Т. И. Есполов ҚР ҰҒА академигі, профессор

29 
 
4. МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ЕСЕБІНЕН ЖӘНЕ ЖЕКЕ 
СЕКТОРДАН ҒЫЛЫМҒА ҚАРЖЫ ТАРТУ ІСІНДЕ ҒЫЛЫМИ 
ЗЕРТТЕМЕЛЕР МЕН ӘЗІРЛЕМЕЛЕРДІ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ 
САРАПТАМА 
 
Ғылымды  қаржыландыру.  Ғылыми-техникалық  салада  ғылыми-
техникалық  жүйенің  пайда  болуы  мен  қызметін  қолдау,  білім  беру  саласы 
құрылымымен  біртұтас  ету  кезінде  әлеуметтік-экономикалық  жүйе  үстінде 
ресурстар  жиынтық  ретінде  пайда  болады.  Аталған  ресурстардың 
қарқындылық  мөлшері  ҒЗТКЖ-ның  қаржыландыру  көлемімен  есептеледі 
(ғылыми-техникалық әлеуетті қаржылық қамтамасыз ету).  
ҚР  индустриалды-инновациялық  стратегиясында  2020  ж.  ғылымды 
қаржыландыру көлемі ЖІӨ 2,0% құрайтыны көрсетілген. 
Әлемдік  іс-тәжірибеге  назар  аударсақ, дамыған  елдердің  көпшілігі  жыл 
сайын ҒЗТКЖ қаржы бөлуі артып келе жатқанын байқалады. Дүниежүзіндегі 
ғылыми-зерттеу  жұмыстарына  бөлінетін  қаржының  34%-ы  АҚШ  бөлсе, 
екінші орында Жапония мен Қытай – олардың үлес салмағы 12,3% құрайды. 
ЕуроОдақ  елдерінің  үлесі  23%  болса,  Ресейдің  бөлетін  қаржысы  1,5%  тең 
келеді.  2010  жылы  АҚШ  ғылымды  дамытуға  395,8  млрд.  доллар  жұмсаған. 
Дәл  осы  жылы  Жапонияның  ғылымға  бөлген  қаржысы  142  млрд.  доллар 
жетсе,  бұл  ретте  Қытайда  қалыспай  ғылымға  бағыттаған  қаржысының 
көлемін 141,4 млрд. долларға жеткізді. Ал Ресейдің ғылымға бөлген қаржысы 
22,1  млрд.  долларды  құраған.  Осы  кезеңде  Қазақстан  ғылымды  көркейтуге 
340  млн.  доллар  бөлгені  белгілі.  Ғылымға  бөлінетін  қаржыны  ЖІӨ  шағып 
есептегенде  3,87  пайызбен  Финляндия  алда  келеді.  Бұдан  кейін  Израиль 
(4,4%),  Оңтүстік  Корея  (3,74%),  Швеция  (3,43),  Жапония  (3,3%),  АҚШ 
(2,9%),  Германия  (2,3%)  болып  жіктеледі.  Ал  Ресей  ЖІӨ  1%  ғана  ғылымды 
дамытуға бағыттауда [7]. 
Халықаралық  сарапшылардың  пікірінше,  ғылымды  тұрақты  түрде 
дамытып  отыру  үшін  кез  келген  ел  ЖІӨ  2-4%  ғылымға  бөліп  отыруы  тиіс. 
Сол  кезде  ғылым  жан-жақты  дамып,  экономика  ілгерілей  түседі  [8].  Кез 
келген  ел  ЖІӨ-нің  2%  ҒЗТКЖ  бөлген  жағдайда  мемлекеттің  экономикалық 
қауіпсіздігіне  ешқандай  қауіп  төнбейтіні  белгілі  [9].  Ал  Халықаралық 
академиялық  кеңестің  сарапшылары  дамушы  елдер  ғылымға  бөлетін 
қаржысы 1-1,5% деңгейде болуы керектігін алға тартады.  
Соңғы  уақыттары  Қазақстанда  ғылымға  бөлінетін  қаржы  өскенімен 
ғылымды  өркендету  саласы  бойынша  дамушы  елдерден  біршама  қалып 
келеді.  
2000-2013  жылдары  аралығында  Қазақстанның  ғылымға  бөлетін 
қаржысы 4,2 есе (4.1- кесте) көбейген. 

30 
 
 
4.1-кесте. 2000-2013 жылдары ҒЗТКЖ бөлінген қаржының өсімі мен кеткен шығындары 
 
Қаржыландыру көздері 
2000 ж. 
2013 ж. 
Өсім 
қарқыны 
(бір жылда) 
млн. тенге 
% 
млн. тенге 
% 
ҒЗТКЖ дамытуға 
жұмсалған ішкі 
шығындар  
(қазіргі бағам бойынша) 
4706,9 
100,0 
61672,7 
100,0 
4,2 
оның: 
Бюджет қаржысы 
1948,1 
41,4 
39273,3 
63,7 
6,5 
Жекелеген ұйымдардың 
қаржысы 
857,3 
18,2 
17836,2 
28,9 
6,7 
Шетелдік инвестиция 
106,3 
2,3 
466,2 
0,8 
1,4 
Өзгеде қаржы көздері 
1795,2 
38,1 
4097,0 
6,6 
- 
 
Елдің  ғылыми-техникалық  әлеуетін  айқындауда  ҒЗТКЖ  ЖІӨ  қанша 
пайызы бөлінетіні айрықша маңызға ие. Бұл ретте 2013 жылы Қазақстанның 
ЖІӨ-нің 0,18% ғылымды дамытуға бағытталғанын байқаймыз (4.2-кесте). 
 
4.2-кесте. 2000-2013 жылдары Қазақстан Республикасы ЖІӨ-нің ҒЗТКЖ дамытуға бөлген 
қаржысын теңгеге шаққандағы деңгейі, млрд.теңге 
 
Көрсеткіш
 
Жылдар
 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
ЖІӨ көлемі 
 
2599,9  7590,6  10213,
7 
12849,8  16052,9  17007,6  21815,5  27571,9 
30347,0 
33521,2 
ҒЗТКЖ бөлінген 
жалпы шығындар 
6,0 
29,2 
35,6 
37,15 
44,6 
49,03 
46,08 
58,71 
68,46 
 
 
73,95 
Соның ішінде:  
сыртқы  
 
1,3 
 
7,7 
 
10,8 
 
10,31 
 
9,84 
 
10,04 
 
12,61 
 
15,36 
 
17,21 
 
12,28 
ішкі  
4,7 
21,5 
24,8 
26,84 
34,76 
38,99 
33,47 
43,35 
51,25 
61,67 
ЖІӨ-нің 
 
ҒЗТКЖ 
бөлген шығындары 
% өлшеммен   
0,18 
0,28 
0,24 
0,21 
0,22 
0,23 
0,15 
0,16 
0,17 
 
0,18 
Мембюджеттен 
 
ҒЗТКЖ бөлінген 
шығындар  
1,9 
11,0 
14,2 
13,7 
15,1 
21,54 
20,15 
22,92 
30,71 
39,27 
Ішкі көлемдегі 
жалпы бюджеттік 
шығындардың үлесі  
% өлшеммен 
есептегенде  
41,4 
51,2 
57,1 
51,0 
43,4 
55,1 
60,2 
52,9 
59,9 
 
 
63,7 
 
Елдің  ғылыми-техникалық  әлеуетін  айқындауда  ҒЗТКЖ  бөлінетін 
қаржыны  жан  басына  шағып  есептеудің  де  маңызы  зор.  2000-2013  жылдар 
Қазақстан  Республикасының  ғылымға  бөлген  қаржысын  жан  басына 
шаққанда 3,7 есеге өскен (4.3-кесте).  
 

31 
 
4.3-кесте. 2000-2013 жылдары ҒЗТКЖ бөлінген шығындарды халықтың жан басына 
шаққандағы көрсеткіші 
 
Көрсеткіштер 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
ҒЗТКЖ 
бөлінетін  ішкі 
шығындар 
(млн. теңге) 
 
4706,8 
 
21527,4 
 
24799,9 
 
26835,5 
 
34761,6 
 
38988,7 
 
33466,8 
 
43351,6 
 
51253,1 
 
61672,7 
Халық 
саны 
(жыл 
соңына 
дейін), 
млн. 
адам  
14,9 
15,2 
15,4 
15,6 
15,98 
16,2 
16,44 
16,67 
16,91 
 
 
 
17,165 
ҒЗТКЖ 
бөлінетін 
шығындарыды 
жан 
басына 
шаққанда 
(теңге) 
315,9 
1416,28  1610,38 
1720,2 
2200,1 
2436,8 
2040,7 
2595,9 
 
 
 
3030,9 
 
 
3592,9 
 
2013  жылы  Қазақстанның  ҒЗТКЖ  бағыттағын  шығындарын  АҚШ 
долларына шаққанда 20 долларға тең болған. 
Салыстырмалы  түрде  айта  кетсек,  Швецияда  ҒЗТКЖ  бөлінген 
шығындарды  халықтың  жан  басына  шаққанда  әр  адамға  1380,9  доллардан 
келген.  Ал  Финляндияда  –  1335,9  доллар,  АҚШ-та  –  1307,6  доллар, 
Швейцарияда  –  1287,0  доллар,  Жапонияда  –  1168,5  доллар,  Ресейде  –  166,7 
долларды құраған [10]. Осы бір көрсеткіш бойынша Қазақстан дамыған елдер 
арасында 60 есе қалып келе жатқанын байқауға болады.   
Бүгінде  Достастық  елдерінде  ғылымды  дамытудың  негзігі  қайнар  көзі 
бюджет  қаржысы  болып  тұрғаны  белгілі.  2013  жылы  Қазақстанда  ҒЗТКЖ 
жұмсалатын ішкі шығындардың 63,7% бюджет қаржысы құраған.  
2000-2013 
жылдары 
Қазақстан 
Республикасында 
ҒЗТКЖ 
қаржыландыруға  жұмсалған  бюджет  қаржысының  жалпы  көлемі  209449,3 
млн. теңгені жетті (4.4-кесте).  
 
4.4-кесте. 2000-2013 жылдары ҒЗТКЖ қаржыландыруда бөлінген шығындарды 
орналастырудың көрсеткіші. млн. теңге 
 
Шығындар 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
Жалпы 
шығындар, 
барлығы 
5965,7 
29198,3 
35594,9 
37147,4 
44596,1 
49028,7 
46079,6 
58715,9 
68460,4 
 
 
73949,9 
ҒЗТКЖ  бөлінген 
ішкі шығындар  
4
706,8 
21527,3 
24799,9  26 835,5 
34761,6 
38988,7 
33466,8 
43351,6 
51253,1 
 
 
61672,7 
Соның ішінде: 
Бюджеттік қаржы 
көздері 
1
948,1 
11015,6 
14165,0 
13674,5 
15137,0 
21537,0 
20148,1 
22918,1 
30711,9 
39273,3 
Мекемелердің 
жекелген 
қаржылары 
857,3 
4392,7 
3505,1 
4837,1 
7822,7 
8591,6 
7506,7 
20075,5 
17073,5 
17836,2 
Шетелдік 
инвестиция 
106,3 
331,4 
253,1 
448,2 
332,2 
478,3 
192,9 
118,9 
290,5 
466,2 
Сыртқы 
шығындар  
1258,9 
7671,0 
10795,0  10 311,9 
9 834,5 
10040,0 
12612,8 
15364,3 
17207,3 
 
12277,2 
 

32 
 
Әлемдік  іс-тәжірибеге  назар  аударатын  болсақ,  дамыған  елдерде 
ғылымды  негізінен  жеке  сектор  қаржыландыратынын  байқаймыз.  Дамыған 
АҚШ,  Жапония,  Германия,  Франция  сынды  елдерде  жеке  сектордың 
ғылымды қаржыландырудағы үлесі 50%-дан 70%-ға дейін жетеді. Ал аталған 
елдерде жеке сектордың ҒЗТКЖ қаржыландыру көлемі 60-75%-ды құрайды. 
Сол  сияқты  іргелі  ғылыми  зерттеулердің  көлемі  4%-дан  аспайды.  Дамыған 
елдерде ҒЗТКЖ мемлекеттік қаржы да тартылады, бірақ оның мөлшері жеке 
сектормен  салыстырғанда  1,5-2  есе  төмен  болады.  Айталық  АҚШ-та 
ғылымды  қаржыландыру  көлемі  34%-ды  құраса,  Германияда  –  37%, 
Францияда  –  42%  шамасында.  Сол  сияқты  дамыған  елдерде  мемлекеттік 
қаржысын  ҒЗТКЖ  жұмсау  көрсеткіші  13-14%-дан  асқан  емес.  Мемлекет 
қаржысының  басым  бөлігі,  яғни  70-90%-ы  негізінен  іргелі  ғылыми-зерттеу 
жұмыстарына  жұмсалады.  Қазіргі  Қазақстанның  жағдайданда  мемлекет 
кәсіпкерлердің  ғылым  мен  маңызды  инновациялық  жобаларға  ерікті  түрде 
қаржы  салудың  барлық  алғышарттарын  жасап  бағуда.  Осылайша  елімізде 
ғылымды дамытудағы жеке сектордың үлесі біртіндеп ұлғайып келеді. 
2013 жылғы қазақстандық ҒЗТКЖ әр саланың бөлінген шығындарының 
деңгейі,  4.5-кестеден  бұл  бағыттарды  кәсіпкерлік  саланың  бөлетін  қаржысы 
(79,9%)  біртіндеп  ұлғайып келе  жатқанын  байқауға  болады.  ЭЫДҰ-ға  мүше 
дамыған  елдердің  кәсіпкерлік  саласымен  салыстыра  кетсек,  2008  жылы 
дамыған елдердің  елдеріндегі кәсіпкерлік саланың ғылымды қаржыландыру 
деңгейі 64,6%-ға тең болған. Бұл көрсеткіш ЕуроОдақ елдерінде 54,7% болса, 
АҚШ-та  –  67%,  Қытай,  Жапония  және  Оңтүстік  Кореяда  –  72%-ды  құраған 
[11]. 
4.5-кесте. 2013 жылы әр саланың ҒЗТКЖ бөлінген жеке шығындары, млн. теңге 
 
Сектор 
Бәрі 
соның ішінде 
ҒЗТКЖ 
бөлінген 
ішкі 
шығын-
дар 
 
соның ішінде 
ҒЗТКЖ 
жұмсал-
ған 
сыртқы 
шығындар 
атқарылғ
ан 
жұмыста
р үшін 
төленген 
шығында
р 
Қосым-
ша 
қызмет-
тердің 
шығыны 
 (жекеле-
ген 
жобаларб
ойын-ша) 
Негізгі 
шығында
р 
(маши-
на, 
құрал-
жабдық-
тар, 
ғимарат-
тар т.б.) 
Өзгеде 
уақытша 
шығындар 
(қажетті  
матери-
алдар, 
шикізат және 
құрал-
жабдықтар, 
жалдау 
шығындары 
т.б.) 
Бәрі 
  73 949,9 
  61 672,7 
  30468,8 
  7 211, 83 
  5 367, 22 
  18 624, 8 
  12 277, 2 
Мемлекеттік сектор 
  19 478, 1 
  18 304,4 
  7 652,5 
  4 467,8 
  1 198,5 
  4 985,6 
  1 173, 7  
Жоғары кәсібіи 
білім беру секторы 
  19 825, 1 
  18 926,1 
  10 998,4  
  1 278,5 
  1 066,1 
  5 583,1 
   899,0 
Кәсіпкерлік сектор 
  27 944,3 
  18 150, 9 
  9 218,1 
  1 129,6 
  1 752, 2 
  6 051, 0 
  9 793,4 
Коммерциялық емес 
сектор 
  6 702,3 
  6 291,3 
  2 599,8 
   335, 9 
  1 350, 5 
  2 005,1 
   411,0 

33 
 
 
 
 
 
4.6-кесте. Қазақстан Республикасындағы облыстар бойынша ғылым салаларын қаржыландыру мың.теңге 
 
 
Барлығы 
ҒЗТКЖ-ның 
сыртқы 
шығындары 
сонымен қатар 
ҒЗТКЖ-ның 
ішкі 
шығындары 
Еңбекақыға 
жұмсалған 
қаражат 
Қызметтерді 
сатып 
алу(жекеменшік 
жобалар үшін) 
Негізгі 
құралдарға 
жұмсалған 
қаражат 
(машиналар, 
жабдықтар, 
ғимараттар және 
т.б.) 
Өзге де ағымдық 
шығындар 
(шығыс 
материалдары, 
шикізат және 
құрал-
жабдықтар, 
жалдау ақысы 
т.б.) 
Қазақстан 
Республикасы 
73949 860,5 
61 672 657,9 
30 468 804,0 
7 211 833,4 
5 367 220,3 
18 624 800,2 
12 277 202,6 
Ақмола  
956 830,4 
742 439,7 
438 512,5 
52 987,8 
76 976,8 
173 962,6 
214 390,7 
Ақтөбе 
3 070 981,7 
559 171,3 
194 137,3 
134 982,1 
2 154,9 
227 897,0 
2 511 810,4 
Алматы 
1 213 650,0 
1 117 332,0 
850 700,1 
2 000,0 
6 224,0 
258 407,9 
96 318,0 
Атырау 
2 244 067,9 
1 879 986,8 
814 794,3 
25 771,4 
323 374,7 
716 046,4 
364 081,1 
Батыс Қазақстан 
916 034,6 
916 034,6 
377 758,8 
71 591,3 
93 133,4 
373 551,1 
- 
Жамбыл 
1 611 808,0 
1 077 044,0 
536 799,0 
47 167,0 
28 863,0 
464 215,0 
534 764,0 
Қарағанды 
3 976 298,3 
3 407 723,7 
1 839 343,6 
93 610,9 
406 559,0 
1 068 210,2 
568 574,6 
Қостанай 
520 286,4 
445 343,4 
261 232,3 
61 544,6 
26 821,1 
95 745,4 
74 943,0 
Қызылорда 
213 339,9 
213 339,9 
129 423,2 
17 643,2 
1 425,5 
64 848,0 
- 
Маңғыстау 
6 317 975,0 
5 095 380,0 
2 314 618,1 
254 266,4 
544 167,5 
1 982 328,0 
1 222 595,0 
Оңтүстік Қазақстан 
1 178 965,8 
1 168 462,2 
613 938,6 
44 682,2 
57 295,8 
452 545,6 
10 503,6 
Павлодар 
448 870,2 
335 325,7 
210 997,6 
14 807,0 
15 659,2 
93 861,9 
113 544,5 
Солтүстік Қазақстан 
209 582,0 
209 582,0 
131 357,1 
13 968,0 
20 130,0 
44 126,9 
- 
Шығыс Қазақстан 
3 856 638,5 
3 773 341,2 
2 044 552,8 
230 266,5 
297 870,6 
1 200 651,3 
83 297,3 
 Астана қ. 
14520 234,4 
9 741 169,2 
4 962 550,8 
496 525,9 
1 145 969,9 
3 136 122,6 
4 779 065,2 
Алматы қ. 
32694 297,4 
30 990 982,2 
14 748 087,9 
5 650 019,1 
2 320 594,9 
8 272 280,3 
1 703 315,2 

4.6-кестеден 
белгілі 
болғанындай, 
Қазақстан 
Республикасы 
облыстарындағы ғылымның жағдайына жасалған талдау 2013 жылғы ең көп 
шығын  жұмсаған  және  ҒЗТКЖ-тар  көп  орындалған  Алматы,  Астана 
қалаларымен қатар Маңғыстау облысына тиесілі.  
Бүгінде  Қазақстанда  ЖОО-дың  ҒЗИ  қарағанда  ҒЗТКЖ  бөлетін 
шығындары айтарлықтай өскенін 4.7-кестеден байқауға болады. 
 
4.7-кесте. ЖОО мен ҒЗИ-дің ҒЗТКЖ бөлетін ішкі шығындары, мың теңге 
 
Жыл 
2005 
2010 
2011 
2012 
2013 
Бәрі 
соның: 
21 527 364 
33 466 817 
43 351 644 
51 253 087 
61672558 
ЖОО 
шығындары 
1 243 725 
2 607 556 
3 794 150 
7 099 133 
9 172 760 
ҒЗИ 
шығындары 
18 073 404 
29 183 534 
36 856 167 
42 205 336 
49797758 
 
Қазақстанда  ғылымды  қаржыландыру  ісінің  дұрыс  жолға  қойылмауын 
ғылыми  мекемелердің  нәтижелі  қорытындыларға  қол  жеткізе  алмай 
отырғанынан  анық  аңғаруға  болады.  Сараптама  нәтижесі  көрсеткендей 
елімізде  ғылымды  қажетсінетін  өндіріс  орындарының  дайын  өнім  өндіру 
көрсеткіші әлемдік көрсеткіші нөлге  тең. Салыстырмалы түрде айта  кетсек, 
бүгінде  көршілес  Ресейдің  ғылымды  қажетсінетін  өндіріс  орындарының 
өндіріп  отырған  өнімі  әлемдік  нарықта  1%-ды  құраса,  АҚШ-тың  үлесі  – 
36%, Жапонияның – 30%, Германиянікі 17%-ды құрайды [12].  
Қазіргі  таңда  Қазақстанда  елдің  индустриалды-инновациялық  әлеуетін 
арттыру  жолында  ғылымның  маңызын  арттыруда  біршама  шаралар  қолға 
алынып жатыр.  
Министрліктер-әкімшіліктері бағдарламасы шеңберінде қаржылан-дыру 
көлемі 4.8-кестеде ұсынылған.  
Көріп  отырғандай,  бағдарламалы-нысаналы  қағида  бойынша  зерттеуді 
жүзеге  асыруға  ең  жоғарғы  қаржыландыру  көлемі  ҚР  БҒМ-не  жалпы 
көлемінен  –  45%  тиесілі,  ары  қарай  төмендеу  бойынша  жүреді  ҚР  АШМ  – 
12%,  Назарбаев  Университеті  –  8%,  ИЖТМ  –  12,2%,  ҚР  ДСМ  –  5%,  Ұлттық 
ғарыш  агенттігі  –  3,3%,  ҚОҚМ.  Қалған  министрліктердің  (агенттіктердің) 
шығындары – 1% кем. 
Жалпы,  2011-2013  жылдары  Қазақстан  Республикасында  ғылымды 
қаржыландырудың  жалпы  көлемі,  барлық  мемлекеттік  бюджеттік 
бағдарламадағы  әкімшілік-органдарды  қосқанда  –  126,4  млрд.  теңгені 
құрайды,  оның  ішінде:  2011  жылы  –  26,9  млрд.  теңге,  2012  жылы  –  46,6 
млрд. теңге, 2013 жылы – 52,9 млрд.теңге. 
Сонымен,  республикалық  бюджеттен  қаржыландырылатын  ғылымға 
кеткен  шығындар  2011-2013  жылдары  2  есе  артты,  яғни  пайыздық 
көрсеткіште ЖІӨ 0,15%. 
 

35 
 
4.8-кесте. Бюджеттік бағдарламалар әкімшіліктері шеңберінде үш түрлі қаржыландыру 
формаға бөлінген 2013 жылға арналған қаржыландыру көлемі (мың теңге) 
 
Барлығы 
52 828 902 
оның ішінде 
Ғылыми зерттеулерді бағдарламалы-нысаналы қаржыландыру 
 
27 931 310 
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі 
12 686 315 
Қазақстан Республикасының Индустрия және жаңа технологиялар 
министрлігі 
5 089 851 
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылық министрлігі 
3 365 387 
«Назарбаев Университеті» АҚБ ғылыми зерттеу  
2 337 411 
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі 
1 415 022 
Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация министрлігі 
1 012 000 
Қазақстан Республикасының Ұлттық ғарыш агенттігі 
1 010 000 
Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі 
223 840 
Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау министрлігі 
220 803 
Қазақстан Республикасының Өңірлік даму министрлігі 
208 490 
Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі 
184 942 
Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі 
74 052 
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрлігі 
73 197 
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі 
30 000 
Барлық бюджеттік бағдарламалар әкімшілігі ғылыми ұйымдарды 
базалық қаржыландыру 
6 893 506 
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі 
4 252 701 
Қазақстан Республикасының Индустрия және жаңа технологиялар 
министрлігі 
841 940 
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылық министрлігі 
960 378 
Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі 
49 052 
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі 
394 794 
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 
министрлігі 
24 276 
Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігі 
16 726 
Қазақстан Республикасының Ұлттық ғарыш агенттігі 
353 639 
Ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландыру 
18 014 086 
 
 
Ғылымның  материалдық-техникалық  базасы  еліміздің  зерттеулер 
мен  әзірлемелер  жүргізуге  мүмкіндік  беретін  ғылыми  әлеуетінің  маңызды 
құрамдастарының  бірі  болып  табылады.  Ғылымның  тиісті  материалдық-
техникалық  базасынсыз  ғылыми  жұмыстар  нәтижелерінің  жоғары  сапасы 
қамтамасыз етілуі мүмкін емес. 
Қазақстан  Республикасының  ғылыми-техникалық  саласына  2000-2012 
жылдар  аралығында  бөлінген  негізгі  құралдардың  белсенді  бөлігінің 
орташажылдық құнын талдау оның негізгі құралдар құнымен салыстырғанда 
айтарлықтай  жоғары  қарқынмен  өскендігін  көрсетеді,  нәтижесінде  оның 
үлесі,  4.9-кестеден  көріп  отырғанымыздай,  2000  жылғы  21,6%-бен 
салыстырғанда 2012 жылы 40,0 %-ды құрады. 

36 
 
4.9-кесте. 2000-2012 жылдар аралығында ғылыми-техникалық қызмет үшін 
пайдаланылған негізгі құралдардың орташажылдық құны, млн. теңге (ағымдағы бағамен) 
Көрсеткіш 
Жыл 
2000 
2005 
2006 
2007 
2008 
2009 
2010  2011 
2012 
Негізгі 
құралдардың 
орташажылдық 
құны, млн. теңге 
 
 
6902,9 
 
 
14584,2 
 
 
19247,7 
 
 
18781,9 
 
 
19176,7 
 
 
22003,3 
 
 
22810,9 
 
 
29527,5 
 
 
37950,6 
соның ішінде 
машиналар мен 
жабдық құны, 
млн. теңге 
 
1489,3 
 
7105,7 
 
9809,8 
 
10005,4 
 
9 654,5 
 
12393,0 
 
12066,6 
 
14764,6 
 
15216,4 
Негізгі 
құралдардың 
орташажылдық 
құнына 
шаққанда 
белсенді 
бөліктің үлесі, % 
 
21,6 
 
48,7 
 
50,9 
 
53,3 
 
50,3 
 
56,3 
 
52,9 
 
50,0 
 
 
 
 
40,1 
Ғылым 
саласымен 
айналысатын 
қызметкерлер 
саны, мың адам 
 
14,8 
 
18,9 
 
19,6 
 
17,8 
 
16,3 
 
15,8 
 
17,0 
 
18,0 
 
 
20,4 
Қормен 
қарулану, млн. 
теңге 
466,4 
771,7 
982,0 
1055,2 
1176,5 
1392,6  1341,8  1640,4  1860,3 
 
Сонымен  қатар,  негізгі  құралдар  құнының  белсенді  бөлігінің  үлесі 
негізгі құралдардың орташажылдық құнына шаққанда 2011 жылғы  50%-дан 
2012 жылы 40%-ға түскенін айта кетуіміз керек. Соңғы онжылдық бойы ғы-
лымға  жұмсалған  шығынның  аздығынан  ғылыми-техникалық  ұйымдардың 
қормен  қарулануы  2000-2012  жылдар  аралығында  болмашы  ғана  ұлғайды. 
Еліміздің ғылыми әлеуеті тиімді жұмыс істеуі үшін оның материалды-техни-
калық  базасын  замануи  ғылыми  жабдықпен  және  аспаптармен  жабдықтай 
отырып, оны айтарлықтай жақсарту қажет. 
 

жүктеу/скачать 1,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: