Бәсекелестік стратегиясын қалыптастыру

38
ә) көшбасшыға жетуді көздеу жайғасымын сақтап қалу;
б) көшбасшыға жетуді көздеуде алшақтықты үлкейтпеуге ты-
рысу;
в) көшбасшыға жетуді көздеу үдерісінде алшақтықты макси-
малды азайтуға тырысу;
г) бәсекелестік үдерісінде көшбасшылықты қамтамасыз ету;
ғ) алып отырған жайғасымды ұстап тұру;
д) егер де менеджер өз ұйымы кіретін топтық көшбасшылықты 
анықтаған болса, онда стратегия келесіге негізделеді:
– мұндай көшбасшылар тобындағы жаулап алынған жай-
ғасымды сақтап қалуға;
– көшбасшы тобының басқа қатысушылары алшақтау арқылы 
шынайы жеке көшбасшылықты қамтамасыз етуге негізделеді.
Стратегияны құру, ұғыну барысында стратегиялық мақсатты 
белгілеу мен егжей-тегжейлі стратегиялық жоспарды құру ғана 
емес, ұйымның стратегиялық құндылығын нақты ұғыну мен са-
налы белгілеу маңызды болып табылады.
Стратегиялық құндылық дегеніміз − сыртқы ортада кез келген, 
тіпті, драмалық өзгерістердің орын алған жағдайында ұйымды 
сақтап қалуды қамтамасыз ететін ұйым артықшылығы. Ұйымға 
немесе оның қызметіне тән бірегей сирек кездесетін ұйымның 
стратегиялық құндылығының мәнін қалыптастырады. Менед-
жер санасында стратегиялық құндылық түсінігі «сыртқы орта 
мүмкіндіктері» ұғымымен жалған ұқсастырылуы жиі кездеседі. 
Менеджер ұйымның стратегиялық құндылығы деп қабылдайтын 
сыртқы сипаттағы артықшылық жағдайы (яғни сыртқы орта 
мүмкіндіктері), менеджментте 
жалған стратегия 
деп аталады. 
Сыртқы орта мүмкіндіктерін тиімді пайдалану керек. Алай-
да, оларды сонымен қатар кез кеген уақытта қарама-қарсылыққа, 
қауіпке айналуы мүмкін уақытылы қолайлы факторлар деп те 
қарастыру керек, сондықтан нақты есептемелер мен жорамалдар 
процедурасымен бірге жүзеге асыру керек.
Типтік стратегиялар теориясы 
бостон матрицасын қолда-
нуға негізделеді және бәсекелестік артықшылық түрін және оған 
қол жеткізуге болатын саланы анықтауға бағытталады. Матри-
цада көрсетілген типтік төрт стратегияның әрқайсысы нақты 

39
бәсекелестік артықшылыққа жетуге ұйымның мүмкін күш-жі-
герін көрсетеді:
– дифференциация стратегиясы ұйымның жоғары сапалы, 
жоғары бағалы кең таңдамалы тауарлар өндірісінде шоғырлану 
арқылы бәсекелестік артықшылыққа қол жеткізуді көздейді;
– өндіріс шығындарының үнемділігі арқылы құрылған көш-
басшылық стратегиясы, яғни едәур аз шығынды өндіріс арқылы 
төмен бағалы, жақсы сапалы кең ассортиментті тауарлар өндіру 
үшін бәсекелестік артықшылықты алуды білдіреді;
– шығындарға шоғырлану стратегиясы стандартты қарапайым 
тауарларды салыстырмалы аз шығынды өндіріспен өндіруді 
көздейді, яғни салыстырмалы төмен бағалы тауарлар болмақ;
– фокусталған дифференциация стратегиясы арнайы техноло-
гия негізінде жоғары бағамен ұсынылатын белгілі бір тауар түрін 
өндіруге шоғырлануды көздейді.
Осыған орай, ұйымның бәсекелестік стратегиясы барлық мүм-
кін типтік стратегиялар ішінен менеджердің ойланған тиянақты 
саналы таңдауы бола бермейді. Керісінше, белгілі бір ұйымның 
қызметін зерттей отырып, оның сыртқы ортаға интеграциялануының 
нақты нысаны негізінде, бір бағыттағы жұмсаған күш-жігерін
белгілі бір стратегия типіне жатқызуға болады. 
Саладағы бәсекелестік пен бағыттылықты анықтайтын 
бес күш теориясы
сыртқы ортада өз бәсекелестік стратегиясын 
қалыптастыратын және сыртқы ортада өзіне белгілі бәсекелестік 
артықшылықты қамтамасыз етуге ұмтылатын әр ұйыммен ес-
керілуі тиіс әр салада бәсекелестіктің дамуына бес күш әсер етеді 
деген тұжырымдамаға негізделеді:
1) жаңа бәсекелестердің пайда болу қаупі;
2) нарықта алмастырушы-тауарлардың пайда болу қаупі;
3) жабдықтаушылардың саудаласу қабілеті;
4) тұтынушылардың саудаласу қабілеті;
5) қалыптасқан бәсекелестердің бір-бірімен күресуі.
Осы факторлардың барлығы бәсекелестік үдерістің өзі да-
муына, сондай-ақ осы үдеріс шеңберіндегі әр ұйымға тікелей 
әсерін тигізеді. Мұндай өзара байланыс әр ұйымға әр бөлек 
уақыт мезгілінде осы бес фактор деңгейін бақылауға, белгілеуге, 

40
үнемі даму үстіндегі бәсекелестік үдерісінде өз орнын сақтап 
немес ұстап қалу үшін әр бес фактор өзгерісіне бейімделуге 
мәжбүрлейді. Сыртқы ортадағы өз орнын сақтап қалауға тыры-
сатын әр ұйымның міндеті әр күш өзгерісіне сәйкесті жауап беру 
нысанын таңдауға көп тіреледі. 
Әр салада, әр уақытта бәсекелестік үдерісінің көшбасшысы 
мен оған жетуді көздейтін қатысушыларын бөліп көрсетуге бо-
лады. Көшбасшы стратегиясы көшбасшы ұйымның бәсекелі 
үдерісте өз жайғасымы мен бәсекелестерінің жайғасымы ара-
сында инновацияларды қолдану арқылы озу арқылы алшақтық 
тудыруға ұмтылуына негізделеді. Көшбасшыға жетуді көздеу 
стратегиясы ағымдағы бәсекелестік үдерісінде өз жайғасымын 
сақтап және тұрақтандадыру, тығыз уақыт ішінде инновациялар-
ды өз қызметінде пайдаланудың нақты нысанын құру бойынша 
көшбасшының қызметін талдауға негізделеді. Мұнда көшбасшыға 
жетуді көздеу стратегиясы уақыт өте келе, егер ұйым көшбасшы 
болуға ұмтылған жағдайда, белгіленген көшбасшыны озу страте-
гиясына айналуы мүмкін.

жүктеу/скачать 5,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: