тақырып "Бухгалтерлік есептің қалыптасу тарихы" Екі жақты жазу жүйесінің пайда болуы



бет6/12
Дата28.10.2022
өлшемі94,91 Kb.
#45946
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Байланысты:
Бух есеп негіздері дәрістер

2. Ұзақ мерзімді активтер










Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар

020







Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек

021







Үлес қосу әдісімен есептеленетін инвестициялар

022







Инвестициялық жылжымайтын мүлік

023







Негізгі құралдар

024







Биологиялық активтер

025







Барлау және бағалау активтері

026







Материалдық емес активтер

027







Кейінге қалдырған салықтық активтер

028







Өзге де ұзақ мерзімді активтер

029







Ұзақ мерзімді активтердің жиыны

200







Теңгерім (100-жол + 200-жол)










3. Қысқа мерзімді міндеттемелер

030






Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер


031







Салықтар бойынша міндеттемелер

032







Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер

033







Қысқа мерзімді кредиторлық берешек

034







Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелрі

035







Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер

036







Қысқа мерзімді міндеттемелрдің жиыны

300







4. Ұзақ мерзімді міндеттемелер










Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер

040







Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек

041







Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері

042







Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер

043







Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемлер

044







Ұзақ мерзімді міндеттемлердің жиыны

400







5. Капитал










Шығарылған капитал

050







Эмиссиялық кіріс

051







Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар

052







Резервтер

053







Бөлінбеген пайда /жабылмаған залал/

054







Аздық үлесі

055







Капитал жиыны

500







Теңгерім/300жол +400 жол +500 жол/












2. Шаруашылық операцияларының түрлері және олардың бухгалтерлік балансқа әсері

Кәсіпорында күнделікті ондаған, жүздеген шаруашылық операциялары жасалады. Бірақ, баланс құрылымының өзгерісіне әкелетін шаруашылық операциялары 4 түрге бөлінеді:


Операцияның 1 түрі
Баланс активінің екі бабының құрамына өзгерістер әкеледі: яғни, бір бап кемісе, екінші бап осы шамаға ұлғаяды. Бұдан баланстың теңдеуі өзгермейді.
Мысалы. Қолма қол ақшаға құны 30 мың теңге тұратын материал сатып алынды.
Аталмыш шаруашылық операциясы актив балансының екі бабына өзгеріс әкеледі, яғни «Ақша қаражаты»бабы 30 мың теңгеге кемісе, «Материал» бабы 30 мың теңгеге ұлғайды. Бірақ өзгеріс тең шамада болғаннан, актив жиыны өзгермейді.

I түрі

Актив

Пассив

Активтің бір бабы ұлғаяды «+»
Активтің екінші бабы кемиді «-»

Пассив өзгермейді



Операцияның 2 түрі
Баланс пассивінің екі бабын өзгертеді: бір бабы кемиді, келесі бір бабы осы шамаға ұлғаяды. Бұдан баланс теңдеуі өзгермейді.
Мысалы, құрылтайшылардың құжаттарына сәйкес компанияның 50 мың теңге мөлшеріндегі бөлінбеген пайдасы резерв капиталын құруға жіберілді.
Аталмыш шаруашылық операциясы баланс пассивінің екі бабына өзгеріс әкелді, яғни «Бөлінбеген пайда» бабы 50 мың теңгеге кеміді, «Резервтік капитал» бабы 50 мың теңгеге ұлғайды, бірақ өзгеріс тең шамада болғаннан, пассив жиыны өзгермейді.

II түрі

Актив

Пассив

Актив өзгермейді

Пассивтің бір бабы ұлғаяды «+»
Пассивтің келесі бір бабы кемиді «-»



Операцияның 3 түрі
Баланстың актив және пассив баптарын өзгертеді, яғни оларды бірдей шамаға ұлғайтады. Бұнда баланс теңдеуінің шамасы ұлғаяды.

Мысалы, компания 90 мың теңгеге артынан төлеуге келісіп материал сатып алды.


Аталмыш шаруашылық операциясы баланс активінің «Материалдар» бабын 90 мың теңгеге және баланс пассивінің «Кредиторлық берешек» бабын 90 мың теңгеге ұлғайтты. Ұлғаю екі бапта да бір бір шамада болғаннан, баланс теңдеуі өсіп, А=П теңдеуі бұзылмайды.

III түрі

Актив

Пассив

Активтің бір бабы ұлғаяды «+»



Пассивтің бір бабы ұлғаяды «+»



Операцияның 4 түрі
Баланстың актив және пассив баптарын өзгерте отырып, оларды бірдей шамаға кемітеді. Бұнда баланс теңдеуінің шамасы кемиді.
Мысалы, кәсіпорын кассасынан жеткізушілерге алдында алынған материал үшін 40 мың теңге төледі.
Аталмыш шаруашылық операциясы баланс пассивінің «Кредиторлық берешек» бабын және баланс активінің «Ақша қаражаттары» бабын 40 мың теңгеге кемітеді.

IV түрі

Актив

Пассив

Актив бабының бірі кемиді «-»

Пассив бабының бірі кемиді «-»

Балансты құруға мысал:


Кесте № 2

Шот №

Атауы

Сома, теңгемен

2413

Машина мен жабдықтар

695000

1310

Шикізат пен материалдар

185000

1314

Қосалқы бөлшектер

55000

5010

Жарияланған капитал

997000

3010

Қысқа мерзімді банк қарыздары

70000

1340

Аяқталмаған өндіріс

40000

1320

Дайын өнім

65000

3350

Еңбек ақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек

15000

3310

Жеткізушілір мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек

25000

3190

Өзге салықтар

4000

3390

Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек

6000

1040

Ағымдық банктік шоттағы ақша, теңгемен

67000

1010

Кассадағы ақша қаражаты

1200

1250

Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі

1100

1280

Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек

7700

Берілген мәліметтер негізінде кіріспе баланс жаса:
Кесте № 3
теңгемен

Активтер

Есепті кезең басы

Пассивтер

Есепті кезең басы

1. Қысқа мерзімді активтер, оның ішінде:

422000

3.Қысқа мерзімді міндеттемелер, оның ішінде:

120000

1280 «Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер»

7700

3010 «Қысқа мерзімді банктік қарыз»

70000

1310 «Шикізаттар мен материалдар»

185000

3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешектер»

15000

1314 «Қосалқы бөлшектер»

55000

3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер»

25000

1340 «Аяқталмаған өндіріс»

40000

3190 «Өзге салықтар»

4000

1040 «Ағымдық банктік шоттағы ақша»

67000

3390. «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер»

6000

1320 «Дайын өнім»

65000

4. Ұзақ мерзімді міндеттемелер, оның ішінде:




1010 «Кассадағы ақша қаражаты»

1200

Ұзақ мерзімді кредиторлық берешектер




1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»

1100







2. Ұзақ мерзімді активтер, оның ішінде:

695000

5. Капитал, оның ішінде:

997000

2412 «Машина мен жаблықтар»

695000

5010 «Жарияланған капитал»

997000

Жиыны

1117000

Жиыны

1117000




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет