Тақырыбы: Математикалық статистиканың негізгі түсініктері
Тақырыбы: Статистикалық деректердің графикалық бейнесі
жүктеу/скачать 372,95 Kb. Pdf көрінісі
|
| Тақырыбы: Статистикалық деректердің графикалық бейнесі
Қаралатын проблемалық мәселелер (дәріс жоспары): 1. Графикалық бейнені жасау негіздері 2. Көрсеткіштік графиктер және салыстырмалы диаграммалар 3. Эмпирикалық тарату функциясы 4. Математикалық статистиканың аналитикалық графиктері Статистикалық графиктердің танымдық құндылығы олардың нақты шындықты қарапайым, айқын және көрнекі түрде көрсету қабілетімен түсіндіріледі. Объективті статистикалық көрсеткіштерді визуалды түсіндіру зерттеу тақырыбын білуді жеңілдетеді, оны нақты етеді. Осылайша, статистикалық графиктер бастапқы сандық материалда тікелей көрінбейтін зерттеу тақырыбы туралы жаңа білім бере алады. Белгілі бір құбылыстарға тән заңдылықтарды, оларды анықтайтын факторларды анықтау, уақыт пен кеңістіктегі осы құбылыстарды саралау графикалық әдісті қолдана отырып тиімді шешілетін міндеттер болып табылады. Графиктің негізгі элементтері Статистикалық графиктің негізгі элементтерін қарастырыңыз. Анықтама 6.1. График өрісі - графикті құрайтын геометриялық белгілер орналасқан кеңістік. Өріс оның пішімімен, яғни өлшемі мен пропорцияларымен (арақатынасымен) сипатталады. Графиктің мөлшері оның мақсатына сәйкес таңдалады (аудиторияда көрсету, мақаладағы иллюстрация, дипломдық жұмыс және т.б.). Графиктің пропорциялары геометриялық үйлесімділік заңдарымен және графикалық бейнені бұрмаланбаған визуалды қабылдауды қамтамасыз ету талабымен анықталады. Өте ұзартылған пішінді графиканы қабылдау ыңғайсыз (тік және көлденең бағытта). Анықтама 6.2. Геометриялық белгілер - графикалық бейнені құрайтын статистикалық шамаларды бейнелейтін белгілер. Бұл нүктелер, түзу және қисық сызықтар және олардың сегменттері, жазықтықтың бөліктері (шеңберлер, тіктөртбұрыштар, квадраттар), көлемді фигуралар (текшелер, параллелепипедтер, шарлар), геометриялық емес фигуралар (белгілер - символдар, заттардың бейнелері). Геометриялық белгілердің түрін таңдау бастапқы ақпараттың сипатымен (санау жиынтығы - нүктелер, құбылыстардың динамикасы - сызықтық графиктер, абсолютті және салыстырмалы шамаларды 4 салыстыру - жазықтық және көлемді фигуралар және т.б.), сондай - ақ осы графикке енгізілген негізгі мақсатпен анықталады. Кеңістіктік бағдарлар координаталық тормен (диаграммалармен) немесе контурлық сызықтармен (картограммалармен) беріледі. Координаталық тор тік және көлденең шкалалардың бөлінуінен өтетін сызықтардың қиылысуынан пайда болады. Ең жиі қолданылатын координаттар жүйесі - декарттық (тікбұрышты), сирек - полярлы (дөңгелек графиктер). Тік бұрышты диаграммалардың көлденең шкаласында тәуелсіз айнымалылар әдетте орналастырылады (оның ішінде уақыт), тік - тәуелді айнымалылар. Статистикалық графиканың құрамы Графиктің құрамы оның барлық элементтерінің тіркесімін білдіреді. Дұрыс композиция мыналарды қамтиды: • графикте көрсетілетін деректердің қолда бар сандық статистикалық материалынан мұқият ойластырылған іріктеу (осылайша, алынған деректердің барлығы графикалық түрде бейнеленуі керек емес); • графиктің форматын (өлшемі мен пропорцияларын) таңдау; • график түрін таңдау (зерттеушінің пікірінше, алынған мәліметтерді айқын көрсететін түрі); • масштабты таңдау (масштабты шкалалар мен белгілер); • графиктің барлық элементтерінің дұрыс орналасуы және үйлесімі. Дұрыс композицияны құру басты бағытты ұстануы керек мақсаты - сипатталған құбылыстың ықшам қарапайым және логикалық бейнесін алу, ол туралы толық түсінік беру және сонымен бірге қажет болған жағдайда осы құбылыстың белгілі бір ерекшеліктерін (құрамы, құрылымы, саралануы, динамикасы және т.б.) атап көрсету. Графикалық композицияның маңызды міндеті - оны жобалаудың көркемдік, эстетикалық жағы. Кестесі тиіс назарын қамтамасыз ете отырып, сол уақытта жеңілдігі оның оқу және меңгеру. Графиктің құрамы белгіленген талаптарға сай болуы үшін графиктерді құру кезінде белгілі бір ережелерді сақтау керек. Графиканың негізгі ережелері 1. Графиктің атауы анық және толық, мазмұнын көрсететін және қажет болған жағдайда арнайы түсіндірмелерге ие болуы керек. 2. Көлденең және тік масштабтағы Масштаб оңтайлы болуы керек, талданған құбылыстардың нақты арақатынасын бұрмаламайды. 3. Жазулар мен сандар, әдетте, диаграмманың төменгі немесе оң жағында орналасқан. 4. Алынған диаграммалардың негізгі қатарын солдан оңға қарай орналастыру керек. Көлденең шкала (абсцисса осі бойынша) солдан оңға, тік (ординат осі бойынша) - төменнен жоғары. 5. Шкала сандары сол және төменгі немесе осьтер бойымен қолданылуы керек. 6. Диаграммаларға қисықтың жеке нүктелеріне немесе қисықтың математикалық формуласына сәйкес келетін сандық мәндерді қосу пайдалы. 7. Егер сандық деректер диаграммаларға кірмесе, оларды кесте түрінде қатар берген жөн. 8. Нөлдік сызықтарды (тік және көлденең) сызбада координаталық тордың барлық басқа сызықтарынан бөлек бөлу ұсынылады. Егер деректер сипаты ыңғайсыз болса, онда диаграмманы "бұзу" арқылы нөлдік сызықты көрсету керек. 9. Координаталық тордың тығыздығы оңтайлы болуы керек, диаграмманы оқуды қиындатпауы керек. 10. Диаграммадағы сызықтар координаталық тордың сызықтарынан (қалыңдығы немесе түсі) бөлінуі керек. Т. о. ең көрнекті сызық - диаграмманың сызығы, сәл жұқа - нөлдік сызық және ең айқын емес - координаталық тордың сызықтары. 11. Егер графиктер бірқатар бақылауларды көрсетсе, жеке бақылауларға сәйкес келетін барлық нүктелерді нақты белгілеу ұсынылады. 12. Мүмкін болған барлық жағдайларда салыстырылатын шамалар бірдей ені бар сызықтар немесе жолақтар мен бағандармен бейнеленген, бірақ аудандар мен көлемдер емес. № 8 дәріс жүктеу/скачать 372,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|