік жалғау
/оқы -м а-ған-м ы н/
2.  негіз +  
(
-
м
а
.
-
м
е
.
-
б
а
.
-
б
е
.
-
п
а
.
-
п
е
)
 
+   (-ған>-ген)  +  еді  +  жіюік жалғау
/оқы -м а-ған  е д і-м /
3 .
  негіз  +  
( - м а . - м е . - б а . - б е . - п а . - п е )   +  
( .ған 
. г е н )  +  
екен 
+  
жіктік жалғау
/оқы -м а-ған  екен-м ін/
4.  негіз  +   (-ған,-ген,-қан,-кен)  +  (жоқ,  емес)  +  жіюгік жалғау
/оқы -ған  жоқ-пын,  оқы-ған  ем ес-пін/
5.  негіз  +   (-ған,-ген,-қан,-кен)  +   (жоқ,  емес)  +  еді  +  жіісгік жалғау
/оқы -ған  ем ес еді-м,  оқы-ған ж о қ  е д і-м /
6.  негіз +   (-ған,-ген,-қан,-кен)  +  ж оқ+ екен  +  жіктік жалғау
/оқы -ған ж о қ екен-м ін/
II-түрі
7.  негіз +   (-м а.-м е.-ба.-бе.-па.-пе)  +   (-п)  4- жіктік жалғау
/оқы -м а-п-пы н/
8.  негіз +   (-м а.-м е.-ба.-бе.-па.-пе)  +   (-п)  +   еді  +  жіктік жалғау
/о қы -м а-п  ө д і-м /
1 0 6

2.2.Бұрынғы  өткен  шақ.  І-түрі.  Болымсыз түрі
(Давно  прошедшее  время.  1-форма.  Отрицательная  форма)
ә)Болымсыз түрі  (Отрицательная форма) 
115-кесте
Түрі
(Форма)
Жекеше турі  (Единственное число)
Жақ
(Лицо)
I.  Мен
н е го
Жай түрі
(Простая  форма
II.  Сен
Сіз
III.  Ол
жаз
сөйле
айт
кет
жаз
сейле
айт
кет
жаз
сейле
айт
кет
жаз
сейле
айт
кет
+   (-ма.-ме.-ба.-бе, 
-па,-пе)  +  (-ған.-ген) 
4- жіктік жалғау
ба+ған+мын
ме+ген+мін
па+ған+мын
пе+ген+мін
ба+ған+сың
ме+ген+сің
па+ған+сың
пе+ген+сің
ба+ған+сыз
ме+ген+сіз
па+ған+сыз
пе+ген+сіз
ба+ған
ме+ген
па+ған
пе+ген
Күрделі  түрі 
Сложная  Форма)
негіз  +   (-ма,-ме,-ба,-бе, 
-па.-пе)  +   (-ған.-ген)
+  екен  (еді)-Ьжіктік жалғау
жаз+ба+ған 
еді+м 
сөйле+ме+ген  еді+м 
айт+па+ған 
еді+м 
кет+пе+ген 
еді+м
жаз+ба+ған 
сөйле+ме+ген 
айт+па+ған
кет+пе+ген
жаз+ба+ған 
сөйле+ме+ген 
айт+па+ған 
кет+пе+ген
еді+ң
еді+ң 
еді+ң 
еді+ң
еді+ңіз 
еді+ңіз 
еді+ңіз
еді+ңіз
жаз+ба+ған 
еді 
сөйле+ме+ген  еді 
айт+па+ған 
еді 
кет+пе+ген 
еді
Түрі
(Форма)
Жак
(Лицо)
116-кесте
______________ ә)Болымсыз түрі  (Отрицательная форма)
Көпше түрі  (Множественное число)
\
  I   /
 
V
I.  Біз
II.  Сендер
Сіздер
Жай түрі 
(Простая  форма)
непз
жаз
сейле
айт
кет
жаз
сейле
айт
кет
жаз
сейле
айт
кет
Олар
жаз
сейле
айт
кет
+(-ма,-ме,-ба(-бе,
-па,-пе)
+(■-ған, -ген)
+ жіктік жалғау
ба+ған+быз
ме+ген+біз
па+ған+быз
пе+ген+біз
ба+ған+сыңдар
ме+ген+сіңдер
па+ған+сыңдар
пе+ген+сіңдер
ба+ған+сыздар
ме+ген+сіздер
па+ған+сыздар
пе+ген+сіздер
ба+ған 
ме+ген 
па+ған 
пе ген
КүрделІ түрі 
(Сложная форма)
негіз +  (-ма,-ме,-ба,-бе,-па,-пе)
+(-ған,-гөн)
+екен  (еді)+жіктік жалғау
жаз+ба+ған 
еді+к 
сөйле+ме+ген  еді+к 
айт+па+ған 
еді+к 
кет+пе+ген 
еді+к
жаз+ба+ған 
еді+ңдер 
сөйле+ме+ген  еді+ңдер 
айт+па+ған 
еді+ңдер 
кет+пе+ген 
еді+ңдер
жаз+ба+ған 
еді+ңіздер 
сөйле+ме+ген  еді+ңіздер 
айт+па+ған 
еді+ңіздер 
кет+пе+ген 
еді+ңіздер
жаз+ба+ған 
еді
сөйле+ме+ген  еді 
айт+па+ған 
еді
кет+пе+ген 
еді
107

2.2.Бұрынғы  өткен  шақ.  ІІ-түрі.  Болымды түрі
(Давно  прошедшее время.  11-форма.. Положительная  форма)
117-кесте
а) Болымды турі  (Положительная форма)
Жекеше турі  (Единственное число) 
|
Жай түрі 
Күрделі түрі
(Простая форма) 
(Сложная форма)
көсемше (-ып,-іп,-п) + еді 
+жіктік жалғау
+ көсемше(-ып,-іп,-п) 
+ жіктік жалғау
непз
жаз+ып 
еді+м 
кел+іп 
еді+м 
сөйле+п  еді+м
ып+пын
іп+пін
п+пін
жаз
кел
сөйле
жаз+ып 
еді+ң 
кел+іп 
еді+ң 
сөйле+п  еді+ң
ып+сың
іп+сің
п+сің
жаз
кел
сөйле
жаз+ып 
еді+ңіз 
кел+іп 
еді+ңіз 
сөйле+п  еді+ңіз
ып+сыз
іп+сіз
п+сіз
жаз
кел
сөйле
жаз+ып 
еді 
кел+іп 
еді 
сейле+п  еді
ып+ты
іп+ті
п+ті
жаз
кел
сейле
Кепше түрі  (Множественное число)_____________
Түрі
(Форма)
Жай түрі 
(Простая  форма)
Күрделі түрі 
(Сложная форма)
Жақ
негіз
+КӨС6МШ6 (-ып,-іп,-п)
көсемше (-ып,-іп,-п) + еді
(Лицо)
+ жіктік жалғау
+жіктік жалғау
Т
біз
жаз
ып+пыз
жаз+ып 
еді+к
кел
іп+піз
кел+іп 
еді+к
сөйле
|  п+піз
сөйле+п  еді+к
II.  Сендер
жаз
ып+сыңдар
жаз+ып 
еді+ңдер
кел
іп+сіңдер
кел+іп 
еді+ңдер
сөйле
п+сіңдер
сөйле+п  еді+ңдер
Сіздер
жаз
ып+сыздар
жаз+ып 
еді+ңіздер
—
 
я

жүктеу/скачать 11,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: